Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 czerwca 2024 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XXVIII Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: sędzia Agnieszka Kossowska

Protokolant: sekretarz sądowy Maciej Smoliński

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 21.06. 2024 roku w Warszawie

sprawy z powództwa M. P., R. P.

przeciwko (...) Bank (...) S. A. z siedzibą w W.

o ustalenie i zapłatę

1.  ustala, że umowa kredytu (...) sporządzona w dniu 25.07.2008r. a zawarta w dniu 7.08.2008r. pomiędzy M. P., R. P. a (...) Bank (...) S. A. z siedzibą w W. będącym poprzednikiem prawnym pozwanego jest nieważna;

2.  zasądza od pozwanego (...) Bank (...) S. A. z siedzibą w W. łącznie na rzecz powodów M. P., R. P. kwotę 213 298,60 złotych (dwieście trzynaście tysięcy dwieście dziewięćdziesiąt osiem złotych 60/100) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 16.04.2021 roku do dnia zapłaty;

3.  zasądza od pozwanego (...) Bank (...) S. A. z siedzibą w W. na rzecz powodów M. P., R. P. kwotę 11.868,00 zł (jedenaście tysięcy osiemset sześćdziesiąt osiem złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu w tym 10 800 zł (dziesięć tysięcy osiemset złotych) tytułem kosztów zastępstwa procesowego wraz z odsetkami ustawowymi od kwoty 11 868 zł od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

Sygn. akt XXVIII C 5798/21

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 21 czerwca 2024 roku

Pozwem z dnia 11 maja 2021 roku powodowie M. P. i R. P. wnieśli przeciwko pozwanemu (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. powództwo o ustalenie nieważności umowy nr (...) z dnia 7 sierpnia 2008 roku oraz o zasądzenie od pozwanego solidarnie (ewentualnie łącznie) na rzecz powodów kwoty 213.289,60 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 16 kwietnia 2021 roku do dnia zapłaty. Powodowie sformułowali także roszczenia ewentualne i wnieśli o zasądzenie kosztów postępowania (pozew, k. 3-54v).

W odpowiedzi na pozew z dnia 17 stycznia 2022 roku pozwany (...) Bank (...) wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powodów na rzecz pozwanego zwrotu kosztów procesu. Pozwany podniósł zarzut przedawnienia oraz braku statusu konsumenta po stronie powodowej ( odpowiedź na pozew k. 122-141v).

W dalszym toku postępowania stanowiska stron nie uległy zmianie.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powodowie zawarli umowę kredytu w celu spłaty kredytu z 2005 roku na zakup mieszkania i budowę domu. Kredyt, który został spłacony był w banku (...), był powiązany z walutą CHF. Powodowie nie zawierali innych umów kredytowych powiązanych z walutą obcą. Mieszkają w kredytowanym mieszkaniu. Dom nie został wybudowany. Aby ułatwić sobie spłatę kredytu powodowie w 2008 roku udali się do banku, gdzie doradca kredytowy zaproponował powodom konsolidację wcześniejszego kredytu. Doradca kredytowy poinformował powodów o ryzyku kursowym, zapewniano ich, że jest to dla nich najbardziej korzystny kredyt. Powodowie zostali poinformowani o tym, że kurs waluty się zmienia lecz nie mieli świadomości, że kurs CHF ma wpływ na wysokość salda zadłużenia. Nie znali kursu wypłaty kredytu. Nie wiedzieli, że saldo kredytu będzie wyrażone w CHF. Powodom nie przedstawiono symulacji rat na przyszłość. Powodowie nie negocjowali warunków umowy. Powódka nie prowadziła działalności gospodarczej w dacie zawierania umowy kredytowej. Powodowie mają wspólność ustawową małżeńską (zeznania powodów k. 202-202v).

W dniu 30 czerwca 2008 roku powodowie złożyli wniosek kredytowy (wniosek k. 145-146). W wyniku pozytywnej decyzji kredytowej w dniu 7 sierpnia 2008 roku powodowie zawarli z (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. (poprzednik prawny pozwanego) umowę kredytu nr (...), zawierającą postanowienia szczegółowe umowy (dalej: PSU) i postanowienia ogólne umowy (dalej: POU), na kwotę 123.134,00 CHF, jednak nie więcej niż 240.000,00 zł (§ 1 PSU). Celem kredytu była całkowita spłata kredytu udzielonego przez Bank (...) S.A. na podstawie umowy kredytu hipotecznego nr (...)- (...) z dnia 10 lutego 2005 roku, całkowita spłata kredytu udzielonego przez Bank (...) S.A. na podstawie umowy kredytu budowlano – hipotecznego nr (...) z dnia 27 czerwca 2002 roku oraz na cele własne kredytobiorcy (§ 2 PSU ).

Rodzaj stopy procentowej: zmienna stopa procentowa (§ 10 PSU).

Wysokość oprocentowania obowiązująca w dniu sporządzenia umowy: 3,88% w stosunku rocznym, co stanowi sumę stopy LIBOR 6M określonej w „Postanowieniach ogólnych” Umowy powiększonej o stałą w całym okresie kredytowania marżę w wysokości 0,95 p.p (§ 11 pkt 1 PSU).

Kredyt wraz z odsetkami spłacany będzie w złotych polskich, w 357 malejących ratach miesięcznych w wysokości określonej w harmonogramie spłat, stanowiącym załącznik do umowy (§ 12 PSU).

Kredyt zostanie wypłacony w złotych po przeliczeniu wypłaconej kwoty według kursu kupna waluty kredytu obowiązującego w banku na dwa dni robocze przed dniem wypłaty (zgodnie z tabelą kursów baku z godz. 9:00) na podstawie złożonego przez kredytobiorcę w banku wniosku o wypłatę na formularzu, którego wzór stanowi załącznik do umowy (zwanego dalej „wnioskiem o wypłatę”) (§ 2 ust. 4 POU).

Kredytobiorca oświadcza, że bank poinformował go i wyjaśnił: ryzyko zmiany kursu waluty, w której zaciągnął zobowiązanie kredytowe i jest świadomy ponoszenia przez siebie tego ryzyka, ryzyko zmiany stopy procentowej związane z zaciągnięciem kredytu o zmiennej stopie procentowe, w której zaciągnął zobowiązanie kredytowe i jest świadomy ponoszenia przez siebie tego ryzyka. Stosowne oświadczenie kredytobiorcy stanowi załącznik do umowy (§ 2 ust. 5 POU).

Kredytobiorca dokonuje spłaty kredytu w złotych, w wysokości stanowiącej równowartość należnej i wynikającej z harmonogramu spłat kwoty waluty z zastosowaniem kursu sprzedaży walut banku według tabeli z godz. 9:00, obowiązującej na dwa dni robocze przed terminem wymagalności spłaty, określonym w umowie (§ 5 ust. 5 POU) (umowa k. 58-64, k. 150-156).

W dniu 8 sierpnia 2008 roku strona powodowa podpisała oświadczenie, jest jej znane i zostało jej wyjaśnione przez bank ryzyko zmiany kursu waluty, w której zostało zaciągnięte zobowiązanie i jest świadoma ponoszenia tego rodzaju ryzyka. Jednocześnie przyjmuje do wiadomości, że:

- kwota kredytu lub transzy kredytu wypłacona będzie po przeliczeniu według kursu kupna waluty kredytu obowiązującego w banku w dniu wypłaty kredytu lub transzy kredytu, zgodnie z tabelą kursów walut banku ogłoszoną w siedzibie banku z zastosowaniem zasad ustalania kursów walut obowiązujących w banku, skutkiem czego w przypadku wzrostu tego kursu kwota wypłaty kredytu lub transzy kredytu ulegnie proporcjonalnemu podwyższeniu (jednakże tylko w granicach maksymalnej kwoty w PLN podanej w umowie kredytu), natomiast w przypadku spadku tego kursu kwota wypłaty kredytu lub transzy kredytu ulegnie proporcjonalnemu obniżeniu,

- ewentualna nadwyżka wynikająca z różnic kursowych zostanie wypłacona przelewem na rachunek bankowy wskazany we wniosku o wypłatę, który stanowi załącznik do umowy kredytu,

- kwota spłaty (rata kapitału i bieżące odsetki) podlega przeliczeniu na złote po kursie sprzedaży waluty kredytu obowiązującym w banku w dniu dokonania spłaty, zgodnie z tabelą kursów walut banku ogłoszoną w siedzibie banku z zastosowaniem zasad ustalania kursów walut obowiązujących w banku, skutkiem czego w przypadku wzrostu tego kursu bieżąca rata kredytu ulegnie proporcjonalnemu podwyższeniu, powodując zmniejszenie zdolności kredytobiorcy do spłaty rat kredytu, natomiast w przypadku spadku tego kursu bieżąca rata kredytu ulegnie proporcjonalnemu obniżeniu, powodując podwyższenie zdolności kredytobiorcy do spłaty rat kredytu,

- w przypadku całkowitej spłaty kredytu lub jego części przed upływem terminu spłaty określonego w obowiązującym w banku w dniu dokonania spłaty, zgodnie z tabelą kursów walut banku ogłoszoną w siedzibie banku z zastosowaniem zasad ustalania kursów walut obowiązujących w banku, skutkiem czego w przypadku wzrostu tego kursu kwota kredytu do spłaty będzie proporcjonalnie wyższa, natomiast w przypadku spadku tego kursu kwota kredytu do spłaty będzie proporcjonalnie niższa w stosunku do uruchomionej kwoty kredytu (oświadczenie 153).

Wypłata kredytu nastąpiła w transzach w łącznej wysokości 240.000,00 zł. W okresie od dnia 7 sierpnia 2008 roku do dnia 4 lutego 2021 roku powodowie uiścili na rzecz pozwanego tytułem realizacji umowy kredytu kwotę 213.289,60 zł (zestawienie k. 77-79, wyciąg z rachunku k. 80-85). Powodowie są małżeństwem w ustroju wspólności majątkowej małżeńskiej i należności na rzecz banku spłacają z majątku wspólnego (zeznania powodów, k. 202-202v).

Pismem z dnia 6 kwietnia 2021 roku powodowie wezwali bank do zapłaty kwoty 213.286,60 zł w terminie 7 dni od otrzymania wezwania, podnosząc zarzut nieważności umowy. Wezwanie zostało doręczone pozwanemu w dniu 8 kwietnia 2021 roku (wezwanie k. 65-66, potwierdzenie nadania / doręczenia k. 72).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił przede wszystkim na podstawie powołanych dokumentów związanych z zawarciem umowy kredytu hipotecznego znajdujących się w aktach sprawy, składanych przez strony postępowania. Dokumenty te nie były kwestionowane przez żadną ze stron, a w ocenie Sądu nie było podstaw, by podawać w wątpliwość okoliczności faktyczne wynikające z ich treści. Z uwagi na powyższe Sąd uznał, że dowody z tych dokumentów tworzą spójny, nie budzący wątpliwości w świetle wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego, a przez to w pełni zasługujący na wiarę materiał dowodowy.

Przy ustalaniu stanu faktycznego Sąd oparł się także na zeznaniach strony powodowej, które w pełni korelowały z dowodami w postaci dokumentów związanych z zawarciem i realizacją przedmiotowej umowy. Powódka relacjonowała przebieg czynności związanych z zawarciem przedmiotowej umowy kredytu. Zeznania te dotyczące w szczególności okoliczności związanych z zawarciem umowy kredytu były logiczne i spójne, a w konsekwencji nie budziły wątpliwości Sądu. Sąd uznał zeznania Strony powodowej za wiarygodne w całości.

Czyniąc ustalenia faktyczne, Sąd uwzględnił także zgodne twierdzenia stron w trybie art. 229 k.p.c. oraz twierdzenia strony, którym przeciwnik nie przeczył w trybie art. 230 k.p.c.

Sąd pominął pozostałe, niewymienione w stanie faktycznym, dowody z dokumentów, uznając ich treść za istotną dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy (art. 227 k.p.c.).

Sąd na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2), 3) i 5) k.p.c. pominął wniosek powodów o dopuszczenie dowodu z pisemnej opinii biegłego, gdyż - wobec uznania przez Sąd, że przedmiotowa umowa kredytu jest nieważna, tezy dowodowe zawarte w powyższym wniosku nie miały znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy ( postanowienie k. 262v).

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo jest zasadne w całości. W związku z tym, że żądanie główne zostało uwzględnione, Sąd nie rozstrzygał o żądaniu ewentualnym.

Brak bezwzględnej nieważności umowy.

Brak jest podstaw do uznania umowy kredytu za bezwzględnie nieważną. Zawieranie umów kredytu powiązanych z walutą obcą (indeksowanych i denominowanych) jest i było dopuszczalne w świetle art. 353 ¹ k.c. i art. 69 ustawy Prawo bankowe w brzmieniu obowiązującym w dacie zawarcia umowy. Treść umowy nie naruszała także zasady nominalizmu (art. 358 § 1 k.c. w brzmieniu obowiązującym do dnia 23.01.2009 r.), skoro przepisy nie wyłączały możliwości zawarcia umowy kredytu w walucie obcej. Z przyczyn wyjaśnionych w dalszej części uzasadnienia postanowienia umowne obciążające kredytobiorcę nieograniczonym ryzykiem kursowym i dające bankowi całkowitą swobodę w kształtowaniu kursu waluty obcej stanowią niedozwolone postanowienia umowne (art. 385 ¹ § 1 k.c.), co wyłącza możliwość uznania ich za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego (art. 58 § 2 k.c.) lub sprzeczne z naturą stosunku prawnego (art. 353 ¹ k.c.).

Status konsumenta.

Dowody przeprowadzone w sprawie nie budzą wątpliwości co do tego, że umowa kredytu wiąże się z działalnością gospodarczą banku, a zarazem brak jest takiego związku w przypadku kredytobiorcy, a zatem jest on konsumentem (art. 22 ¹ k.c.). Zdaniem Sądu, dla oceny statusu powodów jako konsumentów nie miał również znaczenia podnoszony przez pozwany Bank fakt, iż w dacie podpisania umowy powodowie byli stroną innej umowy kredytu, tj. umowy kredytu hipotecznego nr (...)- (...) z dnia 10 lutego 2005 roku zawartej z Bankiem (...) S.A. (obecnie Bank (...) S.A.) oraz umowy kredytu budowlano – hipotecznego nr (...) z dnia 27 czerwca 2002 roku zawartej z Bankiem (...) S.A. (obecnie Bank (...) S.A.). Dodać w tym miejscu należy, iż dla objęcia ochroną na podstawie art. 385 ¹ k.c. nie mają znaczenia żadne osobiste cechy konsumenta takie jak wykształcenie, wykonywany zawód, stan wiedzy, stan majątkowy czy poziom staranności, zorientowania i uwagi przy zawieraniu umowy z przedsiębiorcą. Normatywna definicja konsumenta wynikająca z art. 22 ¹ k.c. nie odnosi się do cech osobowych konkretnego podmiotu, w tym jego wiedzy i doświadczenia, a ocenie statusu konsumenta nie powinny służyć okoliczności pozaustawowe nie wynikające z tego przepisu. W konsekwencji wedle judykatury znajomość zagadnień związanych z obrotem instrumentami finansowymi, dążenie do odniesienia korzyści finansowych z takich transakcji, świadome podejmowanie ryzyka inwestycyjnego nie świadczy per se o tym, że czynności te nie zmierzają do zaspokojenia osobistych potrzeb konsumpcyjnych (por. postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 18 czerwca 2020 roku, w sprawie II CSK 623/19, wyroki Sądu Najwyższego z dnia 17 kwietnia 2015 roku, w sprawie I CSK 216/14, Glosa 2016, nr 3, str. 66, z dnia 13 czerwca 2013 roku, w sprawie II CSK 515/11, z dnia 13 czerwca 2012 roku, w sprawie II CSK 515/11, i z dnia 08 czerwca 2004 roku, w sprawie I CK 635/03).

Indywidualne uzgodnienia.

Ciężar dowodu, że postanowienia umowy wprowadzające powiązanie kredytu z kursem CHF i określające sposób przeliczeń kursowych zostały indywidualnie uzgodnione, spoczywał na banku (art. 385 ¹ § 4 k.c.), który temu ciężarowi nie sprostał - nie można bowiem uznać „wyboru waluty” kredytu przez konsumenta za negocjacje, skoro sprowadza się to jedynie do zatwierdzenia jednej z kilku możliwości oferowanych przez bank, zaś sam sposób przeliczania kursów walut był ustalany jednostronnie przez bank. Należy przy tym mieć na uwadze, że przedmiot sporu niniejszej sprawy dotyczył wyłącznie klauzul ryzyka kursowego i klauzul przeliczeniowych, a zatem ewentualne negocjacje innych postanowień umownych (dotyczących w szczególności wysokości marży oprocentowania, prowizji, opłat itd.) nie ma tym zakresie żadnego znaczenia.

Sama kwota kredytu (w CHF) nie była uzgodniona indywidualnie, ponieważ ustalenia określonej kwoty franków szwajcarskich dokonał pozwany bank – kredytobiorca we wniosku kredytowym wskazał określoną kwotę w PLN, natomiast bank dokonał jej przeliczenia na CHF według swojej tabeli kursowej, a zatem bez uzgodnienia z konsumentem – podanie kwoty kredytu w walucie obcej było konieczne z uwagi na konstrukcję kredytu denominowanego i nie wynikało z woli konsumenta, którego celem było uzyskanie środków w PLN, skoro miały one być przeznaczone na realizacje celu mieszkaniowego w Polsce.

Klauzula ryzyka kursowego.

Klauzula ryzyka kursowego (§ 1 PSU w zakresie określającym kwotę kredytu w walucie obcej) określa główne świadczenie umowy kredytu, lecz nie została sformułowana w sposób jednoznaczny (art. 385 ¹ § 1 k.c.), ponieważ analiza treści umowy i okoliczności jej zawarcia nie pozwala na stwierdzenie, że kredytobiorca został należycie poinformowany o konsekwencjach ryzyka kursowego związanego z umową. Informacja ta powinna jednoznacznie wskazywać na to, że ryzyko kursowe jest nieograniczone i obejmować realne przykłady obrazujące charakter tego ryzyka i jego potencjalne skutki, takie jak historyczny wykres kursu CHF/PLN za odpowiednio długi okres i symulację obrazującą wpływ znacznego wzrostu tego kursu na wysokość rat kredytu i zadłużenia kredytobiorcy liczonych w PLN. Tymczasem informacje udzielone przez bank tych wymogów nie spełniały. Wobec tego należało uznać, że klauzula ryzyka kursowego kształtuje prawa i obowiązki konsumenta sprzecznie z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (art. 385 ¹ § 1 k.c.), skoro pomimo nieuzyskania stosownych informacji konsument, który nie miał dochodów ani oszczędności w CHF, został obciążony nielimitowanym ryzykiem zmiany kursu tej waluty, przed którym nie był w stanie zabezpieczyć się w żaden sposób.

Klauzula ryzyka kursowego w umowie kredytu denominowanego w walucie obcej określa samą kwotę kredytu, czyli najistotniejsze postanowienie umowy kredytu. A zatem nie ma w ogóle możliwości, aby „luka” powstała po tej klauzuli mogła zostać uzupełniona przepisem prawa krajowego. W rezultacie umowa kredytu po wyłączeniu z niej klauzuli ryzyka kursowego nie może dalej obowiązywać (w rozumieniu art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13/EWG), a zatem jest nieważna (art. 58 § 1 k.c.).

Klauzule przeliczeniowe.

Klauzule przeliczeniowe (§ 2 ust. 4 i § 5 ust. 5 POU) nie zostały sformułowane w sposób jednoznaczny ( art. 385 ^{( 1 )}§ 1 zd. 2 k.c.), tj. prostym i zrozumiałym językiem (art. 4 ust. 2 dyrektywy 93/13/EWG), ponieważ ich treść nie pozwala na stwierdzenie, w jaki sposób bank ustala kurs CHF dla celu wykonania umowy kredytu, a także kształtują one prawa i obowiązki konsumenta sprzecznie z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (art. 385 ^{( 1)} § 1 k.c.). W oparciu o te postanowienia kredytobiorca został obciążony koniecznością pokrywania kosztów spreadu, pomimo że koszty te nie odpowiadały żadnej usłudze świadczonej przez bank na rzecz klienta, a w umowie brak jest jednoznacznej informacji o tym, że konsument ponosi takie koszty, jaka jest ich wysokość i z czego one wynikają. Ponadto klauzule przeliczeniowe dawały bankowi całkowitą swobodę w sposobie kształtowania wysokości kursu waluty obcej, ponieważ postanowienia umowy w żaden sposób nie precyzowały, w oparciu o jakie zasady kurs waluty obcej miał być ustalany przez bank, a zatem bank mógł ustalić ten kurs na dowolnym poziomie. W rezultacie bank w oparciu o klauzule przeliczeniowe uzyskał rzeczywistą możliwość dowolnego kształtowania wysokości świadczeń kredytobiorcy oraz własnych (skoro decydował także o wysokości kursu, po którym następuje wypłata kredytu), co jest sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumenta. Stanowisko to jest utrwalone w orzecznictwie.

Należy przy tym zwrócić uwagę, że konstrukcja kredytu denominowanego determinowała to, że zakres swobody banku w kształtowaniu praw i obowiązków stron był jeszcze dalej idący aniżeli przy kredycie indeksowanym. Mianowicie w kredycie indeksowanym kwota kredytu była od początku podana w PLN, a zatem umowa przewidywała wprost wysokość świadczenia, które ma spełnić bank. Natomiast z uwagi na fakt, że w kredycie denominowanym kwota kredytu była wskazana w CHF, a jej wypłata była dokonywana w PLN po dokonaniu przeliczenia przez bank, oznaczało to, że w tego rodzaju kredycie bank decyduje nie tylko o wysokości świadczeń spełnianych przez kredytobiorcę, ale także o wysokości świadczenia spełnianego przez siebie.

Sąd dokonał oceny, czy postanowienia umowne są niedozwolone (art. 385 ¹ § 1 k.c.), według stanu z chwili zawarcia umowy. Tym samym dla powyższej oceny nie miały żadnego znaczenia okoliczności takie jak sposób wykonywania umowy, wieloletnie realizowanie obowiązków umownych przez kredytobiorcę bez żadnych zastrzeżeń, faktyczny sposób ustalania wysokości kursów waluty obcej przez bank i ich relacja do innych kursów występujących na rynku, późniejsze zmiany stanu prawnego (w szczególności wejście w życie ustawy z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw) czy kwestia ewentualnego zawarcia przez strony aneksu do umowy kredytu upoważniającego kredytobiorcę do spłaty rat kredytu bezpośrednio w walucie obcej. Dla oceny abuzywności klauzul przeliczeniowych nie miało także znaczenia, że wybór kredytu powiązanego z kursem waluty obcej pozwalał kredytobiorcy na skorzystanie z niższego oprocentowania (LIBOR CHF).

Zgodnie z art. 385 ¹ § 1 k.c., niedozwolone postanowienia umowne nie wiążą konsumenta, zatem brak jest podstaw do modyfikacji tych postanowień lub uznania, że nie wiążą one konsumenta jedynie w pewnym zakresie ani uzupełnienia powstałej po tych postanowieniach „luki” jakąkolwiek treścią, w tym w szczególności przepisami prawa krajowego. Odmienne zapatrywanie byłoby sprzeczne z brzmieniem oraz celem przepisów art. 385 ¹ § 1 k.c. i art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13/EWG. Przede wszystkim zaś uzupełnienie umowy przepisem prawa krajowego nie może mieć miejsca w sytuacji, w której usunięcie z umowy nieuczciwego warunku prowadzi do jej nieważności, która jest akceptowana przez konsumenta, zaś w niniejszej sprawie kredytobiorca nie zgodził się na obowiązywanie umowy z nieuczciwymi warunkami ani na uzupełnienie jej treści przepisem prawa krajowego, natomiast wyraził zgodę na stwierdzenie nieważności umowy, będąc świadomym wynikających z tego konsekwencji. Co więcej, przepisem krajowym służącym uzupełnieniu treści umowy nie mógłby być art. 358 § 2 k.c. w brzmieniu obowiązującym od dnia 24.01.2009 r., ponieważ jest on przepisem prawa krajowego o charakterze ogólnym, który nie ma zastosowania konkretnie do umów zawieranych pomiędzy przedsiębiorcą a konsumentem, a ponadto ma on zastosowanie tylko „jeżeli przedmiotem zobowiązania jest suma pieniężna wyrażona w walucie obcej” (art. 358 § 1 k.c.), a zatem nie dotyczy on zobowiązań wynikających z umowy kredytu denominowanego w walucie obcej, w której świadczenia zostały oznaczone w walucie polskiej, natomiast w walucie obcej jest wyrażana tylko kwota kredytu, która jednak podlega wypłacie w walucie krajowej. Podsumowując, w obowiązującym stanie prawnym nie można przyjąć, że miejsce zawartego w umowie kredytu indeksowanego lub denominowanego niedozwolonego postanowienia umownego odnoszącego się do sposobu określania kursu waluty obcej zajmuje inny sposób określenia kursu waluty obcej wynikający z przepisów prawa lub zwyczajów.

Klauzule przeliczeniowe określają świadczenia główne w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c., ponieważ nie tylko samo powiązanie kredytu z walutą obcą, ale również sposób dokonywania przeliczeń kursowych koniecznych do realizacji takiej umowy określają istotę umowy kredytu denominowanego do waluty obcej. Skoro zaś postanowienia te określają sposób wykonywania umowy i wobec tego bez nich nie jest możliwe stwierdzenie, jak umowa ma być wykonywana, co oznacza, że umowa po wyłączeniu z niej klauzul przeliczeniowych nie może dalej obowiązywać (w rozumieniu art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13/EWG), a zatem nie wiąże także w pozostałym zakresie, czyli jest w całości nieważna (art. 58 § 1 k.c.).

Należy przy tym mieć na uwadze, że w przypadku kredytu denominowanego, który podlegał wypłacie tylko w PLN, skutek w postaci nieważności umowy wobec stwierdzenia abuzywności klauzuli przeliczeniowej dotyczącej wypłaty kredytu w złotych po kursie kupna banku jest jeszcze bardziej ewidentny aniżeli w przypadku innych umów kredytu powiązanych z walutą obcą. Skoro bowiem kwota kredytu była wyrażona w CHF, lecz wypłata kredytu była możliwa tylko w PLN, to wyłączenie z umowy regulującej sposób przeliczenia CHF na PLN dla celu wypłaty kredytu powoduje, że nie jest w ogóle możliwe ustalenie kwoty PLN, w której kredyt ma zostać wypłacony, a tym samym nie jest możliwe ustalenie treści podstawowego świadczenia banku, o którym mowa w art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe. Stanowisko to znajduje oparcie w aktualnym orzecznictwie Sądu Najwyższego, który wskazał, że „umowa jest umową kredytu denominowanego, w której określono kwotę kredytu w walucie obcej i przewidziano jednocześnie, że wypłata powinna nastąpić w złotych. Eliminacja klauzuli przeliczeniowej w takiej umowie sprawia, że nie wiadomo, jaką kwotę powinien wypłacić bank. Oznacza to, że brakuje niezbędnego elementu konstrukcyjnego stosunku prawnego i niemożliwe jest jego uzupełnienie.” Faktem jest, że w dawniejszym orzecznictwie Sądu Najwyższego dopuszczano możliwość utrzymania w mocy umowy kredytu denominowanego po stwierdzeniu bezskuteczności niedozwolonych klauzul przeliczeniowych przez uznanie, że kwotą kredytu nie jest kwota wskazana w umowie w CHF, lecz kwota faktycznie wypłacona przez bank w PLN, jednak zabieg ten de facto stanowi niedopuszczalną ingerencję Sądu w treść umowy kredytu wykraczającą poza ramy wynikające z art. 385 ¹ § 1 k.c. i art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13/EWG, która została wprost wykluczona w aktualnym orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości. Do tego należy dodać, że umowa kredytu przewidywała, że raty kredytu mogły być spłacane wyłącznie w PLN, a nie w walucie obcej, a zatem brak związania postanowieniem dotyczącym przeliczenia rat kredytu spłacanych w walucie polskiej na zadłużenie w walucie obcej wykluczał możliwość wykonywania umowy.

Interes prawny.

Roszczenie o ustalenie nieistnienia stosunku prawnego wynikającego z umowy wynikającego z nieważności umowy zasługuje na uwzględnienie, ponieważ umowa kredytu jest nieważna, a strona powodowa posiada interes prawny w rozumieniu art. 189 k.p.c. Mianowicie okres kredytu wskazany w umowie jeszcze nie upłynął, zaś bank stoi na stanowisku, że umowa jest ważna, domaga się od kredytobiorcy zapłaty kolejnych rat kredytu i nie wyraża zgody na wykreślenie z księgi wieczystej hipoteki zabezpieczającej roszczenia banku wynikające z umowy. Wobec tego powództwo kredytobiorcy o zapłatę nie kończyłoby definitywnie sporu stron dotyczącego oceny, czy umowa jest ważna.

Świadczenie nienależne.

Nieważność umowy kredytu ex tunc oznacza, że wszystkie świadczenia spełnione na jej podstawie stanowią świadczenia nienależne ( condictio sine causa) podlegające zwrotowi na podstawie art. 405 k.c. w zw. z art. 410 § 1 k.c. Natomiast fakt, że bankowi przysługuje wobec kredytobiorcy analogiczne roszczenie sam z siebie nie może uzasadniać oddalenia powództwa kredytobiorcy o zapłatę na podstawie art. 411 pkt 2 lub 4 k.c. Nie zachodzą także przesłanki do zastosowania art. 409 k.c. lub art. 5 k.c.

Nieważność umowy kredytu oznacza zatem, że bank powinien zwrócić kredytobiorcy pobrane od niego raty kredytu, odsetki karne oraz opłaty i prowizje związane z zawarciem i wykonywaniem umowy kredytu.

Zarazem brak jest uzasadnienia dla żądania przez kredytobiorcę zwrotu tych kosztów kredytu, które zostały pokryte (skredytowane) przez bank z kwoty udostępnionej kredytobiorcy. Skoro bowiem koszty te zostały skredytowane, to świadczenia te nie zostały spełnione przez kredytobiorcę, lecz przez bank, co wynika wprost z treści zaświadczenia banku. Skredytowanie tych kosztów skutkowało doliczeniem ich do salda zadłużenia kredytobiorcy, a zatem strona powodowa spłacała ich równowartość w ramach rat kredytu, których równowartość została już zasądzona na rzecz strony powodowej.

Mając powyższe na uwadze, Sąd zasądził od banku na rzecz powodów kwotę 213.298,60 zł tytułem zwrotu świadczenia nienależnego spełnionego w okresie objętym żądaniem pozwu tytułem spłaty rat kredytu. Sąd zasądził od strony pozwanej na rzecz powodów ww. kwotę do ich majątku wspólnego. Z dowodów zgromadzonych w sprawie wynika bowiem, że powodowie są małżeństwem i należności na rzecz banku spłacają z majątku wspólnego.

Przedawnienie.

Roszczenie o zwrot świadczenia nienależnego przedawnia po upływie wynikającego z art. 118 k.c. terminu 6 lat na koniec roku kalendarzowego (10 lat co do roszczenia o zwrot świadczeń spełnionych przed dniem 9.07.2018 r., zgodnie z art. 5 ust. 3 ustawy z dnia 13 kwietnia 2018 r. o zmianie ustawy - kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw). Termin przedawnienia roszczenia konsumenta o zwrot świadczeń spełnionych na podstawie umowy kredytu, która jest nieważna bądź zawiera niedozwolone postanowienia umowne rozpoczyna bieg z dniem, w którym konsument dowiedział się (lub przy zachowaniu należytej staranności powinien był się dowiedzieć) o tym, że umowa jest nieważna lub że zawiera niedozwolone postanowienia umowne, a z przeprowadzonych dowodów wynika, że miało to miejsce najwcześniej w 2018 r. Wobec tego w tym roku rozpoczął się bieg terminu przedawnienia (art. 120 § 1 k.c.) roszczenia kredytobiorcy o zapłatę, który nie upłynął jeszcze w dniu złożenia pozwu, kiedy to doszło do przerwania biegu tego terminu (art. 123 § 1 pkt 1 k.c.). Tym samym roszczenie kredytobiorcy nie jest przedawnione.

Odsetki.

Sąd zasądził na rzecz strony powodowej od pozwanego odsetki ustawowe za opóźnienie od kwoty 213.298,60 zł od dnia 16 kwietnia 2021 roku do dnia zapłaty. Pismem z dnia 6 kwietnia 2021 roku powodowie wezwali pozwanego do zapłaty kwoty 213.286,60 zł, w terminie 7 dni od otrzymania wezwania, w związku z nieważnością umowy (k. 65-66). Wezwanie zostało doręczone pozwanemu w dniu 8 kwietnia 2021 roku (k. 72). A więc odsetki należało zasądzi po upływie 7 dni od dnia doręczenia pozwanemu wezwania do zapłaty, tj. od dnia 16 kwietnia 2021 roku, na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c. (wezwanie k. 49-50v, potwierdzenie odbioru k. 51-52).

Koszty procesu.

O kosztach procesu sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i § 3 k.p.c. zw. z art. 108 § 1 k.p.c., gdyż strona powodowa wygrała sprawę w całości. W związku z tym zwrotowi na rzecz powodów podlega kwota 11.868,00 zł, ma którą składają się: uiszczona opłata od pozwu w wysokości 1.000,00 zł oraz koszty zastępstwa procesowego pełnomocnika będącego adwokatem w wysokości 10.800,00 zł (§ 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackich), a także uiszczona w związku z tym opłata skarbowa od pełnomocnictwa w wysokości 68,00 zł, wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

Wobec powyższego Sąd orzekł jak w sentencji wyroku.

Sędzia Agnieszka Kossowska

ZARZĄDZENIE

(...)

Sędzia Agnieszka Kossowska