Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 lipca 2025 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XXVIII Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSO Justyna Pec – Nosińska

Protokolant: Marlena Grala

po rozpoznaniu w dniu 7 lipca 2025 r. w Warszawie, na rozprawie

sprawy z powództwa

B. K.

przeciwko

(...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W.

o zapłatę

I.  zasądza od pozwanego (...) Bank (...) SA z siedzibą w W. na rzecz powódki B. K. kwotę 77 561,01 zł (siedemdziesiąt siedem tysięcy pięćset sześćdziesiąt jeden złotych jeden grosz) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 17 sierpnia 2023 roku do dnia zapłaty;

II.  zasądza od pozwanego (...) Bank (...) SA z siedzibą w W. na rzecz powódki B. K. kwotę 6 417 zł (sześć tysięcy czterysta siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się niniejszego wyroku do dnia zapłaty.

Sygn. akt XXVIII C 5479/23

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 7 lipca 2025 roku

Pozwem z dnia 28 marca 2023 roku (data stempla Biura Podawczego) powódka B. K. (uprzednio: R.) wniosła przeciwko (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. o zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kwoty 77.561,01 złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia następnego po doręczeniu pozwanemu odpisu pozwu do dnia zapłaty – tytułem zwrotu świadczeń nienależnych spełnionych przez powódkę w okresie od dnia 29 czerwca 2006 roku do dnia 11 czerwca 2018 roku w wykonaniu nieważnej umowy kredytu mieszkaniowego (...) nr (...) z dnia 29 czerwca 2006 roku (zwanej dalej: (...)).

Ponadto powódka domagała się zasądzenia kosztów procesu na jej rzecz, w tym kosztów zastępstwa procesowego z uwzględnieniem uiszczonej opłaty skarbowej od pełnomocnictwa wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu pozwu powódka zarzucała sprzeczność Umowy z zasadą swobody umów, naturą stosunku prawnego oraz z zasadami współżycia społecznego, jak również z Prawem bankowym.

Ponadto roszczenia powódki opierały się na uznaniu niektórych postanowień Umowy za niedozwolone w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. Strona powodowa podnosiła bowiem, że choć kwestionowane przez nią klauzule dotyczą głównych świadczeń stron to nie są one jednoznaczne. Twierdziła również, że klauzule te są sprzeczne z dobrymi obyczajami i naruszają jej interesy. W szczególności podniosła, że bank przyznał sobie prawo do jednostronnego kształtowania wysokości świadczeń stron poprzez jednostronne ustalanie kursu CHF.

Powódka wskazywała też, iż nie została poinformowana na etapie zawierania Umowy o ryzyku związanym z jej zawarciem w sposób rzetelny. Wszystkie wyżej wymiecione wady winny prowadzić zdaniem powódki do nieważności Umowy. Jako podstawę swojego roszczenia o zapłatę wskazywała spełnienie przez siebie świadczeń nienależnych.

(pozew k. 4-15)

W odpowiedzi na pozew z dnia 19 października 2023 roku (data stempla Biura Podawczego) pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od strony powodowej na rzecz pozwanego zwrotu koszów postepowania, w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Pozwany podniósł zarzut nieudowodnienia roszczenia przez powódkę tak co do zasady, jak i co do wysokości. Uzasadniając swoje stanowisko pozwany podniósł, że zawarta przez strony Umowa była ważna i zgodna z prawem, w tym z art. 69 Prawa bankowego, a wytoczenie przedmiotowego powództwa stanowi próbę uniknięcia przez powódkę negatywnych skutków zmiany kursu CHF/PLN, nie jest zaś podyktowane rzeczywistą treścią nawiązanego przez strony stosunku prawnego. Pozwany podnosił też, iż dopuszczalność konstrukcji umów o kredyt waloryzowanym kursem CHF została ugruntowana w orzecznictwie. Potwierdziła to także tzw. ustawa antyspreadowa.

W ocenie pozwanego, kwestionowane przez powódkę klauzule waloryzacyjne nie mają charakteru abuzywnego. Jego zdaniem klauzule indeksacyjne były zgodne z dobrymi obyczajami i nie naruszały rażąco interesów konsumenta, w tym dlatego, że kredyt jaki powódka uzyskała był korzystniejszy w chwili zawierania Umowy z uwagi na niższe oprocentowanie od kredytu złotówkowego. Poza tym, zdaniem pozwanego, kwestionowane postanowienia zostały ustalone indywidulanie.

Pozwany podnosił również, że powódka świadomie zdecydowała się na zawarcie umowy kredytu waloryzowanego walutą obcą. Zaciągając zobowiązanie była ona świadoma ryzyka kursowego, przede wszystkim wpływu kursu waluty na wysokość zobowiązania wobec pozwanego oraz na wysokość raty. Zdaniem pozwanego świadomość takiego ryzyka winna wynikała z zapisów Umowy oraz udzielonych jej przez pracowników banku informacji. Pozwany podnosił również, że strona powodowa, tak jak inni kredytobiorcy korzystający w tamtym czasie z kredytów indeksowanych, denominowanych czy walutowych, zadecydowała się na zawarcie Umowy chcąc skorzystać z niższego oprocentowania z zastosowaniem stopy LIBOR.

Pozwany podnosił także, że kontrola zapisów Umowy winna następować w drodze kontroli indywidualnej, a nie abstrakcyjnej, a więc wpis postanowienia umowy do rejestru klauzul abuzywnych nie może przesądzać o zasadności roszczeń powódki.

Pozwany twierdził również, że w przypadku uznania klauzul przeliczeniowych (odsyłających do tabel kursowych stosowanych przez bank) za abuzywne możliwe jest utrzymanie samej Umowy w mocy. Sam mechanizm indeksacji kredytu do CHF jest bowiem dopuszczalny i w przypadku usunięcia klauzul przeliczeniowych zawartych w Umowie winno się zastosować art. 358 k.c. Jednocześnie pozwany dopuścił alternatywnie możliwość uznania kredytu udzielonego na podstawie Umowy za kredyt czysto złotówkowy z oprocentowaniem ustalonym w oparciu o LIBOR CHF.

Pozwany zarzucił także istnienie przesłanek z art. 411 pkt. 1 k.c. wyłączających możliwość domagania się przez powódkę zwrotu spełnionego świadczenia. Zakwestionował także wskazywaną przez powódkę datę naliczania ewentualnych odsetek.

(odpowiedź na pozew k. 45-60)

Przy piśmie procesowym strony powodowej z dnia 13 listopada 2023 roku (data stempla Biura Podawczego), w wykonaniu zobowiązania Sądu, zostało złożone oświadczenie powódki o świadomości konsekwencji uznania postanowień Umowy za abuzywne i związanych z tym możliwych roszczeń banku oraz ich akceptacji. (pismo procesowe wraz z załączonymi oświadczeniami k. 152-154)

W piśmie z dnia 10 września 2024 roku ( data stempla Biura Podawczego) pozwany nie zakwestionował statusu powódki jako konsumenta.

( pismo procesowe k. 172)

W toku rozprawy strony podtrzymały swoje stanowiska procesowe.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

B. K. (obecnie lat (...), z zawodu grafik komputerowy, zamieszkała w K.) podjęła decyzję o zaciągnięciu kredytu, z którego środki przeznaczyła na finansowanie spłaty kredytu bankowego zaciągniętego przez spółdzielnie mieszkaniową (w celu realizacji inwestycji położonej we W. przy ulicy (...)).

(umowa k. 23v-29, 113-126, zeznania powódki k. 175v)

W dniu 7 czerwca 2006 roku powódka złożyła wniosek kredytowy o przyznanie kredytu w kwocie 20.099,39 CHF. We wniosku wskazano CHF jako walutę kredytu. Okres kredytowania wyznaczono na 10 lat.

(wniosek o udzielenie kredytu k. 82-85)

Powódka B. K. oraz (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. zawarli w dniu 29 czerwca 2006 roku umowę kredytu mieszkaniowego (...) nr (...) (spłacanego w ratach annuitetowych, udzielonego w walucie wymienialnej) w kwocie 20.329,45 CHF.

Zgodnie z Umową kwota kredytu została przekazana na finansowanie spłaty kredytu bankowego zaciągniętego przez (...) Spółdzielnie Mieszkaniową (...) zaciągniętego na realizację inwestycji przy ulicy (...) we W., finansowanie prowizji banku z tytułu udzielenia kredytu oraz dowolny cel (§ 2 ust. 1 Umowy).

Zgodnie z § 5 ust. 3 pkt 1 i 2 Umowy, kredyt miał być wypłacany 1) w walucie wymienialnej na finansowanie zobowiązań za granicą 2) w walucie polskiej na finansowanie zobowiązań w kraju i w przypadku zaciągnięcia kredytu na spłatę kredytu walutowego. W przypadku, gdy środkami pochodzącymi z kredytu miały być finansowane zobowiązania w kraju stosowany miał być kurs kupna dla dewiz (aktualna Tabela kursów) obowiązujący w (...) SA w dniu realizacji zlecenia płatniczego (§ 5 ust. 4 Umowy). W przypadku wypłaty kredytu albo transzy w walucie wymienialnej stosowane miały być kursy kupna/sprzedaży dla dewiz (Tabela kursów) obowiązujące w (...) SA w dniu zlecenia płatniczego (§ 5 ust. 5 Umowy)).

Aktualna Tabela kursów została zdefiniowana w Umowie jako Tabela kursów (...) S.A. obowiązująca w chwili dokonywania przez ten bank określonych w Umowie przeliczeń kursowych (§ 1 pkt 7 Umowy).

Spłata zadłużenia z tytułu kredytu i odsetek miała następować w drodze potrącenia przez pozwany bank swoich wierzytelności z tytułu udzielonego kredytu z rachunku oszczędnościowo – rozliczeniowego określonego w Umowie (§ 13 ust. 1 Umowy). Zgodnie z § 13 ust. 7 Umowy potrącanie środków z rachunku oszczędnościowo – rozliczeniowego w walucie polskiej następować miało w wysokości równowartości kwoty kredytu lub raty w walucie wymienialnej, w której jest udzielony kredyt, według obowiązującego w (...) SA w dniu wymagalności, kursu sprzedaży dla dewiz (aktualna Tabela kursów).

Do ustalenia szacunkowego całkowitego kosztu kredytu – przy przeliczeniu kwot wyrażonych w walucie kredytu na równowartość kwot wyrażonych w walucie polskiej – pozwany miał stosować kurs sprzedaży dla dewiz (Tabela kursów) obowiązujący w chwili rejestracji Umowy w systemie informatycznym (§ 10 ust. 5 zdanie drugie Umowy).

Stosownie do § 6 ust. 1 zdanie 1 Umowy (...) SA miał pobierać odsetki od kredytu w walucie kredytu według zmiennej stopy procentowej, w stosunku rocznym, której wysokość miała być ustalana w dniu rozpoczynającym pierwszy i koleje trzymiesięczne okresy obowiązywania stawki referencyjnej, jako suma stawki referencyjnej i stałej marży. Zgodnie z § 6 ust. 3 Umowy dla celów ustalenia stawki referencyjnej – (...) SA miało się posługiwać stawką LIBOR lub EURIBOR publikowaną odpowiednio o godz. 11.00 GMT lub 11.00 na stronie informacyjnej R., w drugim dniu poprzedzającym dzień rozpoczynający pierwszy i kolejne trzymiesięczne okresy obowiązywania stawki referencyjnej, zaokrągloną według matematycznych zasad do czterech miejsc po przecinku. W przypadku braku notowań stawki referencyjnej LIBOR lub EURIBOR dla danego dnia do wyliczenia stopy procentowej zastosowanie miały mieć odpowiednio notowania z dnia poprzedzającego, w którym było prowadzone notowanie stawki LIBOR lub EURIBOR. Za dzień braku notowań stawki LIBOR lub EURIBOR uznano się ponadto dzień uznany na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej za dzień wolny od pracy.

Zgodnie z § 7 ust. 1 Umowy w dniu zawarcia Umowy stawka referencyjna wynosiła 1,5000 %, marża wynosiła 1,67 p.p., a oprocentowanie kredytu wynosiło 3,1700 % w stosunku rocznym. W § 7 ust. 2 Umowy wskazano, że zmiana wysokości stawki referencyjnej powoduje zmianę wysokości oprocentowania kredytu o taką samą liczbę punktów procentowych.

(...) SA prowizja od udzielonego kredytu, zgodnie z Taryfą, w wysokości 1,2 % kwoty kredytu, tj. kwota 241,06 CHF, miała zostać potrącona z kwoty kredytu (§ 10 ust. 1 Umowy).

Zapisy dotyczące stosowania kursu sprzedaży dewiz obowiązującego w (...) SA (aktualna Tabela kursów) znalazły się także w § 18 ust. 1 Umowy przewidującym stosowanie go do przeliczania zadłużenia przeterminowanego oraz kursu kupna w § 19 pkt. 1 i 2 Umowy przewidującym stosowanie kursu kupna odpowiednio dla dewiz lub pieniędzy (aktualna Tabela kursów) obowiązującego w (...) SA w dniu wpływu środków do przeliczania spłaty zadłużenia przeterminowanego dokonanego w walucie innej niż polska na równowartość w walucie polskiej, jak i w § 22 ust. 2 Umowy przewidującym stosowanie kursu kupna dla dewiz (aktualna Tabela kursów) obowiązującego w (...) w dniu wypłaty albo na wskazany rachunek bankowy do przeliczania nadpłaty.

Zabezpieczeniem kredytu była między innymi hipoteka zwykła w kwocie 20.329,45 CHF oraz hipoteka kaucyjna do kwoty 4.472,48 CHF ustanowione na kredytowanej nieruchomości, cesja praw z polisy ubezpieczenia lokalu mieszkalnego oraz weksel własny in blanco, (§11 ust. 1 pkt. 1) - 4) Umowy).

W § 31 ust. 1 Umowy zostało zawarte oświadczenie kredytobiorcy, iż został poinformowany: 1/ o ponoszeniu ryzyka zmiany kursów walutowych, 2/ iż zmiana kursu walutowego będzie miała wpływ na wysokość zadłużenia z tytułu kredytu oraz wysokość rat kredytu, 3/ iż poniesie to ryzyko.

W Umowie nie ma żadnej wzmianki o sposobie ustalania kursu franka szwajcarskiego, który miał mieć zastosowanie przy realizacji Umowy.

(Umowa k. 23v-29, 113-126)

Pracownik banku zapewnił powódkę, iż CHF jest walutą stabilną i bezpieczną. Powódka wiedziała wprawdzie, ze zmiana kursu CHF może wpłynąć na wysokość raty, ale nie na saldo kredytu. Nie poinformowano powódki w jaki sposób bank ustala kursy walut. Nie zaoferowano jej zabezpieczenia przed ryzykiem kursowym. Powódka nie negocjowała Umowy.

(zeznania powódki k. 175v)

W dacie zawarcia Umowy powódka pracowała jako redaktor techniczny w (...) Sp. z o.o. Oddział Prasa (...). Ponadto, od 2 maja 2005 roku prowadziła działalność gospodarczą, której siedziba znajdowała się w S. przy ulicy (...).

(zaświadczenia k. 87, 88)

Kredyt został wypłacony w czterech transzach w łącznej wysokości 50.670,95 złotyh. Z kwoty kredytu została także pobrana prowizja za udzielnie kredytu w wysokości 241,06 CHF.

W okresie od 29 czerwca 2006 roku do 11 czerwca 2018 roku powódka uiściła na rzecz pozwanego kwotę 77.561,01 złotych, w tym:

⚫

77.273,23 złotych tytułem spłaty rat kapitałowo-odsetkowych,

⚫

50,00 złotych tytułem opłaty przygotowawczej,

⚫

150,00 złotych tytułem opłaty za oszacowanie wartości nieruchomości;

⚫

87,78 złotych tytułem sumy składek z tytułu ubezpieczenia do czasu ustanowienia hipoteki.

(zaświadczenie k. 19-23)

Powódka o istnieniu klauzul abuzywnych dowiedziała się z doniesień medialnych. W 2022/2023 roku zaczęła podejrzewać wadliwość Umowy.

(zeznania strony powodowej k. 175v)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił przede wszystkim na podstawie powołanych dokumentów związanych z zawarciem Umowy oraz ich kserokopii znajdujących się w aktach sprawy. Dokumenty te oraz ich kserokopie nie były kwestionowane przez żadną ze stron, a w ocenie Sądu nie było podstaw, by poddawać w wątpliwość okoliczności faktyczne wynikające z ich treści. Z uwagi na powyższe Sąd uznał, że dowody z tych dokumentów oraz ich kserokopii tworzą spójny, nie budzący wątpliwości w świetle wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego, a przez to w pełni zasługujący na wiarę materiał dowodowy. Warto przy tym podkreślić, iż w postępowaniu cywilnym niepoświadczone kserokopie dokumentów mają moc dowodową (takie stanowisko zajął w analogicznej sprawie Sąd Okręgowy w Warszawie w wyroku z 4 września 2020 roku, sygn. akt XXVII Ca 1537/19). Kserokopia dokumentu (której nie nadano cech odpisu) wprawdzie nie jest dokumentem w rozumieniu art. 243 ¹ k.p.c., ale wbrew poprzednio wyrażanym poglądom jest wprost innym środkiem dowodowym z art. 308 k.p.c., będącym dowodem pośrednim co do istnienia dokumentu o określonej treści (podobnie, jak np. fotografia dokumentu), przeprowadzanym w procesie w oparciu o przepisy o dowodzie z dokumentów (art. 308 k.p.c. in fine).

Przy ustalaniu stanu faktycznego Sąd oparł się także na zeznaniach powódki, która zrelacjonowała przebieg czynności związanych z zawarciem Umowy. Sąd uznał zeznania powódki za wiarygodne i korespondujące z materiałem dowodowym w postaci znajdujących się w aktach dokumentów, bądź ich kserokopii, które zostały przedstawione przez strony niniejszego postępowania.

Sąd pominął - wobec uwzględnia powództwa głównego - dowód z opinii biegłego zgłoszony w pkt. 4 pozwu (k. 5v) jako nie mający znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy wobec braku konieczności wyliczania kwoty zobowiązań stron z pominięciem mechanizmu waloryzacji. Nie było także konieczności wyliczania przez biegłego wysokości wpłat dokonanych przez powódkę albowiem wynikała ona z zaświadczenia pochodzącego od pozwanego.

Pozostałe wnioski dowodowe, w tym: artykuły, opinie, stanowiska i analizy złożone do akt niniejszej sprawy przez strony postępowania, będące wyrazem tylko i wyłącznie oceny i poglądów ich autorów, należało potraktować jedynie jako elementy wzmacniające i popierające argumentacje stron postępowania, stąd Sąd ich nie pominął, niemniej jako że były nieistotne dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, nie były podstawą dokonanych ustaleń faktycznych i prawnych w niniejszej sprawie. Dokumenty te nie zawierały i nie mogły zawierać wiążącej Sąd rozpoznający niniejszą sprawę wykładni przepisów prawa.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo główne zasługiwało na uwzględnienie w całości w zakresie poddanego pod osąd roszczenia o zapłatę.

W niniejszej sprawie okolicznością bezsporną między stronami był fakt zawarcia przedmiotowej Umowy, jak również fakt wypłacenia przez pozwanego powódce kredytu.

Na wstępie należy zauważyć, że zgodnie z art. 327 ¹ § 2 k.p.c. uzasadnienie wyroku sporządza się w sposób zwięzły. W uzasadnieniu wyroku nie ma potrzeby i nie ma obowiązku wyrażania szczegółowego stanowiska do wszystkich poglądów prezentowanych przez strony, o ile nie miały one istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy (vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 października 1998 roku, II UKN 282/98,. Celem uzasadnienia wyroku nie jest bowiem ocena stanowisk stron, ale wyjaśnienie motywów rozstrzygnięcia. Sąd nie ma obowiązku odnosić się w uzasadnieniu wyroku indywidualnie do wszystkich podniesionych zarzutów i może rozprawić się z nimi niejako en bloc, prezentując odmienne zapatrywanie w kwestii faktów lub prawa, które nie pozostawia przestrzeni dla racjonalnej obrony pozostałych zarzutów, które - przy uwzględnieniu koncepcji sądu - stają się bezprzedmiotowe (vide uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 20 grudnia 2017 roku, VI ACa 1651/15). Stąd też argumentacja Sądu zostanie przedstawiona w sposób umożliwiający poznanie jurydycznych przyczyn, będących podstawą rozstrzygnięcia bez konieczności szczegółowego odwoływania się do każdego aspektu, który zdaniem stron miał związek ze sprawą.

Podstawą roszczenia powódki jest stanowisko, że kwestionowane postanowienia Umowy zawartej przez strony stanowiły niedozwolone postanowienia umowne i wobec ich abuzywności oraz sprzeczności z zasadami współżycia społecznego czy Prawem bankowym, jak również wobec przekroczenia swobody umów i naruszenia istoty stosunku zobowiązaniowego (art. 353 ¹ k.c.) skutkują one nieważnością Umowy w całości.

Tymczasem, zgodnie z art. 69 ust. 1 Prawa bankowego przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Postanowienia przedmiotowej Umowy wskazywały m.in. kwotę i walutę kredytu, wysokość odsetek i terminy spłaty.

Nie ulegało także wątpliwości, że powódce został udzielony kredyt denominowany. Zgodnie bowiem z utrwalonym poglądem w przypadku kredytu denominowanego kwota kredytu jest wyrażona w walucie obcej, a zostaje wypłacona w walucie krajowej według klauzuli umownej opartej na kursie kupna waluty obcej obowiązującym w dniu uruchomienia kredytu, zaś w przypadku kredytu indeksowanego, kwota kredytu jest podana w walucie krajowej, ale zostaje przeliczona na walutę obcą według klauzuli umownej opartej również na kursie kupna tej waluty obowiązującym w dniu uruchomienia kredytu (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 lutego 2019 roku, II CSK 19/18). W niniejszej sprawie kwota kredytu została określona w CHF, lecz była wypłacana w złotówkach.

Pogląd o dopuszczalności umowy kredytu indeksowanego czy denominowanego przed rokiem 2011 (kiedy w ustawie Prawo bankowe określono jej postanowienia) należy uznać za ugruntowany w orzecznictwie Sądu Najwyższego (por. wyrok Sądu Najwyższego z 27 lutego 2019 roku w sprawie II CSK 19/18 i powołane tam wcześniejsze orzecznictwo). Należy ponadto wskazać, że ustawodawca w aktach prawnych wydanych po dacie zawarcia Umowy dwukrotnie regulował obowiązki i uprawnienia wiążące się z umowami kredytu indeksowanego i denominowanego (ustawa z dnia 29 lipca 2011 roku o zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw oraz ustawa z 23 marca 2017 roku o kredycie hipotecznym oraz o nadzorze nad pośrednikami kredytu hipotecznego i agentami. Zdaniem Sądu jest to ostateczny argument przemawiający za brakiem wynikającej z art. 69 Prawa bankowego w zw. z art. 58 § 1 k.c. nieważności umów tego rodzaju. Zdaniem Sądu - wbrew twierdzeniom strony powodowej - samo wprowadzenie do Umowy postanowień przewidujących mechanizm indeksacji, z wyżej wskazanych już względów, nie było sprzeczne z treścią art. 69 ust. 1 i 2 Prawa bankowego i nie naruszało zasady swobody umów, wyrażonej w art. 353 ¹ k.c. Natomiast inną kwestią jest sposób określenia przez pozwanego mechanizmu indeksacji poprzez odesłanie do kursów walut, ustalanych w tabelach, tworzonych przez bank.

Odnosząc się do treści Umowy pod kątem abuzywności zawartych w niej postanowień należy stwierdzić, że zgodnie ze stanowiskiem TSUE, Sąd zobowiązany jest do uwzględnienia z urzędu, że postanowienie niedozwolone nie wiąże konsumenta. Skoro Sąd zobligowany jest do uwzględnienia z urzędu, że postanowienie niedozwolone nie wiąże konsumenta, to zobligowany jest również do badania z urzędu wszystkich zapisów Umowy zawartej z udziałem konsumenta pod kątem wypełnienia przesłanek abuzywności.

Analizując kwestionowane postanowienia, a w szczególności: § 5 ust. 4 Umowy, według którego w przypadku, gdy środkami pochodzącymi z kredytu miały być finansowane zobowiązania w kraju stosowany miał być kurs kupna dla dewiz (aktualna Tabela kursów) obowiązujący w (...) SA w dniu realizacji zlecenia płatniczego; § 5 ust. 5 Umowy przewidujący, że w przypadku wypłaty kredytu albo transzy w walucie wymienialnej stosowane miały być kursy kupna/sprzedaży dla dewiz (Tabela kursów) obowiązujące w (...) SA w dniu zlecenia płatniczego; § 10 ust. 5 zdanie drugie Umowy według którego do ustalenia szacunkowego całkowitego kosztu kredytu – przy przeliczeniu kwot wyrażonych w walucie kredytu na równowartość kwot wyrażonych w walucie polskiej – pozwany miał stosować kurs sprzedaży dla dewiz (Tabela kursów) obowiązujący w chwili rejestracji Umowy w systemie informatycznym; § 13 ust. 7 Umowy przewidujący, że potrącanie środków z rachunku oszczędnościowo – rozliczeniowego w walucie polskiej następować miało w wysokości równowartości kwoty kredytu lub raty w walucie wymienialnej, w której jest udzielony kredyt, według obowiązującego w (...) SA w dniu wymagalności, kursu sprzedaży dla dewiz (aktualna Tabela kursów), § 18 ust. 1 Umowy przewidujący stosowanie do przeliczania zadłużenia przeterminowanego kursu sprzedaży obowiązującego w (...) SA (aktualna Tabela kursów), § 19 pkt. 1 i 2 Umowy przewidujący stosowanie kursu kupna odpowiednio dla dewiz lub pieniędzy (aktualna Tabela kursów) obowiązującego w (...) SA w dniu wpływu środków do przeliczania spłaty zadłużenia przeterminowanego dokonanego w walucie innej niż polska na równowartość w walucie polskiej oraz § 22 ust. 2 Umowy przewidujący stosowanie kursu kupna dla dewiz (aktualna Tabela kursów) obowiązującego w (...) w dniu wypłaty albo na wskazany rachunek bankowy do przeliczania nadpłaty - należy uznać, że stanowią one postanowienia abuzywne.

Na podstawie art. 385 ¹ §1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

Zatem uznanie konkretnej klauzuli umownej za postanowienie niedozwolone wymagało stwierdzenia łącznego wystąpienia wszystkich wymienionych poniżej przesłanek, tj. stwierdzenia, iż nie było postanowieniem uzgodnionym indywidualnie, nie było postanowieniem w sposób jednoznaczny określającym główne świadczenia stron i kształtowało prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy.

Sąd uznał, że powódka działała jako konsument. Statusu powódki jako konsumenta nie zakwestionował zresztą sam pozwany. Natomiast pozwany bank zawarł Umowę jako przedsiębiorca, czyli w zakresie prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej, obejmującej dokonywanie czynności bankowych.

Nie budzi wątpliwości Sądu, iż analizowane postanowienia umowne nie były indywidualnie uzgodnione z konsumentem. Niewątpliwym jest, że przedmiotem zawartej pomiędzy stronami Umowy był gotowy produkt oferowany przez pozwanego na rynku. Oznacza to, że pozwany opierał się na gotowym wzorcu umownym. Już powyższe ustalenie winno skutkować uznaniem spornych postanowień jako nieustalonych indywidualnie z powódką. Należy wskazać, że aby uznać dane postanowienie za uzgodnione indywidulanie wpływ konsumenta musi mieć charakter realny, rzeczywiście zostać mu zaoferowany, a nie polegać na teoretycznej możliwości wystąpienia z wnioskiem o zmianę określonych postanowień umowy. Nie stanowi indywidualnego uzgodnienia dokonanie wyboru przez konsumenta jednego z rodzaju umowy przedstawionej przez przedsiębiorcę. Wreszcie pozwany nie wykazał, aby kredytobiorca mógł realnie wpłynąć na postanowienia dotyczące indeksacji. Sama decyzja co do zawarcia umowy zawierającej klauzule indeksacyjne (którą niewątpliwie podejmował kredytobiorca) nie oznacza automatycznie, że klauzule te zostały z nim indywidualnie uzgodnione. Wybór waluty CHF (już na etapie składania wniosku) jako stanowiącej podstawę przeliczeń indeksacyjnych nie stanowi indywidualnego uzgodnienia umowy w zakresie klauzuli indeksacyjnej. Brak indywidualnego uzgodnienia kwestionowanych przez stronę powodową postanowień umownych dotyczących indeksacji wynikał także z samego sposobu zawarcia Umowy – opartego o treść stosowanego przez bank wzorca umowy. Zastosowanie gotowego wzorca wyklucza bowiem uznanie danych postanowień za indywidualnie uzgodnione (vide: wyrok TSUE z dnia 9 lipca 2020 roku, C-452/18 (...) SA, w którym stwierdzono, że warunki umowy zawsze zostaną uznane za niewynegocjowane indywidulanie, jeżeli zostały sporządzone wcześniej i konsument nie miał w związku z tym wpływu na ich treść, zwłaszcza jeśli zostały przedstawione konsumentowi w formie uprzednio sformułowanej umowy standardowej. Fakt, że niektóre aspekty warunku lub jeden szczególny warunek były negocjowane indywidulanie, nie wyłącza stosowania niniejszego artykułu do pozostałej części umowy, jeżeli ogólna ocena umowy wskazuje na to, że została ona sporządzona w formie uprzednio sformułowanej umowy standardowej. Tymczasem badane przez Sąd postanowienia były postanowieniami z wzorca stosowanego przez pozwany bank. Taki sposób zawierania umowy w zasadzie wyklucza możliwość indywidualnego wpływania przez konsumenta na treść powstałego stosunku prawnego, poza ustaleniem kwoty kredytu, ewentualnie wysokości marży banku wpływającej na ostateczne oprocentowanie czy pobranej prowizji. Ocena całokształtu materiału dowodowego wyklucza więc by strona powodowa miała jakikolwiek wpływ na treść zawieranej Umowy. Bez znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy pozostawało także to, że strona powodowa wyraziła zgodę na zaproponowane przez pozwanego warunki zawarcia Umowy, skoro nie było możliwości ich modyfikacji, a ich akceptacja była warunkiem sine qua non uzyskania kredytu.

Skoro powódka mogła więc Umowę jedynie zaakceptować, gdyż w przeciwnym razie nie uzyskałaby kredytu, to należy uznać, że konstrukcja Umowy była narzucona przez pozwanego według wzorca. Tym sposobem bank, wprowadzając klauzule waloryzacyjne oparte o kursy walut określane w sporządzanych przez siebie tabelach, przypisał sobie prawo do jednostronnego regulowania wysokości rat kredytu waloryzowanego do waluty CHF i wysokości całej wierzytelności. Zasadnicze znaczenie miał także fakt, że waloryzacja rat kredytów udzielanych na podstawie przedmiotowej Umowy odbywała się w oparciu o tabele kursowe sporządzane wyłącznie przez pozwanego, bez jakiegokolwiek udziału drugiej strony Umowy.

Odnośnie przesłanek niezbędnych dla uznania postanowienia umowy za niedozwolone wskazanych w treści przepisu art. 385 ¹ k.c., odnieść się należało także do kwestii, czy zakwestionowane postanowienie można było uznać za postanowienie określające główne świadczenia stron Umowy i czy zostało ono sformułowane w sposób jednoznaczny.

Zgodnie z obecnie dominującym orzecznictwem – wbrew twierdzeniom strony powodowej - klauzule kształtujące mechanizm indeksacji – bez rozbijania na klauzule walutowe i przeliczeniowe - kształtują główne świadczenia (vide: wyrok Sądu Najwyższego z 11 grudnia 2019 roku, V CSK 382/18 i z dnia 13 maja 2022 roku, II CSKP 405/22). Podobne stanowisko zaprezentował Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 8 listopada 2022 roku, II CSKP 1153/22, w którym stwierdził, iż klauzula ryzyka walutowego i klauzula kursowa (spreadowa) w ramach przyjętego w umowie kredytowej mechanizmu indeksacji (klauzula indeksacyjna) są ze sobą ściśle powiązane i określają główne świadczenia stron. Wcześniej w orzecznictwie uważano zaś, że jedynie postanowienia umowy kredytu indeksowanego czy denominowanego nakładające na kredytobiorcę ryzyko kursowe (pomiędzy kursem z dnia wypłaty kredytu a kursem z dnia spłaty poszczególnych rat) należy traktować są jako postanowienia określające główne świadczenia stron. Natomiast klauzule przeliczeniowe/ waloryzacyjne/indeksacyjne za takie nie były uważane (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 lutego 2019 roku, II CSK 19/18) . Pogląd odmienny zaprezentował Sąd Najwyższy w wyroku z 4 kwietnia 2019 roku III CSK 159/17 i 9 maja 2019 roku w sprawie sygn. I CSK 242/18 zgodnie z którymi postanowienia wyznaczające kurs waluty, które składają się na klauzulę waloryzacyjną zawartą w umowie kredytu określają główne świadczenia. Nie powinno bowiem ulegać wątpliwości, że obowiązek zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu w oznaczonych terminach spłaty i określonej wysokości stanowi główne świadczenie kredytobiorców. Klauzula waloryzacyjna wpływa więc na wysokość tego głównego świadczenia stron. Mając powyższe na uwadze, Sąd uznał więc, że kwestionowane klauzule dotyczą głównych świadczeń stron.

Powyższy wniosek nie oznacza jednak, że postanowienia wyznaczające kurs waluty, które składają się na klauzulę waloryzacyjną zawartą w umowie kredytu, czy klauzule ryzyka walutowego, nie podlegają kontroli pod kątem ich abuzywności. Postanowienia określające główne świadczenia stron nie podlegają takiej kontroli jedynie pod warunkiem, że zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. W odniesieniu do postanowień przeliczeniowych (klauzul indeksacyjnych) TSUE zwrócił uwagę, że treść tego rodzaju klauzuli ustalającej cenę zakupu i sprzedaży waluty obcej, do której kredyt jest indeksowany, powinna na podstawie jasnych i zrozumiałych kryteriów umożliwić właściwie poinformowanemu oraz dostatecznie uważnemu i racjonalnemu konsumentowi zrozumienie sposobu ustalania kursu wymiany waluty obcej stosowanego w celu obliczenia kwoty rat kredytu, w taki sposób, aby konsument miał możliwość w każdej chwili samodzielnie ustalić kurs wymiany stosowany przez przedsiębiorcę (vide: wyrok TSUE z dnia 18 listopada 2021 roku w sprawie C-212/20, pkt 55 oraz pkt 1 sentencji). Tymczasem postanowienia wzorca Umowy nie zawierają żadnych wytycznych pozwalających na określenie kursu waluty w danym dniu ani na ewentualne sprawdzenie poprawności wyliczenia dokonanego przez bank. Tym samym jedynym sposobem ustalenia kursu przez kredytobiorcę było zapoznanie się z tabelą kursów banku w danym dniu. Zdaniem Sądu meriti klauzule indeksacyjne w Umowie stron są więc sformułowane niejednoznacznie. Kwota kredytu podlegająca zwrotowi w złotówkach nie jest ściśle oznaczona, jak również nie są wskazane jakiekolwiek szczegółowe, obiektywne zasady jej określenia. Podkreślić przy tym trzeba, że nie ma znaczenia w jaki sposób bank w rzeczywistości ustalał kursy walut. Analizie w świetle przepisów regulujących granice swobody umów w obrocie konsumenckim podlega treść czynności prawnej, a nie sposób wykonywania umowy. A zatem w sprawie niniejszej wymóg jednoznaczności nie został spełniony.

Należy wskazać, że wysokość świadczenia kredytobiorcy została określona w ten sposób, że kwotę kredytu w CHF celem jego wypłaty przeliczano na złotówki po kursie wskazanym przez bank. Następnie – już bezpośrednio w celu określenia każdej kolejnej raty – przeliczano wskazywaną przez bank kwotę w CHF na złotówki po kursach ustalanych przez kredytodawcę w jego tabeli kursów. Umowa nie przewidywała żadnych ograniczeń w określaniu przez bank kursów w tabelach kursów obowiązujących w banku. Przepisy prawa także nie nakładały na pozwanego jakichkolwiek ograniczeń w tej mierze. Z Umowy nie wynikało również, aby kurs waluty wpisywany do tabeli kursów obowiązującej w banku w dniu przeliczania całej kwoty kredytu, a następnie w dniu spłaty każdej kolejnej raty, musiał przybrać wartość rynkową albo jakąkolwiek wartość możliwą do ustalenia i przewidzenia przez drugą stronę Umowy. Umowa nie przewidywała żadnych kryteriów, wedle których miałby być ustalony kurs w tabeli. W ocenie Sądu nie podlegało żadnej wątpliwości, że zapisy Umowy podpisanej przez strony w zakresie wysokości świadczenia kredytobiorców były tak sformułowane, że nie pozwalały ustalić konkretnej wysokości rat, w jakich kredyt powinien być spłacany.

Przyznanie przedsiębiorcy prawa do jednostronnego kształtowania wysokości świadczeń stron Umowy, które może być wykorzystane do zawyżenia świadczeń konsumenta stanowi zasadniczą przesłankę abuzywności klauzul indeksacyjnych.

Odnosząc się do pozostałych przesłanek abuzywności w kontekście klauzul waloryzacyjnych, tj. sprzeczności z dobrymi obyczajami i rażącego naruszenia interesów konsumenta - w ocenie Sądu - zostały one również spełnione.

Uważa się, że przez pojęcie dobrych obyczajów należy rozumieć taki zespół norm pozaprawnych, na który składają się normy moralne i obyczajowe powszechnie przyjęte w stosunkach gospodarczych dla realizacji określonych wartości (takich jak np. uczciwość, rzetelność, lojalność, fachowość). Ponadto, dobre obyczaje to w szczególności normy postępowania, polecające nienadużywanie posiadanej przewagi ekonomicznej w stosunku do słabszego uczestnika obrotu (vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 10 maja 2016 roku, sygn. akt VI ACa 222/15). Przy ocenie czy klauzula umowy rażąco narusza interesy konsumenta należy brać pod uwagę podstawowe kryterium ocenne w prawie umów, a mianowicie równowagę kontraktową. Chodzi więc o takie ukształtowanie praw i obowiązków stron stosunku obligacyjnego, które oznacza ich nieusprawiedliwioną dysproporcję na niekorzyść konsumenta. Wskazać w tym miejscu należy przede wszystkim na zawarcie w Umowie postanowień, które szczególnie mocno godzą w interesy majątkowe konsumenta. Nie jest w konsekwencji dopuszczalne, aby postanowienia zawarte w umowie kredytu dawały jednej ze stron uprawnienie do kształtowania według swojej woli zakresu obowiązków drugiej strony.

Zakwestionowane przez powódkę postanowienia, tj. § 5 ust 4 Umowy, § 5 ust. 5 Umowy, § 10 ust. 5 zdanie drugie Umowy, § 13 ust. 7 Umowy; § 18 ust. 1 Umowy, § 19 pkt. 1 i 2 Umowy, § 22 ust. 2 Umowy – w ocenie Sądu – kształtowały prawa i obowiązki strony powodowej w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco naruszając jej interesy. Wskazane klauzule kształtowały prawa i obowiązki stron umowy z zachwianiem równowagi kontraktowej przez przyznanie bankowi pozycji uprzywilejowanej i niejako władczej wobec kredytobiorcy. Dawały one bankowi prawo kształtowania kursu waluty w sposób całkowicie dowolny, w sytuacji gdy jednocześnie strona powodowa nie miała możliwości w żaden sposób sprzeciwić się temu, w jaki sposób bank kształtuje kurs waluty i była zmuszona do skorzystania z tego kursu, ponieważ zawierając Umowę nie miała możliwości spłacania rat kredytu bezpośrednio w walucie CHF.

Dodatkowo, zdaniem Sądu klauzule indeksacyjne skutkowały również asymetrycznym rozkładem ryzyka związanego z zawarciem Umowy – w szczególności ryzyka kursowego (na co wskazuje TSUE w wyroku z dnia 10 czerwca 2021 roku, w sprawie C-776/19 do C-782/19 pkt. 95). W sytuacji wzrostu kursu waluty, aby spełnić świadczenie o tej samej wysokości w walucie obcej konsument musiał wydatkować coraz większe kwoty w złotówkach. Niezależnie od aktualnego kursu bank był w stanie uzyskać świadczenie zastrzeżone dla siebie w Umowie, tymczasem ciężar spełnienia tego świadczenia spoczywał wyłącznie na konsumencie. To stanowiło nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków konsumenta na jego niekorzyść, a zatem świadczyło o naruszeniu jego interesów. Znaczące – niekiedy nawet dwukrotne – zwiększenie salda zadłużenia w złotych i związane z tym proporcjonalne powiększenie należności odsetkowych nakazywały określić to naruszenie jako rażące. Tym samym obie przesłanki uznania klauzuli za abuzywną zostały spełnione (vide: wyrok Sądu Najwyższego z 13 lipca 2005 roku. w sprawie I CSK 832/04).

Mając na uwadze powyższe wywody w konsekwencji należało przyjąć, że 5 ust. 4 Umowy, § 5 ust. 5 Umowy, § 10 ust. 5 zdanie drugie Umowy, § 13 ust. 7 Umowy, § 18 ust. 1 Umowy, § 19 pkt. 1 i 2 Umowy, § 22 ust. 2 Umowy stanowią niedozwolone postanowienia umowne. Jednocześnie jak wskazano powyżej, zdaniem Sądu postanowią te wprowadzające do Umowy indeksację oraz określające zasady spłaty dotyczą głównych świadczeń stron (art. 385 ¹ § 1 k.c.) czy głównego przedmiotu Umowy (art. 4 ust. 2 Dyrektywy), przez co uprzednie stwierdzenie ich abuzywności nie może pozostawać bez wpływu na kwestię oceny czy zawarta Umowa była ważna. W ocenie Sądu analiza ta prowadzić musi do przesłankowego ustalenia nieważności przedmiotowej Umowy i tym samym zasądzenia żądanej przez powódkę kwoty, o czym szerzej w dalszej części uzasadnienia.

Wpierw należy się bowiem odnieść do ryzyka walutowego i podnoszonej przez pozwanego świadomości kredytobiorcy w przedmiocie tego ryzyka przy zawieraniu Umowy.

Należy wskazać, że przejrzystość warunku ryzyka kursowego była już wielokrotnie przedmiotem rozważań TSUE, toteż w tym miejscu należy przytoczyć jedynie postanowienie z dnia 6 grudnia 2021 roku w sprawie C-670/20 (...) i inni p-ko (...), zawierające przegląd wcześniejszego orzecznictwa z wyrokiem C-186/16 na czele. TSUE stwierdza w tym postanowieniu, że wymóg przejrzystości warunków umowy kredytu denominowanego w walucie obcej, które narażają kredytobiorcę na ryzyko kursowe, jest spełniony wyłącznie w sytuacji, gdy przedsiębiorca dostarczył temu kredytobiorcy dokładne i wystarczające informacje odnośnie do ryzyka kursowego pozwalające właściwie poinformowanemu oraz dostatecznie uważnemu i rozsądnemu przeciętnemu konsumentowi na dokonanie oceny ryzyka potencjalnie znaczących skutków gospodarczych takich warunków umownych dla jego zobowiązań finansowych w trakcie całego okresu obowiązywania tej umowy. Dlatego okoliczność, że konsument oświadcza, iż jest w pełni świadomy ryzyka kursowego, nie ma sama w sobie znaczenia dla oceny, czy przedsiębiorca spełnił wspomniany wymóg przejrzystości. Przedsiębiorca nie spełnia tego wymogu wówczas, gdy konsument nie został powiadomiony przez przedsiębiorcę o kontekście gospodarczym mogącym wpłynąć na zmiany kursów wymiany walut, tak że konsument nie miał możliwości konkretnego zrozumienia potencjalnie poważnych konsekwencji dla jego sytuacji finansowej, które mogą wyniknąć z zaciągnięcia kredytu denominowanego w walucie obcej (pkt. 31 i powołane tam wcześniejsze orzecznictwo).

Ryzyko wynikające ze zmiany kursu waluty obcej dla kredytobiorcy ma zasadnicze skutki, dlatego też w ocenie Sądu wypełnienie obowiązku informacyjnego wymagało pełnej informacji o ryzyku zarówno w odniesieniu do wysokości raty, jak i kapitału pozostałego do spłaty, możliwej do uzyskania w dacie zawarcia Umowy. Ograniczenie się przez bank do zawarcia w Umowie oświadczenia, w którym pojawia się wzmianka o istnieniu ryzyka kursowego i możliwości zmiany wysokości salda i raty, nie wskazując bliższych informacji w tym zakresie jest nie wystarczająca. Bank zaniechał podania niewątpliwie posiadanych przez siebie informacji o wieloletnich zmianach kursu CHF do innych walut, w szczególności o wcześniej zanotowanym maksimach kursowych i zmienności. Nie zobrazował również jak przy zmianie kursie będą kształtowały się zobowiązania kredytobiorcy rozumiane jako wysokość jego miesięcznej raty i salda kredytu przy takim zmienionym poziomie kursu. Nie poinformował, że ryzyko obciążające konsumenta w związku ze zmianą kursu jest niczym nie ograniczone. Wręcz przeciwnie powódkę zapewniono o stabilności waluty CHF. Tymczasem zdaniem Sądu posiadanie tych informacji przez przeciętnego konsumenta korzystającego z umowy kredytowej powinno być wystarczające do podjęcia decyzji. Przeciętny konsument powinien być uważny i ostrożny. W odniesieniu do kredytu w CHF musi to oznaczać wzięcie pod uwagę zjawiska ryzyka kursowego. Nawet rozważny konsument nie jest jednak profesjonalistą, nie posiada on ani wiedzy, ani umiejętności jej profesjonalnego zastosowania. Przy ocenie ryzyka kursowego opiera się na informacji z banku. Dlatego ma właśnie prawo do rzetelnej informacji, która nie będzie go wprowadzać w błąd (vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 10 lutego 2015 roku w sprawie V ACa 567/14).

Zdaniem Sądu nie można stwierdzić, że przedsiębiorca, postępując w sposób przejrzysty z konsumentem, mógł racjonalnie oczekiwać, iż konsument zaakceptowałby, w następstwie indywidualnych negocjacji, nieproporcjonalne ryzyko kursowe, które wynika z takich warunków (teza 5 powołanego wyroku z dnia 10 czerwca 2021 roku, w sprawie C-776/19). W tym stanie rzeczy klauzule ryzyka walutowego należało uznać za niedozwolone postanowienia umowne niezależnie od zarzutów dotyczących samego odesłania do kursów kupna i sprzedaży z tabeli banku. Natomiast zgodnie z wcześniejszym wywodem wyciągnięcie konsekwencji w postaci niezwiązania nimi konsumenta musi prowadzić do stwierdzenia nieważności całej umowy.

W tym stanie rzeczy należy podkreślić, że zdaniem Sądu – Umowa stron – po wyeliminowaniu klauzul abuzywnych – nie może dalej istnieć. Umowę taką należy uznać za nieważną z uwagi na abuzywność powyżej wymienionych postanowień umownych w niej zawartych. Obecnie dominującym jest bowiem pogląd, że nie jest możliwe utrzymanie obowiązywania umowy jeśli usunięcie z niej klauzul abuzywnych doprowadziłoby do zniekształcenia umowy (vide: wyroki Sądu Najwyższego z 10 maja 2022 roku, II CSKP 694/22, z 13 maja 2022 roku, II CSKP 293/22, i 405/22, z dnia 20 maja 2022 roku, II CSKP 943/22 i II CSKP 796/22).

Podkreślić bowiem należy, że skutkiem uznania za niedozwolone postanowień umownych dotyczących zasad ustalania kursów walut, jest konieczność ich pominięcia przy ustalaniu treści stosunku prawnego wiążącego konsumenta. Postanowienia takie przestają wiązać już od chwili zawarcia Umowy. Oznacza to, że nie stanowią elementu treści stosunku prawnego i nie mogą być uwzględniane przy rozpoznawaniu spraw związanych z jego realizacją. W konsekwencji nie jest możliwe ustalenie wysokości świadczenia kredytobiorcy, tj. ustalenie wysokości kwoty, która podlega zwrotowi na rzecz banku i która stanowi podstawę naliczenia odsetek należnych od kredytobiorców. Wobec nieuzgodnienia przez strony wysokości podstawowego świadczenia choćby jednej ze stron, Umowę należy uznać za nieważną. Dalsze utrzymanie umowy kredytowej, po wyeliminowaniu klauzul zakwestionowanych przez kredytobiorców, nie jest możliwe, dlatego trzeba przyjąć upadek całej umowy (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2019 roku, V CSK 382/18; wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 13 listopada 2019 roku, I ACa 268/19).

W tym miejscu należy także podnieść, że niedopuszczalne jest uzupełnienie abuzywnych postanowień umowy przez Sąd poprzez zmianę treści tych postanowień, gdyż mogłoby to zagrażać realizacji długoterminowych celów stawianych przez Dyrektywę (wyrok TSUE z dnia 29 kwietnia 2021 roku w sprawie C-19/20 pkt. 67 i 68). Jeśli umowa po wyłączeniu z niej nieuczciwych warunków nie może obowiązywać, sąd może – jedynie w celu uniknięcia penalizujących konsumenta konsekwencji – uzupełnić umowę przepisami dyspozytywnymi. (wyrok z dnia 30 kwietnia 2014 roku w sprawie C-26/13 K. pkt. 82-85). Niezależnie od wątpliwości co do możliwości zastąpienia kursu z tabeli banku sugerowanym przez pozwanego kursem średnim NBP należy zauważyć, że tego rodzaju zabieg nie usuwa znaczącej nierównowagi między stronami, jaka powstała ze szkodą dla konsumenta na skutek włączenia do Umowy warunku ryzyka kursowego. Ponadto należy wskazać, że brak możliwości zastosowania średniego kursu NBP potwierdził także Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 2 marca 2022 roku (sygn. II CSKP 520/22). Nie jest także możliwe utrzymanie Umowy w mocy przy eliminacji abuzywnych klauzul przeliczeniowych i uznanie Umowy za umowę kredytu złotówkowego z zastosowaniem stawki CHF LIBOR.

Nie jest także możliwe potraktowanie jej, po wyeliminowaniu kwestionowanych klauzul Umowy, jako umowy walutowej. Stanowiska takie zostało między innymi wyrażone w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 13 maja 2022 roku, II CSKP 405/22, zgodnie z którym: „Umowa kredytu denominowanego kursem franka po wyeliminowaniu klauzul przeliczeniowych nie może być utrzymana jako umowa kredytu walutowego we frankach.” W uzasadnieniu tego orzeczenia stwierdzono także między innymi, że „Przeliczenie kwoty w złotych polskich, o której wypłacenie zabiegał powód, nastąpiło po kursie ustalonym przez pozwanego w sporządzanej przez niego tabeli kursów walutowych, tak samo obliczana była wysokość rat, którymi powód do pewnego momentu spłacał kapitał i odsetki. Mechanizmy ustalania kursów walut na potrzeby określania wysokości świadczeń spełnianych w wykonaniu umowy nie zostały precyzyjnie ustalone w umowie, pozostawiającej ten parametr do kształtowania przez pozwanego. Nietransparentne postanowienia, które uprawniają bank do jednostronnego ustalenia kursów walut, pozostawiają mu pole do arbitralnego działania i w ten sposób obarczają kredytobiorcę nieprzewidywalnym ryzykiem oraz naruszają równorzędność stron są uznawane w orzecznictwie Sądu Najwyższego za abuzywne (zob. wyroki z 22 stycznia 2016 roku, I CSK 1049/14, OSNC 2016, nr 11, poz. 134, z 1 marca 2017 roku, IV CSK 285/16, nie publ., z 19 września 2018 roku, I CNP 39/17, nie publ., z 24 października 2018 roku, II CSK 632/17, nie publ., z 13 grudnia 2018 roku, V CSK 559/17, nie publ., z 27 lutego 2019 roku, II CSK 19/18, nie publ., z 4 kwietnia 2019 roku, III CSK 159/17, OSP 2019, z. 12, poz. 115, z 9 maja 2019 roku, I CSK 242/18, nie publ., z 29 października 2019 roku, IV CSK 309/18, nie publ., z 11 grudnia 2019 roku, V CSK 382/18, nie publ.). (…) stwierdzenie niedozwolonego charakteru postanowienia w umowie kredytu może uzasadniać uznanie umowy za nieważną. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej podkreśla konsekwentnie, że przepisy Dyrektywy sprzeciwiają się uzupełnianiu przez sąd krajowy umowy przez zmianę nieuczciwego warunku na podstawie przepisu prawa krajowego. Wskazuje też, że nie jest dopuszczalne częściowe utrzymanie nieuczciwego warunku umownego w mocy przez usunięcie elementów przesądzających o jego nieuczciwym charakterze, o ile sprowadzałoby się to do mającej wpływ na istotę tych warunków zmiany treści umowy (zob. też uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 7 maja 2021 roku – zasada prawna – III CZP 6/21, OSNC 2021, nr 9, poz. 56; uchwała Sądu Najwyższego z 16 lutego 2021 roku, III CZP 11/20, OSNC 2021, nr 6, poz. 40; postanowienie Sądu Najwyższego z 6 lipca 2021 roku, III CZP 41/20, MoP 2021, Nr 15, s. 775; wyroki TSUE z 3 października 2019 roku, C-260/18, i z 29 kwietnia 2021 roku, C-19/20).” Sąd uznał, że analogiczna sytuacja zachodzi w niniejszej sprawie.

Sąd podnosi, iż w świetle obecnie ugruntowanego orzecznictwa jeśli postanowienia umowy spełniają kryteria uznania ich za niedozwolone postanowienia umowne, to nie są one uznawane za nieważne w oparciu o art. 58 k.c. czy art. 353 ¹ k.c., lecz nie wiążą one konsumenta w rozumieniu art. 385 ¹ k.c. (vide: uchwała Sądu Najwyższego z 28 kwietnia 2022 roku, III CZP 40/22). W związku z tym Sąd mając na uwadze zasadę zwięzłości uzasadnienia Sąd nie odnosi się do kwestii nieważności Umowy w oparciu o art. 58 k.c. czy też sprzeczności postanowień Umowy określających waloryzację z art. 353 ¹ k.c.

Sąd jednocześnie wyjaśnia, iż dokonywał badania wiążącej strony Umowy według stanu z chwili jej zawarcia. Zgodnie bowiem z ugruntowanym orzecznictwem oceny, czy postanowienie umowne jest niedozwolone (art. 385 ¹ § 1 k.c.), dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy (vide: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 2018 roku, III CZP 29/17 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 października 2020 roku, III CSK 99/18). W związku z powyższym sposób wykonywania przez strony Umowy nie miał znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy.

Z uwagi na nieważność Umowy należało stwierdzić, iż po stronie pozwanej powstał obowiązek zwrotu świadczenia nienależnego (art. 405 k.c., art. 410 k.c.).

Zgodnie z art. 405 k.c. kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Przepis ten stosuje się w szczególności do świadczenia nienależnego, tj. takiego, w którym ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia (art. 410 § 1 i 2 k.c.). Skutkiem stwierdzenia nieważności umowy kredytu w całości jest uznanie, że spełnione przez obie strony świadczenia nie miały oparcia w łączącej strony umowie. W związku z tym na pozwanym banku ciąży obowiązek zwrotu na rzecz strony powodowej kwot, które świadczyła na podstawie nieważnej czynności prawnej (vide: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16 lutego 2021 roku, sygn. akt III CZP 11/20). Należy przy tym zauważyć, że w sprawie niniejszej nie ma miejsce żadna z sytuacji, która uniemożliwiałaby domaganie się zwrotu przez stronę powodową nienależnie spełnianego świadczenia (art. 411 k.c.).

Nie sposób również uznać, aby zwrot świadczenia nie należał się kredytobiorcy z uwagi na ziszczenie się przesłanki, o której mowa w art. 409 k.c. Brak jest jakiegokolwiek dowodu na okoliczność, że pozwany uzyskaną korzyść zużył lub utracił w taki sposób, że nie jest już wzbogacony.

Obowiązek zwrotu świadczenia nienależnego (wobec tego, że świadczenia zostały pobrane w oparciu o Umowę, która jest nieważna w konsekwencji zastosowania w niej niedozwolonych postanowień umownych) stanowi zgodnie z orzecznictwem TSUE również praktyczną realizację art. 6 ust. 1 Dyrektywy.

Z tych przyczyn Sąd uznał, iż po stronie pozwanego istnieje – z mocy art. 405 k.c. w zw. z art. 410 § 2 k.c. – obowiązek zwrotu świadczeń otrzymanych przez pozwanego od strony powodowej na podstawie spornej Umowy. Wobec faktu, iż z zaświadczeń wystawionych przez pozwanego wynika, że w okresie od 29 czerwca 2006 roku do 11 czerwca 2018 roku powódka uiściła na rzecz pozwanego kwotę 77.561,01 złotych, Sąd zasądził roszczenie o zapłatę zgodnie z żądaniem zawartym w pozwie.

Sąd wskazuje przy tym, że nie uznał za zasadne zastosowanie w niniejszej sprawi teorii salda. Konieczność jej zastosowania nie wynika bowiem ewidentnie z orzeczenia TSUE z 19 czerwca 2025 roku w sprawie C-396/24. Sąd miał bowiem na uwadze, iż wyrok ten został wydany w odmiennym stanie faktycznym, a mianowicie w sprawie tej zostało złożone powództwo wzajemne z ramienia banku i sąd rozpoznawał także zasadność powództwa banku przeciwko kredytobiorcy. Ponadto, Sąd wziął po uwagę, że z innych wydanych wcześniej przez TSUE orzeczeń nie wynika konieczność stosowania teorii salda, wręcz zdaniem Sądu przewidziano tam możliwość zastosowania teorii dwóch kondykcji. W orzeczeniu z dnia 12 stycznia 2024 roku, wydanym w sprawie C‑488/23 TSUE uznał bowiem, iż art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 Dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 roku w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, że w kontekście uznania za nieważną w całości umowy kredytu hipotecznego zawartej z konsumentem przez instytucję kredytową, a to ze względu na to, że umowa ta zawierała nieuczciwe warunki, bez których nie mogła dalej obowiązywać, przepisy te stoją na przeszkodzie wykładni sądowej prawa państwa członkowskiego, zgodnie z którą instytucja ta ma prawo żądać od tego konsumenta, poza zwrotem kwot kapitału wypłaconego z tytułu wykonania tej umowy oraz ustawowych odsetek za opóźnienie od dnia wezwania do zapłaty, rekompensaty polegającej na sądowej waloryzacji świadczenia wypłaconego kapitału w przypadku istotnej zmiany siły nabywczej danego pieniądza po wypłaceniu tego kapitału rzeczonemu konsumentowi. TSUE w orzeczeniu tym przewidział więc możliwość dochodzenia przez bank wypłaconego kapitału, a więc zastosowania de facto teorii dwóch kondykcji.

Odnosząc się do kwestii odsetek, powołać się należy na uchwałę Sądu Najwyższego z 25 kwietnia 2024 roku, III CZP 25/22, w której Sąd wyraził pogląd, iż jeżeli umowa kredytu nie wiąże z powodu niedozwolonego charakteru jej postanowień, bieg przedawnienia roszczenia banku o zwrot kwot wypłaconych z tytułu kredytu rozpoczyna się co do zasady od dnia następującego po dniu, w którym kredytobiorca zakwestionował względem banku związanie postanowieniami umowy. Uległo tym samym zmianie wcześniejsze stanowisko wyrażone w uchwale Sądu Najwyższego z 7 maja 2021 roku, III CZP 6/21, zgodnie z którym do czasu zdarzenia konwalidującego o opóźnieniu w spełnieniu świadczenia nie może być mowy, na kanwie którego uznano, iż data złożenia oświadczenia przez powódkę o chęci unieważnienia Umowy oznaczała początek wymagalności roszczenia banku. Mając powyższe na uwadze Sąd uznał, iż także roszczenia kredytobiorców winny stawać się wymagalne wobec banku co do zasady od dnia następującego po dniu, w którym kredytobiorca zakwestionował względem banku związanie postanowieniami umowy. i powołał się na jej nieważność, lecz nie wcześniej niż po upływie terminu udzielonego pozwanemu na zapłatę. W niniejszej sprawie powódka powiązała wymagalność swojego roszczenia z wniesieniem pozwu. Pozew został doręczony pozwanemu w dniu 16 sierpnia 2023 roku (k. 44), co oznacza, że pozwany popadł w opóźnienie z dniem 17 sierpnia 2023 roku i od tej daty na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c. zostały zasądzone odsetki ustawowe za opóźnienie od ww. kwoty – zgodnie z żądaniem zawartym w pozwie.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c.. W tym stanie rzeczy Sąd - uznając, że strona powodowa wygrała proces w pełnym zakresie - zasądził od pozwanego na rzecz strony powodowej kwotę 6.417 złotych, na którą złożyły się następujące kwoty: uiszczona opłata od pozwu wynosząca 1.000 złotych oraz koszty zastępstwa procesowego pełnomocnika w wysokości 5.400 złotych ustalone według wskazanej przez powódkę wartości przedmiotu sporu, a także opłata od pełnomocnictwa w żądanej wysokości 17 złotych.

SSO Justyna Pec - Nosińska

ZARZĄDZENIE

(...)

Dnia 1/08/2025 roku

SSO Justyna Pec - Nosińska