Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 września 2024 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, XXVIII Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Jowita Cieślik

Protokolant: sekretarz sądowy Dominik Jabłoński

po rozpoznaniu w dniu 30 września 2024 r. w Warszawie na rozprawie

sprawy z powództwa M. S., K. S., E. S.

przeciwko (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W.

o zapłatę i ustalenie ewentualnie o zapłatę ewentualnie o ustalenie

I.  oddala powództwo w całości.

II.  nie obciąża powodów obowiązkiem zwrotu kosztów procesu na rzecz pozwanego.

Sędzia Jowita Cieślik

Sygn. akt: XXVIII C 4045/22

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 30 września 2024 r.

W dniu 18 lutego 2022 roku (data wpływu) powodowie M. S., K. S. i E. S., reprezentowani przez nieprofesjonalnego pełnomocnika- córkę K. S., złożyli pozew przeciwko (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W., w którym wnieśli o

1.  zasądzenie od pozwanego (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. (dalej również „Bank”) na rzecz powódki K. S. kwoty 24.971,67 zł i 43.480,76 EUR wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 17 listopada 2021 roku do dnia zapłaty w związku z nieważnością zawartej umowy kredytu;

2.  ustalenie, że umowa kredytu Kredyt mieszkaniowy (...) z oprocentowaniem zmiennym nr (...) (spłacanego w ratach annuitetowych udzielonego w walucie wymienialnej) zawarta w dniu 8 czerwca 2011 roku pomiędzy powodami K. S., E. S., M. S. a pozwanym (...) Bank (...) Spółka Akcyjna Oddział (...)z siedzibą w W., jest nieważna w całości.

W roszczeniu ewentualnym, w razie uznania przez Sąd, że nie ma możliwości połączenia roszczenia o zapłatę z roszczeniem o ustalenie nieważności, tak jak w pkt. 1 i 2 powyżej, powodowie wnieśli o zasądzenie od pozwanego (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. na rzecz powódki K. S. kwoty 24.971,67 zł i 43.480,76 EUR wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 17 listopada 2021 roku do dnia zapłaty w związku z nieważnością zawartej umowy kredytu (pkt 3); ewentualnie o ustalenie, że umowa kredytu Kredyt mieszkaniowy (...) z oprocentowaniem zmiennym nr (...) (spłacanego w ratach annuitetowych udzielonego w walucie wymienialnej) zawarta w dniu 8 czerwca 2011 roku pomiędzy powodami K. S., E. S., M. S. a pozwanym (...) Bank (...) Spółka Akcyjna Oddział (...) z siedzibą w W., jest nieważna w całości (pkt 4).

W roszczeniu ewentualnym, w razie uznania przez Sąd, że umowa kredytu nie jest nieważna (również przesłankowo), powinna obowiązywać bez klauzul przeliczeniowych/denominacji, powodowie wnieśli o:

5.  zasądzenie na rzecz powódki K. S. kwoty 1.968,56 zł i 3.923,02 EUR wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 17 listopada 2021 roku do dnia zapłaty w związku z abuzywnym charakterem wybranych postanowień umowy kredytu;

6.  ustalenie, że postanowienia umowy kredytu Kredyt mieszkaniowy (...) z oprocentowaniem zmiennym nr (...) (spłacanego w ratach annuitetowych udzielonego w walucie wymienialnej) zawartej w dniu 8 czerwca 2011 roku pomiędzy powodami K. S., E. S., M. S. a pozwanym (...) Bank (...) Spółka Akcyjna Oddział (...) z siedzibą w W., tj. § 4 ust. 2 Części Ogólnej Umowy („COU”) i § 22 ust. 2 pkt 1 Części Ogólnej Umowy („COU”) umowy kredytu stanowią niedozwolone postanowienia umowne.

W roszczeniu ewentualnym, ewentualnie do żądania z pkt. 5 i 6 powyżej w razie uznania przez Sąd, że nie ma możliwości połączenia roszczenia o zapłatę z roszczeniem o ustalenie, powodowie wnieśli o:

7.  zasądzenie na rzecz powódki K. S. kwoty 1.968,56 zł i 3.923,02 EUR wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 17 listopada 2021 roku do dnia zapłaty w związku z abuzywnym charakterem wybranych postanowień umowy kredytu;

Ponadto powodowie wnieśli o zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg. norm przepisanych.

(pozew k. 3-16, doprecyzowanie pozwu k. 60)

Odpis pozwu doręczono pozwanemu w dniu 8 kwietnia 2022 roku.

(epo k. 84)

Pozwany, reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powodów na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postepowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, wedle norm przepisanych. Pozwany m.in. podniósł zarzut przedawnienia roszczeń powodów.

(odpowiedź na pozew k. 139-199)

W toku postępowania i rozpraw pełnomocnicy stron podtrzymali swoje stanowiska procesowe. Pełnomocnik pozwanego na rozprawie w dniu 22 sierpnia 2024 roku, w obecności powoda, podniósł zarzut zatrzymania. Pełnomocnik powodów wskazał co składa się na kwotę dochodzona pozwem i za jaki okres jest dochodzona i wniósł o nieuwzględnienie zarzutu zatrzymania.

(pismo strony powodowej k. 271, 315-316, 322, pismo strony pozwanej k. 313-313v, protokół rozprawy k. 325-325v, 327, 337-337v)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W 2011 roku powódka K. S. potrzebowała środków finansowych na zakup mieszkania dla własnych potrzeb mieszkaniowych. Postanowiła wziąć kredyt i w związku skontaktowała się bezpośrednio z pozwanym bankiem w celu wyboru najkorzystniejszego dla niej kredytu. Potrzebowała kwoty w PLN. Powódka skorzystała z pomocy rodziców, pozostałych powodów M. S. i E. S., aby zwiększyć swoją zdolność kredytową – według powódki nie byłoby możliwe zawarcie kredytu bez ich udziału. W spotkaniach uczestniczyła wyłącznie powódka K. S..

Powódka, po porównaniu ofert kredytu złotówkowego i kredytu powiązanego z EUR i USD, wybrała kredyt powiązany z EUR. O wyborze zdecydowała wysokość raty, była w tej opcji niższa względem kredytu złotówkowego, oraz rekomendacją doradcy kredytowego. Powódce nie zaproponowano oferty w CHF, jako że Bank przestał udzielać kredytów w tej walucie. Zgodnie z zeznaniami powódki nie wytłumaczono jej poprawnie mechanizmów znajdujących się w umowie, np. nie wiedziała jak zostanie wyrażone jej zadłużenie, w jakiej walucie zostaną podane raty spłaty czy spreadu. Powódka zeznała, że wiedziała, że przy ewentualnym wzroście kursu euro może zwiększyć się również rata kredytu, lecz nie zadłużenie. Według powódki przedstawione symulacje i tabele obrazujące ryzyko kursowe związane z tego rodzaju umową kredytu nie było wystarczające do podjęcia świadomej decyzji. Na prośbę powódki udostępniono jej wzór umowy przed jej podpisaniem. Powódka kilkakrotnie przeczytała umowę.

W dacie zawierania umowy powodowie nie prowadzili działalności gospodarczej pracowali na podstawie umowy o pracę. Zarabiali w PLN. W chwili zawierania umowy powodowie E. S. i M. S. byli małżeństwem i nim pozostają, posiadali ustrój wspólności majątkowej.

Kredyt został w całości przeznaczony na oznaczony cel – zakup mieszkania dla powódki K. S.. Powódka mieszka w nim do chwili obecnej. W lokalu nie prowadzono działalności gospodarczej, chociaż w 2016 roku została ona w nim zarejestrowana przez ww. powódkę. Powódka nie rozlicza żadnych kosztów z nieruchomości, ani z kredytu w kosztach prowadzenia działalności, prowadzi ją w innym miejscu. Mieszkanie nie było nigdy wynajmowane.

Kredyt spłacany jest wyłącznie przez powódkę. Przez pierwsze kilka miesięcy spłacała kredyt w PLN, następnie (od podpisania aneksu) spłaca kredyt w EUR. Zeznała ona, że o możliwej wadliwości kredytu dowiedziała się na początku 2018 roku.

(wniosek kredytowy k. 200-212, zeznania powodów k. 326-326v)

W dniu 28 kwietnia 2011 roku powodowie złożyli wniosek, w którym wnioskowali o kwotę w PLN 219.142,86 zł na okres 228 miesięcy w systemie spłat równych rat, a jako kwotę wyrażoną w EUR 57.281,77 EUR. Jako walutę kredytu wskazano EUR, a jako rachunek spłaty wskazano ROR (w PLN).

W pkt 9 wniosku kredytowego zatytułowanym „Oświadczenia wnioskodawcy/wnioskodawców” powodowie oświadczyli, że nie skorzystali z przedstawionej im w pierwszej kolejności przez Bank oferty w walucie tożsamej z walutą uzyskiwanego dochodu, i dokonali wyboru oferty walucie innej niż waluta uzyskiwanego dochodu, mając pełną świadomość ryzyka związanego z kredytami/pożyczkami, polegającego na tym, iż: a) w przypadku osłabienia się kursu waluty uzyskiwanego dochodu do kursu waluty kredytu podwyższeniu ulega zarówno rata spłaty jak i kwota zadłużenia, b) w przypadku wypłaty kredytu w walucie polskiej kredyt jest wypłacany po kursie kupna dla dewiz, c) w przypadku spłaty kredytu w walucie polskiej kredyt jest spłacany po kursie sprzedaży dla dewiz oraz że zostali poinformowani o: a) ryzyku zmiany stóp procentowych polegającym na tym, iż w przypadku wzrostu wstawki referencyjnej podwyższeniu ulega oprocentowanie kredytu, które spowodowuje wzrost raty spłaty, b) ryzyku zmiany kursów walutowych oraz wpływie spreadu walutowego na obciążenia z tytułu spłaty kredytu/pożyczki, c) wpływie ryzyka zmiany cen rynkowych zabezpieczeń. Powodowie oświadczyli, że są świadomi ponoszenia i poniosą ryzyko zmiany kursów walutowych, ryzyko zmiany stóp procentowych oraz ryzyko zmiany cen rynkowych zabezpieczeń. Powodowie oświadczyli ponadto, że zostali poinformowani o ryzyku związanym z zaciągnięciem kredytu w walucie innej niż waluta finansowanej transakcji lub spłacanego kredytem zobowiązania, polegającego na tym, iż w przypadku zmiany kursów walut na dzień wypłaty kwota kredytu może być niewystarczająca do pełnego rozliczenia zobowiązania oraz iż w przypadku kredytu/pożyczki udzielanej w walucie wymienialnej w rozliczeniach pomiędzy klientami a Bankiem w obrocie dewizowym stosuje się ustalone przez Bank kursy walut obcych w złotych (kursy walut zamieszczane są w Tabeli Kursów Banku).

(wniosek kredytowy k. 200-212)

W dniu 8 czerwca 2011 roku M. S., K. S. i E. S., działając jako konsumenci, zawarli z pozwanym (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. umowę kredytu Kredyt mieszkaniowy (...) z oprocentowaniem zmiennym nr (...) (spłacanego w ratach annuitetowych udzielonego w walucie wymienialnej).

Umowa składa się z Części Szczególnej Umowy (CSU) oraz Części Ogólnej Umowy (COU) (§ 1 CSU).

Zgodnie z § 1 Umowy (...) SA udzielał Kredytobiorcy kredytu mieszkaniowego, a Umowa składała się z Części Szczególnej Umowy (dalej: „CSU”) oraz Części Ogólnej Umowy (dalej: „COU”).

Kwotę kredytu określono na 57.281,77 EUR (§ 2 ust. 1 CSU), a cel kredytu jako nabycie lokalu mieszkalnego położonego w W., ul. (...), z przeznaczeniem na potrzeby własne, przy czym kwota kredytu zawierała prowizję za udzielenie kredytu oraz składkę ubezpieczenia utraty pracy (§ 2 ust. 2-3 CSU).

Zgodnie z § 2 ust. 4 CSU kredyt został udzielony na 228 miesięcy.

W dniu zawarcia umowy stawka referencyjna wynosiła 1,4399 %, marża Banku 2.33 p.p., a oprocentowanie kredytu 3,7600 % w stosunku rocznym (§ 2 ust. 5-6 i 8 CSU).

W § 4 CSU wymieniono zabezpieczenia spłaty kredytu, wśród których była hipoteka do kwoty 97.380,00 EUR ustanowiona na rzecz banku na kredytowanej nieruchomości (ust. 1) oraz przelew wierzytelności pieniężnej na rzecz banku praw z umowy ubezpieczenia nieruchomości od ognia innych zdarzeń losowych ww. nieruchomości (ust. 2).

Dodatkowe zabezpieczenie spłaty kredytu stanowiło ubezpieczenie kredytu w zakresie kredytowanego wkładu finansowego w (...) SA z siedzibą zgodnie z § 5 CSU.

Zgodnie z § 6 CSU wypłata kredytu miała być dokonana jednorazowo.

Zgodnie z § 7 ust. 5 CSU spłata kredytu miała następować 13-go dnia każdego miesiąca.

Stosownie do § 10 ust. 2 CSU Kredytobiorca oświadczał, że został poinformowany, iż ponosi ryzyko zmiany stopy procentowej, polegające na wzroście raty kredytu, w przypadku wzrostu stawki referencyjnej oraz iż ponosi ryzyko zmiany cen rynkowych zabezpieczeń – polegające na możliwym spadku cen wartości nieruchomości stanowiących przedmiot hipotecznego zabezpieczenia spłaty kredytu.

W § 1 pkt 17 COU wskazano, że ilekroć w Umowie użyto określenia „Tabela kursów” oznaczało ono „Tabelę kursów (...) SA obowiązującą w chwili dokonywania przez (...) SA określonych w umowie przeliczeń kursowych, dostępną w (...) SA oraz na stronie internetowej (...) SA”.

Zgodnie z § 4 ust. 1 COU kredyt był wypłacany w walucie wymienialnej albo w walucie polskiej. W przypadku wypłaty kredytu albo transzy w walucie polskiej zastosowanie miał mieć kurs kupna dewiz obowiązujący w (...) SA w dniu realizacji zlecenia płatniczego, według aktualnej Tabeli kursów (§ 4 ust. 2 COU).

Stosownie do § 6 ust. 1 zdanie 1 (...) SA miał pobierać odsetki od kredytu w walucie kredytu według zmiennej stopy procentowej, w stosunku rocznym, której wysokość miała być ustalana w dniu rozpoczynającym pierwszy i kolejne trzymiesięczne okresy obowiązywania stawki referencyjnej, jako suma stawki referencyjnej i marży (...) SA.

Dla celów ustalenia stawki referencyjnej – (...) SA miał się posługiwać stawką LIBOR lub EURIBOR publikowaną odpowiednio o godz. 11.00 GMT lub 11.00 na stronie informacyjnej R., w drugim dniu poprzedzającym dzień rozpoczynający pierwszy i kolejne trzymiesięczne okresy obowiązywania stawki referencyjnej, zaokrągloną według matematycznych zasad do czterech miejsc po przecinku. W przypadku braku notowań stawki referencyjnej LIBOR lub EURIBOR dla danego dnia do wyliczenia stopy procentowej zastosowanie miały mieć odpowiednio notowania z dnia poprzedzającego, w którym było prowadzone notowanie stawki LIBOR lub EURIBOR. Za dzień braku notowań stawki LIBOR lub EURIBOR uznawano ponadto dzień uznany na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej za dzień wolny od pracy (§ 7 ust. 1 COU).

Zgodnie z § 18 ust. 1 COU Kredytobiorca był zobowiązany do spłaty całości wynikającego z umowy zadłużenia w terminie, o którym mowa w § 7 ust. 1 CSU. Spełnienie świadczenia z tytułu spłaty kredytu, zarówno w przypadku jednorazowej spłaty całości zadłużenia kredytowego jak i w przypadku spłaty kredytu w ratach, następuje w walucie w jakiej kredyt został udzielony, z zastrzeżeniem § 22 ust. 2 COU.

Stosownie do § 21 ust. 1-2 COU spłata zadłużenia Kredytobiorcy z tytułu kredytu i odsetek następować miało w drodze potrącania przez Bank wierzytelności pieniężnych z tytułu udzielonego kredytu, z wierzytelnościami pieniężnymi Kredytobiorcy z tytułu środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku ROR, rachunku walutowym, rachunku technicznym, prowadzonych przez Bank, na co Kredytobiorca wyraził zgodę.

Zgodnie z § 22 ust. 1 COU w przypadku dokonywania spłat zadłużenia Kredytobiorcy z ROR, rachunku walutowego lub rachunku technicznego, Kredytobiorca był zobowiązany do zapewnienia w dniu, o którym mowa w § 7 ust. 5 CSU, środków pieniężnych w wysokości co najmniej równej race spłaty kredytu.

W myśl § 22 ust. 2 pkt 1 COU, w przypadku dokonywania spłat zadłużenia kredytobiorcy z ROR – środki z rachunku pobierane miały być w walucie polskiej wysokości stanowiącej równowartość kwoty kredytu lub raty spłaty kredytu w walucie wymienialnej, w której udzielony jest kredyt, przy zastosowaniu kursu sprzedaży dla dewiz, obowiązującego w (...) S.A. w dniu o którym mowa w § 7 ust. 5 CSU, według aktualnej Tabeli kursów.

Z kolei zgodnie z § 22 ust. 2 pkt 2 COU, w przypadku dokonywania spłat zadłużenia kredytobiorcy z rachunku walutowego, środki z rachunku miały być pobierane w walucie kredytu, w wysokości stanowiącej kwotę kredytu lub ratę spłaty kredytu albo w walucie innej niż waluta kredytu, w wysokości stanowiącej równowartość kwoty kredytu lub raty spłaty kredytu w walucie wymienialnej, w której udzielony jest kredyt, przy zastosowaniu kursów kupna/sprzedaży dla dewiz, obowiązujących w (...) S.A. w dniu, o którym mowa w § 7 ust. 5 CSU, według aktualnej Tabeli kursów.

Stosownie do § 22 ust. 2 pkt 3 COU, w przypadku dokonywania spłat zadłużenia kredytobiorcy z rachunku technicznego – środki z rachunku pobierane miały być w walucie kredytu w wysokości stanowiącej kwotę kredytu lub raty. Wpłaty dokonywane na rachunek techniczny w walucie innej niż waluta kredytu, przeliczane miały być na walutę kredytu przy zastosowaniu kursów kupna/sprzedaży dla walut, obowiązujących w (...) S.A. według aktualnej Tabeli kursów.

Zgodnie z § 22 ust. 3 COU Bank informować miał Kredytobiorcę o zasadach ustalania spreadu walutowego pisemnie przy zawarciu umowy oraz po każdej zmianie tych zasad o wysokości rat spłaty, jak również w oddziała oraz na stronie internetowej Banku.

( umowa kredytu k. 21-26v)

Do Umowy zawarto w dniu 13 października 2011 roku – po trzech miesiącach trwania umowy – aneks nr (...), którym wskazano numery pozostałych rachunków bankowych do spłaty kredytu oraz w dniu 15 lipca 2014 roku aneks nr (...).

(aneks nr (...) k. 215-215v, aneks nr (...) k. 216-216v)

Powodowie w dniu 17 czerwca 2011 roku złożyli dyspozycję wypłaty kredytu na kwotę 57.281,77 EUR.

(dyspozycja wypłaty k. 217-217v)

Pozwany bank wypłacił powodom kredyt w dniu 22.06.20211 r.

⚫

w wysokości 1.145,64 EUR, została pobrana tytułem prowizji za udzielenia kredytu

⚫

w wysokości 53.673,26 EUR, co stanowiło równowartość 208.000 PLN (kurs, 3,8753)

⚫

w wysokości 1.767 EUR, co stanowiło równowartość 6 847,64 PLN (kurs, 3,8753)

⚫

w wysokości 695,87 EUR, co stanowiło równowartość 2.696,71 PLN (kurs, 3,8753)

(zaświadczenie k. 39)

W okresie objętym żądaniem pozwu, tj. od dnia 16 sierpnia 2011 roku do dnia 13 maja 2021 roku, powodowie uiścili na rzecz pozwanego kwotę 24.971,67 zł oraz 43.580,76 EUR tytułem spłaty kredytu, z czego kwotę 18.124,03 zł oraz 42.435,12 EUR tytułem spłaty rat kapitałowo-odsetkowych, kwotę 1.145,64 EUR tytułem prowizji za udzielenie kredytu oraz kwotę 6.847,64 zł tytułem składki ubezpieczeniowej od ryzyka utraty pracy. Kredyt jest dalej spłacany. Wyłącznie powódka K. S. spłaca kredyt.

(zaświadczenia k. 39-43, pismo procesowe powodów k. 315-316, protokół rozprawy k. 325v. 326v)

Pozwany kwestionował arytmetycznie wysokość dochodzonego roszczenia na podstawie zaświadczenia banku.

( odpowiedź na pozew k. 140, pismo procesowe pozwanego k. 313v)

Pozwany nie kwestionował natomiast statusu konsumenckiego powodów.

(pismo procesowe pozwanego k. 313)

W przedsądowym wezwaniu do zapłaty z dnia 8 listopada 2021 roku powodowie wezwali pozwanego do zapłaty kwoty 24.971,67 zł oraz 47.749,59 EUR tytułem nienależnego świadczenia w związku z nieważnością przedmiotowej umowy w terminie 14 dni od otrzymania wezwania. Doręczono je pozwanemu w dniu 12 listopada 2021 roku. Pozwany odpowiedział na nie negatywnie w piśmie datowanym na dzień 18 czerwca 2021 roku.

(wezwanie k. 37-38, potwierdzenie nadania k. 20, 50, potwierdzenie doręczenia k. 50, odpowiedź pozwanego k. 18-19)

Strona powodowa wskazała, że w 2018 roku dowiedziała się o możliwej wadliwości umowy z doniesień medialnych, natomiast pełnomocnictwa udzieliła w dniu 31 października 2021 roku.

(pełnomocnictwo k. 17, zeznania powodów k. 326v)

Powodowie podpisali oświadczenia o konsekwencjach prawnych, jakie może pociągnąć za sobą stwierdzenie nieważności umowy kredytu będącej przedmiotem niniejszej sprawy, stosownie do orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, w tym m.in. wyroku z 29 kwietnia 2021 roku, sygn. C 19/20, jak również uchwały Sądu Najwyższego z 7 maja 2021 roku, III CZP 6/21. Dodatkowo na rozprawie w dniu 22 sierpnia 2024 roku, w związku z wątpliwościami Sądu co do pełnego zrozumienia treści pouczenia przez powodów, Sąd pouczył powodów ustnie o ww. konsekwencjach, a pouczeni powodowie oświadczyli, że są świadomi skutków uznania umowy za nieważną (upadek umowy może skutkować zaistnieniem obowiązku rozliczenia się przez strony) i podtrzymali konsekwentnie swoje żądania.

(oświadczenia pisemne k. 323, oświadczenia na rozprawie k. 326v)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił przede wszystkim na podstawie powołanych dokumentów związanych z zawarciem umowy kredytu hipotecznego znajdujących się w aktach sprawy, składanych przez strony postępowania. Dokumenty te nie były kwestionowane przez żadną ze stron, a w ocenie Sądu nie było podstaw, by poddawać w wątpliwość okoliczności faktyczne wynikające z ich treści. Z uwagi na powyższe Sąd uznał, że dowody z tych dokumentów tworzą spójny, nie budzący wątpliwości w świetle wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego, a przez to w pełni zasługujący na wiarę materiał dowodowy.

Sąd oparł się również na okolicznościach przyznanych przez strony, które zgodnie z art. 229 k.p.c. nie wymagają przeprowadzenia dowodów.

Sąd pominął wnioskowany przez stronę pozwaną dowód z przesłuchania powódki E. S., jako że nie brała ona bezpośredniego udziału przy zawieraniu przedmiotowej umowy kredytu.

Przy ustalaniu stanu faktycznego Sąd oparł się także na zeznaniach pozostałych powodów, uznając je za wiarygodne jedynie w części. Zeznania strony powodowej wymagały ostrożnej oceny z uwagi na ich bezpośrednie zainteresowanie wynikiem sprawy. W ocenie Sądu zeznania powódki nie znajdowały w całości potwierdzenia w obiektywnych źródłach dowodu i nakierowane były na przedstawienie takich faktów i okoliczności, które mogłyby pomóc powódce w osiągnięciu zamierzonego celu, a mianowicie uwzględnieniu żądania pozwu i wykazania braku świadomości co do ryzyka kursowego i możliwości wyboru przy spłacie i wypłacie kredytu. Sąd nie dał wiary zeznaniom powodów w zakresie, w jakim twierdzili oni, że nie zostali pouczeni o ryzyku kursowym. Powodowie podpisali bowiem oświadczenie zawarte we wniosku kredytowym o świadomości istnienia ryzyka kursowego, ryzyka zmiennej stopy procentowej, zmiany wysokości spreadu walutowego. Nadto powodowie oświadczyli, iż byli świadomi, że ewentualny wzrost kursu EUR będzie wpływał na wysokość rat kredytu. Poza tym strona powodowa miała wystarczającą ilość czasu, aby zweryfikować i przeanalizować korzyści zaciągnięcia tego kredytu aniżeli kredytu złotówkowego, zwłaszcza uwzględniając rok zawarcia przedmiotowej umowy kredytu, sytuację ekonomiczną oraz gospodarczą na świecie i w kraju.

Sąd pominął również wnioskowany przez strony dowód z opinii biegłego jako niemający znaczenia dla sprawy. W przekonaniu Sądu nie zaistniała podstawa, o której mowa w art. 278 § 1 k.p.c., a ponadto przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego sprzeciwiało się postulatowi szybkości postępowania wyrażonemu w przepisie art. 6 k.p.c.

Sąd nie pominął dowodu z dokumentów złożonych do akt niniejszej sprawy, a nie wymienionych w powyższym opisie stanu faktycznego. Jednakże na ich podstawie Sąd nie poczynił ustaleń faktycznych.

W ocenie Sądu, dokonanie ustaleń stanu faktycznego możliwe było na podstawie pozostałych dowodów zebranych w niniejszej sprawie – w szczególności przedstawionych przez strony dokumentów bezpośrednio odnoszących się do zawartej umowy oraz na podstawie zeznań strony powodowej.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo, jako niezasadne, nie zasługiwało na uwzględnienie. W ocenie Sądu brak na kanwie niniejszej sprawy podstaw do uznania, że zawarta przez powodów z poprzednikiem prawnym pozwanego banku umowa jest nieważna, względnie zawiera postanowienia niedozwolone, co przesądziło o oddaleniu powództwa w całości.

Należy wskazać, iż w uzasadnieniu wyroku nie ma potrzeby i nie ma obowiązku wyrażania szczegółowego stanowiska do wszystkich poglądów prezentowanych przez strony, o ile nie miały one istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy (por. wyrok Sądu Najwyższego z 29 października 1998 roku w sprawie II UKN 282/98, Legalis 44600, oraz wyrok ETPCZ z 21 lipca 2015 roku w sprawie D. przeciwko T. 41721/04, Legalis 1378918). Dopuszczalne – a w świetle brzmienia art. 327 ^{( 1)} § 2 k.p.c. wręcz konieczne – jest rozprawienie się z poszczególnymi zarzutami niejako en bloc, poprzez zaprezentowanie odmiennego zapatrywania w kwestii faktów lub prawa nie pozostawiające przestrzeni dla racjonalnej obrony pozostałych zarzutów, które – przy uwzględnieniu koncepcji sądu – stają się wówczas bezprzedmiotowe (por. uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 20 grudnia 2017 roku w sprawie VI ACa 1651/15, Legalis 1733044). Większość zagadnień prawnych składających się na decyzje procesowe znalazło już rozstrzygnięcie – przynajmniej na poziomie Sądu Apelacyjnego – i nie wymaga nadmiernie szerokiego omówienia. Wobec tego, Sąd – stosownie do wymogów art. 327 ^{( 1)} § 2 k.p.c. – sporządził niniejsze uzasadnienie w sposób możliwie zwięzły.

Roszczenie powodów o ustalenie nieważności przedmiotowej umowy, opierało się na zarzucie abuzywnego charakteru postanowień przedmiotowej umowy odnoszących się do ustalania kursów waluty stosowanych do wyliczenia rat kredytu i salda kredytu.

W związku z powyższym podstawową kwestią wymagającą na wstępie wyjaśnienia był charakter prawny umowy zawartej między stronami.

Przedmiotowa umowa kredytu została zawarta w dniu 8 czerwca 2011 roku, a więc jeszcze przed wejściem w życie Ustawy z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 165, poz. 984)

Zgodnie z art. 69 ust. 1 Prawa bankowego przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Umowa wskazywała m.in. kwotę i walutę kredytu, wysokość odsetek i terminy spłaty. Zgodnie z art. 384 § 1 k.c. jej częścią był również regulamin.

Pogląd o dopuszczalności umowy kredytu indeksowanego i denominowanego przed rokiem 2011 (kiedy w ustawie Prawo bankowe określono jej postanowienia) należy uznać za ugruntowany w orzecznictwie Sądu Najwyższego (por. wyrok SN z 27 lutego 2019 r. w sprawie II CSK 19/18 i powołane tam wcześniejsze orzecznictwo). Należy ponadto wskazać, że ustawodawca w aktach prawnych wydanych po dacie zawarcia umów dwukrotnie regulował obowiązki i uprawnienia wiążące się z umowami kredytu indeksowanego i denominowanego (ustawa z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2011 r., nr 165, poz. 984) oraz ustawa z 23 marca 2017 r. o kredycie hipotecznym oraz o nadzorze nad pośrednikami kredytu hipotecznego i agentami (Dz.U. z 2017 r., poz. 819). Zdaniem Sądu jest to ostateczny argument przemawiający za brakiem wynikającej z art. 69 Prawa bankowego w zw. z art. 58 § 1 k.c. nieważności umowy tego rodzaju.

W przedmiotowej umowie kredyt ustalono na kwotę 57.281,77 EUR. Kredyt został wypłacony w PLN, choć jak wynika z umowy (§ 4 ust. 1 COU), kredyt mógł być wypłacony również w walucie wymienialnej. Powodowie mieli możliwość spłaty kredytu zarówno w walucie PLN, jak i w EUR, co zostało określone w § 18 ust. 1 COU w zw. z § 22 ust. 2 COU.

Należy podkreślić, że waloryzacja służyła przede wszystkim dostosowaniu waluty zobowiązania kredytobiorcy do przyjętego przez strony oprocentowania ustalanego według wskaźnika – stawki referencyjnej właściwej dla kredytów w EUR to jest EURIBOR 3M.

Należy w tym miejscu odwołać się do uchwały Sądu Najwyższego z dnia 28 kwietnia 2022 r., III CZP 40/22, zgodnie z którą sprzeczne z naturą stosunku prawnego kredytu waloryzowanego do waluty obcej są postanowienia, w których kredytodawca jest upoważniony do jednostronnego oznaczenia kursu waluty właściwej do wyliczenia wysokości zobowiązania kredytobiorcy oraz ustalenia wysokości rat kredytu, jeżeli z treści stosunku prawnego nie wynikają obiektywne i weryfikowalne kryteria oznaczenia tego kursu. Postanowienia takie, jeśli spełniają kryteria uznania ich za niedozwolone postanowienia umowne, nie są nieważne, lecz nie wiążą konsumenta w rozumieniu art. 385 ¹ k.c.

Regulacja, zawarta w art. 385 ^{( 1)} – 385 ^{( 3)} k.c., stanowi implementację dyrektywy 93/13, co rodzi określone konsekwencje dla wykładni tych przepisów. Przede wszystkim musi ona prowadzić do takich rezultatów, które pozwolą urzeczywistnić cele dyrektywy. Sądy krajowe, stosując prawo wewnętrzne, zobowiązane są tak dalece, jak jest to możliwe, by dokonywać jego wykładni w świetle brzmienia i celu tej dyrektywy, tak by osiągnąć przewidziany w niej rezultat, a zatem zastosować się do art. 288 akapit trzeci Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (tak. m.in. wyrok TSUE C-377/14). Krajowe sądy i trybunały powinny tak wykładać prawo wewnętrzne, aby w pełni uwzględniało ono nie tylko literę, ale i ducha prawa unijnego (tak E. Łętowska w: System prawa prywatnego T.5 – Zobowiązania część ogólna, Warszawa 2013, s. 30). Stosując zatem art. 385 ^{( 1)} k.c. należy stosować wykładnię przyjazną dla prawa unijnego – w szczególności potwierdzoną orzeczeniami Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (dalej jako „TSUE” lub „Trybunał Sprawiedliwości”).

Odnosząc się do treści umowy pod kątem abuzywności zawartych w niej postanowień należy stwierdzić, że zgodnie ze stanowiskiem TSUE, Sąd zobowiązany jest do uwzględnienia z urzędu, że postanowienie niedozwolone nie wiąże konsumenta. Skoro Sąd zobligowany jest do uwzględnienia z urzędu, że postanowienie niedozwolone nie wiąże konsumenta, to zobligowany jest również do badania z urzędu wszystkich zapisów umowy zawartej z udziałem konsumenta pod kątem wypełnienia przesłanek abuzywności.

Na podstawie art. 385 ¹ §1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

Zatem przesłankami uznania postanowień umownych za niedozwolone (abuzywne) są:

a.  zawarcie umowy z konsumentem,

b.  kwestionowane postanowienia umowne nie zostały z nim uzgodnione indywidulanie,

c.  nie dotyczą one postanowień określających główne świadczenia stron, pod warunkiem jednak, że postanowienia te zostały sformułowane w sposób jednoznaczny,

d.  kwestionowane postanowienia umowy kształtują prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy.

Powyższe oznacza, że uznanie konkretnej klauzuli umownej za postanowienie niedozwolone wymagało stwierdzenia łącznego wystąpienia wszystkich wymienionych powyżej przesłanek.

Odnosząc się do pierwszej przesłanki należy stwierdzić, że poza sporem stron pozostawała okoliczność, iż strona powodowa działała jako konsument. Powodowie nie prowadzili działalności gospodarczej, a kredyt został zaciągnięty (i jest wykorzystywany) na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych powódki. Mieszkanie nie było nigdy wynajmowane. Natomiast pozwany bank zawarł umowę kredytu jako przedsiębiorca, czyli w zakresie prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej, obejmującej dokonywanie czynności bankowych.

W dalszej kolejności należało rozważyć, czy kwestionowane postanowienia umowne były negocjowane indywidualnie. Odwołując się do wyroku Sąd Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 9 czerwca 2021r. V ACa 127/21 należy ustalić, czy konkretne postanowienie umowne należy kwalifikować jako „nieuzgodnione (uzgodnione) indywidualnie” należy zbadać, czy konsument miał na treść danego postanowienia „rzeczywisty wpływ” (art. 385 ¹ § 3 k.c.), co zwykle nie będzie miało miejsca w przypadku postanowień umowy przyjętych z wzorca zaproponowanego konsumentowi przez przedsiębiorcę. Sąd ten podkreślił, że dla zrealizowania przesłanki rzeczywistego wpływu konsumenta na treść postanowień umownych nie wystarczy wykazanie, że konsument dowiedział się o treści klauzuli w odpowiednim czasie, a strony prowadziły w tym przedmiocie negocjacje. Konieczne jest udowodnienie wspólnego ustalenia ostatecznego brzmienia klauzuli, w wyniku rzetelnych negocjacji w ramach, których konsument miał realny wpływ na treść określonego postanowienia umownego, chyba że zostało ono sformułowane przez konsumenta i włączone do umowy na jego żądanie. Stanowisko to Sąd Okręgowy w całości podziela. Indywidualne uzgodnienie postanowienia oznacza rzeczywisty i aktywny wpływ konsumenta na daną część umowy, a nie tylko bierną akceptację jego treści. Ponadto wykazanie faktu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie spoczywało, zgodnie z art. 385 ¹ §4 k.c. na pozwanym jako stronie, która na ten fakt się powołuje.

Analiza zgromadzonego materiału procesowego pozwala wyprowadzić wniosek, że postanowienia były negocjowane i indywidulanie ustalane, o czym świadczy sama treść umowy i wniosek kredytowy w zakresie wyboru uruchomienia kredytu, co wynika z dyspozycji wypłaty kredytu.

Część Ogólna Umowy wskazywała, że istniała możliwość wypłaty kredytu w walucie, w jakiej kredyt został udzielony, jak również opisywała możliwość spłaty kredytu zarówno w PLN, jak i EUR.

Powódka dokonała wyboru, z którego zresztą, w ramach spłaty, zrezygnowała po 3 miesiącach od zawarcia umowy, podpisując aneks, w którym wyszczególniono zarówno rachunki w PLN, jak i w EUR.

Trzeba podkreślić, że to Cześć Szczególna Umowy zawierała ustalone przez strony warunki udzielenia, spłaty i zabezpieczenia spłaty kredytu, natomiast Część Ogólna Umowy zawierała zapisy o ogólnym nienegocjowalnym charakterze.

Tym samym, w ocenie Sądu, pozwany wykazał, że kwestionowane postanowienia były negocjowane indywidualnie, a tym samym nie została spełniona druga z przesłanek warunkujących uznanie postanowień za abuzywne.

Abstrahując od powyższego, na wypadek nie podzielenia powyższej argumentacji, Sąd dokonał jeszcze analizy kolejnych przesłanek uznania postanowień za abuzywne.

Zatem należało ocenić, czy kwestionowane postanowienia dotyczyły głównych świadczeń stron.

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wskazywał, że jeśli chodzi o kategorię warunków umownych mieszczących się w pojęciu „głównego przedmiotu umowy” w rozumieniu art. 4 ust. 2 dyrektywy 93/13, to należy uważać za nie te, które określają podstawowe świadczenia w ramach danej umowy i które z tego względu charakteryzują tę umowę (wyroki: z dnia 3 czerwca 2010 r., C. de A. y M. de P. de M., C 484/08, pkt 34; z dnia 23 kwietnia 2015 r., V. H., C 96/14, pkt 33). Z orzecznictwa Trybunału wynika, że klauzule umowne dotyczące ryzyka kursowego, w zakresie, w jakim określają główny przedmiot umowy kredytu, wchodzą w zakres stosowania art. 4 ust. 2 dyrektywy 93/13 i nie są jedynie poddawane ocenie, gdy właściwy sąd krajowy uzna, po zbadaniu każdego przypadku z osobna, że klauzule te zostały sporządzone przez przedsiębiorcę w jasny i zrozumiały sposób (zob. wyrok z dnia 14 marca 2019r. C - 118/17, pkt. 48; wyrok z dnia 20 września 2018 r., C 51/17, pkt 68). Również Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 30 października 2020 r., II CSK 805/18, Lex nr 3123932 podkreślił, że świadczenie kredytobiorcy korygowane klauzulami przeliczeniowymi, w istocie stanowi świadczenie główne w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 4 kwietnia 2019 r., III CSK 159/17, OSP 2019, z. 12, poz. 115 i z dnia 9 maja 2019 r., I CSK 242/18).

Zatem w ocenie Sądu zawarte w kwestionowanej umowie klauzula ryzyka walutowego i klauzule przeliczeniowe wpływają na wysokość świadczenia kredytobiorcy. W konsekwencji ww. klauzule nie można uznać za postanowienia uboczne, tylko określające główne świadczenia stron.

W związku z powyższym, aby jednak dokonać kontroli pod kątem abuzywności zakwestionowanych postanowień umownych, określających główne świadczenia stron, należało rozważyć, czy postanowienia te zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

W wyroku z dnia 30 kwietnia 2014 r., C-26/13 TSUE wskazał, że art. 4 ust. 2 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że warunek umowny musi być nie tylko wyrażony prostym i zrozumiałym językiem, by był zrozumiały dla konsumenta z gramatycznego punktu widzenia, ale także, by umowa przedstawiała w sposób przejrzysty konkretne działanie mechanizmu wymiany waluty obcej, a także związek między tym mechanizmem a mechanizmem przewidzianym w innych postanowieniach dotyczących uruchomienia kredytu, tak by konsument był w stanie oszacować, w oparciu o jednoznaczne i zrozumiałe kryteria, wypływające dla niego z tej umowy konsekwencje ekonomiczne. Zaś w wyroku z dnia 18 listopada 2021 r. wydanym w sprawie C-212/20 TSUE podkreślił ponownie, że wymóg zredagowania w sposób jasny i zrozumiały zakłada, że w wypadku umów kredytu na instytucjach bankowych ciąży obowiązek dostarczania kredytobiorcom informacji wystarczających do podjęcia przez nich świadomej i rozważnej decyzji. W szczególności wymóg ów oznacza, że warunek, zgodnie z którym kredyt powinien zostać spłacony w tej samej walucie obcej co waluta, w której został zaciągnięty, ma być zrozumiany przez konsumenta zarówno w aspekcie formalnym i gramatycznym, ale także w odniesieniu do jego konkretnego zakresu, tak aby właściwie poinformowany oraz dostatecznie uważny i racjonalny przeciętny konsument mógł nie tylko dowiedzieć się o możliwości wzrostu lub spadku wartości waluty obcej, do której kredyt był indeksowany, ale również oszacować – potencjalnie istotne – konsekwencje ekonomiczne takiego warunku dla swoich zobowiązań finansowych. Dalej TSUE podkreślił, że poinformowanie – przed zawarciem umowy – o warunkach umownych i skutkach zawarcia tej umowy ma fundamentalne znaczenie dla konsumenta. To w szczególności na podstawie tej informacji konsument podejmuje decyzję, czy zamierza związać się warunkami umownymi sformułowanymi uprzednio przez przedsiębiorcę (wyrok z dnia 10 czerwca 2021 r., (...), od C 776/19 do C 782/19, EU:C:2021:470, pkt 62 i przytoczone tam orzecznictwo).

W ocenie Sądu w analizowany stanie faktycznym zakwestionowane postanowienia spełniały wymóg przejrzystości i transparentności.

Należy wskazać, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego podkreślane jest, że w celu uznania realizacji przez bank obowiązków informacyjnych w zakresie ryzyka kursowego nie jest wystarczające wskazanie w umowie, że ryzyko związane ze zmianą kursu waluty ponosi kredytobiorca, oraz odebranie od klienta oświadczenia, zawartego we wniosku o udzielenie kredytu, o standardowej treści, iż został on poinformowany o ponoszeniu ryzyka wynikającego ze zmiany kursu waluty oraz przyjął do wiadomości i akceptuje to ryzyko. Sąd Najwyższy zwracał uwagę, że istnieje obowiązek ostrzegawczy instytucji finansowej, która oferując kredyt powiązany z walutą obcą kredytobiorcy, niejednokrotnie takiemu, który nie ma zdolności kredytowej do zaciągnięcia kredytu złotowego, powinna dołożyć szczególnej staranności w zakresie wyraźnego wskazania zagrożeń wiążących się z takim produktem finansowym (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 czerwca 2022 r., I CSK 2538/22).

Nie bez znaczenia dla oceny jest i ten fakt, że powodowie byli świadomi, że istnieje ryzyko kursowe związane z kredytami powiązanymi z walutami obcymi, z uwagi na sytuację kursu EUR (i według powodów pozwany Bank przestał nawet oferować powszechne wcześniej kredyty w CHF). To oznacza, że świadomość przeciętnego kredytobiorcy była, a w każdym razie powinna być, większa aniżeli na początku zaciągania tego rodzaju kredytów.

W ocenie Sądu, w oparciu o udzielone mu informacje zawarte w samym wniosku oraz informacji o ryzykach związanych z umową kredytu denominowanego, gdzie odstęp czasowy pomiędzy ich podpisaniem (28 kwietnia 2011 roku) a zawarciem umowy (8 czerwca 2011 roku) był na tyle wystarczający, aby powodowie dokonali analizy i zrozumieli, z jakim ryzykiem wiąże się podpisanie umowy powiązanej z walutą obcą i o zagrożeniach związanych z takim produktem.

Należy również wskazać, że w świetle przepisu art. 358 ¹ § 2 k.c. strony mogą zastrzec w umowie, że wysokość świadczenia pieniężnego zostanie ustalona według innego niż pieniądz miernika wartości. Takim miernikiem wartości może być również waluta obca, w oparciu o którą nastąpi przeliczenie zobowiązania jednej ze stron umowy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 stycznia 2016 r., I CSK 1049/14, Legalis nr 1450586). Natomiast zgodnie z art. 358 § 2 k.c. wartość waluty obcej określa się według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z dnia wymagalności roszczenia, chyba że ustawa, orzeczenie sądowe lub czynność prawna zastrzega inaczej.

W tym miejscu warto zwrócić uwagę na pogląd TSUE, w których dopuścił możliwość zastąpienia abuzywnych postanowień umownych, przepisami prawa krajowego (art. 358 § 2 k.c.), która stanowi wyjątek od ogólnej zasady, zgodnie z którą dana umowa pozostaje wiążąca dla stron tylko wtedy, gdy może ona nadal obowiązywać bez zawartych w niej nieuczciwych warunków, jest ograniczona do przepisów prawa krajowego o charakterze dyspozytywnym lub mających zastosowanie, jeżeli strony wyrażą na to zgodę, i opiera się w szczególności na tym, że takie przepisy nie mają zawierać nieuczciwych warunków (vide: wyrok TS z 3.10.2019 r., C-260/18, LEX nr 2723333 pkt 59, podobnie Wyrok TS z 26.03.2019 r., LEX nr 2636811 pkt 59). Fakt zastąpienia nieuczciwego warunku poprzez zastąpienie go przepisem prawa krajowego o charakterze dyspozytywnym jest w pełni uzasadnione w świetle celu dyrektywy 93/13 (vide: wyrok TS z 30.04.2014 r., C-26/13, ZOTSiS 2014, nr 4, poz. I-282, pkt 79-80).

Uwzględniając powyższe należało zatem uznać, że kwestionowane postanowienia umowne spełniały kryterium jednoznaczności.

Natomiast, przyjmując jedynie hipotetycznie, że kwestionowane postanowienia nie spełniały kryterium jednoznaczności, to umożliwiało to Sądowi dokonanie oceny czy przedmiotowe postanowienia umowne kształtowały prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy.

Sprzeczne z dobrymi obyczajami są takie działania, które zmierzają do niedoinformowania, dezorientacji, wywołania błędnego przekonania u konsumenta, wykorzystania jego niewiedzy lub naiwności, ukształtowania stosunku zobowiązaniowego niezgodnie z zasadą równorzędności stron.

Natomiast w celu ustalenia, czy klauzula rażąco narusza interesy konsumenta, należy wziąć głównie pod uwagę, czy pogarsza ona jego położenie prawne w stosunku do tego, które w braku odmiennej umowy, wynikałoby z przepisów prawa, w tym mających charakter dyspozytywny (por. uzasadnienie uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 2018 r., III CZP 29/17, OSNC 2019, Nr 1, poz. 2). Rażące naruszenie interesów konsumenta oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków wynikających z umowy na jego niekorzyść, skutkującą niekorzystnym ukształtowaniem jego sytuacji ekonomicznej oraz jego nierzetelnym traktowaniem (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 3 lutego 2006 r., I CK 297/05, nie publ., z dnia 15 stycznia 2016 r., I CSK 125/15, OSNC - ZD 2017, Nr 1, poz. 9; z dnia 27 listopada 2015 r., I CSK 945/14, nie publ.; z dnia 30 września 2015 r., I CSK 800/14, nie publ. i z dnia 29 sierpnia 2013 r. I CSK 660/12, nie publ.).

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 28 września 2021 r. wskazał, że rażące naruszenie interesów konsumenta nie musi dotyczyć nierównowagi ekonomicznej. Wystarczy, że będzie wynikać z poważnego naruszenia sytuacji prawnej konsumenta - ograniczenia treści praw, które przysługują mu na podstawie tej umowy i stosownie do przepisów prawa, utrudnienia w korzystaniu z tych praw bądź nałożenia na konsumenta dodatkowego obowiązku, którego nie przewidują przepisy prawa (wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 16 stycznia 2014 r., C. P., C-226/12, EU:C:2014:10, pkt 23).

Odnosząc powyższe do niniejszej sprawy powodowie mieli możliwość wypłaty i spłaty rat bezpośrednio w walucie kredytu tj. w EUR, czy też w PLN, od momentu podpisania umowy. Znajduje to pokrycie zarówno we wniosku kredytowym (PLN), jak i w spornej umowie (PLN, z opcją spłaty w EUR). Jak zeznali zresztą powodowie przez pierwsze miesiące dokonywali spłaty w złotych, dopiero później dokonywali spłaty w EUR.

Należy podkreślić, że w przeciwieństwie do innych umów kredytu indeksowanego czy denominowanego powodowie nie byli zmuszani do jej wykonywania poprzez korzystanie z mechanizmu przeliczeniowego odnoszącego się do tabel kursowych ustalanych przez bank i ponoszenia potencjalnie dodatkowego kosztu, jaki mógł wynikać z zastosowania kursu mniej korzystnego dla konsumenta.

Zdaniem Sądu, oceny w zakresie czy przedmiotowe postanowienia umowne kształtowały prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy, należało dokonywać z punktu widzenia cech przeciętnego konsumenta. Sąd ocenił zatem stopień skomplikowania postanowień umownych, możliwość ich zrozumienia, w tym możliwość zrozumienia konstrukcji umowy kredytu waloryzowanego do waluty obcej oraz zakresu ryzyka kursowego, z punktu widzenia przeciętnego konsumenta. Za konsumenta przeciętnego uznać należy takiego, który przy zawieraniu tego typu umowy jak analizowana w tej sprawie zachowuje należytą staranność, a jednocześnie dysponuje wiedzą i umiejętnościami na poziomie przeciętnym. Ów przeciętny poziom wiedzy i umiejętności niewątpliwie nie oznacza, że punktem odniesienia jest osoba zupełnie niezorientowana w otaczającej ją rzeczywistości, w tym rzeczywistości ekonomicznej. Należy założyć, że przeciętny konsument śledzi wydarzenia na świecie i w kraju. Stąd nie można pominąć samego faktu związanego z kryzysem, który został wywołany upadkiem banku (...) w A.w dniu 15 września 2008 r. O ile zatem można uznać, że jeszcze w 2007 czy w 2008 r. (kiedy zawarto najwięcej umów kredytów powiązanych z walutami obcymi) przeciętny konsument w Polsce starający się o kredyt hipoteczny był co do zasady osobą nie najlepiej zorientowaną w dziedzinie rynku walutowego, w tym wpływu zdarzeń makroekonomicznych na taki czynnik jak kursy walut, to jednak nie można już w ten sposób postrzegać przeciętnego konsumenta w 2011 r. Kryzys ekonomiczny był bowiem odczuwalny w wielu dziedzinach życia Polaków i był w związku z tym szeroko omawiany i komentowany w mediach.

W związku z powyższym, stwierdzić należało, że pozwany właściwie poinformował powodów o możliwych wahaniach kursu, a powodowie świadomie podjęli ryzyko kursowe, aby uzyskać niższe oprocentowanie związane z walutą powiązaną ze stawką EURIBOR, w wyniku czego powodowie zyskali niższe raty, a więc przyniosło powodom korzyść.

Przy czym należy wskazać, niezależnie od powyższej argumentacji, że kurs, po którym spłacała powódka raty wynosił od 4,2338 zł do 4,6664 zł, a obecnie średni kurs średni NBP waluty euro z 16.10.2024 r. (tabela nr 202/A/NBP/2024) wynosi 4,2955 złotych. To oznacza, że jest porównywalny, jak na początku spłaty rat przez powódkę. Trudno zatem uznać taką sytuację za jakieś rażące naruszenie interesów ekonomicznych powódki. W tym kontekście warto wskazać, że synonimami przymiotnika „rażący” są słowa drastyczny, krzyczący. Przymiotnik rażący oznacza w rozumieniu cechy ujemnej wyraźny, bezsporny, oczywisty. Innymi słowy, naruszenie interesów konsumenta musi cechować znaczna intensywność (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 października 2010 roku, I CSK 694/09, Legalis nr 406112). W ocenie Sądu w niniejszej sprawie powódka nie wykazała istnienia takiego stanu. Nie było w przypadku tej waluty tak gwałtownych zmian jak choćby w przypadku franka szwajcarskiego.

W ocenie Sądu mając na uwadze okoliczności sprawy i postępowanie dowodowe nie można przyjąć, że wskutek umowy doszło do rażącego naruszenia interesów powodów.

Ponadto, w ocenie Sądu, z dokumentów znajdujących się w aktach sprawy oraz z przeprowadzonych dowodów nie wynika, że powodom przysługuje ochrona wynikająca z ochrony przyznawanej konsumentom w oparciu o przepisy o klauzulach abuzywnych. W ocenie Sądu to na powodach spoczywał ciężar wykazania, że przedmiotowa Umowa była sprzeczna z dobrymi obyczajami i rażąco naruszała jej interesy, a strona powodowa temu ciężarowi nie sprostała.

Pomimo, że Bank ustalał samodzielnie kursy – przy czym w niniejszej sprawie był wybór w tym zakresie, jeśli chodzi o zastosowanie Tabel kursowych – a znacznie większe ryzyko z tego wynikające leżało po stronie powodów, to jednak brak rażącego naruszenia interesów powodów powodował, iż należało uznać, że strona powodowa nie wykazała na podstawie art. 6 k.c., że umowa była nieważna, zarówno wskutek przepisów o klauzulach niedozwolonych, jak również na podstawie art. 58 k.c., na co Sąd Okręgowy wskazał powyżej. Podstawa dokonywania świadczeń przez powodów istniała w ważnej Umowie kredytu, której cel zawarcia w postaci zakupu mieszkania został osiągnięty.

Nadto, zgodnie z art. 6 k.c. ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Podkreślić należy, że art. ten reguluje podstawowe reguły dowodowe, tj. pierwszą - generalnie wymagającą udowodnienia powołanego przez stronę faktu, powodującego powstanie określonych skutków prawnych, oraz drugą regułę, która sytuuje ciężar dowodu danego faktu po stronie osoby, która z tego faktu wywodzi skutki prawne. Pierwsza „zasada obowiązku udowodnienia powoływanego faktu” jest w istocie nieunikniona ze względów racjonalnych, ponieważ odmienna regulacja powodowałaby powstanie niedopuszczalnej łatwości wywodzenia skutków prawnych z prostego powołania się na fakt bez potrzeby jego udowodnienia. Natomiast druga stanowi „ogólną zasadę rozkładu ciężaru dowodu”, od której wyjątki mogą wskazywać niektóre przepisy szczególne. Art. 6 k.c. więc traktuje o ciężarze dowodu w sensie materialnoprawnym i wskazuje, kogo obciążają skutki niepowodzenia procesu udowadniania (por. wyroki SN z dnia 29 kwietnia 2011 r., I CSK 517/10, LEX nr 960502, oraz z dnia 15 lipca 2010 r., IV CSK 25/10, LEX nr 885020). Z art. 6 k.c. płynie generalny wniosek, że Sąd powinien przyjąć za prawdziwe fakty udowodnione przez stronę obciążoną dowodem i pominąć te, których nie wykazała w sposób przekonujący. Wszelka ingerencja zmierzająca do zmiany reguły z art. 6 k.c. może być oceniona jako uchybienie prawu materialnemu i procesowemu. Oczekiwanie przez sąd, wbrew treści art. 6 k.c., przeprowadzenia dowodu przez daną stronę i obarczenie jej skutkami braku dowodu, którego ciężar na niej nie spoczywał, może stanowić podstawę zaskarżenia orzeczenia. W tezie wyroku z dnia 6 października 2010 r., II CNP 44/10, LEX nr 970065, Sąd Najwyższy stwierdził wprost, że: „O naruszeniu art. 6 k.c. można by powiedzieć, gdyby sąd orzekający przypisał obowiązek dowodowy innej stronie, nie tej, która z określonego faktu wywodzi skutki prawne”. Z komentowanego przepisu wynika dla sądu nakaz rozstrzygnięcia merytorycznego, nawet wtedy, gdy postępowanie dowodowe nie przyniosło efektu; sąd powinien rozstrzygnąć na niekorzyść osoby, która opierała swe twierdzenia na faktach nieudowodnionych (P. Machnikowski (w:) Kodeks cywilny..., red. E. Gniewek, t. 1, s. 34; podobnie K. Piasecki (w:) Kodeks postępowania cywilnego..., red. K. Piasecki, t. 1, s. 770).

Mając na uwadze powyższe, Sąd doszedł do przekonania, że w okolicznościach niniejszej sprawy fakt powiązania kredytu z walutą obcą i związane z tym ryzyko walutowe występujące po stronie kredytobiorcy nie mogło samo w sobie stanowić o spełnieniu przesłanek „kształtowania praw i obowiązków konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami” i „rażącego naruszenia interesów konsumenta” w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c.

Reasumując, w ocenie Sądu, zakwestionowane postanowienia umowy nie stanowiły postanowień abuzywnych, skoro nie zostały spełnione wszystkie przesłanki, których kumulatywne zaistnienie warunkuje stwierdzenie abuzywności postanowienia umownego. Tym samym nie było podstawy do ich usunięcia z umowy, która w ocenie Sądu jest ważna i wiąże strony.

Powyższe przesądzało o oddaleniu powództwa w odniesieniu do żądania głównego o ustalenie nieważności umowy i w konsekwencji żądania zapłaty z tego tytułu.

Mając na uwadze powyższe oddalił powództwo w całości, o czym orzekł w punkcie I sentencji wyroku.

Z uwagi na to, że strona powodowa w przypadku stwierdzenia braku podstaw stwierdzenia nieważności umowy, tj. do uwzględnienia w całości lub części żądań wskazanych w punkcie I petitum pozwu, wniosła w ramach roszczenia ewentualnego o ustalenie, iż enumeratywnie wskazana postanowienia są abuzywne i o zasądzenie, Sąd również to roszczenia ewentualne oddalił.

W ocenie Sądu Okręgowego kwestionowane postanowienia nie mają charakteru niedozwolonego z uwagi na systematykę i charakter umowy, co szerzej zostało już omówione powyżej, stąd zdaniem Sądu nie ma potrzeby powielania argumentacj. Ocena pod kątem abuzywności została dokonana przy okazji analizowania roszczenia głównego, zatem w całości zachowuje aktualność także w razie w odniesieniu do wprost ukierunkowanego na ustalenie braku związania strony powodowej tymi postanowieniami.

O kosztach procesu Sąd rozstrzygnął na podstawie art. 102 k.p.c. W ocenie Sądu występowanie w umowie instytucji przewalutowania odwołującego się do kursów walut ustalanych przez bank, mogło wywołać u strony powodowej – w dacie składania pozwu – subiektywne przekonanie o słuszności dochodzonego roszczenia, w szczególności w okresie wzmożonej aktywności medialnej co do korzystnych dla kredytobiorców frankowych rozstrzygnięć sądów polskich oraz Trybunału Sprawiedliwości UE. W związku z tym Sąd Okręgowy, kierując się szczególnymi okolicznościami niniejszej sprawy, również tym, że powodowie – poza powódką – są osobami starszymi, którzy chcieli pomóc córce, zdecydował o nieobciążaniu strony powodowej obowiązkiem zwrotu kosztów procesu na rzecz pozwanego banku, o czym orzekł w punkcie II sentencji wyroku.

Sędzia Jowita Cieślik

(...)