Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 maja 2022 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie, XXVIII Wydział Cywilny, w składzie:

Przewodniczący: sędzia Katarzyna Dawid – Birska

Protokolant: sekretarz sądowy Aleksandra Dudzińska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 25 maja 2022 roku w Warszawie

sprawy z powództwa M. S.

przeciwko (...) Bank S.A. z siedzibą w W.

o ustalenie i o zapłatę ewentualnie o zapłatę

I.  ustala, że nie istnieje pomiędzy stronami postępowania stosunek prawny, wynikający z umowy kredytu hipotecznego nr (...) indeksowanego do CHF, sporządzonej w dniu 17 czerwca 2008 roku;

II.  zasądza od strony pozwanej (...) Bank S.A. z siedzibą w W. na rzecz powoda M. S. kwotę 74 576,07 zł (siedemdziesiąt cztery tysiące pięćset siedemdziesiąt sześć złotych i siedem groszy) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, liczonymi:

a)  od kwoty 64 524,07 zł (sześćdziesiąt cztery tysiące pięćset dwadzieścia cztery złote i siedem groszy) od dnia 27 grudnia 2019 roku do dnia zapłaty,

b)  od kwoty 10 052 zł (dziesięć tysięcy pięćdziesiąt dwa złote) od dnia 08 lipca 2021 roku do dnia zapłaty;

III.  oddala powództwo w pozostałym zakresie;

IV.  zasądza od strony pozwanej (...) Bank S.A. z siedzibą w W. na rzecz powoda M. S. kwotę 11 898 zł (jedenaście tysięcy osiemset dziewięćdziesiąt osiem złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania, w tym kwotę 10 800 zł (dziesięć tysięcy osiemset złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt XXVIII C 9035/21

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 25 maja 2022 roku

W pozwie, wniesionym w dniu 02 sierpnia 2019 roku do Sądu Rejonowego dla Warszawy – Woli w Warszawie ( k. 108 – data nadania przesyłki poleconej) przeciwko (...) Bank Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. (dalej też jako: (...) Bank S.A.” lub „Bank”), powód M. S. domagał się zasądzenia od strony pozwanej na jego rzecz kwoty 64 524,07 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od 02 sierpnia 2019 roku do dnia zapłaty, tytułem zwrotu nienależnych świadczeń w postaci rat kapitałowo – odsetkowych spełnionych przez niego na rzecz strony pozwanej i jej poprzednika prawnego ( (...) Bank S.A. z siedzibą w K.) w okresie od 31 sierpnia 2009 roku do 30 września 2013 roku, w związku z wykonywaniem umowy kredytu hipotecznego nr (...), sporządzonej w dniu 17 czerwca 2008 roku – z uwagi na bezwzględną nieważność w/w umowy w całości.

Ewentualnie, w przypadku nieuwzględnienia powyższego żądania, powód wniósł o zasądzenie od strony pozwanej na jego rzecz kwoty 64 457,10 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od 20 lipca 2018 roku do dnia zapłaty, tytułem zwrotu nienależnych świadczeń spełnionych przez niego na rzecz strony pozwanej i jej poprzednika prawnego w okresie od 31 sierpnia 2009 roku do 25 stycznia 2018 roku, wynikających ze spełniania rat kapitałowo – odsetkowych w wysokości wyższej niż należna, po wyeliminowaniu z umowy kredytu hipotecznego nr (...), sporządzonej w dniu 17 czerwca 2008 roku niedozwolonych postanowień dotyczących indeksacji kredytu kursem franka szwajcarskiego.

Ponadto powód wniósł o zasądzenie od strony pozwanej na jego rzecz zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z opłatą skarbową od pełnomocnictwa.

Uzasadniając żądania pozwu, powód wskazał, iż na etapie przedkontraktowym Bank nie poinformował go w sposób klarowny i zrozumiały o wiążącym się z zawarciem umowy kredytu indeksowanego walutą obcą ryzyku, a w konsekwencji o możliwych konsekwencjach ekonomicznych wzrostu kursu CHF i jego potencjalnym wpływie na wysokość kapitału kredytu jak i poszczególnych rat kredytu, których różnica stanowiła de facto dodatkowy zysk Banku. Podał, że w okresie od uruchomienia kredytu do 25 stycznia 2018 roku uiścił na rzecz Banku świadczenia w łącznej kwocie 159 605,96 zł oraz że pismem z dnia 18 czerwca 2018 roku skierował do Banku reklamację, w której zażądał wypłaty na jego rzecz kwoty 68 008,03 zł tytułem nienależnie pobranych rat kapitałowo – odsetkowych w wysokości wyższej niż należna po wyeliminowaniu z umowy postanowień abuzywnych.

Kolejno powód zarzucił, iż: przedmiotowa umowa kredytu sprzeczna jest z art. 69 ust. 1 Prawa bankowego oraz z art. 358 ¹ § 2 k.c.; jedna ze stron umowy może dowolnie wpływać na zakres zobowiązania drugiej strony, co zaprzecza naturze stosunku obligacyjnego w rozumieniu art. 353 ¹ k.c.; umowa ta narusza zasadę wzajemności i zachowania ekwiwalentności świadczeń, gdyż świadczenie powoda nie odpowiada świadczeniu strony pozwanej oraz narusza ona zasadę równości stron i obowiązek informacyjny spoczywający na Banku. Mając powyższe na uwadze, powód podniósł, że przedmiotowa umowa jest nieważna w myśl art. 58 § 1 k.c. Dodał, że umowa ta jest nieważna również na podstawie art. 58 § 2 k.c. jako sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Dodał, że bez postanowień określających klauzulę indeksacyjną Bank nie zawarłby z nim przedmiotowej umowy kredytu. Wskazał, iż podstawę prawną żądania zapłaty stanowią przepisy art. 410 k.c. w zw. z art. 405 k.c.

W dalszej części uzasadnienia pozwu powód przedstawił argumenty na poparcie roszczenia ewentualnego, opierającego się na zarzucie abuzywności postanowień § 1 ust. 1, § 9 ust. 2, § 10 ust. 3, § 14 ust. 3 Umowy oraz § 16 ust. 4, § 19 ust. 5 i § 21 ust. 5 Regulaminu. Podniósł, że po wyeliminowaniu z umowy tych postanowień, nie ma możliwości jej uzupełnienia (k. 3 – 30v – pozew).

W odpowiedzi na pozew strona pozwana (...) Bank S.A. z siedzibą w W. wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powoda na jej rzecz kosztów postępowania, w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego z uwzględnieniem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł według norm przepisanych.

Uzasadniając swoje stanowisko procesowe, strona pozwana wskazała, że powód we wniosku o kredyt hipoteczny samodzielnie wniósł o indeksowanie kredytu do waluty CHF, z uwagi na ówczesną atrakcyjność tego produktu, związaną z tendencją spadkową waluty CHF oraz możliwością zastosowania oprocentowania według stopy referencyjnej LIBOR. Podała, że powód wybrał kredyt znacznie tańszy w dacie zawarcia przedmiotowej umowy kredyty, ale powiązany z ryzykiem kursowym. Podnióosła, iż powód został pouczony o ryzyku walutowym poprzez treść podpisanego przez niego oświadczenia o wyborze waluty obcej.

W dalszej części uzasadnienia odpowiedzi na pozew strona pozwana podała, że wskazane w Umowie kryteria ustalania przez Bank kursów walut w Tabeli kursów są wyczerpujące i nie pozostawiają miejsca na jakąkolwiek dowolność. Podniosła, że od daty zawarcia Aneksu nr 1 z dnia 08 marca 2012 roku postanowienia odsyłające do Tabeli kursowej Banku w ogóle nie mają zastosowania, a spłata kredytu następuje z uwzględnieniem kursu sprzedaży waluty CHF ustalanego przez Narodowy Bank Polski.

Kolejno strona pozwana podniosła, że kwestionowane postanowienia umowne dotyczące klauzul indeksacyjnych nie są abuzywne i przedstawiła argumenty na poparcie tej tezy. Dodała, że w przypadku uznania kwestionowanych postanowień za abuzywne, umowa nie będzie nieważna, gdyż sankcja bezskuteczności dotyczy tylko klauzuli abuzywnej. Wskazała, że w takim wypadku istnieje możliwość utrzymania umowy w mocy np. poprzez spłatę kredytu z zastosowaniem kursu średniego NBP.

Następnie strona pozwana podniosła, że przedmiotowa umowa zgodna jest z prawem bankowym i cywilnym oraz nie jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego i dobrymi obyczajami. Podkreśliła przy tym, iż brak jest możliwości zastosowania stawki oprocentowania LIBOR do kredytu złotowego.

Na zakończenie strona pozwana podała, że nie jest w żaden sposób wzbogacona kosztem powoda oraz – z ostrożności procesowej – że zużyła korzyść w taki sposób, że nie jest już wzbogacona względem powoda. Również z ostrożności procesowej, na wypadek rozważania przez Sąd nieważności umowy, strona pozwana powołała się na prawo zatrzymania (art. 496 i 497 k.c.). Ponadto wskazała, iż żądania pozwu pozostają w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego (art. 5 k.c.), w tym z zasadą lojalności i uczciwości obrotu, zasadą lojalności kontraktowej oraz z zasadą pacta sund servanda (k. 112 - 169 – odpowiedź na pozew).

Pismem procesowym z dnia 15 marca 2021 roku powód rozszerzył żądanie główne pozwu, wnosząc o:

1.  zasądzenie od strony pozwanej na swoją rzecz kwoty 74 576,07 zł tytułem zwrotu nienależnych świadczeń w postaci rat kapitałowo – odsetkowych spełnionych przez niego na rzecz strony pozwanej i jej poprzednika prawnego w okresie od 31 sierpnia 2009 roku do 10 kwietnia 2014 roku wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi:

a)  co do kwoty 64 524,07 zł od dnia 02 sierpnia 2019 roku do dnia zapłaty,

b)  co do kwoty 10 052 zł od dnia 28 maja 2021 roku do dnia zapłaty

- z uwagi na bezwzględną nieważność umowy z dnia 17 czerwca 2008 roku w całości;

2.  ustalenie nieistnienia pomiędzy stronami stosunku prawnego kredytu w związku z nieważnością umowy kredytu hipotecznego nr (...) indeksowanego do CHF, sporządzonej w dniu 17 czerwca 2008 roku.

W piśmie tym powód potrzymał roszczenie ewentualne o treści jak w pozwie oraz wniósł o zasądzenie od strony pozwanej na jego rzecz zwrotu kosztów postępowania według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości dwukrotnej stawki minimalnej oraz opłaty skarbowej od pełnomocnictwa wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w zapłacie liczonym od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono, do dnia zapłaty (k. 389 – 395v – przedmiotowa zmiana powództwa).

Postanowieniem z dnia 15 czerwca 2021 roku Sąd Rejonowy dla Warszawy – Woli w Warszawie sprawdził z urzędu wartość przedmiotu sporu, ustalając ją na kwotę 190 724 zł i przekazał niniejszą sprawę tutejszemu Sądowi Okręgowemu ( k. 399 – postanowienie z dnia 15 czerwca 2021 roku).

Ustosunkowując się do powyższej zmiany powództwa, strona pozwana w piśmie procesowym z dnia 02 marca 2022 roku wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powoda na jej rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych (odrębnie co do każdego z powództw wywiedzionych przez powoda). Strona pozwana podtrzymała dotychczasową argumentację w sprawie, dodając, że powód nie wykazał istnienia po swojej stronie interesu prawnego w sformułowaniu roszczenia o ustalenie (k. 427 – 429 – pismo pozwanego).

Na rozprawie w dniu 25 maja 2022 roku – bezpośrednio poprzedzającej ogłoszenie wyroku w sprawie – pełnomocnicy stron w ich imieniu podtrzymali dotychczasowe stanowiska (k. 437– protokół z rozprawy z dnia 25 maja 2022 roku).

Sąd ustalił, co następuje:

M. S. posiadał niespłacone zobowiązania finansowe w postaci kredytów i pożyczek w bankach oraz potrzebował środków pieniężnych na sfinansowanie jego osobistych potrzeb, m.in podróży. Wobec tego, w 2008 roku zdecydował się zaciągnąć kolejny kredyt na spłacenie poprzednich oraz na potrzeby własne. Aby uzyskać informacje o ofercie kredytowej banków, udał się doradcy kredytowego, który poinformował go, że nie posiada on zdolności kredytowej na uzyskanie kredytu w walucie polskiej i nie ma możliwość otrzymania innego kredytu niż powiązanego z walutą frank szwajcarski. Pośrednik przedstawi mu ofertę kredytu indeksowanego do CHF w (...) Banku S.A. Nie wyjaśnił mu mechanizmów przeliczeniowych zawartych w tego rodzaju umowie powiązanej z CHF ani wpływu zmiany kursu CHF na wysokość jego zobowiązania wyrażoną w złotych. Zapewniał go o stabilności waluty frank szwajcarski i o braku ryzyka. Nie przedstawił mu historycznych kursów franka szwajcarskiego ani też żadnych symulacji wskazujących na to, jak kształtowałaby się wysokość kapitału kredytu w sytuacji znacznego wzrostu kursu franka szwajcarskiego. Nie poinformował go także, w jaki sposób bank będzie ustalał kurs franka szwajcarskiego i przez to wysokość raty.

( dowód: k. 372 – przesłuchanie powoda M. S. w charakterze strony)

We wniosku o kredyt hipoteczny – wypełnionym w dniu 06 czerwca 2008 roku na formularzu Banku (...) hipoteki po prostu” – wpisano, że M. S. jako Wnioskodawca wnosi o udzielenie mu przez (...) Bank S.A. kredytu w wysokości 110 000 PLN indeksowanego kursem waluty CHF na okres 15 lat z przeznaczeniem na refinansowanie zobowiązań konsumpcyjnych w postaci kredytu konsumpcyjnego, zadłużenia w ROR i karty kredytowej – w kwocie 49 900 PLN oraz na dowolny cel konsumpcyjny – w kwocie 60 100 PLN.

W rubrykach „Informacja o wnioskodawcach” oraz „Informacja o zatrudnieniu i dochodach Wnioskodawców” wpisano, że M. S. ma wykształcenie średnie i pracuje na stanowisku przedstawiciela handlowego na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony a jego aktualna miesięczna płaca podstawowa brutto wynosi 4 200 PLN. Jako aktywa Wnioskodawcy wpisano mieszkanie o wartości 260 000 PLN.

W rubryce „Zobowiązania spłacane wnioskowanym kredytem” wpisano: kartę kredytową (...) – aktualna kwota zobowiązania 2 000 zł; limit ROR w (...) aktualna kwota zobowiązania 4 000 zł; kredyt ratalny (...) – aktualna kwota zobowiązania 18 900 zł; (...) odnawialny – aktualna kwota zobowiązania 24 000 zł; (...) - aktualna kwota zobowiązania 1 000 zł.

Powyższy wniosek został podpisany przez Wnioskodawcę oraz doradcę finansowego K. I., a następnie złożony w (...) Bank S.A. w dniu 09 czerwca 2008 roku.

(dowód: k. 177 – 180v – kserokopia wniosku o kredyt hipoteczny)

Do powyższego wniosku załączone zostało, podpisane przez M. S. w dniu 06 czerwca 2008 roku, sporządzone na druk Banku, „Oświadczenia kredytobiorcy o wyborze waluty obcej”. Na formularzu tym przedstawiono w formie tabeli modelowe sytuacje dotyczące kredytu w kwocie 150 000 PLN, udzielonego na 15 lat i spłacanego w ratach równych, przy czym oprocentowanie kredytu złotowego wynosiło 6,6 %, zaś indeksowanego do CHF – 4%. Symulacje modelowe kredytu w PLN i kredytu indeksowanego do CHF obejmowały porównanie: wysokości raty kapitałowo – odsetkowej przy aktualnym poziomie kursu CHF i aktualnym poziomie stopy procentowej (1 314,92 PLN i 1 109,66 PLN); wysokości raty kapitałowo – odsetkowej przy założeniu, że stopa procentowa kredytu w CHF jest równa stopie procentowej kredytu w PLN a kapitał jest większy o 20% (nie dotyczy i 1 538,46 PLN); wysokości raty kapitałowo – odsetkowej przy założeniu, że kurs CHF wzrośnie o wartość stanowiącą różnicę między maksymalnym i minimalnym kursem CHF z okresu ostatnich 12 miesięcy, tj. o 0,234 PLN, co daje wzrost o 11,21 % (nie dotyczy i 1 234,05 PLN); wysokości raty kapitałowo – odsetkowej przy założeniu, że stopa procentowa wzrośnie o 400 pb. (1 667,41 PLN i 1 433,48 PLN); wysokości raty kapitałowo – odsetkowej przy założeniu, że stopa procentowa wzrośnie o wartość stanowiącą różnicę między maksymalną i minimalną wartością stopy procentowej z okresu ostatnich 12 miesięcy, tj. o 1,9 p.p. w przypadku kredytów/pożyczek w PLN i o 0,607 p.p. w przypadku kredytów/pożyczek indeksowanych kursem CHF (1 477,11 PLN i 1 155,71 PLN).

W formularzu tym zawarte zostały także oświadczenia: że znajdująca się w nim tabela ma charakter wyłącznie przykładowy i osoba podpisująca oświadczenie nie będzie na jej podstawie wywodzić żadnych roszczeń wobec (...) Banku SA (...) Oddział w Ł. oraz że zapoznała się z występującym ryzykiem kursowym oraz ryzykiem wynikającym ze zmiennej stopy procentowej i wnosi o udzielenie kredytu indeksowanego do waluty obcej.

(dowód: k. 181 – kserokopia „Oświadczenia kredytobiorcy o wyborze waluty obcej”)

W dniu 18 czerwca 2008 roku M. S. (dalej też jako „Kredytobiorca”) oraz (...) Bank S.A. z siedzibą w K. – (...) Oddział w Ł. (dalej jako „Bank”) zawarli – sporządzoną w dniu 17 czerwca 2008 roku – umowę kredytu hipotecznego nr (...) indeksowanego do CHF (dalej jako „Umowa”).

Zgodnie z § 1 ust. 1 Umowy Bank miał udzielić Kredytobiorcy kredytu w kwocie 116 147, 87 złotych polskich, indeksowanego kursem CHF. Przy założeniu, że uruchomiono całość kredytu w dacie sporządzenia Umowy równowartość kredytu wynosiłaby 57 243,90 CHF, rzeczywista równowartość kredytu miała zostać określona po wypłacie kredytu. Wskazano, że Kredytobiorca oświadczył, że jest świadomy ryzyka kursowego, związanego ze zmianą kursu waluty indeksacyjnej w stosunku do złotego, w całym okresie kredytowania i akceptuje to ryzyko.

W § 1 ust. 2 Umowy wskazano, że spłata kredytu miała nastąpić w 180 miesięcznych równych ratach kapitałowo – odsetkowych, zaś w § 1 ust. 3 – że oprocentowanie kredytu jest zmienne i na dzień sporządzenia Umowy wynosi 4,83% w skali roku, a składa się na nie suma obowiązującej stawki DBCHF i stałej marży Banku, która wynosiła 2,02%. Podano, że Kredytobiorca oświadczył, że jest świadomy ryzyka wynikającego ze zmiennego oprocentowania w całym okresie kredytowania i akceptuje to ryzyko. Natomiast w § 1 ust. 7 Umowy wskazano, że całkowity koszt kredytu na dzień sporządzenia Umowy wynosił 49 860,37 złotych polskich a podana kwota nie uwzględniała ryzyka kursowego. Wskazano, iż rzeczywista roczna stopa oprocentowania wynosiła 4,93%, przy czym ostateczna wysokość rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania uzależniona była od zmian poziomu oprocentowania kredytu w całym okresie kredytowania (§ 1 ust. 8 Umowy).

W § 2 Umowy wskazano, że kredyt przeznaczony jest:

a)  w wysokości 60 100,00 złotych polskich na dowolny cel konsumpcyjny Kredytobiorcy,

b)  w wysokości 18 900,00 złotych polskich na spłatę kredytu Na Miarę w (...) SA, umowa z dnia 11 września 2007 roku,

c)  w wysokości 24 000,00 złotych polskich na spłatę Kredytu Bezpiecznego w (...) SA, umowa z dnia 14 września 2007 roku,

d)  w wysokości 7 000,00 złotych polskich, na spłatę zobowiązań finansowych Kredytobiorcy,

e)  w wysokości 2 322,96 złotych polskich na uiszczenie składki z tytułu ubezpieczenia od ryzyka utraty wartości nieruchomości,

f)  w wysokości 2 903,70 złotych polskich na pokrycie składek ubezpieczeniowych w programie (...),

g)  w wysokości 224,32 złotych polskich na uiszczenie opłaty od ustanowienia hipoteki zabezpieczającej spłatę kredytu,

h)  w wysokości 696,89 złotych polskich na uiszczenie składki z Tytułu Pakietowego Ubezpieczenia na wypadek odmowy ustanowienia hipoteki.

W § 3 Umowy wskazane zostały zabezpieczenia spłaty kredytu w postaci: hipoteki kaucyjnej na rzecz Banku w złotych polskich do kwoty stanowiącej 170% kwoty Kredytu, określonej w § 1 ust. 1, na nieruchomości, do której spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu przysługiwało wyłącznie M. S.; ubezpieczenia z tytułu pakietowego ubezpieczenia na wypadek odmowy ustanowienia hipoteki przez 6 pierwszych miesięcy kredytowania; cesji na rzecz Banku wierzytelności z tytułu umowy ubezpieczenia nieruchomości od ognia, powodzi i innych zdarzeń losowych; weksla in blanco wraz z deklaracją wekslową; ubezpieczenia od ryzyka utraty wartości nieruchomości przez okres 5 lat od dnia uruchomienia kredytu; ubezpieczenia spłaty kredytu na wypadek śmierci lub trwałej niezdolności do pracy w (...) (...) S.A. przez okres pierwszego roku kredytowania.

Kredytobiorca wyraził zgodę na uczestnictwo w programie (...) w ramach ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej w życiu codziennym oraz ubezpieczenia kredytu na wypadek śmierci lub trwałej niezdolności do pracy, przy czym wysokość składki za pierwszy rok ubezpieczenia wynosić miała 2 322,96 złotych polskich (§ 4 ust. 1 Umowy).

§ 9 ust. 2 Umowy stanowił, że w dniu wypłaty kredytu lub każdej transzy kredytu kwota wypłaconych środków miała być przeliczana do CHF według kursu kupna walut określonego w Tabeli Kursów – obowiązującego w dniu uruchomienia środków.

Stosownie do § 10 ust. 3 Umowy wysokość zobowiązania miała być ustalana jako równowartość wymaganej spłaty wyrażonej w CHF – po jej przeliczeniu według kursu sprzedaży walut określonego w „Bankowej tabeli kursów walut dla kredytów dewizowych oraz indeksowanych kursem walut obcych” do CHF obowiązującego w dniu spłaty.

W § 13 ust. 1 Umowy wskazano, że oprocentowanie kredytu jest zmienne i ulega zmianie w pierwszym dniu najbliższego miesiąca następującego po ostatniej zmianie indeksu DBCHF. Natomiast indeks DBCHF dla każdego miesiąca miał być obliczany jako średnia arytmetyczna stawek LIBOR 3m, obowiązujących w dniach roboczych w okresie liczonym do 26 dnia miesiąca, poprzedzającego miesiąc ostatni do 25 dnia miesiąca poprzedzającego zmianę (§ 13 ust. 2 Umowy).

Zgodnie z § 14 ust. 3 Umowy jeżeli Kredytobiorca, mimo upływu okresu wypowiedzenia, nie uregulował należności, Bank w następnym dniu po upływie terminu wypowiedzenia, miał dokonać przewalutowania całego wymagalnego zadłużenia na PLN, z zastosowaniem aktualnego kursu sprzedaży dewiz, określonego przez Bank w Tabeli Kursów. Poczynając od dnia przewalutowania Bank miał pobrać od wymagalnego kapitału karne odsetki w wysokości 2-krotności oprocentowania kredytów udzielanych w PLN (nie indeksowanych do waluty obcej) przy zastosowaniu aktualnego z dnia przewalutowania wskaźnika DBPLN oraz marży obowiązującej w dniu wypłaty kredytu lub jego pierwszej transzy.

W § 6 ust. 1 Umowy wskazano, że Bankowa Tabela kursów walut dla kredytów dewizowych oraz indeksowanych kursem walut miała być sporządzana przez merytoryczną komórkę Banku na podstawie kursów obowiązujących na rynku międzybankowym w chwili sporządzania tabeli i po ogłoszeniu kursów średnich NBP, tabela ta sporządzana miała być o godz. 16.00 każdego dnia roboczego i miała obowiązywać przez cały następny dzień roboczy.

Stosownie do § 25 ust. 1 Umowy w sprawach nieuregulowanych w Umowie zastosowanie miały mieć przepisy Kodeksu cywilnego, Prawa bankowego oraz Regulaminu do umowy kredytu hipotecznego, stanowiącego integralną część Umowy.

(dowód: k. 48 – 59, k. 182 – 187v – kserokopie Umowy kredytu hipotecznego nr (...) indeksowanego do CHF)

W § 2 Regulaminu Kredytu Hipotecznego (...) zawarta została m.in. definicja Bankowej Tabeli kursów walut dla kredytów dewizowych oraz indeksowanych kursem walut, identyczna jak w treści powyższego § 6 ust. 1 Umowy.

W § 14 ust. 1 Regulaminu wskazano, że oprocentowanie kredytu udzielonego w złotych indeksowanego do waluty obcej jest zmienne i ulega zmianie w pierwszym dniu najbliższego miesiąca następującego po ostatniej zmianie indeksu DBUSD (dla kredytu indeksowanego do dolara amerykańskiego), DBCHF (dla kredytu indeksowanego do fanka szwajcarskiego). Indeks DBUSD/DBCHF dla każdego miesiąca obliczany miał być jako średnia arytmetyczna stawek LIBOR 3m, obowiązujących w dniach roboczych w okresie liczonym od 26 dnia miesiąca, poprzedzającego miesiąc ostatni do 25 dnia miesiąca poprzedzającego zmianę (§ 14 ust. 2 Regulaminu). Indeks DBUSD/DBCHF obliczany miał być do dwóch miejsc po przecinku (§ 14 ust. 4).

Stosownie do § 16 ust. 4 zdanie 1 Regulaminu w przypadku kredytu indeksowanego do waluty obcej, Bank w następnym dniu po upływie terminu wymagalności całego kredytu, miał dokonać przewalutowania całego wymagalnego zadłużenia na PLN, z zastosowaniem aktualnego kursu sprzedaży dewiz, określnego przez Bank w Tabeli Kursów.

Zgodnie z § 19 ust. 5 Regulaminu w przypadku kredytów indeksowanych w walucie obcej, kwota raty spłaty obliczana miały być według kursu sprzedaży dewiz obowiązującego w Banku na podstawie obowiązującej w Banku Tabeli Kursów z dnia wpływu środków.

§ 21 ust. 5 Regulaminu stanowił, że w przypadku kredytów indeksowanych do waluty obcej prowizja za wcześniejszą spłatę kredytu miała być przeliczana według kursu sprzedaży dewiz na podstawie obowiązującej w Banku Tabeli Kursów z dnia realizacji wcześniejszej spłaty.

§ 30 ust. 9 Regulaminu stanowił, że w przypadku kredytów w walucie obcej prowizja za przewalutowanie miała być przeliczana według kursu sprzedaży dewiz na podstawie obowiązującej w Banku Tabeli Kursów z dnia dokonania przewalutowania.

(dowód: k. 61 – 67 – wydruk Regulaminu Kredytu Hipotecznego (...))

W wykonaniu powyższej Umowy Bank w dniu 20 czerwca 2008 roku dokonał wypłaty kwoty 116 147,87 zł, przeliczając ją na kwotę zadłużenia w wysokości 57 900,24 CHF, stosując kurs kupna Banku z tego dnia, wynoszący 1 CHF = 2,0060 PLN.

Z powyższej kwoty 116 147,87 zł przeznaczono:

- kwotę 67 100,00 zł na dowolny cel oraz spłatę zobowiązania finansowego,

- kwotę 18 900,00 zł na spłatę kredytu z dnia 11 września 2007 roku,

- kwotę 24 000,00 zł na spłatę kredytu z dnia 14 września 2007 roku,

- kwotę 6 147,87 zł na pokrycie kosztów okołokredytowych.

(dowód: k. 90 – kserokopia zaświadczenia Banku z dnia 08 lutego 2018 roku)

Kredytobiorca i Bank zawarli, sporządzony w dniu 08 marca 2012 roku, Aneks Nr 1 do powyższej Umowy kredytu. Na jego mocy dokonano zmian w dotychczasowej treści § 6 oraz § 10 Umowy. § 10 ust. 3 otrzymał brzmienie „ Wpłaty na rachunek wskazany w aktualnym harmonogramie wpłat winny być dokonywane w złotych polskich”, a § 10 ust. 4 Umowy otrzymał brzmienie: „Wysokość zobowiązania będzie ustalana jako równowartość wymaganej spłaty wyrażonej w CHF – po jej przeliczeniu według kursu sprzedaży walut ustalanego przez Narodowy Bank Polski.”

(dowód: k. 68 – 70 - kserokopia Aneksu nr 1 do Umowy kredytu hipotecznego)

W wykonaniu powyższej Umowy m.in. w okresie od dnia 31 sierpnia 2009 roku do dna 10 kwietnia 2014 roku Kredytobiorca wpłacił Bankowi łącznie kwotę 74 576,07 zł.

W dniu spłaty pierwszej raty odsetkowej 03 lipca 2008 roku wpłata dokonana przez Kredytobiorcę w PLN została przeliczona przez Bank na CHF po kursie wynoszącym Banku, wynoszącym 1 CHF = 2,1590 PLN, natomiast w dniu wpłaty raty kapitałowo – odsetkowej w dniu 25 stycznia 2018 roku Bank przeliczył kwotę wpłaty w PLN na CHF po kursie wynoszącym 1 CHF = 3, 5756 PLN.

(dowód: k. 91 – 98 – kserokopia zaświadczenia Banku z 07 lutego 2018 roku – z historią zadłużenia oraz wpłat tytułem spłaty kredytu)

W chwili zawierania powyższej Umowy M. S. nie prowadził działalność gospodarczej. Środki z powyższego kredytu zostały przez niego przeznaczone na spłatę kredytów konsumpcyjnych a w pozostałej części na cele konsumpcyjne.

W 2011 roku M. S. rozpoczął prowadzenie działalności gospodarczej.

(dowód: k. 372; k. 436v – przesłuchanie powoda)

Pismem z dnia 18 czerwca 2018 roku pełnomocnik Kredytobiorcy w jego imieniu skierował do Banku reklamację, w które wezwał Bank do zapłaty kwoty 68 008,03 zł w terminie 30 dni od daty otrzymania wezwania, jako zwrotu nadpłaconych rat kredytu spełnionych w okresie od dnia 03 lipca 2008 roku do dnia 25 stycznia 2018 roku - w wykonaniu umowy kredytu, zawierającej postanowienia abuzywne.

(dowód: k. 71 – 79 – kserokopia reklamacji z dnia 18 czerwca 2018 roku)

W odpowiedzi na powyższą reklamację – która wpłynęła do Banku w dniu 26 czerwca 2018 roku – Bank w piśmie z dnia 19 lipca 2018 roku stwierdził, że żadne z postanowień dotyczących indeksacji, jak i zasad ustalania tabel kursowych, nie stanowią klauzul abuzywnych i stanowią ważną podstawę prawną przeliczeń kwot kredytu z PLN na CHF i z CHF na PLN. Zaznaczył, że wszelkie kwoty, które przyjął od Kredytobiorcy pozostają należne.

(dowód: k. 80 – 83 – kserokopia odpowiedzi Banku z 19 lipca 2018 dnia roku)

(...) Bank S.A. z siedzibą w W. jest następcą prawym (...) Bank S.A. z siedzibą w K., z którym Kredytobiorca zawarł powyższą Umowę.

Do czasu zamknięcia rozprawy z niniejszej sprawie Bank nie wypłacił Kredytobiorcy żądanej przez niego kwoty.

( okoliczności bezsporne)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie wskazanych w jego opisie dowodów z kserokopii dokumentów oraz z zeznań powoda.

Dowody z dokumentów Sąd ocenił jako wiarygodne. Strony postępowania nie kwestionowały, że oświadczenia w nich zawarte zostały złożone przez osoby, które podpisały te dokumenty. Nie kwestionowały także prawdziwości i autentyczności dokumentów złożonych w kserokopiach. Sąd nie znalazł także podstaw, aby z urzędu powziąć wątpliwości odnośnie ich wiarygodności i mocy dowodowej.

Odnośnie dowodu z przesłuchania powoda wskazać należy, iż zrelacjonował on w nich przebieg zdarzeń związanych z zawarciem Umowy kredytu, akcentując, że oferta kredytu powiązanego z walutą obcą została mu przedstawiona jako jedyna i pozbawiona ryzyka oraz że zapewniano go o stabilności waluty CHF. Oceniając zeznania powoda, Sąd miał na uwadze, że jest on bezpośrednio zainteresowany korzystnym dla siebie rozstrzygnięciem niniejszej sprawy. Jednakże – mając na uwadze treść jego zeznań oraz okoliczność, że w większości znalazły one potwierdzenie w dowodach z dokumentów – Sąd ocenił je jako wiarygodne, logiczne i rzeczowe.

Podstawę ustaleń faktycznych stanowiły także same twierdzenia stron o okolicznościach faktycznych sprawy. W zakresie, w jakim druga strona je przyznała lub im nie zaprzeczyła, uznać należało je za bezsporne (art. 229 – 230 k.p.c.).

Sąd nie dokonywał ustaleń faktycznych na podstawie dowodu z zeznań świadka K. I. (k. 340 – 343 - zeznania na piśmie) – który wprawdzie złożył podpis pod wnioskiem kredytowym, a więc prezentował powodowi ofertę kredytową Banku, jednakże jego zeznania nie miały istotnego znaczenia dla ustalenia stanu faktycznego w niniejszej sprawie. Zeznał on bowiem, że nie pamięta powoda ani okoliczności złożenia wniosku kredytowego. Jego zeznania dotyczyły ogólnie stosowanej przez niego procedury udzielania informacji o ofercie kredytowej banków a nie informacji, jakich przekazał konkretnie powodowi.

Za w większości nieprzydatny dla rozstrzygnięcia sprawy Sąd uznał także dowód z zeznań świadka R. D. – pracownika pozwanego Banku ( 307– 316 – zeznania na piśmie). Fakty na które zeznawał ten świadek – wskazane na stronie 4 odpowiedzi na pozew – nie miał istotnego znaczenia dla ustalenia stanu faktycznego w niniejszej sprawie. Irrelewantne w niniejszej sprawie były bowiem ustalenia dotyczące sposobu pozyskiwania przez pozwany Bank środków pieniężnych na potrzeby finansowania udzielanych kredytów indeksowanych do CHF oraz sposobu księgowania tych kredytów w ewidencji Banku. Dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy nie miało także znaczenia, czy pozwany Bank posiadał jakieś wewnętrzne regulacje dotyczące sposobu ustalania kursów waluty w Tabeli Kursów, skoro poza sporem było, iż w Umowie ustalenia takie nie zostały zawarte, a więc brak było w tym zakresie ustaleń wiążących strony postępowania. W niniejszej sprawie istotna była treść łączącej strony umowy, a nie mechanizmy finansowe dotyczące udzielonego kredytu, stosowane przez pozwany Bank. Ponadto świadek ten nie uczestniczył w zawieraniu Umowy z powodem, wobec czego nie miał on wiedzy, jak wyglądały te konkretne spotkania, jakie pouczenia zostały faktycznie przedstawione powodowi, w jaki sposób została przedstawiona mu oferta kredytowa, a także czy powód miał możliwość negocjacji warunków umowy.

Na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c. Sąd pominął dowody: z opinii biegłego sądowego, zgłoszonego w pkt 7 na stronie 4 pozwu ( k. 4v); z dokumentów, wymienionych jako załączniki nr 8 - 13 do odpowiedzi na pozew ( k. 169); z dokumentów, wymienionych jako załączniki nr 2 - 5 do pisma pełnomocnika powoda z 25 marca 2020 roku ( k. 237 - 237v); z opinii biegłego sądowego, zgłoszonego w pkt 5 pisma pełnomocnika strony pozwanej z 07 kwietnia 2020 roku ( k. 290).

Odnośnie zgłoszonych przez obie strony postępowania dowodów z w/w dokumentów w postaci Raportów (...), komentarza, pisma skierowanego do prezesów banków, pisma Prezesa Zarządu Banków Polskich oraz informacji o wynikach kontroli NIK, to wskazać należy, iż mogły one stanowić jedynie dowód na to, że dokumenty te zostały sporządzone przez wskazane w nich podmioty i mogły stanowić wzmocnienie argumentacji prawnej strony, która się na nie powołała. Nie mogły one jednak stanowić podstawy ustaleń faktycznych w niniejszej sprawy, nie miały one istotnego znaczenia dla jej rozstrzygnięcia.

Odnośnie zaś dowodów z opinii biegłych sądowych, zgłoszonych przez obie strony postępowania, to wskazać należy, iż – wobec oceny prawnej przedmiotowej Umowy dokonanej w dalszej części uzasadnienia – fakty, które miały być wykazane tymi dowodami, nie miały także istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie. Dodać należy przy tym, iż kwoty wpłat dokonanych przez powoda na rzecz strony pozwanej mogły zostać ustalone na podstawie niekwestionowanego przez obie strony postępowania dokumentu w postaci zaświadczenia, wystawionego przez pozwany Bank.

Sąd zważył, co następuje:

Żądania główne powoda o ustalenie nieistnienia stosunku prawnego, wynikającego z Umowy kredytu hipotecznego nr (...) indeksowanego do CHF, sporządzonej w dniu 17 czerwca 2008 roku oraz o zasądzenie od strony pozwanej na jego rzecz kwoty 74 576,07 zł zasługiwały na uwzględnienie w całości. Żądane główne zostało oddalone w niewielkim zakresie dotyczącym części roszczenia odsetkowego.

Wobec powyższego, Sąd w ogóle nie orzekał w przedmiocie zgłoszonego przez powoda żądania ewentualnego.

W pierwszej kolejności wskazać należy, iż stanowisko powoda okazało się uzasadnione w części, opierającej się na zarzucie nieważności umowy kredytu na skutek usunięcia z niej klauzul indeksacyjnych. Do wniosku o nieważności umowy prowadzi analiza jej postanowień pod kątem abuzywności.

Kolejno wskazać należy, iż w uzasadnieniu wyroku nie ma potrzeby i nie ma obowiązku wyrażania szczegółowego stanowiska do wszystkich poglądów prezentowanych przez strony, o ile nie miały one istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy (por. wyrok Sądu Najwyższego z 29 października 1998 roku w sprawie II UKN 282/98, Legalis 44600, oraz wyrok ETPCZ z 21 lipca 2015 roku w sprawie D. przeciwko Turcji (...), Legalis 1378918). Dopuszczalne – a w świetle brzmienia art. 327 ¹ § 2 k.p.c. wręcz konieczne – jest rozprawienie się z poszczególnymi zarzutami niejako en bloc, poprzez zaprezentowanie odmiennego zapatrywania w kwestii faktów lub prawa nie pozostawiające przestrzeni dla racjonalnej obrony pozostałych zarzutów, które – przy uwzględnieniu koncepcji sądu – stają się wówczas bezprzedmiotowe (por. uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 20 grudnia 2017 roku w sprawie VI ACa 1651/15, Legalis 1733044). Większość zagadnień prawnych składających się na decyzje procesowe znalazło już rozstrzygnięcie – przynajmniej na poziomie Sądu Apelacyjnego – i nie wymaga nadmiernie szerokiego omówienia. Wobec tego, Sąd – stosownie do wymogów art. 327 ¹ § 2 k.p.c. – sporządził niniejsze uzasadnienie w sposób możliwie zwięzły.

Przechodząc do prawnej analizy przedmiotowej Umowy, wskazać należy, iż mają do niej zastosowanie przepisy ustawy Prawo bankowe.

Zgodnie zaś z art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku – Prawo bankowe (Dz.U z 2002 roku, Nr 72, poz. 665, t.j. z późn. zm.) (dalej też jako „UPrB”) – w brzmieniu obowiązującym w dniu zawarcia spornej Umowy – przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Stosownie do art. 69 ust. 2 cytowanej ustawy umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności: strony umowy, kwotę i walutę kredytu, cel, na który kredyt został udzielony, zasady i termin spłaty kredytu, wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany, sposób zabezpieczenia spłaty kredytu, zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu, terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych, wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje, warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy.

Z powyższego wynika zatem, że umowa kredytu jest umową nazwaną, dwustronnie zobowiązującą. Na jej podstawie bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji drugiej strony – kredytobiorcy kwotę środków pieniężnych (kwotę kredytu), a kredytobiorca zobowiązuje się zwrócić kwotę wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami. Uprawnienie kredytobiorcy polega na tym, że może domagać się od banku wypłaty kredytu a obowiązek polega na tym, że ma zwrócić wypłaconą mu kwotę wraz z odsetkami. Umowa kredytu jest umową odpłatną, gdyż na kredytobiorcę nakłada obowiązek zapłacenia bankowi odsetek oraz prowizji, które mają charakter wynagrodzenia za korzystanie ze środków pieniężnych banku. Ponadto jest to umowa konsensualna, czyli dochodzi do skutku w wyniku samego uzgodnienia przez strony jej podstawowych postanowień. Przedmiotem kredytu musi być określona kwota pieniężna. W umowie muszą być także określone zasady spłaty sumy kredytu.

Ponadto wskazać należy, iż sporna Umowa została zawarta przed zmianą ustawy Prawo bankowe, dokonaną ustawą z dnia 29 lipca 2011 roku (Dz.U. z 2011 roku, Nr 165, poz. 984), na mocy której dodano art. 69 ust. 2 pkt 4a UPrB, zgodnie z którym w przypadku umowy o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty innej niż waluta polska, umowa kredytu powinna zawierać szczegółowe zasady określenia sposobów i terminów ustalania kursu wymiany walut, na podstawie którego w szczególności wyliczana jest kwota kredytu, jego transz i rat kapitałowo - odsetkowych oraz zasady przeliczania na walutę wypłaty albo spłaty kredytu. Ustawa ta wprowadziła także uregulowanie, zawarte w art. 69 ust. 3 zdanie 1 UPrB, zgodnie z którym w przypadku umowy o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty innej niż waluta polska, kredytobiorca może dokonywać spłaty rat kapitałowo – odsetkowych bezpośrednio w tej walucie oraz dokonać przedterminowej spłaty pełnej lub częściowej kwoty kredytu bezpośrednio w tej walucie.

Powyższe nie stanowi ustawowej definicji kredytu indeksowanego lub denominowanego. Przyjmuje się jednak, że kredyt denominowany lub indeksowany do waluty obcej to kredyt udzielony w złotych polskich, którego kwota jest odnoszona do waluty obcej. Kredyt taki jest kredytem złotowym, z tym, że na skutek denominacji lub indeksacji, saldo kredytu wyrażane jest w walucie obcej, do której kredyt został denominowany lub indeksowany. Kredytobiorca może dokonywać spłaty rat kredytu bądź w walucie, do której kredyt został denominowany lub indeksowany bądź w walucie polskiej, po przeliczeniu raty wyrażonej w walucie. Wypłata kredytu indeksowanego lub denominowanego do waluty obcej następuje w złotych polskich, zaś operacja z walutą obcą dokonywana jest jedynie „na papierze” dla celów księgowych, do faktycznego przekazania wartości dewizowych nie dochodzi. Do faktycznego obrotu dewizowego dochodzi dopiero wówczas, gdy strony uzgodnią, że spłata kredytu przez kredytobiorcę następować będzie w walucie, do której kredyt indeksowano lub denominowano.

Mając powyższe na uwadze, dokonać należy rozróżnienia pomiędzy kredytem indeksowanym do waluty obcej a kredytem czysto walutowym. W przeciwieństwie do kredytu indeksowanego, kredyt walutowy to kredyt udzielony w innej niż PLN walucie, a zatem również w tej walucie wypłacany i spłacany. W niniejszej sprawie z uwagi na to, iż środki finansowe zostały wypłacone powodowi w walucie polskiej oraz Umowa przewidywała, że w takiej też walucie powód będzie spłacać raty kapitałowo – odsetkowe, z całą pewnością należy mówić o kredycie indeksowanym, nie zaś kredycie walutowym.

W § 1 ust. 1 Umowy wskazano, że Bank miał udzielić Kredytobiorcy kredytu w kwocie 116 147,87 złotych polskich, indeksowanego kursem CHF. Stosownie do § 9 ust. 2 Umowy w dniu wypłaty kredytu lub każdej transzy kredytu kwota wypłaconych środków miała być przeliczana do CHF według kursu kupna walut określonego w Tabeli Kursów – obowiązującego w dniu uruchomienia środków. Natomiast § 10 ust. 3 Umowy stanowił, że wysokość zobowiązania miała być ustalana jako równowartość wymaganej spłaty wyrażonej w CHF – po jej przeliczeniu według kursu sprzedaży walut określonego w „Bankowej tabeli kursów walut dla kredytów dewizowych oraz indeksowanych kursem walut obcych” do CHF obowiązującego w dniu spłaty.

Zgodnie zatem z postanowieniami przedmiotowej Umowy, kredyt miał być wypłacony w złotych polskich, indeksowany kursem innej waluty – CHF. Natomiast z walutą CHF powiązana była inna stopa referencyjna niż dla PLN, tj. nie WIBOR, lecz LIBOR. Kwota wypłacona powodowi w PLN zgodnie z Umową w dniu uruchomienia kredytu miała być przeliczona na CHF według kursu kupna CHF określonego w Bankowej tabeli kursów. Wysokość rat kapitałowo – odsetkowych miała zaś być ustalana z zastosowaniem kursu sprzedaży CHF obowiązującego w dniu spłaty, zgodnie z Bankową tabelą kursów.

Zaznaczenia wymaga również, że o tym, iż walutą kredytu był PLN świadczy nie tylko kwota kredytu, wskazana jednoznacznie w Umowie w PLN, ale także waluta zabezpieczeń ustanowionych w Umowie – przede wszystkim zabezpieczenia hipotecznego, w którym wartość hipoteki kaucyjnej w złotych polskich stanowiła 170% kwoty kredytu (§ 3 ust. 1 Umowy). Zgodnie zaś z art. 68 ustawy o księgach wieczystych i hipotece (t.j. Dz.U. z 2001 roku, Nr 124, poz. 1361 z późn. zm.) – w brzmieniu obowiązującym na datę zawarcia analizowanej Umowy – hipoteka zabezpiecza jedynie wierzytelności pieniężne i może być wyrażona tylko w oznaczonej sumie pieniężnej. Jeżeli wierzytelność zgodnie z prawem została wyrażona w innym pieniądzu niż pieniądz polski, hipotekę wyraża się w tym innym pieniądzu. Gdyby zatem wierzytelność – czyli kredyt – była wyrażona w CHF, również hipoteka powinna zostać wyrażona w CHF.

Zastosowany w Umowie mechanizm indeksacji nie zmieniał zatem kwoty i waluty kredytu, wyrażonej w PLN, a stanowił on jedynie klauzulę przeliczeniową, mocą której strony ustaliły, że zobowiązanie wyrażone w walucie polskiej w dniu uruchomienia kredytu, a zatem z chwilą wykonania zobowiązania Banku do wypłaty kredytu (co nastąpić miało w PLN), miało zostać przeliczone na walutę obcą – na CHF, Kredytobiorca zobowiązany był do dokonania spłaty kredytu – przy czym wysokość rat, uiszczanych w PLN, obliczona miała być według kursu CHF.

Wbrew zatem zarzutom powoda przedmiotowa Umowa nie jest sprzeczna z art. 69 ust. 1 UPrB. W Umowie tej określono kwotę w złotych polskich, która miała podlegać wypłacie Kredytobiorcy, zaś jakiej kwocie w CHF będzie odpowiadać ta kwota, miało zostać ustalone w dniu wypłaty kredytu lub transzy kredytu. Zauważyć przy tym należy, iż powód był zainteresowani otrzymaniem kwoty w złotych polskich i otrzymał taką kwotę, na jaką się umawiał z Bankiem. Kwota otrzymanego kredytu była zatem znana. Natomiast strony w Umowie ustaliły, że wartość wypłaconej w PLN kwoty zostanie przeliczona do CHF według kursu kupna walut określonego w Tabeli Kursów. Również wysokość rat kredytowych, spłacanych w PLN, miała być przeliczona na CHF z tym, że według kursu sprzedaży tej waluty z Tabeli Kursów. Inną kwestią jest natomiast stosowanie do wymienionych przeliczeń kursu waluty, ustalonego jednostronnie przez Bank, o czym będzie mowa w dalszej części uzasadnienia.

Dodać należy, iż zgodnie z jednolitą linią orzecznictwa Sądu Najwyższego, przed wejściem w życie w/w ustawy z dnia 29 lipca 2011 roku, tzw. „ustawy antyspreadowej”, dopuszczalne było na zasadzie swobody umów zaciągnięcie zobowiązania kredytowego w walucie obcej z równoczesnym zastrzeżeniem, że wypłata i spłata kredytu będzie dokonywana w walucie krajowej (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 25 marca 2011 roku, IV CSK 377/10; z dnia 29 kwietnia 2015 roku, V CSK 445/14; z dnia 22 stycznia 2016 roku, I CSK 1049/14; z dnia 27 lutego 2019 roku, II CSK 19/18 oraz z dnia 11 grudnia 2019 roku, V CSK 382/18). Argumentem przemawiającym za dopuszczalnością zawierania umów o kredyt indeksowany do waluty obcej przed wejściem w życie w/w ustawy nowelizującej było właśnie wprowadzenie do ustawy Prawo bankowe przepisu dotyczącego kredytów indeksowanych do waluty innej niż polska. Racjonalny ustawodawca nie wprowadziłby bowiem do porządku prawnego umowy, co do której zachodzą przesłanki do stwierdzenia jej nieważności.

Umowa kredytu indeksowanego, przewidującego spread walutowy, mieściła się zatem w konstrukcji ogólnej umowy kredytu bankowego i stanowiła jej możliwy wariant (art. 353 ¹ k.c. w związku z art. 69 UPrB).

I.  SPRZECZNOŚĆ UMOWY Z ART. 353 ¹ K.C.

Wprawdzie przedmiotowej Umowy nie można było uznać za nieważną z powodu wyżej podniesionego zarzutu, jednakże w ocenie Sądu postanowienia tej Umowy dotyczące mechanizmu indeksacji – w zakresie, w jakim odsyłają do kursów waluty ustalanych jednostronnie przez Bank w Tabeli Kursów – naruszają granice swobody umów, gdyż sprzeczne są z naturą stosunku zobowiązaniowego, a więc Umowa sprzeczna jest z art. 353 ¹ k.c.

Zgodnie z art. 353 ¹ k.c. strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.

W uzasadnieniu uchwały z dnia 22 maja 1991 roku, w sprawie III CZP 15/91 (OSNCP 1992, nr 1, poz. 1), Sąd Najwyższy wskazał, że natura umowy gospodarczej i generowanego przez nią stosunku sprowadza się generalnie do tego, że wyraża ona i pozwala realizować interes każdej ze stron, ponieważ zaś interesy te bywają przeciwstawne, istotę umowy stanowi uzgodnienie woli stron, wyrażającej ich interesy. Zgoda obydwu stron jest oczywistym wymaganiem tak przy zawarciu umowy, jak i przy zmianach jej treści, stąd też nawet przy najdalej idących ułatwieniach w realizacji inicjatywy zmian pozostawiona jest drugiej stronie możliwość odmowy zgody na zmiany. W tym stanie rzeczy za sprzeczne z naturą umowy gospodarczej należy uznać pozostawienie w ręku jednej tylko strony możliwości dowolnej zmiany jej warunków. Sprzeczność ta występuje szczególnie wyraźnie zwłaszcza przy umowach zawieranych nie w oparciu o indywidualne pertraktacje, ale w oparciu o regulamin wydany przez profesjonalistę, skoro jest oczywiste, że zawsze jest on zainteresowany w najkorzystniejszym dla siebie ukształtowaniu regulacji masowo zawieranych umów.

Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Apelacyjnego w Warszawie, wyrażonym w uzasadnieniu wyroku z dnia 26 sierpnia 2020 roku, w sprawie VI ACa 801/19 – które Sąd orzekający w niniejszej sprawie podziela – zasada swobody umów nie zezwala na to, aby jedna strona, a zwłaszcza silniejsza ekonomicznie, mogła na etapie realizacji umowy kredytu narzucać drugiej stronie wymiar jej zobowiązań, szczególnie w zakresie podstawowych jej obowiązków wynikających z tej umowy.

Jeżeli zatem określenie wysokości świadczenia pozostawione zostanie wyłącznie jednej ze stron umowy, to umowa taka sprzeczna będzie z naturą zobowiązania.

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy, wskazać należy, iż w przedmiotowej Umowie kredytu strony wprawdzie określiły wzajemne świadczenia (kwotę do wypłaty w PLN, oprocentowanie służące ustaleniu kwoty do spłaty), jednakże postanowienia klauzul indeksacyjnych, w związku z przyznaniem wyłącznie Bankowi uprawnienia do ustalania kursów walut w Bankowej tabeli kursów walut, dawały stronie pozwanej możliwość dowolnej i nieograniczonej żadnymi postanowieniami umownymi zmiany wysokości świadczenia. Zgodnie z § 9 ust. 2 Umowy w dniu wypłaty kredytu lub każdej transzy kredytu kwota wypłaconych środków miała być przeliczana do CHF według kursu kupna walut określonego w Tabeli Kursów – obowiązującego w dniu uruchomienia środków. Natomiast zgodnie z § 10 ust. 3 Umowy wysokość zobowiązania miała być ustalana jako równowartość wymaganej spłaty wyrażonej w CHF – po jej przeliczeniu według kursu sprzedaży walut określonego w „Bankowej tabeli kursów walut dla kredytów dewizowych oraz indeksowanych kursem walut obcych” do CHF obowiązującego w dniu spłaty. § 6 ust. 1 Umowy oraz § 2 Regulaminu zawierały definicję Bankowej Tabeli kursów walut dla kredytów dewizowych oraz indeksowanych kursem walut, zgodnie z którą Tabela ta miała być sporządzana przez merytoryczną komórkę Banku na podstawie kursów obowiązujących na rynku międzybankowym w chwili sporządzania tabeli po ogłoszeniu kursów średnich przez NBP, tabela miała być sporządzana o godz. 16.00 każdego dnia roboczego i obowiązywać rzez cały następny dzień roboczy.

Strona pozwana w toku postępowania podnosiła, że powyższa definicja Bankowej Tabeli kursów walut nie pozwala na uznanie, że Bank w sposób dowolny mógł ustalać wysokość kursów walut. Wskazywała, że kursy walut określone w Bankowej Tabeli kursów walut ustalane były na podstawie kursów obowiązujących na rynku międzybankowym oraz precyzyjnie określono moment ustalenia kursów w Tabeli, tj. o godzinie 16.00 danego dnia na kolejny dzień roboczy a także określono czas obowiązywania Tabeli Kursów, tj. obowiązywała ona przez cały następny dzień roboczy.

W ocenie Sądu, powyższa definicja Bankowej tabeli kursów walut nie stanowiła jasnych, przejrzystych i weryfikowalnych zasad ustalania kursów walut przez Bank. Nie wiadomo bowiem, co oznacza pojęcie, iż kursy te ustalane są „na podstawie kursów obowiązujących na rynku międzybankowym”. Nie wskazano, czy do powołanych kursów obowiązujących na rynku międzybankowym Bank dodaje jakiś procent lub kwotę, czy też odejmuje je oraz czy w tym zakresie przyjęte zostały jakieś wartości minimalne lub maksymalne. Definicja ta stanowi zatem definicję ignotum per ignotum. Z pewnością zaś w oparciu o tę definicję konsument nie mógł sam zweryfikować, czy kursy te ustalone zostały zgodnie z zasadami ustalonymi przez Bank, skoro zasady te nie zostały mu przedstawione ani wyjaśnione. Kursy te mogły być zatem ustalane przez Bank dowolnie i bez ograniczeń. Takie ukształtowanie postanowień umownych oznaczało zatem, iż wyłącznie jednej stronie umowy przyznano nieograniczone uprawnienie do określenia wysokości kursów waluty, na podstawie których ustalone miały być zarówno saldo kredytu w dniu wypłaty jak i wysokość podlegających spłacie rat. Prowadziło to z kolei do tego, że na etapie wykonywania umowy, to wyłącznie jedna strona umowy poprzez ustalenie kursu kupna i kursu sprzedaży walut w Tabeli mogła dokonywać w sposób nieograniczony i dowolny określenia i zmiany wysokości świadczenia drugiej strony (zarówno przy wypłacie kredytu jak i przy spłacie rat kredytu).

Na marginesie dodać należy, iż okoliczność, czy oraz w jakim zakresie Bank korzystał z możliwości dowolnej modyfikacji stosunku zobowiązaniowego poprzez określenie kwoty świadczenia, czy też stosowany przez niego kurs był kursem rynkowym, nie ma znaczenia, gdyż istotna jest okoliczność, iż w przedmiotowej Umowie w ogóle Bankowi zapewniono taką możliwość.

Reasumując powyższe – w ocenie Sądu, postanowienia przedmiotowej Umowy – dotyczące określenia mechanizmu indeksacji poprzez przyznanie wyłącznie jednej ze stron umowy możliwości dowolnego i nieograniczonego modyfikowania wysokości świadczenia przez określenie kursu waluty, będącego podstawą przeliczeń, dokonywanych na podstawie Umowy – są sprzeczne z art. 353 ¹ k.c., gdyż naruszają granice swobody umów, tj. sprzeciwiają się naturze stosunku zobowiązaniowego.

Przy czym w tym miejscu podkreślenia wymaga, iż – mając na uwadze pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 28 kwietnia 2022 roku w sprawie III CZP 40/22 - w powyższych okolicznościach uznać należało, że kwestionowane postanowienia umowne sprzeczne z art. 353 ¹ k.c. nie są dotknięte sankcją nieważności, ale nie wiążą konsumenta w rozumieniu art. 385 ¹ k.c.

II.  NIEDOZWOLONE POSTANOWIENIA UMOWNE

Kolejno – odnosząc się do zarzutów powoda dotyczących abuzywności kwestionowanych postanowień, zawartych w Umowie – wskazać należy, iż w ocenie Sąd, postanowienia te, określające sposoby wyliczenia kwoty kredytu podlegającej spłacie i wysokości rat kredytu stanowią postanowienia niedozwolone, a tym samym nie wiążą powoda. Przy czym, w ocenie Sądu, wyeliminowanie tych postanowień z przedmiotowej Umowy prowadzi w niniejszej sprawie do jej upadku, a więc do jej nieważności.

Zgodnie z art. 385 ¹ § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

Regulacja, zawarta w art. 385 ¹ – 385 ³ k.c., stanowi implementację dyrektywy 93/13, co rodzi określone konsekwencje dla wykładni tych przepisów. Przede wszystkim musi ona prowadzić do takich rezultatów, które pozwolą urzeczywistnić cele dyrektywy. Sądy krajowe, stosując prawo wewnętrzne, zobowiązane są tak dalece, jak jest to możliwe, by dokonywać jego wykładni w świetle brzmienia i celu tej dyrektywy, tak by osiągnąć przewidziany w niej rezultat, a zatem zastosować się do art. 288 akapit trzeci Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (tak. m.in. wyrok TSUE C-377/14). Krajowe sądy i trybunały powinny tak wykładać prawo wewnętrzne, aby w pełni uwzględniało ono nie tylko literę, ale i ducha prawa unijnego (tak E. Łętowska w: System prawa prywatnego T.5 – Zobowiązania część ogólna, Warszawa 2013, s. 30). Stosując zatem art. 385 ¹ k.c. należy stosować wykładnię przyjazną dla prawa unijnego – w szczególności potwierdzoną orzeczeniami Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (dalej jako „TSUE” lub „Trybunał Sprawiedliwości”).

W ocenie Sądu, w niniejszej sprawie zostały spełnione wszystkie przesłanki, określone w powołanym wyżej art. 385 ¹ k.c., pozwalające uznać postanowienia łączącej strony Umowy dotyczące mechanizmu indeksacji, za klauzule abuzywne.

Z dowodów zgromadzonych w sprawie jednoznacznie wynika, że powód zawarł przedmiotową Umowę jako konsument (art. 22 ¹ k.c.), zaś poprzednik prawny pozwanego Banku zawarł ją w ramach prowadzonej działalności gospodarczej w zakresie czynności bankowych (art. 43 ¹ k.c.). Powód w chwili zawierania Umowy nie prowadził działalności gospodarczej. Poza sporem było, że rozpoczął on jej prowadzenie około 3 – 4 lata po zawarciu tej Umowy. Środki pieniężne pochodzące z kredytu zostały wykorzystane w całości na spłatę zobowiązań finansowych powoda (kredyty) i na cele konsumpcyjne (w tym na podróże).

Nie budziło również wątpliwości, że postanowienia przedmiotowej Umowy, dotyczące indeksacji, nie były uzgadniane z powodem indywidualnie przed zawarciem Umowy. Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta (art. 385 ¹ § 3 k.c.). Przy czym należy podkreślić, że wzorce są to klauzule, opracowane przed zawarciem umowy i wprowadzane do stosunku prawnego przez jedną ze stron w ten sposób, że druga strona nie ma wpływu na ich treść. Są one zwykle opracowywane w oderwaniu od konkretnego stosunku umownego i w sposób jednolity określają one treść przyszłych umów, stąd strona która wyraziła zgodę na stosowanie wzorca nie może zmieniać jego treści według swojej woli. Ciężar dowodu, że dane postanowienie umowne zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje (art. 385 ¹ § 4 k.c.). Natomiast strona pozwana w niniejszej sprawie nie wykazała, aby powód miał jakikolwiek wpływ na postanowienia umowne dotyczące klauzul indeksacyjnych. Samo zaakceptowanie przez powoda kwestionowanych postanowień poprzez podpisanie przedmiotowej Umowy nie oznacza, że postanowienia te zostały z nim indywidulanie uzgodnione bądź że miał on realny wpływ na ich treść.

Kolejno wskazać należy, iż sporne postanowienia stanowią główny przedmiot umowy (por. m.in. Sąd Najwyższy w wyroku z 11 grudnia 2019 roku w sprawie V CSK 382/18 i w wyroku z 04 kwietnia 2019 roku w sprawie III CSK 159/15 oraz Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku z 14 marca 2019 roku w sprawie D. C-118/17 i w wyroku z 12 lutego 2014 roku w sprawie K. C.-26/13 oraz Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z 26 sierpnia 2020 roku, w sprawie VI ACa 801/19). W związku z tym ustalić należało, czy sformułowane zostały one w sposób jednoznaczny. W ocenie Sądu, postanowienia te nie spełniają tego kryterium. Na podstawie kwestionowanych postanowień umownych nie było bowiem możliwe precyzyjne określenie kwoty kredytu w CHF oraz kwoty spłaty w CHF bez odniesienia do Bankowej Tabeli kursów walut, tworzonej jednostronnie przez Bank. Przy czym – o czym była już mowa wyżej – kryteria, w oparciu o które Bank ustalał kursy walut, nie zostały w ogóle określone, nie wskazano także żadnej górnej granicy kursów ustalanych jednostronnie przez Bank.

Ponadto w powołanym wyżej wyroku Trybunału Sprawiedliwości w sprawie C-26/13 wskazano, że ocena tego, czy warunek umowny został wyrażony prostym i zrozumiałym językiem, powinna uwzględniać wszystkie okoliczności sprawy, w szczególności informacje udzielone konsumentowi przy zawarciu umowy oraz nie powinna ograniczać się do aspektów ściśle formalnych i językowych, a uwzględniać również konsekwencje ekonomiczne zastosowania warunku i jego ewentualny stosunek do pozostałych warunków umownych.

Mając powyższe na uwadze, rozważyć należało także, czy informacje udzielone powodowi przez pozwany Bank były wystarczające do podjęcia przez niego świadomej i rozważnej decyzji.

Zgodnie z wyrokiem Trybunału Sprawiedliwości z dnia 20 września 2018 roku w sprawie C-51/17 warunki umowy powinny być wyrażone prostym i zrozumiałym językiem, co zobowiązuje instytucje finansowe do dostarczenia kredytobiorcom informacji wystarczających do podjęcia przez nich świadomych i rozważnych decyzji. Wymóg ten oznacza zatem, że warunek dotyczący ryzyka kursowego musi zostać zrozumiany przez konsumenta. Ponadto w wyroku w sprawie C-609/16, wydanym w dniu 10 czerwca 2021 roku, TSUE potwierdził wyrażane już we wcześniejszych wyrokach stanowisko, że wymogu przejrzystości warunków umownych nie można zawężać do zrozumiałości tych warunków pod względem formalnym i gramatycznym. Ponieważ ustanowiony przez dyrektywę 93/13 system ochrony opiera się na założeniu, że konsument jest stroną słabszą niż przedsiębiorca, między innymi ze względu na stopień poinformowania, ów wymóg wyrażania warunków umownych prostym i zrozumiałym językiem, a więc wymóg przejrzystości ustanowiony w tej dyrektywie, musi podlegać wykładni rozszerzającej (wyrok TSUE z dnia 03 marca 2020 roku w sprawie C‑125/18).

Wskazać należy, za Sądem Apelacyjnym w Warszawie (wyrok z dnia 26 sierpnia 2020 roku, w sprawie VI ACa 801/19), że świadomość ryzyka kursowego to taki stan, w którym kredytobiorca w chwili zawierania umowy kredytu ma wiedzę, jak kształtowałoby się jego zadłużenie oraz koszty obsługi spłaty kredytu w przypadku silnej deprecjacji złotówki względem danej waluty obcej, z której kursem dany kredyt został powiązany, ale w oparciu o treść umowy kredytu, która ma zostać zawarta, a nie przez bliżej niedookreślone symulacje, które mogą być powiązane z jej treścią.

Natomiast z dowodów zgromadzonych w niniejszej sprawie nie wynika, aby Bank sprostał powyższemu obowiązkowi. Nie wynika z nich bowiem, aby Bank przed zawarciem przedmiotowej Umowy, wykonując ciążący na nim obowiązek informacyjny, przedstawił w rzetelny sposób informację o tym, że mogą wystąpić znaczne wahania kursu waluty, do której kredyt indeksowano, co może mieć znaczący wpływ na wysokość raty kredytowej. Nie przedstawiono w szczególności powodowi symulacji rat kredytowych przy założeniu znacznego wzrostu kursu CHF. Nie przedstawiono mu także – znanych przecież przez Bank – wahań kursu CHF z ostatnich lat przed zawarciem Umowy. Przy czym wskazać należy, iż ciężar dowodu w powyższym zakresie spoczywał na stronie pozwanej, która nie przedstawiła żadnego dowodu na wykazanie faktu wywiązania się z obowiązku informacyjnego wobec powoda.

Podkreślić należy, iż samo zawarcie w § 1 ust. 1 zdanie 3 Umowy (zawartej na sporządzonym przez Bank wzorcu umowy) oświadczenia, że Kredytobiorca jest świadomy ryzyka kursowego, związanego ze zmianą kursu waluty indeksacyjnej w stosunku do złotego, w całym okresie kredytowania i akceptuje to ryzyko – nie spełnia wymogu udzielenia rzetelnej i jasnej informacji w powyższym zakresie.

Ponadto w ocenie Sądu, podpisanie przez powoda – sporządzonego na formularzu, opracowanym przez Bank i załączonego do wniosku kredytowego – druku „Oświadczenia kredytobiorcy o wyborze waluty obcej” samo przez się nie oznacza, że Bank wypełnił w sposób należyty obowiązek informacyjny. Udzielana Kredytobiorcy informacja o ryzyku kursowym powinna być jasna i zrozumiała dla niego. W taki też sposób powinien być mu przedstawiony, a w miarę potrzeby zobrazowany na przykładach (symulacjach, wykresach), mechanizm przeliczeniowy. Zawarta w powyższym formularzu informacja o ryzyku kursowym była bardzo ogólna, niepoparta przykładami, obrazującymi w jaki sposób zmieniłaby się wysokość raty kredytowej oraz saldo zadłużenia na skutek radykalnego wzrostu kursu waluty, do której kredyt był indeksowany. Informacja ta ograniczała się do prostego oświadczenia, że Kredytobiorca poświadcza, że zapoznał się „z występującym ryzykiem kursowym oraz ryzykiem wynikającym ze zmiennej stopy procentowej i wnosi o udzielenie kredytu indeksowanego do waluty obcej”. Jedyny przykład w sytuacji modelowej – tj. przy założeniu, że wysokość kredytu wynosi 150 000 zł i okresu kredytowania 15 lat (a więc nieodnoszącej się do kredytu powoda) – dotyczący wzrostu kursu waluty CHF obrazował różnicę w wysokości raty przy założeniu, że kurs CHF wzrósłby o 11,21% (rata obecna – 1 109,66 PLN, rata po wzroście kursu CHF – 1 234,05 PLN), a wówczas rata kredytu wzrosłaby o około 120 zł.

Nie można uznać, że powód w oparciu o przedstawione mu informacje mógł zakładać, że istnieje realne ryzyko gwałtownego i radykalnego wzrostu kursu CHF wobec waluty PLN oraz że uzyskał od Banku informacje pozwalające mu ocenić, jakie konsekwencje ekonomiczne ma dla jego zobowiązania radykalny wzrost kursu waluty CHF.

Gdyby powodowi rzeczywiście zostało należycie wyjaśnione znaczenie zmiany kursu waluty i ponoszonego ryzyka, to założyć można, iż nie zdecydowałby się na kredyt powiązany z kursem waluty obcej w sposób wadliwy w perspektywie jego spłacania przez kilkadziesiąt lat. Gdyby kredytujący Bank zamierzał wystarczająco poinformować kredytobiorcę będącego osobą fizyczną – konsumentem o niebezpieczeństwach wynikających z kredytu powiązanego z kursem waluty obcej, to nie proponowałby w ogóle zawierania takich umów kredytowych, zdając sobie sprawę jako profesjonalista, że umowa taka może zostać łatwo oceniona jako nieuczciwa (por. Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 29 października 2019 roku w sprawie IV CSK 309/18).

Wobec uznania, że kwestionowane postanowienia umowne (§ 1 ust. 1 zdanie 1, § 9 ust. 2 i § 10 ust. 3 Umowy) odnosiły się do świadczenia głównego i nie zostały sformułowane w sposób jednoznaczny, możliwe było przejście do badania kolejnych przesłanek z art. 385 ¹ k.c.

W ocenie Sądu, kwestionowane postanowienia umowne kształtują prawa i obowiązki powoda w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy.

Przez rażące naruszenie interesów konsumenta należy rozumieć nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków na jego niekorzyść w określonym stosunku obligacyjnym. Natomiast działanie wbrew dobrym obyczajom (w zakresie kształtowania treści stosunku obligacyjnego) oznacza tworzenie przez partnera konsumenta takich klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową stron takiego stosunku (tak Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 22 października 2020 roku, w sprawie I ACa 709/19). Ocena zachowań w świetle dobrych obyczajów następuje najczęściej poprzez odwołanie się do takich wartości jak: szacunek wobec partnera, uczciwość, zaufanie, lojalność, rzetelność i fachowość. Postanowienia umów, które kształtują prawa i obowiązki konsumenta, nie pozwalając na realizację tych wartości, uznawane są za sprzeczne z dobrymi obyczajami. Postanowienie umowne jest sprzeczne z dobrymi obyczajami, gdy można rozsądnie założyć, że kontrahent konsumenta, traktujący go w sposób sprawiedliwy i słuszny i uwzględniający jego prawnie uzasadnione roszczenia, nie mógłby racjonalnie się spodziewać, że konsument zaakceptowałby w ramach negocjacji klauzulę będącą źródłem braku równowagi stron (por. wyroki Sądu Najwyższego z 15 stycznia 2016 roku w sprawie I CSK 125/15 i z 04 kwietnia 2019 roku w sprawie III C 159/17).

Sąd orzekający w niniejszym składzie w pełni podziela ugruntowany już w orzecznictwie pogląd, iż niejasny i niepoddający się weryfikacji mechanizm ustalania przez Bank kursów waluty, pozostawiający bankowi swobodę, jest w sposób oczywisty sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumenta, a klauzula, która nie zawiera jednoznacznej treści i przez to pozwala na pełną swobodę decyzyjną przedsiębiorcy w kwestii bardzo istotnej dla konsumenta, dotyczącej kosztów kredytu, jest klauzulą niedozwoloną (tak m.in. Sąd Najwyższy w wyroku z 04 kwietnia 2019 roku w sprawie III C 159/17). Ponadto zgodnie ze stanowiskiem TSUE, wyrażonym w wyroku z dnia 18 listopada 2021 roku w sprawie C-212/20, art. 5 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że treść klauzuli umowy kredytu zawartej między przedsiębiorcą a konsumentem ustalającej cenę zakupu i sprzedaży waluty obcej, do której kredyt jest indeksowany, powinna, na podstawie jasnych i zrozumiałych kryteriów, umożliwić właściwie poinformowanemu oraz dostatecznie uważnemu i racjonalnemu konsumentowi zrozumienie sposobu ustalania kursu wymiany waluty obcej stosowanego w celu obliczenia kwoty rat kredytu, w taki sposób, aby konsument miał możliwość w każdej chwili samodzielnie ustalić kurs wymiany stosowany przez przedsiębiorcę. Natomiast kwestionowane postanowienia tych wymogów nie spełniają.

Dodać również należy, iż niewątpliwie dobre obyczaje narusza także całkowite i nieograniczone obciążenie konsumenta ryzykiem zmiany kursu walut (tak Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z dnia 04 listopada 2020 roku, w sprawie V ACa 300/20). Wskazać w tym miejscu należy, iż w chwili spłaty pierwszej raty odsetkowej w dniu 03 lipca 2008 roku, dokonana przez powoda wpłata w PLN została przeliczona przez Bank na CHF po kursie wynoszącym 1 CHF = 2,1590 PLN, natomiast w dniu wpłaty raty kapitałowo-odsetkowej 25 stycznia 2018 roku Bank przeliczył kwotę wpłaty w PLN na CHF po kursie wynoszącym 1 CHF = 3,5756 PLN, a więc kurs waluty CHF w tym czasie wzrósł o ponad połowę.

Mając powyższe na uwadze, stwierdzić należało, że obciążenie powoda praktycznie nieograniczonym ryzykiem kursowym oraz niepoinformowanie go o konsekwencjach zawarcia umowy, godziło w jego interesy. Nie było ono przy tym uzasadnione usprawiedliwionymi interesami Banku. Dodatkowo sam mechanizm indeksacji, o czym była mowa wyżej, został przez pozwany Bank skonstruowany w sposób nieuczciwy i rażąco naruszający interesy konsumenta.

Zgodnie natomiast z art. 385 ² k.c. oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść, okoliczności zawarcia oraz uwzględniając umowy pozostające w związku z umową obejmującą postanowienie będące przedmiotem oceny.

Dodać należy, iż dla oceny danego postanowienia na podstawie art. 385 ¹ k.c. nie ma żadnego znaczenia sposób wykonywania umowy przez strony. W okolicznościach niniejszej sprawy nie podlegało zatem badaniu i nie miało znaczenia dla rozstrzygnięcia, czy pozwany Bank korzystał z możliwości, wynikających ze spornych postanowień umownych, a więc czy ustalane przez niego kursy walut w Tabeli kursów były zawyżone w stosunku do kursów NBP lub kursów ustalanych przez inne banki. Postanowienie jest niedozwolone, jeśli stwarza dla przedsiębiorcy samą możliwość działania w sposób rażąco naruszający interesy konsumenta. Za rażąco sprzeczne z interesem konsumenta uznać należy już samo skonstruowanie mechanizmu ustalania wartości świadczenia jednostronnie przez Bank, ponieważ mechanizm ten narusza równowagę kontraktową, umożliwiając przedsiębiorcy wpływ na kształtowanie obowiązków umownych konsumenta.

W tym miejscu wskazać również należy, iż wprawdzie strony w dniu 08 marca 2012 roku zawarły Aneks nr (...) do Umowy, zgodnie z którym do ustalenia wysokości raty spłaty miał mieć zastosowanie kurs sprzedaży waluty CHF, ustalany przez Narodowy Bank Polski, jednakże wprowadzenie tej zmiany nie spowodowało sanowania postanowień abuzywnych, zawartych w przedmiotowej Umowie i w Regulaminie. Wskazać należy, iż zgodnie z wyrokiem Trybunału Sprawiedliwości z dnia 29 kwietnia 2021 roku, wydanym w sprawie C-19/20, sąd krajowy jest zobowiązany do stwierdzenia nieuczciwego charakteru warunku umowy zawartej między przedsiębiorcą a konsumentem, nawet jeśli warunek ten został zmieniony przez te strony w drodze umowy. Wyjątkiem od tej reguły jest sytuacja, kiedy konsument wyraził wolną i świadomą zgodę na zmianę nieuczciwego warunku i na rezygnację z ochrony przed nieuczciwymi postanowieniami umownymi. Natomiast w niniejszej sprawie powód takiej zgody nie wyraził wręcz przeciwnie – wnosząc pozew, w którym powołał się na nieważność Umowy kredytu oraz na abuzywność postanowień dotyczących mechanizmu indeksacji – domagał się objęcia go w/w ochroną.

Kolejno wskazać należy, iż konsekwencje usunięcia z umowy postanowień określających mechanizm indeksacji szczegółowo rozważył TSUE w wyroku C-260/18. Potwierdzając stanowisko polskiego sądu odsyłającego, Trybunał Sprawiedliwości wskazał, że po usunięciu uznanego za abuzywne odesłania do kursów kupna i sprzedaży z tabeli kursowej banku niemożliwe jest określenie kursu wymiany, a tym samym wykonanie przedmiotowej umowy, a zatem że skuteczne zakwestionowanie kursów wymiany walut jest równoznaczne z usunięciem postanowień o indeksacji w całości (pkt 24 i 36). Tym samym w świetle przepisów prawa krajowego utrzymanie umowy bez zawartych w niej warunków nie jest możliwe, co musi prowadzi do jej nieważności, czemu nie sprzeciwia się art. 6 Dyrektywy (pkt. 43). Dzieje się tak w szczególności, gdy – jak w sprawie niniejszej – usunięcie postanowień dotyczących kursów oznacza pośrednie usunięcie z umowy ryzyka kursowego, które jest bezpośrednio związane z indeksacją umowy. Skoro warunek ryzyka kursowego jest traktowany jako określający główny przedmiot umowy kredytu (pkt 44), to bez niego utrzymanie obowiązywania umowy nie jest możliwe, gdyż powoduje to zmianę charakteru umowy.

Ponadto w wyroku z dnia 29 kwietnia 2021 roku w sprawie C-19/20 Trybunał Sprawiedliwości wskazał, że skutki stwierdzenia przez sąd istnienia nieuczciwego warunku w umowie, zawartej między przedsiębiorcą a konsumentem, podlegają przepisom prawa krajowego, przy czym kwestia utrzymywania się w mocy takiej umowy powinna być oceniana z urzędu przez sąd krajowy zgodnie z obiektywnym podejściem na podstawie tych przepisów.

Natomiast zgodnie z wyrokiem TSUE z dnia 18 listopada 2021 roku w sprawie C-212/20 w przypadku stwierdzenia przez sąd krajowy nieważności nieuczciwego warunku umowy zawartej między przedsiębiorcą a konsumentem art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować w taki sposób, iż niezgodny z tym artykułem jest przepis prawa krajowego dający sądowi krajowemu możliwość uzupełnienia tej umowy poprzez zmianę treści owego warunku. Gdyby bowiem sąd krajowy mógł zmieniać treść nieuczciwych warunków zawartych w takich umowach, to takie uprawnienie mogłoby zagrażać realizacji długoterminowego celu ustanowionego w art. 7 dyrektywy 93/13. Uprawnienie to przyczyniałoby się bowiem do wyeliminowania zniechęcającego skutku wywieranego na przedsiębiorców poprzez sam brak stosowania takich nieuczciwych warunków wobec konsumentów, ponieważ nadal mogliby oni dostrzegać korzyść w stosowaniu rzeczonych warunków, wiedząc, że nawet gdyby miały one być unieważnione, to jednak umowa mogłaby zostać uzupełniona w niezbędnym zakresie przez sąd krajowy, tak aby zagwarantować w ten sposób interes rzeczonych przedsiębiorców. TSUE w wyroku tym wskazał, że jedynie w wypadku, gdyby stwierdzenie nieważności nieuczciwego warunku zobowiązywało sąd do unieważnienia umowy w całości, narażając tym samym konsumenta na szczególnie niekorzystne konsekwencje, w związku z czym unieważnienie to skutkowałoby niejako ukaraniem konsumenta, sąd krajowy mógłby zastąpić ten warunek przepisem prawa krajowego o charakterze dyspozytywnym. Ponadto TSUE dodał, że art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 stoi na przeszkodzie wypełnieniu luk w umowie spowodowanych usunięciem z niej nieuczciwych warunków wyłącznie na podstawie przepisów krajowych o charakterze ogólnym, przewidujących, że skutki wyrażone w treści czynności prawnej są uzupełniane przez skutki wynikające również z zasad słuszności lub ustalonych zwyczajów, które nie stanowią przepisów dyspozytywnych lub przepisów mających zastosowanie, w przypadku gdy strony umowy wyrażą na to zgodę.

Na marginesie dodać należy, iż co do zasady przedsiębiorca stosuje klauzule niedozwolone w celu osiągnięcia większych zysków niż możliwe przy zawieraniu umów zgodnych z zasadami uczciwego obrotu. Jeżeli więc konsekwencją wyeliminowania klauzul niedozwolonych z umowy miałoby być jedynie takie jej ukształtowanie, w wyniku którego przedsiębiorca uzyskiwałby z niej godziwy zysk, to przedsiębiorca nie miałby wystarczającej motywacji, aby zaprzestać stosowania w zawieranych umowach w/w klauzul. Założyć zatem można, że mając do wyboru umowę z klauzulami niedozwolonymi i szansę na większe korzyści z nich wynikające (jeśli jedyną konsekwencją, która może go spotkać będzie ograniczenie zysku do uczciwego poziomu) i umowę bez klauzul abuzywnych, która zapewni przedsiębiorcy tylko uczciwy zysk, nigdy nie zrezygnowałby on ze stosowania tychże klauzul, gdyż celem każdego przedsiębiorcy jest maksymalizacja zysku.

Z uwagi na wyżej opisany mechanizm działania przedsiębiorców na rynku, w wyroku TSUE z dnia 14 czerwca 2012 roku w sprawie C-618/10 stwierdzono, że: „z brzmienia ust. 1 art. 6 dyrektywy 93/13 wynika, że sądy krajowe są zobowiązane wyłącznie do zaniechania stosowania nieuczciwego warunku umownego, aby nie wywierał on obligatoryjnych skutków wobec konsumenta, przy czym nie są one uprawnione do zmiany jego treści. Umowa powinna bowiem w zasadzie nadal obowiązywać, bez jakiejkolwiek zmiany innej niż wynikająca z uchylenia nieuczciwych warunków, o ile takie dalsze obowiązywanie umowy jest prawnie możliwe zgodnie z zasadami prawa wewnętrznego. Dyrektywa 93/13 zobowiązuje państwa członkowskie, jak wynika z jej art. 7 ust. 1 w związku z jej motywem 24, do zapewnienia stosownych i skutecznych środków „mających na celu zapobieganie stałemu stosowaniu nieuczciwych warunków w umowach zawieranych przez sprzedawców i dostawców z konsumentami”. W tym kontekście należy zatem stwierdzić, że gdyby sąd krajowy mógł zmieniać treść nieuczciwych warunków zawartych w takich umowach, takie uprawnienie mogłoby zagrażać realizacji długoterminowego celu ustanowionego w art. 7 dyrektywy 93/13. Uprawnienie to przyczyniłoby się bowiem do wyeliminowania zniechęcającego skutku wywieranego na przedsiębiorców poprzez zwykły brak stosowania takich nieuczciwych warunków wobec konsumentów, ponieważ nadal byliby oni zachęcani do stosowania rzeczonych warunków wiedząc, że nawet gdyby miały one być unieważnione, to jednak umowa mogłaby zostać uzupełniona w niezbędnym zakresie przez sąd krajowy, tak aby zagwarantować w ten sposób interes rzeczonych przedsiębiorców”.

Mając powyższe na uwadze, stwierdzić należy, iż niedopuszczalne jest uzupełnienie abuzywnych postanowień umowy przez sąd poprzez zmianę treści tych postanowień, gdyż mogłoby to zagrażać realizacji długoterminowych celów stawianych przez Dyrektywę (wyrok (...) C-19/20 pkt 67 i 68). Jeśli umowa po wyłączeniu z niej nieuczciwych warunków nie może obowiązywać, sąd może – jedynie w celu uniknięcia penalizujących konsumenta konsekwencji – uzupełnić umowę przepisami dyspozytywnymi (wyrok C-26/13 K. pkt 82-85). Niezależnie od wątpliwości co do możliwości zastąpienia kursu z Tabeli Kursów Banku kursem średnim NBP – na co powoływała się strona pozwana – należy zauważyć, że tego rodzaju zabieg nie usunąłby znaczącej nierównowagi między stronami, jaka powstała ze szkodą dla konsumenta na skutek włączenia do umowy warunku ryzyka kursowego.

Mając powyższe na uwadze, stwierdzić należało, iż po pierwsze – po wyeliminowaniu z Umowy postanowień abuzywnych (§ 9 ust. 2 i § 10 ust. 3 Umowy) nie było możliwe uzupełnienie powstałych na skutek tego luk. Po drugie – wskazać należy, iż po wyeliminowaniu z Umowy spornych klauzul i niezastąpieniu ich innymi postanowieniami Umowa ta nie może nadal obowiązywać z niżej podanych względów.

W pierwszej kolejności powtórzyć należy, iż opisywane we wcześniejszej części uzasadnienia klauzule indeksacyjne, stanowią element określający główne świadczenie stron umowy o kredyt indeksowany. Wobec tego, stwierdzić należy, iż usunięcie postanowienia określającego główne świadczenia stron, prowadzi do tego, że pomiędzy stronami brak jest zgody na zawarcie umowy. To prowadzi zaś do wniosku, że na skutek stwierdzenia abuzywności wskazanych postanowień umownych, Umowę należy uznać za nieważną.

Kolejno wskazać należy, iż wyeliminowanie z przedmiotowej Umowy postanowień dotyczących indeksacji, odsyłających do Bankowej tabeli kursów, prowadzi nie tylko do zniesienia mechanizmu indeksacji oraz różnic kursów walutowych, ale również pośrednio do zamknięcia ryzyka kursowego, które jest bezpośrednio związane z indeksacją. Klauzula dotycząca ryzyka wymiany określa główny przedmiot umowy kredytu indeksowanego. Usunięcie tych postanowień z umowy powoduje, że umowa ta nie może nadal obowiązywać bez tych warunków z tego powodu, że ich usunięcie spowodowałoby zmianę charakteru głównego przedmiotu umowy (por. powołany już wyżej wyrok TSUE w sprawie C-260/18).

Po wyeliminowaniu z umowy o kredyt indeksowany do waluty obcej postanowień dotyczących indeksacji – a więc postanowień wyznaczających naturę tego stosunku zobowiązaniowego – umowę należałoby zatem uznać za nieważną na podstawie art. 353 ¹ k.c. jako sprzeczną z naturą zobowiązania. Wyeliminowanie z przedmiotowej Umowy klauzul indeksacyjnych doprowadziłoby bowiem do takiego zniekształcenia tego stosunku zobowiązaniowego, że nie odpowiadałby on już jego naturze, której istotą jest wprowadzenie postanowień dotyczących indeksacji, pozwalających na ustalenie salda zadłużenia w walucie obcej a następnie zastosowanie do tak ustalonego salda zadłużenia oprocentowania ustalonego według stawki LIBOR.

Dodać należy, iż dokonując rozważań w kontekście możliwości utrzymania Umowy w mocy Sąd miał na uwadze zasadę pacta sunt servanda. Podkreślenia wymaga, iż zasada ta dotyczy tych umów, które zostały ważnie zawarte, jak też tych, które po wyłączeniu z ich treści klauzul niedozwolonych, dają się utrzymać w mocy. Natomiast skoro istniały omówione wyżej powody do uznania przedmiotowej Umowy za nieważną, ewentualnie za niemożliwą do dalszego wykonywania z uwagi na wyeliminowanie jako niedozwolonych takich jej postanowień, które dotyczyły istotnych ustaleń umownych, to sam fakt obowiązywania w polskim systemie prawnym zasady, że umów należy przestrzegać, nie mógł skutkować oddaleniem powództwa. Sąd miał także na uwadze zasadę, że w razie wątpliwości postanowieniom umowy należy przypisać takie znaczenie, które pozwoli na jej utrzymanie w mocy. Przesłanką stosowania tej zasady są wątpliwości, co do treści umowy. Sporna Umowa tymczasem, w sposób jasny pozostawiała kwestię ustalania potrzebnych do jej wykonywania kursów walut w gestii Banku, nie pozostawiając w tej mierze żadnych uprawnień po stronie Kredytobiorcy. Nie wynikał z niej też żaden mechanizm ograniczenia skutków indeksacji, który mógłby utrzymać „kwotę kredytu do spłaty” na poziomie zbliżonym do „kwoty kredytu do wypłaty”. To samo dotyczy swobody, z którą pozwany Bank mógł określać wysokość świadczenia powoda, przesyłając mu zawiadomienia o wysokości rat.

Reasumując – stwierdzenie sprzeczności postanowień Umowy określających mechanizm indeksacji z art. 353 ¹ k.c. oraz stwierdzenie, że postanowienia te stanowią klauzule abuzywne, prowadzi do upadku całej Umowy.

Wobec powyższych ustaleń, zbędne okazało się odnoszenie do kolejnych zarzutów powoda dotyczących nieważności przedmiotowej Umowy, w tym także zarzutu naruszenia zasad współżycia społecznego oraz art. 358 ¹ §2 k.c.

III.  ŻĄDANIE USTALENIA NA PODSTAWIE ART. 189 K.P.C.

Odnośnie roszczenia głównego o ustalenie, stwierdzić należy, iż powód – wbrew zarzutom strony pozwanej – posiada interes prawny, w rozumieniu art. 189 k.p.c., w żądaniu ustalenia nieistnienia stosunku prawnego, wynikającego z przedmiotowej Umowy.

Zgodnie z art. 189 k.p.c. powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Przepis art. 189 k.p.c. ma charakter przepisu materialnoprawnego, gdyż stanowi podstawę prawną powództw o ustalenie stosunku prawnego oraz o ustalenie prawa, i to zarówno ustalenie pozytywne, jak i negatywne. Przedmiotem ustalenia w drodze powództwa przewidzianego w art. 189 k.p.c. mogą być prawa i stosunki prawne, dla ustalenia których właściwa jest droga procesu cywilnego (np. ustalenie nieważności umowy, ugody sądowej, testamentu). Przesłanką merytoryczną powództwa o ustalenie jest interes prawny, rozumiany jako potrzeba ochrony sfery prawnej powoda, którą może uzyskać przez samo ustalenie stosunku prawnego lub prawa (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 czerwca 2011 roku, II CSK 568/10, Lex nr 932343).

Interes prawny istnieje wówczas, gdy zachodzi niepewność stosunku prawnego lub prawa, wynikająca z obecnego lub przewidywanego ich naruszenia lub kwestionowania. Brak interesu zachodzi wtedy, gdy sfera prawna powoda nie została naruszona lub zagrożona, bo jego prawo już zostało naruszone albo powstały określone roszczenia i może osiągnąć pełniejszą ochronę swych praw, bo może dochodzić zobowiązania pozwanego do określonego zachowania - świadczenia lub wykorzystać inne środki ochrony prawnej prowadzące do takiego samego rezultatu. Zasada ta nie ma charakteru bezwzględnego, bo powód nie traci interesu, jeżeli ochrona jego sfery prawnej wymaga wykazania, że stosunek prawny ma inną treść, w szczególności, gdy umowa jest zawarta na długi czas, a wyrok w sprawie o świadczenie za wcześniejszy okres (roszczenia dodatkowe zgłoszone przez powoda) nie usunie niepewności w zakresie wszystkich skutków prawnych mogących wyniknąć z tego stosunku w przyszłości (tak Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 25 października 2018 roku, I ACa 623/17, Lex nr 2583325).

Sąd orzekający w niniejszym składzie podziela stanowisko wyrażone przez Sąd Apelacyjny w Gdańsku w uzasadnieniu wyroku z dnia 04 listopada 2020 roku, w sprawie V ACa 300/20, że wniesienie powództwa o zapłatę nie rozstrzygnie w sposób całkowity istniejącego pomiędzy stronami sporu co do związania ich umową kredytową. Będzie bowiem rozstrzygało spór za okresy czasu, które już upłynęły. Natomiast w sposób pełny interesy powoda zabezpieczy ustalenie, czy w istocie strony są związane zawartą umową. Rozstrzygnie bowiem kwestię dla powoda podstawową, czy wiąże ją ze stroną pozwaną umowa kredytowa, czy też nie. Ustalenie nieważności umowy kredytowej da podstawę do dokonania wzajemnych rozliczeń pomiędzy stronami. Przede wszystkim zaś usunie niepewność po stronie powoda, czy ma nadal spłacać raty kredytu.

Zważywszy na powyższe, Sąd uwzględnił żądanie powoda i ustalił w pkt I sentencji wyroku, że nie istnieje pomiędzy stronami postępowania stosunek prawny, wynikający z umowy kredytu hipotecznego nr (...) indeksowanego do CHF, sporządzonej w dniu 17 czerwca 2008 roku.

IV.  ŻĄDANIE ZAPŁATY

Wobec ustalenia, że stosunek prawny, wynikający z przedmiotowej Umowy nie istnieje, strony powinny zwrócić sobie – zgodnie z teorią dwóch kondykcji – kwoty świadczone na podstawie tejże Umowy (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16 lutego 2021 roku, w sprawie III CZP 11/20 oraz uchwała 7 Sędziów Sądu Najwyższego z dnia 07 maja 2021 roku w sprawie III CZP 6/21). Przypomnieć należy jedynie, że teoria dwóch kondykcji polega na tym, że każda ze stron ma własne roszczenie o zwrot spełnionego świadczenia: bank o zwrot kwoty wypłaconego nominalnie kredytu, a kredytobiorca o zwrot świadczeń spełnionych na rzecz banku.

Na uwzględnienie zasługiwało zatem żądanie powoda zasądzenia od strony pozwanej na jego rzecz kwot stanowiących sumę wpłat dokonanych przez niego na rzecz Banku na podstawie przedmiotowej Umowy.

Podstawę prawną powyższego żądania powoda stanowiły przepisy art. 405 k.c. i art. 410 § 1 i § 2 k.c. Zgodnie z art. 405 k.c., kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Stosownie do art. 410 § 1 k.c. przepisy artykułów poprzedzających stosuje się w szczególności do świadczenia nienależnego. Przepis art. 410 § 2 k.c. stanowi zaś, że świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

Powód domagał się zasądzenia od strony pozwanej kwoty 74 576,07 zł, stanowiącej sumę rat kapitałowo – odsetkowych, uiszczonych przez niego w okresie od 31 sierpnia 2009 roku do 10 kwietnia 2014 roku. Po zsumowaniu kwot wpłaconych przez powoda w powyższym okresie na podstawie danych, wynikających z załączonego do pozwu zaświadczenia wystawionego i niekwestowanego przez pozwany Bank ( k. 92 – 97), okazało się, iż powód w w/w okresie wpłacił na rzecz Banku łącznie kwotę tożsamą z dochodzoną w niniejszym postępowaniu.

Mając powyższe na uwadze, Sąd w pkt II sentencji wyroku zasądził żądaną kwotę od strony pozwanej na rzecz powoda.

V.  ODSETKI

O odsetkach ustawowych za opóźnienie Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 i § 2 k.c. Zgodnie z art. 481 § 1 k.c. jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

Sąd uznał, iż żądanie powoda w zakresie odsetek ustawowych za opóźnienie jest uzasadnione w części. Sąd miał przy tym na uwadze, iż przed wniesieniem pozwu powód wprawdzie wezwał stronę pozwaną do zapłaty, jednak wezwanie to opierało się wyłącznie na zarzucie abuzywności postanowień Umowy – dotyczyło zapłaty tzn. nadpłat kredytu. Wobec tego, uznać należało, iż dopiero pozew w niniejszej sprawie stanowił wezwanie do zapłaty oparte na zarzucie nieważności Umowy. Strona pozwana odebrała odpis pozwu w dniu 11 grudnia 2019 roku. Mając na uwadze, iż stosownie do treści art. 455 k.c. jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania, Sąd uznał, iż dwutygodniowy termin był wystarczający, aby strona pozwana zapoznała się z roszczeniem powoda opartym na zarzucie nieważności umowy i w razie uznania go za zasadne spełniła je. Wobec tego, odsetki ustawowe za opóźnienie od żądanej przez powoda kwoty wskazanej w pozwie (64 524,07 zł) zostały zasądzone od 15-go dnia po doręczeniu stronie pozwanej odpisu pozwu, a więc od 27 grudnia 2019 roku, do dnia zapłaty. Natomiast co do kwoty, o jaką powód rozszerzył żądanie zapłaty (10 052 zł) odsetki ustawowe za opóźnienie zostały zasądzone od 15 - go dnia po dniu doręczenia stronie pozwanej modyfikacji powództwa, a więc od 08 lipca 2021 roku, do dnia zapłaty.

Natomiast w pozostałym zakresie, Sąd oddalił żądanie odsetkowe, orzekając jak w pkt III sentencji wyroku.

VI. ZARZUT ZUŻYCIA KORZYŚCI

W tym miejscu odnieść należy się do podniesionego przez stronę pozwaną zarzutu zużycia korzyści.

Stosownie do treści art. 409 k.c. obowiązek wydania korzyści lub zwrotu jej wartości wygasa, jeżeli ten, kto korzyść uzyskał, zużył ją lub utracił w taki sposób, że nie jest już wzbogacony, chyba że wyzbywając się korzyści lub zużywając ją powinien był liczyć się z obowiązkiem zwrotu.

To zatem na stronie pozwanej – która twierdziła, iż zachodzą przesłanki, określone w powołanym wyżej przepisie – spoczywał ciężar udowodnienia zużycia korzyści. Natomiast strona pozwana nie wykazała, aby zużyła wpłacone przez powoda środki pieniężne w taki sposób, że nie jest już wzbogacona. Wbrew twierdzeniom strony pozwanej – nie można bowiem uznać, że dokonując przy użyciu tych środków transakcji na rynku walutowym, strona pozwana wyzbyła się tych środków trwale. Uzyskała wszakże w zamian za kwotę w PLN środki pieniężne w walucie obcej.

VII.  ZARZUT ZATRZYMANIA

Sąd nie uwzględnił także podniesionego przez stronę pozwaną zarzutu zatrzymania.

Zgodnie z art. 496 k.c. jeżeli wskutek odstąpienia od umowy strony mają dokonać zwrotu świadczeń wzajemnych, każdej z nich przysługuje prawo zatrzymania, dopóki druga strona nie zaofiaruje zwrotu otrzymanego świadczenia albo nie zabezpieczy roszczenia o zwrot. Stosownie do art. 497 k.c. przepis artykułu poprzedzającego stosuje się odpowiednio w razie rozwiązania lub nieważności umowy wzajemnej.

W ocenie Sądu, zarzut zatrzymania nie został zgłoszony przez stronę pozwaną w niniejszym postępowaniu skutecznie pod względem formalnym. Został on bowiem podniesiony w odpowiedzi na pozew, złożonej w imieniu strony pozwanej przez jej pełnomocnika procesowego. Jednakże pełnomocnik procesowy strony pozwanej posiadał jedynie umocowanie do działania w imieniu Banku w granicach określonych w art. 91 k.p.c. ( k. 170), nie obejmowało ono upoważnienia do składania w imieniu Banku oświadczeń materialnoprawnych (por. uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 13 stycznia 2020 roku, w sprawie I ACa 1205/18).

Ponadto dodać należy, iż pełnomocnik powoda nie posiadał umocowania do przyjmowania w imieniu powoda oświadczeń materialnoprawnych Banku (k. 32). Odebrane przez niego oświadczenie o skorzystaniu z prawa zatrzymania nie mogłoby zatem odnieść skutku wobec powoda, nawet jeżeli pełnomocnik strony pozwanej posiadałby stosowne umocowanie.

Mając powyższe na uwadze, stwierdzić należało, iż pełnomocnik strony pozwanej nie mógł skutecznie złożyć ani powodowi ani jego pełnomocnikowi oświadczenia o skorzystaniu przez stronę pozwaną z prawa zatrzymania. Wobec tego, kwestie dotyczące merytorycznej zasadności tego zarzutu, w ogóle nie podlegały analizie, skoro strona pozwana nie złożyła powodowi skutecznie oświadczenia o skorzystaniu z prawa zatrzymania.

VIII.  ZARZUT NADUŻYCIA PRAWA PODMIOTOWEGO

Na zakończenie wskazać należy, iż Sąd nie podzielił również zarzutu strony pozwanej dotyczącego nadużycia przez powoda prawa podmiotowego.

Zgodnie z art. 5 k.c. nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony. W ocenie Sądu, strona pozwana, która w przedmiotowej Umowie zastosowała postanowienia nieuczciwe, nie może skutecznie czynić powodowi zarzutu z tego powodu, że dochodzi on swoich roszczeń w związku ze stosowaniem przez Bank klauzul abuzywnych. Zgodnie bowiem z tzw. „zasadą czystych rąk” na nadużycie prawa podmiotowego przez przeciwnika procesowego, nie może skutecznie powołać się strona, która sama narusza zasady współżycia społecznego.

IX.  KOSZTY PROCESU

O kosztach postępowania (pkt IV wyroku) Sąd orzekł na podstawie art. 100 zd. 2 k.p.c., obciążając nimi w całości stronę pozwaną, uznając, że powód uległ tylko w nieznacznej części swego żądania, tj. co do części żądania odsetkowego. Na zasądzoną od strony pozwanej na rzecz powoda kwotę 11 898 zł składały się: opłata sądowa od pozwu w wysokość 1 000 zł, opłata sądowa od rozszerzonego powództwa w wysokość 30 zł, wynagrodzenie pełnomocnika procesowego powoda, będącego adwokatem, w wysokości 10 800 zł, stanowiącej dwukrotność stawki minimalnej (zgodnie z § 2 pkt 6 w zw. z § 15 ust. 3 w zw. z § 19 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie z dnia 22 października 2015 roku, Dz.U. z 2015 roku, poz. 1800) oraz opłaty skarbowe od pełnomocnictw w łącznej wysokości 68 zł.

Ustalając kwotę wynagrodzenia pełnomocnika procesowego powoda, Sąd miał na uwadze, że wskazana w pozwie wartość przedmiotu sporu wynosiła 64 525 zł, a uległa ona zwiększeniu dopiero w toku postępowania, na skutek rozszerzenia żądań pozwu. Stosownie zaś do § 19 w/w Rozporządzenia w razie zmiany w toku postępowania wartości stanowiącej podstawę obliczenia opłat, bierze się pod uwagę wartość zmienioną, poczynając od następnej instancji. Wobec tego, stawkę wynagrodzenia pełnomocnika procesowego powoda, Sąd ustalił od wartości przedmiotu sporu wskazanej w pozwie, z tym, że stosownie do treści § 15 ust. 3 w/w Rozporządzenia Sąd podwyższył ją do dwukrotności stawki minimalnej, mając przede wszystkim na uwadze nakład pracy pełnomocnika powoda, uwzględniając przy tym ilość złożonych przez niego pism procesowych oraz liczbę rozpraw z jego udziałem.

Mając powyższe na uwadze, Sąd orzekł jak w sentencji wyroku.

ZARZĄDZENIE

(...)