Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 września 2023 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XXVIII Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący:

Sędzia Agnieszka Kossowska

Protokolant : sekretarz Maciej Smoliński

po rozpoznaniu w dniu 21 września 2023 r. w Warszawie

sprawy z powództwa M. B.

przeciwko (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W.

o zapłatę

Oddala powództwo;

Zasądza od powoda M. B. na rzecz pozwanego (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. kwotę 11 817 zł (jedenaście tysięcy osiemset siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu w tym 10 800 zł (dziesięć tysięcy osiemset złotych) tytułem kosztów zastępstwa procesowego wraz z odsetkami ustawowymi od kwoty 11 817 zł (jedenaście tysięcy osiemset siedemnaście złotych) od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

Sygn. akt: XXVIII C 11476/21

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 16 czerwca 2023 roku

Pozwem wniesiony w dniu 24 sierpnia 2021 r. (data wpływu do Sądu) powód M. B. wniósł przeciwko pozwanemu (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 92.325,73 EUR tytułem zwrotu świadczeń spełnionych przez powoda na rzecz pozwanego na podstawie nieważnej umowy (...) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia doręczenia pozwu stronie przeciwnej do dnia zapłaty. Wniósł także o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego według norm prawem przepisanych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie zgodnie z art. 98 § 1 ¹ k.p.c. oraz 34 zł tytułem opłaty skarbowej od udzielonego pełnomocnictwa (pozew, k. 3-9v).

Pozwany w odpowiedzi na pozew z dnia 22 sierpnia 2022 roku wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie na jego rzecz od strony powodowej zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych wraz z opłatą skarbową od pełnomocnictw oraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty. Pozwany zakwestionował powództwo co do zasady jak i co do wysokości (odpowiedź na pozew k. 53-116).

Powód złożył oświadczenie, z którego treści wynika, iż zdaje sobie sprawę z przedstawionych mu przez Sąd konsekwencji unieważnienia umowy i wnosi o unieważnienie umowy uznając unieważnienie umowy za korzystne ( oświadczenie, k. 201).

W piśmie z dnia 21 sierpnia 2023 r. strona pozwana podniosła ewentualny zarzut zatrzymania kwoty 343.756,87 zł (pismo wraz z oświadczeniem materialnoprawnym, potwierdzeniem nadania i odbioru i pełnomocnictwem, k. 203-206, k. 208-213).

W dalszym toku postępowania stanowiska stron nie uległy zmianie.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Powód zamierzał wybudować dom. Pracował jako listonosz w Niemczech i zarabiał w walucie euro. Pracownik pozwanego banku zaproponował mu kredyt w EUR informując powoda, że ma możliwości otrzymania kredytu w EUR. Pracownik banku nie wyjaśnił mu dlaczego proponują mu jedynie kredyt w EUR. Powód sprawdził oferty kredytowe w innych bankach, z których wynikało, że kredyt w PLN był dla niego bardziej korzystny. Jednak zdecydował się na kredyt w EUR. Powód nie rozumiał w jaki sposób był wyznaczony kurs walut i nie miał świadomości gdzie są umieszczane tabele kursowe. Powód, tydzień przez podpisaniem umowy otrzymał umowę, aby mógł zapoznania się z jej treścią. Powód od początku umowy spłacał raty w EUR. Z uwagi na wahania kursu podczas wypłaty trzeciej transzy kredytu, powód zdecydował się na sprzedaż domu i spłatę kredytu w całości. Kredyt spłacił w 2020 r. (zeznania powoda, k. 221-221v)

W dniu 11 grudnia 2015 r. powód złożył wniosek kredytowy o udzielenie kredytu w kwocie 426.000,00 zł (wniosek kredytowy, k. 118-122).

W dniu 3 lutego 2016 r. pomiędzy (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. a powodem M. B. została zawarta umowa o kredyt nr (...). Na podstawie przedmiotowej Umowy postanowiono, że bank udzieli kredytobiorcy kredyt w kwocie 82.480,00 EUR, na okres do dnia 05.02.2046 r., na budowę na nieruchomości kredytowanej, tj. w Z. przy ul. (...) (pkt 25-27). Kredyt miał być wypłacony w transzach na wskazany przez kredytobiorcę rachunek w pozwanym banku (pkt 28 i pkt 29 ppkt c).

W rozdziale 5 umowy – „Oświadczenia związane z ryzykiem kursowym oraz ryzykiem zmiennej stopy procentowej” kredytobiorca oświadczył, że jest świadomy dodatkowego ryzyka, jakie ponosi w związku z zaciągnięciem kredytu w danej walucie (ryzyko kursowe) co oznacza, że w przypadku niekorzystnej zmiany kursu waluty, w jakiej został udzielony kredyt, kwota przeznaczona na sfinansowanie celu kredytu może być niewystarczająca (pkt 5.1). Kredytobiorca oświadczył również, że jest świadomy dodatkowego ryzyka związanego ze zmiennym oprocentowaniem, co oznacza, iż w razie niekorzystniej zmiany stopy referencyjnej lub bazowej, kwota oprocentowania kredytu ulegnie zwiększeniu (pkt 5.2). W punkcie 5.3 określono regułę ustalania kursu kupna i sprzedaży waluty przez bank, która spełnia minimalny standard przejrzystości. Zgodnie z nim, kursy wymiany walut w Tabeli Kursów ustalane są przez bank w każdym dniu roboczym w oparciu o średni kurs z rynku walutowego ( (...)) ustalany najpóźniej do godziny 9:30 czasu obowiązującego w Polsce (kurs bazowy). Kurs kupna ustalany jest w oparciu o wzór: kurs kupna=2*kurs bazowy/(2+spread walutowy wyrażony w procentach), a kurs sprzedaży w oparciu o wzór: kurs sprzedaży = kurs bazowy + (spread walutowy wyrażony w procentach*kurs kupna)/2. Wartość Spreadu walutowego wyrażonego w procentach, to zaś stosunek spreadu walutowego wyrażonego kwotowo (stanowiącego różnicę między kursem sprzedaży a kursem kupna waluty obcej określanych w tabeli kursów) do kursu kupna i jego wartość może ulec zmianie w drodze jednostronnego oświadczenia banku na zasadach określonych w umowie. Wartość spreadu walutowego wyrażonego w procentach na dzień zawarcia umowy w odniesieniu do waluty EUR wynosiła 7,25%. Bank posiadał zaś uprawnienie do zmiany spreadu walutowego wyrażonego w procentach na podstawie przesłanek określonych w punkcie 4.7 regulaminu produktowego o wartość wyrażonej w punktach procentowych zmiany określonych w tym postanowieniu podstaw (osiem podstaw, m.in. wzrost inflacji w stopniu ogłaszanym przez GUS co najmniej o 0,1%, wzrost wskaźnika cen dóbr inwestycyjnych publikowanych przez GUS co najmniej o 0,1%, zmiany stóp procentowych, poziomu rezerw, wzrost opłat pocztowych, telekomunikacyjnych) (umowa kredytu nr (...), k. 13-22, k. 124-133, Regulamin produktowy dla kredytu mieszkaniowego i kredytu konsolidacyjnego (...) Bank (...) S.A, k. 144-151, Regulamin kredytowy dla konsumentów (...) Bank (...) S.A., k. 153-158).

Integralną częścią Umowy był jej załącznik określający pozostałe, indywidualne warunki kredytu. W jego ramach strony m.in. postanowiły, że podstawowa marża kredytu określona w Umowie, ulega obniżeniu o 1,2 punktu procentowego ( załącznik nr 1 – k. 23-25).

Kredyt został wypłacony zgodnie z postanowieniami umowy w transzach, w łącznej kwocie 343.756,87 zł. Spłata rat kredytu następowała zgodnie z harmonogramem. W okresie od dnia zawarcia umowy do dnia 8 kwietnia 2020 r. powód uiścił na rzecz pozwanego tytułem spłat rat kredytu kwotę 92.325,73 EUR. Kredyt został spłacony w całości (zaświadczenie o wypłacie kredytu, k. 33-34, dyspozycje wypłaty kredytu, k. 160-165, potwierdzenia złożenia dyspozycji przelewu, k. 167-169, potwierdzenie całkowitej spłaty kredytu, k. 26, zestawienie, k. 27-30, historia spłat, k. 31, zaświadczenie o ubezpieczeniu, k. 32, wyciąg z rachunku, k. 171-183, zeznania powoda, k. 221-221v)

W toku postępowania powód złożył oświadczenie, iż chce ustalenia nieważności umowy, jest to dla niego korzystne. Nadto znane są mu konsekwencje takiego ustalenia. Uznał także stwierdzenie nieważności umowy za korzystne dla siebie i zrezygnował z możliwości potwierdzenia niedozwolonych postanowień (oświadczenie k. 201).

Powód zawarł przedmiotową umowę o kredyt jako konsument (w rozumieniu przepisu art. 22 ¹ k.c.).

Większość okoliczności sprawy niniejszej wynikała z niekwestionowanych dokumentów prywatnych, które zostały przedstawione w należycie uwierzytelnionych kserokopiach. W szczególności treść umów i oświadczeń oraz wysokość dokonanych wpłat wynikała z zaświadczeń wystawionych przez pozwany bank.

Sąd pominął znaczną część wniosków dowodowych zgłoszonych na okoliczności wykazane zgodnie z twierdzeniami wnioskodawcy lub nieistotne dla sprawy. Sąd pominął wnioski o dopuszczenie dowodu z artykułów prasowych i fachowych ze względu na fakt, że nie są one przydatne dla stwierdzenia okoliczności faktycznych istotnych dla niniejszej sprawy, zaś przeprowadzenie prawnej oceny umowy zastrzeżone jest dla Sądu.

Sąd pominął wniosek stron o dopuszczenie dowodu z pisemnej opinii biegłego. Dowód ten okazał się nieprzydatny wobec stwierdzenia nieważności umowy nie było potrzeby przeliczenia wysokości świadczeń według np. innych kursów czy stóp procentowych.

W przedmiotowej sprawie przesłuchano w charakterze strony powoda. Jego zeznania uznać należało za wiarygodne i prawdziwe w takim zakresie, w jakim twierdzenia wynikające z przeprowadzenia tych dowodów były logiczne oraz zgodne z wnioskami z innych dopuszczonych dowodów. Natomiast Sąd nie dał wiary zeznaniom powoda co do zakresu informacji jakie otrzymał od pracownika banku i braku wiedzy na temat nabywanego produktu. Wskazać należy, że już we wniosku kredytowym zawarte było oświadczenie powoda, że został przez bank poinformowany o ryzyku związanym z oprocentowaniem zmienną stopą procentową oraz jest świadomy ponoszenia w związku z tym tego ryzyka. Oświadczył także, że jest świadomy ryzyka kursowego. Także w samej umowie, w jej pkt 5, zawarto Oświadczenia związane z ryzykiem kursowym oraz ryzykiem zmiennej stopy procentowej. We wszystkich oświadczeniach powód potwierdził, że jest świadomy ryzyka i je akceptuje. Zaznaczyć należy, że powód pracował wówczas w Niemczech i zarabiał w walucie EURo, a więc na co dzień posługiwał się walutą obcą. Powód mógł nie wiedzieć, o ile konkretnie wzrośnie kurs EUR i czy będzie to wzrost istotny. Wiedział natomiast, że wzrost ten przełoży się na wysokość raty spłaty kredytu oraz wysokość zadłużenia w złotych polskich. Należy również zwrócić uwagę, że waluta EUR jest stabilną walutą i jak trafnie wskazał pozwany porównując średni kurs EUR/PLN z lutego 2016 r. (zawarcie umowy) oraz sierpnia 2021 r. (sporządzenie pozwu), wzrósł on jedynie o 18 groszy, a więc ryzyko powoda było znikome, o czym również powód musiał wiedzieć zarabiając w ww. walucie. Oczywistym również było, że bank zaproponował mu kredyt tylko w EUR, gdyż był dla niego najbardziej korzystny z racji otrzymywanego przez powoda wynagrodzenia w EUR. Nie umknął uwadze Sądu również fakt, że powód otrzymał wcześniej projekt umowy (ok. tydzień przed jej podpisaniem), a więc mógł dokładnie zapoznać się z jej treścią, a w razie wątpliwości mógł ją skonsultować. Nie można zatem dać wiary powodowi, że nie otrzymał rzetelnej i jasnej informacji na temat nabywanego produktu.

Na podstawie zeznań powoda Sąd ustalił, że w dacie zawierania umowy kredytowej powód posiadał status konsumenta, zaś posiadana przez niego wiedza i doświadczenie życiowe oraz zawodowe nie przekraczały poziomu przeciętnego, o czym świadczą jego zeznania na rozprawie.

Sąd pominął wniosek o przeprowadzenie dowodu zeznań świadków A. P. i K. P. jako nieistotne na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2), 3) i 5) k.p.c. Wskazać należy, że świadkowie ci nie brali udziału w procesie zawierania umowy przez powoda z pozwanym a fakty, na które mieli zeznawać świadkowie, miały marginalne znaczenie dla ustalenia stanu faktycznego niniejszej sprawy. Ogólne kwestie, jakie miały zostać wykazane ich zeznaniami, niezwiązane z faktem zawarcia będącej przedmiotem sporu umowy, takie jak oferty banku w zakresie kredytów hipotecznych na dzień zawarcia umowy, obowiązki informowania o ryzyku kursowym, sposoby wypłaty i spłaty kredytów w EUR, sposoby ustalania kursów walut, rynkowy charakter kurów walut wskazanych w Tabeli Kursów nie miały znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, której istotą jest ustalenie, czy kwestionowana w niniejszym procesie umowa zawierała postanowienia niedozwolone. Podkreślić także należy, że okoliczności te zostały wykazane już innymi dowodami w szczególności dowodami z załączonych do sprawy dokumentów

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie. Zdaniem Sądu zgromadzony w sprawie materiał procesowy okazał się wystarczający do uznania, że umowa kredytu denominowanego poddana pod osąd nie zawiera postanowień niedozwolonych, na które uwagę zwracał powód w pozwie, a w związku z tym nie może być uznana za nieważną.

Osnową twierdzenia strony powodowej była nieważność kwestionowanej umowy opierająca sie na tym, że kontrakt zawiera niedozwolone postanowienia umowne dotyczące sposobu ustalania przez pozwanego kursów waluty EUR na potrzeby określenia wysokości kwot w PLN podlegających wypłacie przez bank i spłacie jego rat. W ocenie powoda konieczne wyeliminowanie z umowy tych postanowień, prowadzi w konsekwencji do braku możliwości dalszego wykonywania Umowy.

Wskazać należy, że w chwili ubiegania się o kredyt przez powoda powszechnie znane były informacje o stosowanych przez bank spreadach i własnych kursach przy wykonywaniu umów powiązanych z walutą obcą. W IV kwartale 2008 r. upadł bowiem L. B. i po raz pierwszy zmaterializowało się ryzyko kursowe, przede wszystkim w odniesieniu do CHF. Tematyka kredytów powiązanych z walutą obcą była szeroko dyskutowana w środkach masowego przekazu. W grudniu 2008 r. Komisja Nadzoru Finansowego przyjęła Rekomendację S (II) dotyczącą dobrych praktyk w zakresie ekspozycji kredytowych zabezpieczonych hipotecznie, a Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów we wrześniu 2009 r. opublikował Raport o spreadach. Oba powyższe dokumenty stały się podstawą nowelizacji m.in. Prawa bankowego ustawą z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy – Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 165, poz. 984), która weszła w życie w dniu 26 sierpnia 2011 r. W noweli tej nałożono na banki m.in. obowiązek podawania sposobu ustalania kursów walut.

Sąd podziela dominujący w orzecznictwie pogląd wyrażony chociażby w niedawnym wyroku Sądu Najwyższego z dnia 2 czerwca 2021 r., I CSKP 55/21, w którym wskazano, że chybione są zarzuty dotyczące samej sprzeczności konstrukcji umowy kredytu odwołującej się do waluty obcej, w tym przewidującej udzielenie kredytu denominowanego w walucie obcej, z art. 69 ust. 1 pr.bank. Umowa kredytu wiążąca wysokość udzielonego kredytu oraz wysokość jego spłat z kursem waluty obcej, np. franka szwajcarskiego, nie jest sprzeczna z ogólną konstrukcją umowy kredytu przewidzianą w art. 69 ust. 1 pr.bank. Orzecznictwo Sądu Najwyższego jest w tym zakresie już utrwalone (zob. np. wyrok Sądu Najwyższego z 11 grudnia 2019 r., V CSK 382/18, a także powołane w nim wyroki Sądu Najwyższego: z 22 stycznia 2016 r., I CSK 1049/14; z 19 marca 2015 r., IV CSK 362/14; z 22 stycznia 2016 r., I CSK 1049/14; z 1 marca 2017 r., IV CSK 285/16). W szczególności ustawa z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2011 r. Nr 165, poz. 984), czyli tzw. ustawa antyspreadowa, potwierdziła tylko to, co wcześniej wynikało już z zasady autonomii woli stron (art. 353 ¹ k.c.), a mianowicie, że przed wejściem w życie tej ustawy dopuszczalne było zawieranie umów o kredyt denominowany, jak i indeksowany (wyrok Sądu Najwyższego z 30 października 2020 r., II CSK 805/18). Tym samym umowa nie może zostać uznana za nieważną z uwagi na sam fakt jej istotnego elementu konstrukcyjnego, jakim było odwołanie się do waluty obcej przez denominację.

Niedozwolonego charakteru nie miało także wyrażenie przedmiotu zobowiązania w walucie obcej (EUR). W orzecznictwie Trybunału wskazuje się, że instytucje finansowe muszą zapewniać kredytobiorcom informacje wystarczające do podejmowania przez kredytobiorców świadomych i rozważnych decyzji oraz powinny wyjaśniać co najmniej, jak na wysokość raty kredytu wpłynęłyby deprecjacja środka płatniczego państwa członkowskiego, w którym kredytobiorca ma miejsce zamieszkania lub siedzibę, i wzrost zagranicznej stopy procentowej, przy czym zakres udzielanych informacji nie może wykraczać ponad to, co w dacie zawarcia umowy było możliwe do ujawnienia (por. wyrok w sprawie C-186/16 A., wyrok w sprawie C-212/20). Pierwszorzędne znaczenie należy tu nadać literalnej treści pouczenia ujętego w dokumentacji umownej. Zauważyć przy tym należy, że treść oświadczeń zawartych we wniosku kredytowym oraz treść samej umowy wprost wskazywała na ryzyko zmiany wysokości globalnej zadłużenia oraz zmiany wysokości rat na wypadek deprecjacji waluty polskiej do euro. Niezależnie od tego w ocenie Sądu kwestia zakresu przekazanych powodowi pouczeń nie może świadczyć o samodzielnej przyczynie ważności bądź nieważności umowy, skoro powód będąc konsumentem, dostatecznie dobrze poinformowanym, uważnym i ostrożnym, dysponując choć ograniczonym pouczeniem, miał jednak możliwość dopytania czy samodzielnego zweryfikowania kwestii przedstawionego mu ryzyka. Dodatkowo należy zauważyć, że stanowiące odwołanie dla Trybunału zalecenie Europejskiej Rady ds. Ryzyka Systemowego (adresowane do państw członkowskich i krajowych instytucji nadzoru oraz motywowane względami makroostrożnościowymi systemu finansowego) pochodzi z września 2011 r., zatem nie sposób w ocenie Sądu automatycznie zakładać, że brak bezpośredniego spełnienia warunków pouczenia, o których stanowi zalecenie, świadczyć miało o niespełnieniu przez postanowienia umowne dotyczące wyrażenia zobowiązania w EUR warunku przejrzystości (jednoznaczności), a przez to miały charakter niedozwolony i skutkujący nieważnością umowy, jako dotyczący świadczenia głównego. Sąd Okręgowy podziela zapatrywanie Sądu Najwyższego wyrażone chociażby w wyroku z dnia 3 lutego 2022 r., II CSKP 415/22 (niepubl.), że w zakresie należytego wykonania przedkontraktowego obowiązku co do ryzyka kursowego, wystarczające byłoby unaocznienie kredytobiorcy, iż każda zmiana kursowa ma skutek w postaci zmiany wysokości zadłużenia oraz zmianę wysokości raty. Tym samym w świetle materiału procesowego sprawy należy uznać, że pozwany spełnił minimalny standard w zakresie przejrzystości wyrażenia zobowiązania w euro informując klienta, z założenia rozsądnego konsumenta o ryzyku kursowym, które może wpływać zarówno na zwiększenie raty i kwoty zadłużenia.

W szczególności, że w sprawie niniejszej kwestionowana była czynność bankowa w postaci kredytu denominowanego. W ocenie Sądu, przeciętnemu konsumentowi, a tym bardziej powodowi, który na co dzień pracował w Niemczech i zarabiał w EUR, nie powinno nastręczać trudności przy uwzględnieniu wiedzy powszechnie znanej, że wyrażenie przedmiotu zobowiązania kredytobiorcy w walucie obcej uzależnia wysokość jego świadczenia od kursów walut względem waluty macierzystej, które z założenia są zmienne.

W ramach prezentowanego stanowiska powód akcentuje fakt posługiwania się przez kontrakt postanowieniami o konieczności stosowania klauzul przeliczeniowych na potrzeby wykonywania umowy, które przyznawać miały bankowi prawo do kształtowania wysokości świadczenia wynikającego z umowy. Sąd Okręgowy podziela argumentację, że klauzula przeliczeniowa wyrażająca wysokość zobowiązania w walucie obcej, pomimo wypłaty kredytu w złotych oraz mechanizm spłaty kredytu w złotych polskich w oparciu o przeliczenie wysokości raty w walucie obcej z zastosowaniem właściwego kursu kupna/sprzedaży waluty wynikającego z tabeli kursów walut (dewiz) obowiązujących danego dnia w banku, osadzone są w niedozwolonych postanowieniach umownych (co należy uznać za przesądzone w świetle orzecznictwa sądów powszechnych i Sądu Najwyższego, ale także Trybunału Sprawiedliwości UE - por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 22 września 2020 r., V ACa 143/20, por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 22 stycznia 2016 r., I CSK 1049/14, z dnia 1 marca 2017 r., IV CSK 285/16, z dnia 19 września 2018 r., I CNP 39/17, z dnia 24 października 2018 r., II CSK 632/17, z dnia 13 grudnia 2018 r., V CSK 559/17, z dnia 27 lutego 2019 r., II CSK 19/18, z dnia 4 kwietnia 2019 r., III CSK 159/17, z dnia 9 maja 2019 r., I CSK 242/18, z dnia 29 października 2019 r., IV CSK 309/18, z dnia 11 grudnia 2019 r., V CSK 382/18, wyrok TSUE z dnia 18 listopada 2021 r., C-212/20). Niemniej jednak pogląd ten nie znajduje zastosowania w sprawie niniejszej, gdyż zarówno okoliczności zawarcia umowy, jak i treść spornych postanowień o stosowaniu tabel kursowych ustalanych przez bank, a także umożliwienie klientowi spłaty kredytu bezpośrednio w walucie EUR od początku obowiązywania kontraktu prowadzą do wniosku, że brak jest możliwości zarzucenia, iż sporna umowa prowadzi do rażącej nierównowagi kontraktowej pomiędzy bankiem, a jego klientem.

Istotą bowiem zagadnienia dotyczącego stosowania klauzul przeliczeniowych w oparciu o tabele banku na potrzeby wykonywania umowy kredytu denominowanego czy indeksowanego jest bowiem ocena czy brzmienie tych klauzul rzeczywiście umożliwia jednej stronie kontraktu dowolne ukształtowanie sytuacji prawnej drugiej strony kontraktu. W sprawie niniejszej powód zawierając umowę działał w charakterze konsumenta, zatem stwierdzenie, że postanowienia te mają charakter niedozwolony prowadziłoby do wniosku o konieczności ich wyeliminowania ze stosunku prawnego kredytu, zaś skutkiem takiego zabiegu często jest wniosek o nieważność umowy z uwagi na brak niezbędnych, elementów konstrukcyjnych kredytu dotyczących zasad jego wypłaty i spłaty (art. 385 ¹ i nast. K.c., art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 69 pr. bank).

W ocenie sądu okoliczności faktyczne niniejszej sprawy, a przede wszystkim całokształt brzmienia kwestionowanej przez powoda umowy nie mogą prowadzić do takiego wniosku, gdyż:

postanowienia spornej umowy o stosowaniu tabel kursowych banku nie mają charakteru niedozwolonego, albowiem metodyka ustalenia tabeli została w umowie zdefiniowana w przeciwieństwie do innych umów, zawieranych co do zasady w okresie wcześniejszym,

powodowi umożliwiono spłatę kredytu w EUR od początku obowiązywania umowy.

Dokonując niezbędnego rozwinięcia powyższych punktów należy wskazać, że w ocenie Sądu sporna umowa w punkcie 5.3 określała regułę ustalania kursu kupna i sprzedaży waluty przez bank, która spełnia minimalny standard przejrzystości. Zgodnie z nim, kursy wymiany walut w Tabeli Kursów ustalane są przez bank w każdym dniu roboczym w oparciu o średni kurs z rynku walutowego ( (...)) ustalany najpóźniej do godziny 9:30 czasu obowiązującego w Polsce (kurs bazowy). Kurs kupna ustalany jest w oparciu o wzór: kurs kupna=2*kurs bazowy/(2+spread walutowy wyrażony w procentach), a kurs sprzedaży w oparciu o wzór: kurs sprzedaży = kurs bazowy + (spread walutowy wyrażony w procentach*kurs kupna)/2. Wartość Spreadu walutowego wyrażonego w procentach, to zaś stosunek spreadu walutowego wyrażonego kwotowo (stanowiącego różnicę między kursem sprzedaży a kursem kupna waluty obcej określanych w tabeli kursów) do kursu kupna i jego wartość może ulec zmianie w drodze jednostronnego oświadczenia banku na zasadach określonych w umowie. Wartość spreadu walutowego wyrażonego w procentach na dzień zawarcia umowy w odniesieniu do waluty EUR wynosiła 7,25%. Bank posiadał zaś uprawnienie do zmiany spreadu walutowego wyrażonego w procentach na podstawie przesłanek określonych w punkcie 4.7 regulaminu produktowego o wartość wyrażonej w punktach procentowych zmiany określonych w tym postanowieniu podstaw (osiem podstaw, m.in. wzrost inflacji w stopniu ogłaszanym przez GUS co najmniej o 0,1%, wzrost wskaźnika cen dóbr inwestycyjnych publikowanych przez GUS co najmniej o 0,1%, zmiany stóp procentowych, poziomu rezerw, wzrost opłat pocztowych, telekomunikacyjnych).

W tym kontekście warty odnotowania jest niedawny wyrok Trybunału Sprawiedliwości z 18 listopada 2021 r., C-212/20, w którym stwierdzono, że z art. 5 dyrektywy 93/13 wynika, iż treść klauzuli umowy kredytu zawartej między przedsiębiorcą a konsumentem ustalającej cenę zakupu i sprzedaży waluty obcej, powinna, na podstawie jasnych i zrozumiałych kryteriów, umożliwić właściwie poinformowanemu oraz dostatecznie uważnemu i racjonalnemu konsumentowi zrozumienie sposobu ustalania kursu wymiany waluty obcej stosowanego w celu obliczenia kwoty rat kredytu, w taki sposób, aby konsument miał możliwość w każdej chwili samodzielnie ustalić kurs wymiany stosowany przez przedsiębiorcę. Analogiczna argumentacja ma również zastosowanie w przypadku kredytów denominowanych w walutach obcych. W ocenie Sądu wzór ustalony w umowie pozwala konsumentowi na dokonanie samodzielnej weryfikacji czy bank stosując dane przeliczenie zastosował kurs ustalony w umowie czy też kurs inny, co mogłoby sugerować nienależyte wykonanie zobowiązania przez przedsiębiorcę i rodzić jego odpowiedzialność odszkodowawczą (art. 471 k.c.). Kurs bazowy – zgodnie we wzorem – miał być bowiem pobierany z rynku między bankowego (...) z tym zastrzeżeniem, że „pobranie” danych wyjściowych miałoby nastąpić najpóźniej do godziny 9:30. Można się zgodzić z argumentacją powoda, że definicja ta w tej części nie określa konkretnego źródła zaciągnięcia konkretnego kursu, niemniej jednak w ocenie Sądu nie oznacza to, że ustalenie to było niemożliwe. Sporne postanowienie co do rynku (...) można uznać co najwyżej za niejednoznaczne w rozumieniu art. 385 § 2 k.c. (art. 5 dyrektywy 93/13), które należy przez to tłumaczyć na korzyść konsumenta. W ocenie Sądu oznacza to, że punktem wyjścia dla ustalenia kursu bazowego z rynku (...) winien być kurs z danego dnia z zakresu godzin 0:00-9:30, który jest najkorzystniejszy dla konsumenta, tj. najwyższy dla kursu kupna ustalanego dla wypłaty i najniższy dla kursu sprzedaży branego pod rozwagę przy ustaleniu wysokości raty spłaty w PLN. W ocenie Sądu wystarczające byłoby tu poleganie na kursach ogłaszanych publicznie, np. poprzez sieć internet za pomocą stron, które wskazywałyby, że publikując kursy walut w oparciu o rynek (...). Bank chcąc zadbać, aby postanowienie to nie budziło żadnych wątpliwości, mógł wskazać na konkretne źródło i datę publikacji kursu bazowego – zaniechując tej czynności, może ponosić ewentualne konsekwencje tego, że klienci mogą wskazywać w ramach postępowań odszkodowawczych, iż podstawą ustalenia właściwego kursu kupna/sprzedaży był kurs mniej korzystny dla konsumenta (np. z godziny 9, a nie 7). Niemniej jednak okoliczność ta nie świadczy w ocenie Sądu o niedozwolonym charakterze postanowienia dotyczącego metodyki ustalania kursu, gdyż ma ona charakter wystarczająco zobiektywizowany.

Dalsze elementy wzoru ustalenia tabel kursu nie budzą w ocenie Sądu wątpliwości. Umowa definiowała bowiem zarówno spread walutowy, jak i spread walutowy wyrażony w procentach, wskazywała wysokość spreadu walutowego wyrażonego w procentach na datę zawarcia umowy oraz szczegółowo wskazywała na przesłanki jego zmiany. Tym samym, przykładowo, przy kursie bazowym 4 zł, przy zastosowaniu spreadu 7,25%, kurs kupna wynosił 3,86 zł (2x4 zł/2+0,0725), zaś kurs sprzedaży 4,1399 (4 zł+[0,0725x3,86]/2). Tym samym zdaniem Sądu sporne postanowienia umożliwiały właściwie poinformowanemu oraz dostatecznie uważnemu i racjonalnemu konsumentowi zrozumienie sposobu ustalania kursu wymiany waluty obcej stosowanego w celu obliczenia kwoty wpłacanego kredytu w złotych polskich, jak i kwoty rat w złotych, o ile na tę formę spłaty umówiły się strony. Okoliczności te świadczą w ocenie Sądu o braku niedozwolonego charakteru postanowień pkt 2.3.1.1 w zw. z pkt 5.3 Umowy oraz 4.7 Regulaminu Produktowego (kurs do ustalenia spłaty rat w PLN) oraz pkt 3.2.3 Regulaminu Produktowego w zw. z pkt 5.3 Umowy (kurs do ustalenia kwoty do wypłaty w PLN).

W odniesieniu zaś do zagadnienia spłaty kredytu strona powodowa pomija okoliczność, iż nawet potencjalne uznanie niedozwolonego charakteru postanowienia pkt 2.3.1.1 w części stosowania przeliczeń środków zgromadzonych w złotych na euro w oparciu o tabelę kursową banku nie będzie prowadziło do wniosku o nieważności umowy. Z rozbudowanego brzmienia przywołanego postanowienia możliwe jest w ocenie Sądu wyprowadzenie kilku odrębnych norm kontraktowych: spłata kredytu następuję przez obciążenie rachunku bieżącego i przelew środków na rachunek bieżącej obsługi kredytu, jeżeli środki na rachunku zgromadzone są w złotych, bank pobierze równowartość kwoty zadłużenia ustaloną w oparciu o bankowy kurs sprzedaży, kredyt może być spłacany w walucie EUR w formie bezgotówkowej na rachunek bieżącej obsługi kredytu, kredyt może być spłacany w innej walucie za zgodną banku, wtedy następuje najpierw przeliczenie kwoty na złote po kursie kupna, a następnie na EUR po kursie sprzedaży z tabeli kursów ustalanych przez bank. Tym samym nawet eliminacja postanowień o konieczności stosowania tabel kursowych dla ustalenia równowartości wymaganej spłaty nie prowadzi do powstania luki w kontrakcie, przez którą nie mógłby on być wykonywany. Nadal będzie bowiem istniało postanowienie wskazujące na możliwość spłaty zobowiązania w walucie EUR w formie bezgotówkowej. W przeciwieństwie od innych umów kredytu indeksowanego czy denominowanego, konsument-strona umowy będącej przedmiotem rozpoznania w niniejszej sprawie nie był zmuszany do jej wykonywania poprzez korzystanie z mechanizmu przeliczeniowego odnoszącego się do tabel kursowych ustalanych przez bank i ponoszenia potencjalnie dodatkowego kosztu, jaki mógł wynikać z zastosowania kursu mniej korzystnego dla konsumenta. Miał on bowiem możliwość spłaty bezpośrednio w walucie kredytu, co świadczy o niewystępowaniu równowagi kontraktowej pomiędzy stronami umowy.

Reasumując powyższą część uzasadnienia, w ocenie Sądu twierdzenia pozwu dotyczące niedozwolonego charakteru klauzul przeliczeniowych umowy okazały się nieuzasadnione, w związku z czym brak jest podstaw do uznania umowy za nieważną z powodu braków konstrukcyjnych umowy kredytu, uniemożliwiających jej wykonywanie.

Także argumentację powoda dotyczącą naruszenia przez pozwanego ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz. U. z 2017 r. poz. 2070) należy uznać za chybioną. Z dokumentów przedłożonych przez pozwanego, a w szczególności z oświadczenia związane z ryzykiem kursowym oraz ryzykiem zmiennej stopy procentowej jednoznacznie wynika, że powód otrzymał pełną, rzetelną i zrozumiałą także w sensie ekonomicznym informację na temat nabywanego produktu oraz ryzyk związanych z zaciągnięciem zobowiązania w walucie obcej. Nie można też pominąć także miejsca pracy powoda (Niemcy) i jego zarobków walucie EUR. Powód miał zatem doświadczenie na rynku walutowym i przez lata pracy innym kraju, mógł zaobserwować zmiany kursów walut, w tym wpływ sytuacji rynkowej w Polsce i na świecie na wysokość tych kursów. Powód nie udowodnił, aby został wprowadzony w błąd co do cech produktu, w szczególności ryzyka i korzyści związanych z produktem, a także ceny oraz sposobu obliczenia ceny, a jego twierdzeniom przeczą dokumenty, które podpisał.

Z powyższych względów brak jest podstaw do stwierdzenia nieważności umowy kredytu jako sprzecznej z ustawą albo mającej na celu obejście ustawy (art. 58 § 1 k.c.).

Nie sposób również wywodzić, aby będąca przedmiotem sporu umowa kredytu była niezgodna z zasadami współżycia społecznego, co również miałoby prowadzić do jej nieważności (art. 58 § 2 k.c.). W toku postępowania nie ujawniono okoliczności, które wskazywałyby, że zaproponowanie przez bank zawarcia spornej umowy godzić by miało w sferę zasad współżycia społecznego i przez to skutkować miało nieważnością umowy z uwagi na art. 58 § 2 k.c. W świetle okoliczności sprawy, tj. pozyskania przez stronę powodową kredytu w celu zaspokojenia jej potrzeb mieszkaniowych, Sąd nie doszukał się okoliczności wskazujących na to, że pozwany bank wykorzystał swoją pozycję w celu związania strony powodowej długoletnim zobowiązaniem mającym przynosić tylko niemu korzyści, w szczególności, że powód sam zdecydował się na produkt tego rodzaju.

O kosztach procesu Sąd orzekł zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sporu (art. 98 k.p.c.). W związku z tym zwrotowi na rzecz pozwanego podlegają: koszty zastępstwa procesowego jednego pełnomocnika będącego radcą prawnym w wysokości 10.800,00 zł (§ 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie), a także uiszczona w związku z tym opłata od pełnomocnictwa w wysokości 17,00 zł. Od tej kwoty należną się odsetki od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty. Z uwagi na typowy charakter sprawy stawkę wynagrodzenia pełnomocnika ustalono w oparciu o stawę podstawową.

Mając na uwadze całokształt przedstawionych powyżej rozważań, Sąd orzekł jak na wstępie.

Sędzia Agnieszka Kossowska

ZARZĄDZENIE

(...)

Sędzia Agnieszka Kossowska