Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 grudnia 2023 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XXVIII Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: Sędzia del. Henryk Walczewski

Protokolant: Stażysta Adam Gałecki

po rozpoznaniu w dniu 12 grudnia 2023 r. w Warszawie, na rozprawie

sprawy z powództwa: S. R.

przeciwko: Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w G.

o ustalenie i zapłatę

1.  Oddala powództwo o ustalenie

2.  Oddala powództwo o zapłatę

3.  Oddala powództwo w pozostałym zakresie co do żądań ewentualnych

4.  Zasądza od powoda S. R. na rzecz strony pozwanej Bank (...) SA w G. zwrot kosztów procesu w kwocie 10 817 zł (dziesięć tysięcy osiemset siedemnaście złotych) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w zapłacie od dnia prawomocności orzeczenia do dnia zapłaty, w czym mieszczą się opłata skarbowa od udzielonego pełnomocnictwa 17 zł (siedemnaście złotych) i wynagrodzenie pełnomocnika procesowego.

Sygn. XXVIII C 10514/22

U z a s a d n i e n i e w y r o k u
z dnia 12 grudnia 2023 r

Pozwem przeciwko pozwanemu Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w G. z dnia 17 maja 2022 r. (data stempla pocztowego na k 65) strona powodowa w osobie S. R. wniosła o ustalenie nieważności umowy kredytu walutowego z dnia 16 grudnia 2005 r. nr. (...)- (...) w całości i zapłatę kwoty 819, 80 zł tytułem zwrotu różnicy pomiędzy sumą dokonanych rat kapitałowo – odsetkowych, a kwotą otrzymanego kredytu przy przeliczeniu wpłat złotowych kursem średnim NBP zamiast kursu banku, Zatem powództwo opiera się na żądaniu zwrotu wpłat powoda, uznające je za świadczenie nienależne z powodu nieważności całej umowy, z uwzględnieniem obowiązku zwrotu otrzymanego kapitału. Ponadto pozew zawiera żądanie ewentualne w postaci uznania częściowej nieważności powyższej umowy, oraz zasądzenia kwoty 37 502, 97 CHF jako zwrotu środków wpłaconych tytułem rat w zawyżonej wysokości uznając je za bezpodstawne wzbogacenie – czego można się raczej domyślać z treści niejasnego i nieprecyzyjnego uzasadnienia pozwu, które nie zawiera żadnego rachunkowego uzasadnienia tej kwoty, a jedynie wzmiankę (k-23 pozwu) że kredyt powinien być liczony oprocentowaniem kredytu w złotych po stawce Libor, a sankcja darmowego kredytu została przez ustawodawcę przewidziana w art. 45 ustawy o kredycie konsumenckim (k 14V) – która NB oczywiście nie dotyczy kredytów hipotecznych. Obok żądania głównego i żądania ewentualnego, strona powodowa w pozwie wnosi o zasądzenie odsetek za opóźnienie i zwrot kosztów procesu. Wraz z pozwem przedstawione zostały dowody w postaci dokumentów, a w szczególności umowa kredytu wraz z kompletem załączników oraz zaświadczenie banku o wysokości wpłat dokonanych przez stronę powodową na poczet spornej umowy kredytu. W obszernym uzasadnieniu zostały wyjaśnione żądania pozwu, w tym wskazane postanowienia umowy jakie strona powodowa uznaje za abuzywne, wraz z objaśnieniem przyczyn abuzywności oraz przesłanek dla których umowa po ich wyeliminowaniu staje się niemożliwa do wykonania, czyli jest bezskuteczna (nieważna) w całości.

W odpowiedzi na pozew z dnia 20 września 2022 r. (data stempla pocztowego k 208) pozwany bank wniósł o oddalenie powództwa w całości za przyznaniem kosztów procesu, kwestionując powództwo co do zasady i co do jego wysokości. Pozwany zaprzeczył głównym twierdzeniom pozwu co do abuzywności i nieważności postanowień umownych wskazanych w pozwie. W szczególności pozwany zaprzeczył aby w umowie znalazły się zabronione postanowienia umowne, strona powodowa nie została właściwie poinformowana – a tym samym że umowa jest bezskuteczna (nieważna) z przyczyn podanych w pozwie. Pozwany Bank wskazuje że celem umowy było uzyskanie kredytu dla powodów oprocentowanego stawką LIBOR a pozew został wniesiony w celu uniknięcia negatywnych skutków zmiany kursu PLN/CHF.

Tym samym pozwany Bank kwestionuje interes prawny w wytoczeniu powództwa przez powodów, wskazując że strona powodowa może być ewentualnie uprawniona do dalej idącego żądania zapłaty, jeżeli uważa że kurs waluty zastosowany do spłaty rat był za wysoki i powodował zawyżenie wysokości rat (tzw. „nadpłatę”). Ponadto pozwany bank wskazuje brak możliwości zmiany umowy poprzez tzw. „odfrankowienie” tzn. uznania że umowa kredytu jest umową złotową opartą na stawce LIBOR, ponieważ zasady stawek referencyjnych LIBOR/ SARON nie przewidują ich stosowania do waluty PLN.

W odpowiedzi na pozew przywołane zostało obszernie orzecznictwo sądów krajowych, oraz SN i TSUE, oraz przedstawiona kompletna dokumentacja kredytowa w tym wniosek kredytowy wraz z oświadczeniami powodów jako kredytobiorców.

Żądanie pozwu zostało zmodyfikowane pismem z dnia 15 marca 2023 r. , w ten sposób że żądanie zapłaty w zakresie żądania głównego zostało zmodyfikowane przez wskazanie wyższych kwot wynikających z dalszych sukcesywnych wpłat wskazanych w tabeli na k 230.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny

W dniu 16 grudnia 2005 r. strona powodowa – S. R., zawarła z Bankiem (...) Spółka Akcyjna z siedzibą wówczas w K. a obecnie w G., umowę kredytu hipotecznego walutowego z przeznaczeniem budowę i wykończenie domu położonego w miejscowości B. (§ 2.4). Jak wskazane zostało w § 2 umowy - kwota udzielonego kredytu to 109 876, 00 CHF, z terminem ostatecznej spłaty w dniu 30 września 2036 r. Spłatę kredytu przewidziano w ratach miesięcznych równych kapitałowo odsetkowych, płatnych w złotych (§ 9 ust 6 i 9). Dalsze postanowienia konieczne do wykonywania umowy zostały zamieszczone w załącznikach, do których odsyła § 25 umowy. W sprawie wypłaty kredytu został sporządzony harmonogram w postaci załącznika nr 2, który zawiera kwotę i daty poszczególnych transz wyrażonych w CHF, i nie zawiera żadnych postanowień w sprawie ewentualnych klauzul przeliczeniowych na złote. Wypłata transz nastąpiła na podstawie dyspozycji powoda, których kopie znajdują się przy odpowiedzi na pozew (k 191 - 194) i wskazują że powód zadysponował wypłatę w CHF. W przedmiocie spłaty kredytu obowiązuje załącznik nr 7 (k 27), z którego usunięto standardową treść w pkt 2.4 i pozostawiono wolne miejsce. W pkt. 3 tego załącznika znajduje się odesłanie do średniego kursu NBP w przypadku wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego. Nadto załącznik nr 7 zawiera tabelę ilustrującą zmianę wysokości raty kredytu w zależności od zmiany kursu PLN do CHF w zakresie od 2,5 do 4,0. Do umowy został sporządzony aneks nr 1 z dnia 16 grudnia 2005 r. , który pozwalał powodowi jako kredytobiorcy dokonywać spłaty rat w walucie CHF.

Dowód: umowa z dnia 16 grudnia 2005 r. z załącznikami na k 19 – 27, aneks k 185 - 187

Oświadczenie powoda w przedmiocie ryzyka kursowego znajduje się w treści załącznika nr 7, który zawiera tabelę o skutkach wzrostu kursu CHF do PLN na wysokość raty w zakresie od 555 zł do 887 zł.

Nadto do umowy jako załącznik nr zalicza się Regulamin kredytowania, w którym wytłuszczono że nie dotyczy od kredytów nie objętych ustawą o kredycie konsumenckim (vide uwagi pozwu o stosowaniu sankcji kredytu darmowego z ustawy o kredycie konsumenckim)

Dowód: Regulamin na k 43 - 44

Bank stosownie do zawartej umowy wypłacił stronie powodowej jako kredytobiorcy, na rachunek wskazany w dyspozycji wypłaty każdej kolejnej transzy, kwotę kredytu transzami w łącznej wysokości wskazanej w zaświadczeniu banku. Nadto w oparciu o umowne zasady spłaty kredytu, strona powodowa dokonała wpłat tytułem spłaty rat na kapitał i odsetki w kwotach i wysokości podanych w zaświadczeniu banku załączonym do pozwu

Dowód: zaświadczenie banku na k 37 – 42

Z zaświadczenia banku wynika, że pierwsza rata została wniesiona 30 stycznia 2006 w złotych po kursie 2,5081, a kolejne w złotych do czasu podpisania aneksu nr 1 także w złotych, ostatnia z 1 października 2012 r przeliczona po kursie 3, 4929. Natomiast jedna losowo wybrana rata z dnia 30 marca 2006 r. została przeliczona przez bank po kursie 2,5504 podczas gdy średni kurs NBP z tego dnia wynosił 2,498 (różnica kursów 0, 0524 złote czyli 5,24 grosza na CHF). Była to rata odsetkowa w kwocie 225,97 CHF, więc różnica kursów daje kwotę 11,84 zł. Należy w tym miejscu odnotować, że kurs średni NBP nie występuje w obrocie handlowym a tylko w obrocie prawnym, bo nabycie waluty lub jej sprzedaż odbywa się po kursach kupna lub sprzedaży a kurs średni jest tylko wynikiem arytmetycznego porównania tych kursów (nie można nabyć waluty w kantorze po średnim kursie NBP).

Strona powodowa złożyła też reklamację do pozwanego, tytułując ją wezwaniem do zapłaty z dnia 16 grudnia 2022 r. w której stanowczo i jednostronnie stwierdziła że umowa kredytu jest nieważna i zażądała przystąpienia do negocjacji celem ugodowego rozliczenia. Z załączone do pozwu odpowiedzi banku wynika że bank nie przewiduje zawarcia ugody. Dowód: kopia wezwania na k 45 i odpowiedzi na k 28 - 35

Na rozprawach w dniu 23 czerwca i 12 grudnia 2023 r. strony były zainteresowane sporem.

Dowód: protokół na k 283 i 287

Pełnomocnik pozwanego banku na rozprawie w dniu 12 grudnia 2023 r. nie zakwestionował kwot podanych w modyfikacji pozwu jako zgodnych wpłat pod względem rachunkowym.

Zmierzając do wyjaśnienia sytuacji prawnej strony powodowej, aby udzielić jej o tym pouczenia mając na względzie że ma ona status konsumenta - Przewodniczący odebrał od pełnomocnika pozwanego oświadczenie o treści roszczeń wzajemnych wywołanych ewentualnym unieważnieniem umowy w całości. Strona pozwana wyjaśniła, że zamierza żądać zwrotu kapitału a w pozostałym zakresie podejmie decyzje później.

Mając powyższe na względzie, powód został pouczony przez Sąd jako konsument o obowiązku zwrotu wzajemnych świadczeń w przypadku upadku umowy na podstawie art. 494 k.c. , oraz co do innych roszczeń jakie może podnosić pozwany bank przez wniesienie pozwu, a także odpowiedzialności za koszty związane z wnoszeniem kolejnych pozwów służących rozliczeniu między stronami. Powód zrozumiał pouczenie, a następnie oświadczył Sądowi że wyraża wolę uznania umowy za nieważną w całości.

Nadto powód został przesłuchany w celu objaśnienia okoliczności w jakich doszło do zawarcia umowy kredytu, zaakceptowania warunków umowy, poinformowania o ryzyku kursowym i zmianie wysokości zadłużenia wyrażonej w PLN. Powód wyjaśnił że prowadzi działalność gospodarczą zarejestrowaną w miejscu zamieszkania czyli kredytowanej nieruchomości, ale wykonuje ją poza miejscem zamieszkania. Powód miał niskie zarobki i nie mógł liczyć na kredyt złotowy w kwocie jakiej potrzebował. Musiał więc skorzystać z kredytu walutowego, a w banku zapewniano powoda że kurs waluty jest stabilny przez co kredyt jest bezpieczny. Powód zdecydował się na umowę, ponieważ chciał sfinansować budowę domu, ale gdyby znał rzeczywiste ryzyko kursowe jak to obecnie się okazało, to nie zdecydował by się .

Dowód: protokół z dnia 12 grudnia 2023 r. na k 287 - 288

Powyższy stan faktyczny, Sąd ustalił na podstawie wskazanych wyżej dowodów z dokumentów zgromadzonych w aktach niniejszej sprawy, które nie pozostawały ze sobą w sprzeczności i których autentyczności oraz zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy, nie zakwestionowała skutecznie żadna ze stron niniejszego postępowania. W szczególności dotyczy to dokumentów w postaci umowy kredytu zawartej między stronami, regulaminu, zaświadczenia banku oraz oświadczeń składanych przez strony.

Jako wiarygodne Sąd ocenił zeznania powoda, który w sposób rzeczowy i konkretny przedstawił okoliczności towarzyszące zawieraniu przez nich umowy z pozwanym bankiem.

Sąd nie uwzględnił złożonych przez strony dokumentów ze stanowisk zajmowanych przez różne instytucje i organy państwowe, wyroków sądowych i artykułów, ponieważ są to dowody, które nie odnoszą się do wyjaśnienia stanu niniejszej sprawy. Obojętne z punktu widzenia rozstrzygnięcia roszczeń przedmiotowego pozwu o ustalenie i zapłatę - są oceny lub opinie podmiotów trzecich - wydawane co do zagadnień o charakterze ogólnym, niezwiązanym bezpośrednio z przedmiotem niniejszego sporu. Stanowiska i opinie prawne powoływane przez strony w charakterze dowodów, nie mogą służyć do wykazania konkretnych faktów, mających znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, a co najwyżej do wzmocnienia i wsparcia prezentowanej argumentacji prawnej. Zgodnie z art. 227 k.p.c. przedmiotem dowodu są fakty, a w sprawie o ustalenie nieważności kredytu walutowego powinny dotyczyć kwestii dotyczących danej umowy; zamieszczonych w niej postanowień oraz czynności które doprowadziły do jej zawarcia.

Postanowieniem z dnia 12 grudnia 2023 r. wydanym na rozprawie, Sąd na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 3 i 5 k.p.c. postanowił pominąć wskazany w odpowiedzi na pozew dowód z zeznań świadków oraz opinii biegłego w zakresie wskazanym w odpowiedzi na pozew, jako nieprzydatne i zmierzające do przedłużenia sprawy, ponieważ mające wykazać fakty bezsporne, tudzież udowodnione już przez wnioskodawców w niniejszej sprawie, a tym samym powodujące znaczne przedłużenie postępowania oraz uniemożliwiające rozpoznanie sprawy na pierwszej rozprawie (art. 206 ¹ k.p.c.) .

Okoliczności co do przebiegu spotkań z przedstawicielem banku, zakresu pouczeń i informacji przekazanych na temat kredytu hipotecznego, dokumentów podpisanych przez stronę powodową w chwili zawarcia umowy – a więc ustalenia w jakim zakresie strona powodowa miała możliwość negocjowania warunków umowy, a w jakim musiała przystać na niepodlegające negocjacjom postanowienia wzorca umownego przedstawionego przez bank - zostały wykazane na rozprawie w oparciu o wyjaśnienia stron oraz dokumenty załączone do akt sprawy.

Tezy dowodowe pozwanego banku, dotyczyły w tym zakresie wyłącznie przedstawienia przez ww. osoby ogólnych założeń procedur udzielania kredytów hipotecznych obowiązujących w banku oraz okoliczności związanych z wykonywaniem spornej umowy, co jednak było bez znaczenia zarówno dla oceny ważności umowy łączącej strony, jak i dla oceny ewentualnego niedozwolonego charakteru niektórych jej po stanowień, które to kwestie dostatecznie wyjaśnił pozwany w odpowiedzi na pozew oraz strona powodowa zeznając jako strona na rozprawie.

W niniejszej sprawie pominięcie dowodu z opinii biegłego było spowodowane również i tym, że przedmiotowy dowód miał wykazać świadczenie ewentualne, czyli fakty nieistotne dla finalnego rozstrzygnięcia sporu zawisłego w niniejszej sprawie, ze względu na rozstrzygnięcie co do roszczenia głównego strony powodowej w zakresie roszczenia o zapłatę oraz ustalenie czy nie istnieje stosunek prawny wynikający ze wskazanej umowy kredytu.

Ponadto Sąd miał na względzie, że pełnomocnik strony pozwanej na pytanie Sądu na początku rozprawy nie sprecyzował zarzutów co do wysokości kwoty żądanej w pozwie, oraz nie kwestionował zaświadczenia banku – co zobowiązuje i upoważnia Sąd do zastosowania art. 229 i 230 k.p.c.

Dowód: protokół z dnia 12 grudnia 2023 r.

Co do konsumenckiego charakteru przedmiotowej umowy kredytu, Sąd uznał wyjaśnienia powoda, że zakupiona za sporny kredyt nieruchomość posłużyła zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych i nadal zamieszkuje w nieruchomości zakupionej za kredyt.

Jak to wynika z zeznań na rozprawie, powód zawierając umowę nie miał doświadczenia w sprawach kredytów, więc zapewnienia pracownika banku o bezpieczeństwie zadłużenia wydawały się uzasadnione. Powód dokonał wyboru kredytu walutowego, kierując się jego dostępnością ponieważ nie miał zdolności do kredytu złotowego oraz poleceniem pracownika banku, który udzielił kredytu. Przedstawiono powodowi gotową umowę do podpisania, nie analizowano z powodem jej treści, zmiany wysokości zadłużenia, ryzyka walutowego, spreadu itd.

Sąd pominął dowód ze świadków, ponieważ okoliczności konieczne do rozstrzygnięcia są związane z treścią umowy. W niniejszej sprawie przedmiotem oceny w zakresie żądania głównego, pozostaje treść umowy pisemnej i abuzywność postanowień wskazanych w pozwie. Nie mają istotnego znaczenia szczegółowe informacje, jak przebiegały spotkania z przedstawicielem banku, w jaki sposób przekazano pouczenia i informacje na temat produktu – kredytu hipotecznego. Zgodnie z zasadą pisemności umowy, powinny się one znajdować w dokumentach jakie kredytobiorca otrzymywał w chwili zawarcia umowy. Natomiast, czy kredytobiorca miał możliwość negocjowania umowy – należało ustalić i zostały to wykazane w oparciu o zeznania strony powodowej, oraz na podstawie odpowiedzi na pozew.

Po wysłuchaniu stanowisk stron i zamknięciu rozprawy został ogłoszony wyrok

Wyrok na k 291

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługuje na uwzględnienie co do żądania głównego i ewentualnego o zapłatę oraz co do żądania głównego i ewentualnego o ustalenie.

Powództwo we wszystkich wariantach wskazanych w pozwie, oparte zostało na założeniu, że w umowie znajdują się postanowienia niedozwolone, a po ich usunięciu z umowy dalsze jej wykonywanie jest niemożliwe przez co umowa staje się nieważna w całości. Założenia te są wynikiem błędnego rozumowania prawniczego, z przesłanek które nie odpowiadają właściwym przepisom prawa;

1.  Nie istnieje żadna norma zakazująca, która odpowiadała by spełnieniu dyspozycji z art. 385/1 k.c. czyli „niedozwolone postanowienia umowne”. Takie bowiem określenie ma charakter rodzajowy i domaga się sprecyzowania w formie klasycznej normy prawnej zawierającej hipotezę, dyspozycję i sankcję. W przypadku art. 385/1 k.c. mamy do czynienia z typową normą prawa sędziowskiego a nie prawa powszechnie obowiązującego. Bowiem przesłanki naruszenia dobrych obyczajów i naruszenia interesów konsumenta w stopniu rażącym dokonuje sędzia badając umowę oraz stan faktyczny sprawy, a dokonane ustalenia mają charakter jednorazowej normy na użytek jednego procesu sądowego,

2.  Co do klauzul umowy odsyłających do tabel kursowych banku, nie można ich nazwać wprost jako niedozwolone, ponieważ są w istocie nakazane prawem jako wykonanie dyspozycji art. 111 § 1 pkt 4 Prawa bankowego, gdzie ustawodawca nakazał bankom publikację stosowanych przez nie kursów walut, więc odesłanie do nich w umowie jest zgodne z prawem i wynika z mocy prawa,

3.  Zatem w przypadku odesłania do Tabel kursowych banku, należy się dopatrywać „niedozwolonego charakteru postanowień umownych” zamiast „niedozwolonych postanowień umownych”. Ten niedozwolony charakter może wynikać nie z treści ale skutku, czyli w jakiej wysokości bank określił wysokość kursu.

4.  Jeżeli doszło do określenia wysokości kursu poprzez jego zawyżenie ponad wartości przyjęte na rynku (naruszenie dobrych obyczajów) oraz zawyżenia raty w kwocie uzasadniającej ocenę o naruszeniu interesów konsumenta w sposób rażący – sądy są uprawnione do zastosowania dyspozycji o uwolnieniu konsumenta od mocy wiążącej takich postanowień (art. 385/1 § 1 k.c.),

5.  Norma ochronna czyli art. 385/1 k.c. w § 2 przewiduje i stanowi że po usunięciu z umowy postanowień o skutkach wyżej opisanych – umowa wiąże w pozostałym zakresie. Zatem wniosek o nieważności całej umowy nie został przewidziany w normie ochronnej dla konsumentów, a jego zastosowanie stanowi rażące naruszenie jednoznacznej dyspozycji § 2 o odwrotnej treści .

6.  Takie same zasady obowiązują w przypadku nieważności umowy, ponieważ zastosowanie art. 58 k.c. również zobowiązuje do wykonywania umowy nadal w pozostałej ważnej części. Przepis ten zawiera zastrzeżenie (§ 3), że przeszkodą dla pozostawania w mocy pozostałej części umowy, będzie że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie została by dokonana. Należy to rozumieć w ten sposób że czynności nieważne były dla danej umowy konieczne, więc bez nich do umowy dojść nie mogło, a pozostałej części umowy samodzielnie wykonywać się nie da.

7.  Art. 6 ust 1 Dyrektywy unijnej 93/13 stanowi tak samo ale w innej redakcji „Państwa Członkowskie stanowią, że na mocy prawa krajowego nieuczciwe warunki w umowach zawieranych przez sprzedawców lub dostawców z konsumentami nie będą wiążące dla konsumenta, a umowa w pozostałej części będzie nadal obowiązywała strony, jeżeli jest to możliwe po wyłączeniu z niej nieuczciwych warunków” .

8.  Zatem żaden przepis o ochronie konsumenta, tak prawa krajowego jak i unijnego nie zawiera normy zakazującej w postaci pełnej (hipoteza, dyspozycja, sankcja), a jedynie upoważnienie dla sędziego do stworzenia ad hoc normy uznaniowej i indywidualnej. Ocena sędziowska jest oparta na skutkach obowiązywania umowy, a zwolnienie z mocy wiążącej niektórych klauzul wiąże się wyłącznie ze skutkami danej klauzuli – co dobitnie i właściwie wyrażono w art. 3 Dyrektywy: „Warunki umowy, które nie były indywidualnie negocjowane, mogą być uznane za nieuczciwe, jeśli stoją w sprzeczności z wymogami dobrej wiary, powodują znaczącą nierównowagę wynikających z umowy, praw i obowiązków stron ze szkodą dla konsumenta.”. Zatem jednoznacznym i głównym powodem do zwolnienia z mocy wiążącej jest skutek naruszenia równowagi praw i obowiązków stron ze szkodą dla konsumenta. To zwolnienie od mocy wiążącej wynika nie samej treści danej klauzuli, ale tej znaczenia klauzuli dla funkcjonowania całej umowy w konkretnych okolicznościach wyrażonych indywidualnie.

9.  Przykładowo – z powodu obowiązywania art. 111 § 1 ust 4 banki zamieszczały w umowach odesłania do Tabeli kursów, ale o abuzywności umowy będzie decydować nie odesłanie do Tabeli ale wysokość kursu w tej tabeli. W tabeli może być kurs średni NBP, lub do niego zbliżony, ponieważ zgodnie z art. 358 § 2 k.c. strony mają swobodę do zastąpienia średniego kursu NBP swoim kursem. Zastosowanie art. 385/1 k.c. będzie uzasadnione jeżeli wysokość kursu stanowionego przez bank będzie można ocenić jako rażące naruszenie interesów konsumenta.

10.  W realiach niniejszej umowy:

a/ spłata kredytu w okresie od stycznia 2006 r. do września 2012 była dokonywana wyłącznie w PLN, a wpłaty przeliczane kursem banku. Następne wpłaty były w zgodnie z aneksem już w CHF, ale powód korzystał również z wpłat w PLN a bank przeliczał je swoim kursem. Wpłaty w PLN mają charakter dowolny ze strony powoda, ponieważ miał on wybór waluty i przynajmniej domyślnie godził się na kurs banku.

b/ wpłaty w okresie obowiązywania wpłat w PLN zostały dokładnie wyspecyfikowane w zaświadczeniu banku, i można ustalić na ile kurs zastosowany przez bank odbiegał od średniego kursu NBP. Sąd sprawdził wyrywkowo - pierwsza rata została wniesiona 30 stycznia 2006 w złotych po kursie 2,5081, a kolejne w złotych do czasu podpisania aneksu nr 1 także w złotych, ostatnia z 1 października 2012 r przeliczona po kursie 3, 4929. Natomiast jedna losowo wybrana rata z dnia 30 marca 2006 r. została przeliczona przez bank po kursie 2,5504 podczas gdy średni kurs NBP z tego dnia wynosił 2,498 (różnica kursów 0, 0524 złote czyli 5,24 grosza na CHF). Była to rata odsetkowa w kwocie 225,97 CHF, więc różnica kursów daje kwotę 11,84 zł. Średni NBP nie występuje w obrocie handlowym, kurs średni jest wynikiem arytmetycznego porównania kursów kupna i sprzedaży i nie można nabyć waluty w kantorze po średnim kursie NBP,

c/ kredyt został ustalony w walucie i w walucie wypłacony, a raty ustalone w walucie podlegały spłacie w walucie tylko do 2012 r. Mamy więc do czynienia z kredytem walutowym podlegającym spłacie w złotych do czasu sporządzenia aneksu z 2012 r.. Możliwe jest więc badanie abuzywności klauzuli wymiany tylko w okresie do czasu sporządzenia aneksu, który usuwał konieczność dokonywania wymiany PLN na walutę spłaty czyli CHF.

Mając powyższe na względzie;

Różnica w kursie kupna banku do średniego kursu NBP wynosi na wybranym przykładzie 0, 0524 zł a w przeliczeniu podnosi wysokość raty o kwotę 11, 84 zł. Sąd nie badał pozostałych wpłat w taki sposób, ponieważ ma obowiązek zachować bezstronność i nie może z urzędu bez wniosku dowodowego prowadzić ustaleń z korzyścią dla jednej i szkodą drugiej strony procesu. Wydaje się jednak oczywiste, że przy wartości wpłaty 576, 31 zł różnica 11, 84 zł nie stanowi raczej zwiększenia wartości kursu, ponieważ kwota ustalona przez bank dotyczy kupna waluty a kwota referencyjna jest odniesiona do kursu średniego. Brak zatem przesłanek z art. 385/1 k.c. w postaci rażącego naruszenia interesów konsumenta w postaci zawyżenia kursu i wysokości rat. W braku wymaganej przesłanki nie znajduje zastosowania art. 385/1 k.c. i nie można udzielić powodowi ochrony poprzez ustalenie braku związania klauzulą odesłania do Tabeli kursowej banku. Natomiast w okresie od 2012 roku zarzut ten nie miał już znaczenia, ponieważ powód opłacał raty w walucie kredytu. Postanowienia umowy w przedmiocie ustalenia kursu wymiany waluty obcej na walutę krajową - stały się zbędne i nie stanowią już koniecznych postanowień umownych warunkujących ważność umowy opartej na dwóch walutach.

Ponadto należało odnotować że:

Do zawartej przez strony umowy mają zastosowanie przepisy ustawy Prawo bankowe. Zgodnie z art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku - Prawo bankowe (dalej też jako „UPrB”) - w brzmieniu obowiązującym w dniu zawarcia spornej umowy - przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Stosownie do art. 69 ust. 2 cytowanej ustawy umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności: strony umowy, kwotę i walutę kredytu, cel, na który kredyt został udzielony, zasady i termin spłaty kredytu, wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany, sposób zabezpieczenia spłaty kredytu, zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu, terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych, wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje, warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy.

Z powyższego wynika zatem, że umowa kredytu jest umową nazwaną, dwustronnie zobowiązującą. Na jej podstawie bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji drugiej strony - kredytobiorcy kwotę środków pieniężnych (kwotę kredytu), a kredytobiorca zobowiązuje się zwrócić kwotę wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami i prowizją banku.

Uprawnienie kredytobiorcy polega na tym, że może domagać się od banku wypłaty kredytu a obowiązek polega na tym, że ma zwrócić wypłaconą mu kwotę wraz z odsetkami i prowizją.

Umowa kredytu jest więc umową odpłatną, gdyż na kredytobiorcę nakłada obowiązek zapłacenia bankowi odsetek oraz prowizji, które mają charakter wynagrodzenia za korzystanie ze środków pieniężnych banku. Ponadto jest to umowa konsensualna, czyli dochodzi do skutku w wyniku samego uzgodnienia przez strony jej podstawowych postanowień. Przedmiotem kredytu musi być określona kwota pieniężna. W umowie muszą być także określone zasady spłaty kredytu w ratach kapitałowo – odsetkowych. Sporna umowa o kredyt hipoteczny została zawarta przed zmianą ustawy Prawo bankowe, dokonaną ustawą z dnia 29 lipca 2011 r. (Dz.U. z 2011 roku, Nr 165, poz. 984), na mocy której dodano art. 69 ust. 2 pkt 4a UPrB, zgodnie z którym w przypadku umowy o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty innej niż waluta polska, umowa kredytu powinna zawierać szczegółowe zasady określenia sposobów i terminów ustalania kursu wymiany walut, na podstawie którego w szczególności wyliczana jest kwota kredytu, jego transz i rat kapitałowo-odsetkowych oraz zasady przeliczania na walutę wypłaty albo spłaty kredytu. Ustawa ta wprowadziła także uregulowanie, zawarte w art. 69 ust. 3 zdanie 1 UPrB, zgodnie z którym w przypadku umowy o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty innej niż waluta polska, kredytobiorca może dokonywać spłaty rat kapitałowo-odsetkowych bezpośrednio w tej walucie, oraz dokonać przedterminowej spłaty pełnej lub częściowej kwoty kredytu bezpośrednio w tej walucie.

Podkreślić należy, iż zastosowany w umowie mechanizm indeksacji nie zmieniał kwoty kredytu wypłaconego w CHF, a stanowił on jedynie klauzulę przeliczeniową, mocą której strony ustaliły, że zobowiązanie w walucie CHF w dniu płatności raty zostanie przeliczone na PLN celem spłaty zobowiązania.

W zamian za ustanowiony w umowie mechanizm indeksacji oraz zadłużenie wyrażone w walucie obcej, kredytobiorca zyskiwał niskie oprocentowanie związane z walutą powiązaną ze stawką LIBOR / SARON.

Samo wprowadzenie do Umowy postanowienia przewidującego mechanizm indeksacji - z wyżej wskazanych już względów - w ocenie Sądu, nie było sprzeczne z treścią art. 69 ust. 1 i 2 UPrB, gdyż nie naruszało zasady swobody umów, wyrażonej w art. 353 ¹ k.c.

W ocenie Sądu, brak podstaw do uznania, że przedmiotowa umowa jest nieważna z uwagi na rażące naruszenie zasad współżycia społecznego (art. 58 § 2 k.c.).

Stwierdzenie nieważności czynności prawnej z powodu jej sprzeczności z zasadami współżycia społecznego może nastąpić jedynie w wyjątkowych wypadkach. W ocenie Sądu, strona powodowa nie wykazała, aby w niniejszej sprawie zachodził taki wyjątkowy wypadek, w szczególności, aby znajdowała się ona w anormalnej sytuacji w chwili zawierania Umowy, bądź aby z uwagi na cechy osobowe nie była w stanie zrozumieć treści czynności prawnej ani informacji o tym, że z zawarciem umowy kredytu indeksowanego do waluty obcej związane jest ryzyko walutowe.

Zgodnie z art. 353 ¹ k.c. strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. W uzasadnieniu uchwały z dnia 22 maja 1991 r., w sprawie III CZP 15/91 (OSNCP 1992, nr 1, poz. 1), Sąd Najwyższy wskazał, że natura umowy gospodarczej i generowanego przez nią stosunku sprowadza się generalnie do tego, że wyraża ona i pozwala realizować interes każdej ze stron, ponieważ zaś interesy te bywają przeciwstawne, istotę umowy stanowi uzgodnienie woli stron, wyrażającej ich interesy. Według art. 58 § 1 k.c. czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Odpowiednio w art. 385 ¹ § 2 strony są związane umową w pozostałym zakresie, tj. postanowień których nie uznano za abuzywne.

Brak więc podstaw, aby doszukiwać się przyczyn nieważności umowy aby umożliwić powodowi uzyskanie korzyści finansowych z unieważnienia umowy.

Z dowodów zgromadzonych w sprawie jednoznacznie wynika, że strona powodowa przystąpiła do przedmiotowej umowy o kredyt jako konsument (art. 22 ¹ k.c.), zaś pozwany Bank zawarł ją w ramach prowadzonej działalności gospodarczej w zakresie czynności bankowych (art. 43 ¹ k.c.).

Sąd przyjął, że kwestia zakresu przekazanych stronie powodowej pouczeń, nie może stanowić samodzielnej przyczyny nieważności umowy. Albowiem konsument powinien również samodzielnie oceniać treść i znaczenie czynności prawnej, a nie polegać bezrefleksyjnie na drugiej stronie transakcji. W szczególności konsument bez względu na to w jaki sposób i czy dostatecznie został poinformowany – powinien być uważny i ostrożny adekwatnie do wartości i znaczenia zobowiązania. W szczególności powinien korzystać z możliwości zadawania pytań i samodzielnego weryfikowania kwestii przedstawionego mu ryzyka lub zapisów umownych. Nie można też abstrahować od doświadczenia życiowego przeciętnego obywatela, ponieważ każdy stykał się w jakiś sposób z potrzebą wymiany walut, a aktualne kursy są podawane regularnie w mediach. Zjawisko nieustannej zmiany kursów jest więc powszechne, nie można jednak oczekiwać aby przeciętny obywatel miał jakąś wiedzę na temat historycznego kształtowania się kursu waluty zadłużenia – mógł więc polegać na zapewnieniach banku lub pośrednika finansowego mającego status specjalisty i osoby której ufamy z racji specjalizacji i profesjonalnego doradztwa.

Przez rażące naruszenie interesów konsumenta należy rozumieć nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków na jego niekorzyść w badanym stosunku obligacyjnym. Natomiast działanie wbrew dobrym obyczajom (w zakresie kształtowania treści stosunku obligacyjnego) oznacza tworzenie przez przedsiębiorcę jako kontrahenta konsumenta takich klauzul umownych, które mogą doprowadzić do zaburzenia równowagi kontraktowej stron danego stosunku (tak w wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 22 października 2020 r., w sprawie I ACa 709/19) – czego w niniejszej sprawie nie wykazano

Reasumując powyższe Sąd postanowił powództwo oddalić jako bezzasadne w całości (pkt 1,2,3), a k oszty procesu – pkt 4 sentencji należą się stronie pozwanej która proces wygrała

Sędzia del. Henryk Walczewski

Z:

(...)
(...)

Dnia 9 stycznia 2024 r.