Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 listopada 2023 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie XXVIII Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: sędzia del. Michał Maj

Protokolant: Julia Kraszewska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 30 listopada 2023 roku w Warszawie

sprawy z powództwa M. K. (1)

przeciwko (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W.

o ustalenie i zapłatę, ewentualnie o ustalenie i zapłatę

1. ustala, że nie istnieje stosunek prawny wynikający z umowy kredytu numer (...) z dnia 18 sierpnia 2008 roku,

2. zasądza od pozwanego na rzecz powódki kwotę 45.417,03 zł (czterdzieści pięć tysięcy czterysta siedemnaście złotych 03/100) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 2 marca 2021 roku do dnia zapłaty,

3. oddala powództwo w pozostałej części,

4. zasądza tytułem zwrotu kosztów procesu od pozwanego na rzecz powódki kwotę 11.817 zł (jedenaście tysięcy osiemset siedemnaście złotych) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty.

Sygn. akt XXVIII C 4631/21

UZASADNIENIE

Strona powodowa (dalej także jako: kredytobiorca, konsument) wniosła (k. 3, 248) o:

- ustalenie nieistnienia stosunku prawnego wynikającego z umowy kredytu zawartej pomiędzy stronami,

- zasądzenie od pozwanego kwoty 45.417,03 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 31 sierpnia 2020 r. do dnia zapłaty.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 18 sierpnia 2008 r. pomiędzy stronami została zawarta umowa o kredyt dewizowy mieszkaniowy / inwestorski nr (...) o następującej treści.

Bank udziela kredytobiorcy na podstawie decyzji o udzieleniu kredytu z dnia 6 sierpnia 2008 r. kredytu mieszkaniowego / inwestorskiego w wysokości 190.014,96 CHF (art. 3.01 ust. 1).

W okresie kredytowania kredytobiorca ma prawo dokonać dowolną ilość konwersji (zmiany) waluty kredytu pomiędzy walutami z oferty kredytów mieszkaniowych / inwestorskich banku obowiązującej w dniu złożenia wniosku o konwersję, Konwersja obejmuje kwotę wykorzystanego i niewykorzystanego kredytu w momencie jej dokonania (art. 3.01 ust. 2).

Konwersja waluty kredytu może być dokonana wyłącznie w pierwszym dniu roboczym następującym po dniu płatności odsetek lub raty kapitałowo-odsetkowej (dzień konwersji) (art. 3.01 ust. 3).

Warunkiem dokonania konwersji jest posiadanie zdolności kredytowej w dniu złożenia wniosku o dokonanie konwersji oraz zapłata bankowi prowizji za konwersję zgodnie z taryfą (art. 3.01 ust. 4).

Oprocentowanie kredytu po konwersji ustalane jest na zasadach obowiązujących w dniu konwersji (art. 3.01 ust. 5).

Kredytobiorca zobowiązuje się do wykorzystania środków z kredytu na finansowanie zakupu lokalu mieszkalnego wraz z miejscem postojowym na rynku pierwotnym (art. 3.02).

Okres kredytowania zaczyna się w dniu uruchomienia kredytu i wynosi 180 miesięcy. Termin całkowitej spłaty kredytu zostanie określony w harmonogramie doręczonym kredytobiorcy (art. 3.03).

Wykorzystana kwota kredytu oprocentowana jest według zmiennej stopy oprocentowania – obliczonej jako suma stawki LIBOR dla trzymiesięcznych depozytów międzybankowych w CHF i marży banku w wysokości 1 punktu procentowego z uwzględnieniem postanowień ust. 2-4. Marża banku jest stała w trakcie całego okresu kredytu i może być zmieniona wyłącznie aneksem (art. 3.05 ust. 1).

Kredyt wypłacany będzie w 5 transzach wg następującego harmonogramu:

DATA WYPŁATY KWOTA TRANSZY

po podpisaniu umowy 76.005,98 CHF

30-08-2008 28.502,24 CHF

30-09-2008 28.502,24 CHF

30-12-2008 28.502,25 CHF

31-03-2009 28.502,25 CHF

(art. 3.07 ust. 2).

Wykorzystanie kredytu następować będzie w ciężar rachunku kredytowego prowadzonego przez bank. Środki tytułu kredytu zostaną przelane przez bank

- z tytułu Transzy 1 w kwocie 62.941,60 CHF na rachunek (...) (właściciel rachunku) nr (...) w (...) BANK (...) S.A., prowadzony w walucie PLN

- z tytułu Transzy 1 w pozostałej kwocie- na rachunek M. P. (właściciel rachunku) nr (...) w Banku (...) S.A., prowadzony w walucie PLN

- z tytułu Transzy 2-5 na rachunek (...) (właściciel rachunku) nr (...) w (...) BANK (...) S.A.,, prowadzony w walucie PLN

(art. 3.07 ust.3)

Uruchomienie kredytu nastąpi na rachunek wskazany w ust. 3, w zależności od waluty rachunku: w złotych polskich przy wykorzystaniu / negocjowanego kursu kupna dewiz dla CHF obowiązującego w banku w dniu płatności, lub (art. 3.07 ust. 5) w walucie kredytu (art. 3.07 ust. 5.1, 5.2).

Umowa wygasa w przypadku nie spełnienia warunku, o którym mowa w ust. 1 lub nie uruchomienia kredytu w terminie 6 miesięcy od daty podpisania umowy (art. 3.07. ust. 8).

Walutą spłaty kredytu jest CHF. W przypadku spłaty kredytu w złotych polskich realizacja płatności nastąpi przy wykorzystaniu bieżącego kursu sprzedaży dewiz dla CHF obowiązującego w banku w dniu realizacji należności banku (art. 3.12 ust. 3).

Kredytobiorca oświadcza, że bank poinformował kredytobiorcę o istnieniu ryzyka zmiany stóp procentowych, a także ryzyka walutowego (kursowego) związanego z zaciąganiem zobowiązań kredytowych w walucie innej waluta w której osiągane są dochody (art. 8.05 ust. 1).

Kredytobiorca oświadcza, że otrzymał pisemną informację wyjaśniającą znaczenie i konsekwencje ryzyka zmiany stóp procentowych oraz kursu walut z przykładami (art. 8.05 ust. 2).

Kredytobiorca oświadcza, że rozumie, akceptuje i przyjmuje ryzyko zmiany stóp procentowych, a także ryzyko walutowe (kursowe), o których mowa w pkt 1, a także możliwe skutki, jakie mogą wyniknąć z tych ryzyk (art. 8.05 ust. 3).

Dowód: umowa – k. 30-34

Kredyt został uruchomiony w okresie od dnia 22 sierpnia 2008 r. do dnia 31 marca 2009 r. kwotą łącznie 430.231,89 zł. Strona powodowa tytułem spłaty rat kredytu uiściła wobec pozwanego:

- kwotę 152.209,19 CHF w okresie od dnia 18.04.2008 r. do dnia 9.02.2021 r.,

- kwotę 114.349,65 CHF w okresie od dnia 1.05.2012 r. do dnia 30.07.2021 r.

Dowód: zaświadczenie – k. 72-74.

W okresie od dnia zawarcia umowy do dnia 15 czerwca 2020 r. bank pobrał łącznie kwoty 475.102,50 zł i 134.717,32 CHF tytułem rat kredytu,

Dowód: zestawienie– k. 123-124, k.184-185v

W dniu 7 lipca 2023 r. pozwany złożył pismo, w którym oświadczył, że korzysta z prawa zatrzymania do czasu zaofiarowania przez stronę powodową świadczenia wzajemnego banku w kwocie 430.231,89 zł stanowiącej roszczenie pozwanego w stosunku do powoda o zwrot kwoty udzielonego powodowi kredytu. Pozwany oświadczył, że odpis niniejszego pisma nadał za pośrednictwem operatora na adres pełnomocnika strony powodowej.

Dowód: pismo z dnia 7 lipca 2023 - k. 195-207v

Na rozprawie w dniu 29.09.2023 r. pełnomocnik pozwanego złożył stronie powodowej oświadczenie, że korzysta z prawa zatrzymania do czasu zaofiarowania przez stronę powodową świadczenia wzajemnego banku w kwocie 430.231,89 zł tytułem wypłaconego i wykorzystanego kapitału kredytu albo zabezpieczenia roszczenia o jego zwrot.

Dowód: protokół rozprawy - k. 253.

Powódka zaciągnęła kredyt w celu uzyskania środków na zakup lokalu mieszkalnego przeznaczonego na zaspokojenie swoich potrzeb mieszkaniowych. Nieruchomość ta nie była wynajmowana ani wykorzystywana do prowadzenia działalności gospodarczej. Powódka nie negocjowała postanowień umowy kredytu dotyczących powiązania z kursem waluty obcej i sposobu przeliczeń kursowych. Przed zawarciem umowy przedstawiciel banku nie powiedział powódce, w jaki sposób jest tworzona tabela kursowa banku, jak jest ustalana wysokość spreadu obciążającego kredytobiorcę, w jaki dokładnie sposób ryzyko kursowe związane z kredytem przekłada się na wysokość rat i zadłużenia kredytobiorcy, nie przedstawił historycznego wykresu kursu CHF/PLN, nie przedstawił symulacji obrazującej wpływ zmian kursu CHF/PLN na wysokość rat kredytu i zadłużenie wyliczane w PLN. W czasie zawierania umowy kredytu powódka nie miała dochodów ani oszczędności w CHF oraz nie miała żadnego wykształcenia ani doświadczenia zawodowego w dziedzinach ekonomii, finansów i bankowości. Powódka miała wtedy wykształcenie wyższe i pracowała jako logistyk. Powódka zorientowała się, że zawarta przez nią umowa zawiera niedozwolone postanowienia umowne w 2018 r., a od dnia wniesienia pozwu zna, rozumie i akceptuje skutki stwierdzenia nieważności umowy oraz nie zgadza się na utrzymanie w mocy zawartych w umowie niedozwolonych postanowień umownych.

Dowód: przesłuchanie powódki – k. 252-253.

Podstawę ustaleń faktycznych stanowiły wymienione dokumenty, których treść ani autentyczność nie była kwestionowana przez strony, oraz zeznania strony powodowej, które były spójne, logiczne, konsekwentne i pobawione sprzeczności oraz znajdowały potwierdzenie w pozostałych dowodach. Powyższe dowody były wystarczające dla oceny stanowisk i żądań stron, a pozostałe dowody nie miały istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.

Dowód z opinii biegłego został pominięty, ponieważ rozpoznanie sprawy nie wymagało wiadomości specjalnych (art. 278 § 1 k.p.c.).

Sąd pominął dowód z zeznań świadków R. K. i K. D., gdyż świadek ci nie brali udziału w procesie kredytowym dotyczącym umowy, której dotyczy niniejsza sprawa, a zatem nie byli w stanie przedstawić faktów dotyczących okoliczności zawarcia tej umowy, natomiast ogólne informacje dotyczące zawierania podobnych umów oraz funkcjonowania pozwanego banku nie miały istotnego znaczenia dla sprawy.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo jest zasadne w części.

Interes prawny.

Strona powodowa posiada interes prawny w żądaniu ustalenia w rozumieniu art. 189 k.p.c. Mianowicie okres kredytu wskazany w umowie jeszcze nie upłynął, zaś bank stoi na stanowisku, że stosunek prawny wynikający z umowy kredytu istnieje, domaga się od kredytobiorcy zapłaty kolejnych rat kredytu i nie wyraża zgody na wykreślenie z księgi wieczystej hipoteki zabezpieczającej roszczenia banku wynikające z umowy. Wobec tego powództwo kredytobiorcy o zapłatę nie kończyłoby definitywnie sporu stron dotyczącego oceny, czy umowa jest ważna. ¹

Bezwzględna nieważność umowy.

Brak jest podstaw do uznania umowy kredytu za bezwzględnie nieważną. Zawieranie umów kredytu powiązanych z walutą obcą (indeksowanych i denominowanych) jest i było dopuszczalne w świetle art. 353 ¹ k.c. i art. 69 ustawy Prawo bankowe w brzmieniu obowiązującym w dacie zawarcia umowy. Postanowienia umowne dające bankowi całkowitą swobodę w kształtowaniu kursu waluty obcej z przyczyn wskazanych dalej stanowią niedozwolone postanowienia umowne (art. 385 ¹ § 1 k.c.), co wyłącza możliwość uznania ich za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego (art. 58 § 2 k.c.) lub sprzeczne z naturą stosunku prawnego kredytu indeksowanego do waluty obcej (art. 353 ¹ k.c.). ²

Status konsumenta i przedsiębiorcy.

Dowody przeprowadzone w sprawie nie budzą wątpliwości co do tego, że umowa kredytu wiąże się z działalnością gospodarczą pozwanego, a zarazem brak jest takiego związku w przypadku kredytobiorcy, a zatem należy go uznać za konsumenta (art. 22 ¹ k.c.). Oceny tej nie neguje fakt zarejestrowania działalności gospodarczej pod adresem nieruchomości sfinansowanej za środki pochodzące z kredytu, ponieważ rejestracja ta miała charakter wyłącznie ewidencyjny, gdyż w nieruchomości tej nigdy faktycznie nie była prowadzona działalność gospodarcza. Powód nigdy nie prowadził w swoim domu działalności gospodarczej, ponieważ jest lekarzem i pracuje w szpitalu.

Klauzula ryzyka kursowego.

Strony zawarły umowę kredytu denominowanego, a zatem ryzyko kursowe zostało zawarte w postanowieniu umownym określającym kwotę kredytu w walucie CHF (art. 3.01 ust. 1). W ocenie Sądu nie sposób uznać tego postanowienia za niedozwolone postanowienie umowne.

Po pierwsze, treść tego postanowienia została indywidualnie uzgodniona, ponieważ wysokość kwoty kredytu została dostosowana do potrzeb kredytobiorców, którzy potrzebowali określonej kwoty pieniężnej do budowy domu. Potwierdza to dalsza część umowy, w której szczegółowo wskazano, w jakich terminach będą wypłacone poszczególne transze kredytu i jakie będzie ich przeznaczenie.

Po drugie, postanowienie umowne określające kwotę kredytu niewątpliwie dotyczy świadczenia głównego, ponieważ wysokość kredytu jest najistotniejszym postanowieniem zarówno dla banku, jak i dla kredytobiorcy.

Po trzecie, postanowienie określające kwotę i walutę kredytu jest sformułowane jednoznacznie. Należy tutaj wyjaśnić, że bogate orzecznictwo krajowe i unijne dotyczące obowiązków informacyjnych banków w zakresie umów kredytu indeksowanego i denominowanego nie ma odniesienia do typu umowy, który zawarły strony niniejszego postępowania, czyli kredytu denominowanego typu dewizowego. Kredyt ten był zbliżony do kredytu walutowego, ponieważ kwota kredytu była wyrażona w walucie obcej, jak również świadczenia obu stron były spełniane w walucie umownej, przy czym strony przewidziały dodatkowo możliwość zapłaty w PLN. Skoro zatem umowa miała charakter quasi walutowy, to ryzyko kursowe wynikało z samej jej istoty, a zatem nie było konieczne stosowanie przez bank obszernych pouczeń dotyczących ryzyka kursowego, które było tutaj oczywiste. Tymczasem kredyty indeksowane i większość kredytów indeksowanych miała inną konstrukcję, to jest świadczenia stron były określone zasadniczo w PLN, a przy kredycie indeksowanym również kwota kredytu była wyrażona w PLN. Przy tego rodzaju kredytach ryzyko kursowe było zatem w pewien sposób zakamuflowane i mogło prowadzić klienta do błędnego przeświadczenia, że zawiera umowę kredytu złotowego, a waluta obca ma na celu tylko zastosowanie odpowiedniej stawki referencyjnej oprocentowania. W tej sytuacji konieczne było wyjaśnienie klientowi, że obciąża go ryzyko kursowe. Tymczasem udzielony przez pozwany bank kredyt „dewizowy” nie wprowadzał w żaden sposób w błąd i nie pozostawiał klientowi żadnych wątpliwości, że kwota kredytu, jego zadłużenie i wszystkie świadczenia stron są określone w walucie obcej. W rezultacie nie można uznać, aby postanowienia umowy kredytu określające zobowiązanie w walucie obcej były niejednoznaczne. Z tych samych przyczyn nie można uznać, aby postanowienia te kształtowały prawa i obowiązki konsumenta sprzecznie z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Sam fakt wystąpienia ryzyka kursowego nie powoduje jeszcze sam z siebie rażącego naruszenia interesów konsumenta, skoro w omawianej sytuacji należy przyjąć, że ryzyko to jest dla niego zrozumiałe.

Klauzule przeliczeniowe.

Klauzule przeliczeniowe (art. 3.07 ust. 5.1 i art. 3.12 ust. 3 zdanie drugie umowy) nie zostały sformułowane w sposób jednoznaczny ( art. 385 ¹ § 1 zd. 2 k.c.), tj. prostym i zrozumiałym językiem (art. 4 ust. 2 dyrektywy 93/13/EWG), ponieważ ich treść nie pozwala na stwierdzenie, w jaki sposób pozwany bank ustala kurs CHF dla celu wykonania umowy kredytu, a także kształtują one prawa i obowiązki konsumenta sprzecznie z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (art. 385 ¹ § 1 k.c.). W oparciu o te postanowienia kredytobiorca został obciążony koniecznością pokrywania kosztów spreadu, pomimo że koszty te nie odpowiadały żadnej usłudze świadczonej przez bank na rzecz klienta, a w umowie brak jest jednoznacznej informacji o tym, że konsument ponosi takie koszty, jaka jest ich wysokość i z czego one wynikają. Ponadto klauzule przeliczeniowe dawały pozwanemu bankowi całkowitą swobodę w sposobie kształtowania wysokości kursu waluty obcej, ponieważ postanowienia umowy w żaden sposób nie precyzowały, w oparciu o jakie zasady kurs waluty obcej miał być ustalany przez bank, a zatem bank mógł ustalić ten kurs na dowolnym poziomie W rezultacie bank w oparciu o klauzule przeliczeniowe uzyskał rzeczywistą możliwość dowolnego kształtowania wysokości świadczeń kredytobiorcy, co jest w oczywisty sposób sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumenta.

Sąd dokonał oceny, czy postanowienia umowne są niedozwolone (art. 385 ¹ § 1 k.c.), według stanu z chwili zawarcia umowy. ³ Tym samym dla powyższej oceny nie miały żadnego znaczenia okoliczności takie jak sposób wykonywania umowy, wieloletnie wykonywanie umowy przez kredytobiorcę bez żadnych zastrzeżeń, faktyczny sposób ustalania wysokości kursów waluty obcej przez bank i ich relacja do innych kursów występujących na rynku, późniejsze zmiany regulaminu pozwanego banku, późniejsze zmiany stanu prawnego (w szczególności wejście w życie ustawy z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw). Dla oceny abuzywności klauzul przeliczeniowych nie miało znaczenia, że wybór kredytu powiązanego z kursem waluty obcej pozwalał kredytobiorcy na skorzystanie z niższego oprocentowania (LIBOR CHF).

Klauzule przeliczeniowe stanowią niedozwolone postanowienia umowne także w zakresie, w którym art. 3.07 ust. 5.1 odnoszą się do zastosowania „kursu negocjowanego”. Sformułowanie to nie zostało bowiem wyjaśnione, a tym bardziej nie świadczy o indywidualnym uzgodnieniu treści tego postanowienia umownego. W umowie nie wyjaśniono bowiem, na czym miało polegać „negocjowanie”, w tym czy kredytobiorca rzeczywiście miał możliwość prowadzenia indywidualnych uzgodnień z bankiem i do której strony należała ostateczna decyzja co do wysokości kursu. W ocenie Sądu tego rodzaju konstrukcja w praktyce oznaczała, że jeżeli strony nie ustaliły określonego kursu w drodze negocjacji, to wówczas stosowany był kurs z tabeli kursowej pozwanego banku. Taka zaś sytuacja powodowała, że ostateczna decyzja co do wysokości kursu ostatecznie należała do banku, a zatem w rzeczywistości „negocjowanie kursu” stanowiło pewnego rodzaju fikcję, gdyż to do banku należała finalna decyzja o wysokości stosowanego kursu.

Zgodnie z art. 385 ¹ § 1 k.c., niedozwolone postanowienia umowne nie wiążą konsumenta, zatem brak jest podstaw do modyfikacji tych postanowień lub uznania, że nie wiążą one konsumenta jedynie w pewnym zakresie ani uzupełnienia powstałej po tych postanowieniach „luki” jakąkolwiek treścią, w tym w szczególności przepisami prawa krajowego. Odmienne zapatrywanie byłoby sprzeczne z brzmieniem oraz celem przepisów art. 385 ¹ § 1 k.c. i art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13/EWG. ⁴ Przede wszystkim zaś uzupełnienie umowy przepisem prawa krajowego nie może mieć miejsca w sytuacji, w której usunięcie z umowy nieuczciwego warunku prowadzi do jej nieważności, która jest akceptowana przez konsumenta, ⁵ zaś w niniejszej sprawie kredytobiorca nie zgodził się na obowiązywanie umowy z nieuczciwymi warunkami ani na uzupełnienie jej treści przepisem prawa krajowego, natomiast wyraził zgodę na stwierdzenie nieważności umowy, będąc świadomym wynikających z tego konsekwencji. Co więcej, przepisem krajowym służącym uzupełnieniu treści umowy nie mógłby być art. 358 § 2 k.c. w brzmieniu obowiązującym od dnia 24.01.2009 r., ponieważ jest on przepisem prawa krajowego o charakterze ogólnym, który nie ma zastosowania konkretnie do umów zawieranych pomiędzy przedsiębiorcą a konsumentem ⁶ , a ponadto ma on zastosowanie tylko „jeżeli przedmiotem zobowiązania jest suma pieniężna wyrażona w walucie obcej” (art. 358 § 1 k.c.), a zatem nie dotyczy on zobowiązań wynikających z umowy kredytu indeksowanego do waluty obcej, w której świadczenia zostały oznaczone w walucie polskiej, natomiast w walucie obcej jest wyrażane tylko saldo zadłużenia.

Klauzule przeliczeniowe określają świadczenia główne w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c., ponieważ nie tylko samo powiązanie kredytu z walutą obcą, ale również sposób dokonywania przeliczeń kursowych koniecznych do realizacji takiej umowy określają samą istotę umowy kredytu indeksowanego do waluty obcej. W końcu pozwany bank nie udowodnił, aby treść omawianych postanowień umownych została indywidualnie uzgodniona, w tym również w zakresie „kursu negocjowanego”, co wyjaśniono wcześniej.

Wygaśnięcie umowy.

Uznanie klauzul przeliczeniowych nie prowadzi do nieważności umowy. Wynika to z faktu, że umowa przewidywała, że kredyt mógł być zarówno wypłacony (art. 3.07 ust. 5.2 umowy), jak i spłacony (art. 3.12 ust. 3 zdanie pierwsze umowy) bezpośrednio w CHF. W przeciwieństwie do niektórych umów kredytu denominowanego stosowanych przez pozostałe banki, pozwany bank nie przewidywał żadnych warunków ani wymogów do spełnienia (zgoda banku, posiadanie konta walutowego), aby wypłata i spłata kredytu w walucie obcej byłą możliwa. Co więcej, fakt, że kredyt miał być wypłacony w walucie CHF na rachunek bankowy prowadzony w PLN nie stał w sprzeczności z brzmieniem art. 3.07 ust. 5.2 umowy ani nie był niemożliwy do wykonania. Mianowicie wbrew powszechnemu mniemaniu jest możliwe dokonanie uznanie rachunku bankowego kwotą w innej walucie niż ta waluta, w której jest on prowadzony (czyli przelew kwoty w CHF na rachunek bankowy prowadzony w PLN albo przelew kwoty w PLN na rachunek bankowy prowadzony w CHF), przy czym powoduje to taki skutek, że bank prowadzący rachunek odbiorcy dokonuje przewalutowania kwoty wpływającej na walutę, w której jest prowadzony rachunek (zastosowanie ma wówczas tabela kursowa banku, ale nie ma ona nic wspólnego ze stosowaniem klauzul przeliczeniowych z umowy kredytu). Podsumowując – po wyeliminowaniu z umowy klauzul przeliczeniowych umowa powinna była być wykonywana w walucie CHF, co zresztą było zgodne z samą walutą kredytu, a zatem z naturą zobowiązania stron. W rezultacie umowa nie jest nieważna.

Niemniej jednak, skoro strony powinny były spełniać świadczenia w walucie CHF, a bank wypłacił powodom środki w PLN, to oznacza to, że nie wypłacił on kwoty kredytu, ale inną kwotę (w innej walucie). Tym samym bank wypłacając środki w PLN spełnił świadczenie nienależne, natomiast nie spełnił świadczenia wynikającego z umowy kredytu. Stanowisko to znajduje oparcie w orzecznictwie Sądu Najwyższego, wskazującym, że „uznanie kredytu za walutowy oznaczałoby, że brak wypłaty w walucie obcej jest równoznaczny z brakiem wypłaty kwoty kredytu w ogóle, natomiast faktycznie spełnione świadczenie banku w złotych musi zostać uznane za nienależne” ⁷ . W rezultacie z punktu widzenia zobowiązań określonych w umowie, kredyt nie został uruchomiony, a zatem po upływie 6 miesięcy od daty podpisania umowy umowa wygasła zgodnie z art. 3.07. ust. 8. Na skutek wygaśnięcia umowy nie istnieje stosunek prawny wynikający z tej umowy.

Wobec powyższego wszystkie spełnione przez powódkę wobec pozwanego należności były świadczeniami nienależnymi, w tym kwota dochodzona pozwem w wysokości 45.417,03 zł, którą należało zasądzić od pozwanego na rzecz powódki na podstawie art. 405 k.c. w zw. z art. 410 § 1 k.c.

Przedawnienie.

Roszczenie o zwrot świadczenia nienależnego przedawnia po upływie wynikającego z art. 118 k.c. terminu 6 lat na koniec roku kalendarzowego (10 lat co do roszczenia o zwrot świadczeń spełnionych przed dniem 9.07.2018 r., zgodnie z art. 5 ust. 3 ustawy z dnia 13 kwietnia 2018 r. o zmianie ustawy - kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw). Termin przedawnienia roszczenia konsumenta o zwrot świadczeń spełnionych na podstawie umowy kredytu, która jest nieważna bądź zawiera niedozwolone postanowienia umowne rozpoczyna bieg z dniem, w którym konsument dowiedział się (lub przy zachowaniu należytej staranności powinien był się dowiedzieć) o tym, że umowa jest nieważna lub że zawiera niedozwolone postanowienia umowne. ⁸ , a z przeprowadzonych dowodów wynika, że miało to miejsce najwcześniej w 2018 r. Wobec tego w tym roku rozpoczął się bieg terminu przedawnienia (art. 120 § 1 k.c.) roszczenia kredytobiorcy o zapłatę, który nie upłynął jeszcze w dniu złożenia pozwu, kiedy to doszło do przerwania biegu tego terminu (art. 123 § 1 pkt 1 k.c.). Tym samym roszczenie strony powodowej nie jest przedawnione.

Odsetki.

Roszczenie o zwrot świadczenia nienależnego stanowi roszczenie bezterminowe, a zatem staje się wymagalne po wezwaniu do zapłaty (art. 455 k.c.). Wezwanie to nastąpiło z chwilą doręczenia pozwanemu odpisu pozwu, który zawierał precyzyjnie sformułowane żądanie, a w treści uzasadnienia pozwu wyraźnie powołano się na wygaśnięcie stosunku prawnego wynikającego z umowy na skutek zawarcia w niej niedozwolonych postanowień umownych. Treść pozwu nie pozostawiała zatem jakichkolwiek wątpliwości co do tego, że kredytobiorca nie zgadza się na utrzymanie w mocy niedozwolonych postanowień umownych, jest świadomy wszystkich konsekwencji związanych z nieistnieniem stosunku prawnego wynikającego z umowy i akceptuje je. Także w toku przesłuchania strona powodowa potwierdziła, że już w dacie wniesienia pozwu znała, rozumiała i akceptowała wszystkie skutki nieistnienia stosunku prawnego wynikającego z umowy. Pozew został doręczony pozwanemu w dniu 15.02.2021 r. (k. 86), co oznacza, że pozwany powinien był spełnić świadczenie dochodzone pozwem w terminie 14 dni od tej daty, a zatem popadł w opóźnienie z dniem 2.03.2021 r. i od tej daty na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c. zostały od niego zasądzone odsetki ustawowe za opóźnienie.

Zarzuty potrącenia i zatrzymania.

Zarzuty potrącenia i zatrzymania podniesione przez pozwanego w odpowiedzi na pozew były nieskuteczne. Nie budzi wątpliwości, że pozwanemu przysługuje wobec strony powodowej roszczenie o zwrot kapitału kredytu, które nie jest przedawnione, natomiast pełnomocnik pozwanego posiada umocowanie do składanie oświadczeń materialnoprawnych. Niemniej jednak oba omawiane zarzuty powinny opierać się na materialnoprawnych oświadczeniach o potrąceniu i skorzystaniu z prawa zatrzymania, które nie zostały złożone (a przynajmniej brak jest dowodu na okoliczność ich złożenia). Nie sposób uznać zgłoszenia zarzutów potrącenia i zatrzymania za złożenie oświadczeń materialnoprawnych z uwagi na odmienny charakter prawny oświadczeń materialoprawnych i zarzutów procesowych, nawet gdyby jednak przyjąć inaczej, to brak jest dowodu na okoliczność, że odpowiedź na pozew dotarła do strony powodowej bezpośrednio - doręczenie nastąpiło wobec pełnomocnika strony powodowej (art. 132 k.p.c.), który nie został upoważniony do odbierania oświadczeń materialnoprawnych składanych wobec strony powodowej, a brak jest uzasadnienia, aby domniemywać udzielenie takiego umocowania bądź aby uznawać, że skoro odpowiedź na pozew została doręczona pełnomocnikowi strony powodowej, to sama strona również zapoznała się z jej treścią. W końcu należy wskazać, że roszczenie strony pozwanej o zwrot równowartości kapitału kredytu stanowi roszczenie o zwrot świadczenia nienależnego (art. 405 k.c.), a zatem staje się wymagalne po wezwaniu do zapłaty (art. 455 k.c.), skoro więc brak jest dowodu na skierowanie przez pozwanego takiego wezwania do powodów bezpośrednio, to oznacza, że roszczenie pozwanego jest niewymagalne, a zatem nie mogłoby zostać potrącone (art. 498 § 1 k.c.). Natomiast w zakresie zarzutu zatrzymania należy wskazać, że ma on zastosowanie w razie odstąpienia od umowy wzajemnej (art. 496 k.c.) bądź jej nieważności albo rozwiązania (art. 497 k.c.), tymczasem żaden z tych wypadków nie miał miejsca w niniejszej sprawie, skoro umowa wygasła.

Koszty procesu.

Stosownie do wyniku postępowania, pozwany został na podstawie art. 100 k.p.c. obciążony całymi kosztami procesu obejmującymi kwoty:

- 1.000 zł tytułem równowartości opłaty od pozwu,

- 17 zł tytułem równowartości opłaty skarbowej od pełnomocnictwa,

- 10.800 zł tytułem kosztów zastępstwa prawnego w stawce wynikającej z § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie.

1 por.:

- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17.03.2022 r., II CSKP 474/22,

- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10.05.2022 r., II CSKP 163/22,

- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18.05.2022 r., II CSKP 1030/22,

- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19.05.2022 r., II CSKP 797/22,

- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20.06.2022 r., II CSKP 701/22,

- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23.06.2022 r., II CSKP 616/22,

2 por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 28.04.2022 r., III CZP 40/22,

3 por. uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 20.06.2018 r., III CZP 29/17,

4 por.:

- wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 3.10.2019 r., C-290/18, D.,

- wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 29.04.2021 r., C-19/20, Bank (...),

5 por. wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 8.09.2022 r., C-80/21 – C-82/21, (...), pkt 78,

6 por. wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 8.09.2022 r., C-80/21 - C-82/21, (...), pkt 76,

7 por.:

- wyrok Sądu Najwyższego z 26.05.2022 r., II CSKP 650/22,

- postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18.2023 r., I CSK 5852/22,

8 por.:

- wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 9.07.2020 r., (...) i (...), C-698/18 i C-699/18,

- wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 16.07.2020 r., (...) i (...), C-224/19 i C-259/19,

- wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 22.04.2021 r., (...), C-485/19,

- wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 10.06.2021 r., (...), C-776/19 - C-782/19,

- wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 8.09.2022 r., (...), C-80/21 – C-82/21,

- uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z mocą zasady prawnej z dnia 7.05.2021 r., III CZP 6/21,

- uchwała Sądu Najwyższego z dnia 13.01.2022 r., III CZP 61/22.