Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

POSTANOWIENIE

Dnia 29 października 2025 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie XXVIII Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: sędzia del. Michał Maj

po rozpoznaniu w dniu 29 października 2025 roku w Warszawie na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa Banku (...) spółki akcyjnej z siedzibą w G.

przeciwko KP i PP

o zapłatę

postanawia:

I. na podstawie art. 267 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej zwrócić się do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej o udzielenie odpowiedzi na pytanie:

czy w kontekście uznania za nieważną w całości umowy kredytu zawartej z konsumentem przez przedsiębiorcę, a to ze względu na to, że umowa ta zawierała nieuczciwe warunki, bez których nie mogła dalej obowiązywać, art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich oraz zasadę skuteczności należy interpretować w ten sposób, że sprzeciwiają się orzecznictwu krajowemu, zgodnie z którym złożenie przez konsumenta oświadczenia o potrąceniu jego wierzytelności w zakresie należności głównej ma moc wsteczną od chwili, kiedy wierzytelność ta stała się wymagalna, co eliminuje skutki opóźnienia w zapłacie tej należności i powoduje umorzenie odsetek ustawowych za opóźnienie, które w razie braku potrącenia byłyby należne konsumentowi od przedsiębiorcy,

II. na podstawie art. 177 § 1 pkt 3 ¹ k.p.c. zawiesić postępowanie do czasu udzielenia przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej odpowiedzi na powyższe pytanie prejudycjalne.

sędzia del.

Michał Maj

UZASADNIENIE

1.  Przedmiot sporu w postępowaniu głównym i istotne okoliczności faktyczne.

2.  W dniu 13.03.2007 r. pomiędzy (...) Bankiem spółką akcyjną z siedzibą w G. (poprzednikiem prawnym powoda) a pozwanymi została zawarta umowa kredytu w kwocie 237.520,26 PLN, indeksowanego kursem CHF. W dniu 6.11.2007 r. strony zawarły aneks do powyższej umowy kredytu, na podstawie którego kwota kredytu została podwyższona o 10.150 PLN.

3.  Bank uruchomił kredyt kwotą łącznie 242.662,96 PLN. W okresie od dnia 25.07.2007 r. do dnia 27.11.2023 r. bank pobrał od kredytobiorców łącznie kwotę 283.421,42 PLN tytułem spłaty rat kredytu.

4.  W dniu 3.07.2022 r. bankowi zostało doręczone pismo, w którym kredytobiorcy wezwali go do zapłaty kwoty 151.885,72 PLN tytułem zwrotu należności spełnionych w wykonaniu nieważnej umowy kredytu zawartej przez strony.

5.  W dniu 22.12.2023 r. bankowi zostało doręczone pismo, w którym kredytobiorcy wezwali go do zapłaty kwoty 131.535,70 PLN tytułem zwrotu należności spełnionych w wykonaniu nieważnej umowy kredytu zawartej przez strony.

6.  Pismem z dnia 5.01.2024 r. kredytobiorcy złożyli bankowi oświadczenie o potrąceniu, w którym wskazali, że potrącają z wierzytelnością banku o zwrot równowartości kapitału kredytu w kwocie 242.662,96 PLN własne wierzytelności:

- w pierwszej kolejności w kwocie 131.535,70 PLN tytułem równowartości rat kredytu uiszczonych w okresie od dnia 25.04.2007 r. do dnia 25.08.2010 r. i od dnia 27.11.2019 r. do dnia 27.11.2023 r.,

- w drugiej kolejności w kwocie 27.488,19 PLN tytułem odsetek ustawowych za opóźnienie za okres od dnia 4.07.2022 r. do dnia 5.01.2024 r. od kwoty 151.885,72 PLN,

- w ostatniej kolejności w kwocie 151.885,72 PLN tytułem równowartości rat kredytu uiszczonych w okresie od dnia 26.08.2010 r. do dnia 26.11.2019 r.

7.  W pozwie złożonym w dniu 29.07.2020 r. kredytobiorcy wnieśli o zasądzenie od banku na ich rzecz kwoty 69.102,04 PLN z ustawowymi odsetkami za opóźnienie. Pismem procesowym z dnia 30.09.2021 r. kredytobiorcy zmienili żądanie pozwu w ten sposób, że wnieśli o ustalenie nieistnienia stosunku prawnego wynikającego z umowy kredytu zawartej przez strony i zasądzenie od banku na ich rzecz kwoty 151.885,72 PLN z ustawowymi odsetkami za opóźnienie. Sprawa ta została rozpoznana przez Sąd Okręgowy w Warszawie, który wyrokiem z dnia 3.03.2025 r., sygn. akt XXVIII C 17646/21, ustalił, że pomiędzy stronami nie istnieje stosunek prawny wynikający z umowy kredytu z dnia 13.03.2007 r. (pkt I), zasądził od banku na rzecz kredytobiorców kwotę 68.246,65 PLN z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 6.01.2024 r. do dnia zapłaty (pkt II), oddalił powództwo w pozostałej części (pkt III) i rozdzielił stosunkowo koszty procesu między stronami (pkt IV). W uzasadnieniu tego wyroku Sąd Okręgowy w Warszawie wskazał, że umowa kredytu zawarta przez strony zawiera nieuczciwe warunki umowne, bez których nie może być wykonywana, a wobec tego umowa ta jest nieważna i nie istnieje stosunek prawny wynikający z tej umowy. W związku z tym Sąd Okręgowy uwzględnił powództwo o ustalenie. Natomiast powództwo o zapłatę zostało uwzględnione w części, bowiem Sąd Okręgowy uznał, że oświadczenie o potrąceniu złożone przez kredytobiorców spowodowało, że ich roszczenie częściowo wygasło.

8.  Niniejsze postępowanie zostało zainicjowane przez bank, który w pozwie złożonym w dniu 26.09.2023 r. wniósł o zasądzenie od kredytobiorców na jego rzecz kwoty 242.662,96 PLN z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia doręczenia odpisu pozwu do dnia zapłaty. Odpis pozwu został doręczony kredytobiorcom w dniu 4.12.2023 r. W dniu 30.01.2024 r. kredytobiorcy złożyli odpowiedź na pozew, w której wnieśli o oddalenie powództwa, powołując się m.in. na zarzut potrącenia. W dniu 25.08.2025 r. bank złożył pismo procesowe, w którym częściowo cofnął pozew i zmodyfikował żądanie w ten sposób, że obecnie domaga się zasądzenia od kredytobiorców kwot:

- 27.488,19 PLN tytułem zwrotu równowartości części kapitału kredytu z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 5.12.2023 r. do dnia zapłaty,

- 2.055,95 PLN tytułem skapitalizowanych odsetek ustawowych za opóźnienie od kwoty 215.174,77 PLN z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia doręczenia kredytobiorcom odpisu tego pisma procesowego do dnia zapłaty.

Bank uzasadnił powyższe żądanie wskazując, że uznał oświadczenie o potrąceniu złożone przez kredytobiorców było skuteczne w zakresie kwoty 215.174,77 PLN. Natomiast bank zakwestionował skuteczność oświadczenia o potrąceniu w zakresie kwoty 27.488,19 PLN, czyli skapitalizowanych odsetek za opóźnienie, powołując się na art. 499 k.c.

9.  Właściwe przepisy prawne.

10.  Przepisy polskie.

11.  Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93, ze zm.), dalej: k.c.

12.  Czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy (art. 58 § 1).

13.  Postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny (art. 385 ¹ § 1).

14.  Jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie (art. 385 ¹ § 2).

15.  Oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść, okoliczności zawarcia oraz uwzględniając umowy pozostające w związku z umową obejmującą postanowienie będące przedmiotem oceny (art. 385 ²).

16.  Kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości (art. 405).

17.  Przepisy artykułów poprzedzających stosuje się w szczególności do świadczenia nienależnego (art. 410 § 1).

18.  Świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia (art. 410 § 2).

19.  Jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania (art. 455).

20.  Jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi (art. 481 § 1).

21.  Jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była oznaczona, należą się odsetki ustawowe za opóźnienie w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych. Jednakże gdy wierzytelność jest oprocentowana według stopy wyższej, wierzyciel może żądać odsetek za opóźnienie według tej wyższej stopy (art. 481 § 2).

22.  Gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym (art. 498 § 1).

23.  Wskutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej (art. 498 § 2).

24.  Potrącenia dokonywa się przez oświadczenie złożone drugiej stronie. Oświadczenie ma moc wsteczną od chwili, kiedy potrącenie stało się możliwe (art. 499).

25.  Dyrektywa Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz.U. 1993, L 95, s. 29 - wyd. spec. w jęz. polskim, rozdz. 15, t. 2, s. 288), dalej: dyrektywa 93/13.

26.  Państwa Członkowskie stanowią, że na mocy prawa krajowego nieuczciwe warunki w umowach zawieranych przez sprzedawców lub dostawców z konsumentami nie będą wiążące dla konsumenta, a umowa w pozostałej części będzie nadal obowiązywała strony, jeżeli jest to możliwe po wyłączeniu z niej nieuczciwych warunków (art. 6 ust. 1).

27.  Zarówno w interesie konsumentów, jak i konkurentów państwa członkowskie zapewnią stosowne i skuteczne środki mające na celu zapobieganie stałemu stosowaniu nieuczciwych warunków w umowach zawieranych przez sprzedawców lub dostawców z konsumentami (art. 7 ust. 1).

28.  Uzasadnienie odesłania – co do związku pytania prejudycjalnego z rozstrzygnięciem sprawy przed sądem odsyłającym.

29.  W umowie kredytu zawartej przez strony znajdują się nieuczciwe warunki umowne (art. 3 ust. 1 dyrektywy 93/13), bez których wykonywanie umowy nie jest możliwe (art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13), a zatem umowa jest nieważna (art. 58 § 1 k.c.). Nieważność umowy oznacza, że strony powinny zwrócić sobie wszystkie świadczenia spełnione na podstawie tej umowy (art. 405 k.c. w zw. z art. 410 § 1 k.c.), a więc kredytobiorcy powinni zwrócić bankowi równowartość wypłaconego kapitału kredytu w kwocie 242.662,96 PLN, a bank powinien zwrócić konsumentom równowartość uiszczonych rat kredytu w kwocie 283.421,42 PLN. Pismem doręczonym bankowi w dniu 3.07.2022 r. kredytobiorcy wezwali go do zapłaty kwoty 151.885,72 PLN, a zatem roszczenie kredytobiorców stało się wymagalne (art. 455 k.c.) i wobec tego bank powinien zapłacić kredytobiorcom także odsetki ustawowe za opóźnienie od kwoty 151.885,72 PLN za okres od dnia 4.07.2022 r. do dnia zapłaty (art. 481 § 1 i 2 k.c.).

30.  Dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy istotne znaczenie ma odpowiedź na pytanie, jakie skutki prawne spowodowało złożenie przez kredytobiorców oświadczenia o potrąceniu w dniu 5.01.2024 r. Potrącenie wierzytelności powoduje, że wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej (art. 498 § 2 k.c.), a oświadczenie o potrąceniu ma moc wsteczną od chwili, kiedy potrącenie stało się możliwe (art. 499 zdanie drugie k.c.). W związku z tym sąd odsyłający musi dokonać oceny, czy przedstawienie przez konsumentów do potrącenia należności głównej wraz z odsetkami spowodowało wygaśnięcie tych odsetek.

31.  Suma rat kredytu spłaconych przez kredytobiorców w wykonaniu nieważnej umowy kredytu wynosi 283.421,42 PLN. Część tych rat w kwocie 68.246,65 PLN zasądził od banku na rzecz kredytobiorców Sąd Okręgowy w Warszawie wyrokiem z dnia 3.03.2025 r., sygn. akt XXVIII C 17646/21. Natomiast pozostała część równowartości rat kredytu w kwocie 215.174,77 PLN była przedmiotem oświadczenia o potrąceniu złożonego przez kredytobiorców. W tym zakresie skuteczność oświadczenia o potrąceniu jest pomiędzy stronami bezsporna oraz nie budzi wątpliwości sądu odsyłającego. Natomiast przedmiotem sporu stron i zarazem rozważań sądu odsyłającego jest to, czy oświadczenie kredytobiorców o potrąceniu było skuteczne w zakresie obejmującym wierzytelność w kwocie 27.488,19 PLN tytułem odsetek ustawowych za opóźnienie za okres od dnia 4.07.2022 r. do dnia 5.01.2024 r. od kwoty 151.885,72 PLN. Według kredytobiorców oświadczenie o potrąceniu mogło obejmować skapitalizowane odsetki za opóźnienie, w związku z czym ich oświadczenie o potrąceniu było skuteczne również co do kwoty 27.488,19 PLN i wobec tego powództwo banku o zapłatę tej kwoty powinno zostać oddalone, skoro roszczenie banku w tej wysokości wygasło. Natomiast bank argumentuje, że skoro zgodnie z art. 499 k.c. oświadczenie o potrąceniu ma moc wsteczną od chwili, kiedy potrącenie stało się możliwe, czyli od chwili, w której wierzytelność przedstawiona przez kredytobiorców do potrącenia stała się wymagalna, to złożenie przez kredytobiorców oświadczenia o potrąceniu wierzytelności w kwocie 151.885,72 PLN spowodowało, że kredytobiorcom nie mogły przysługiwać odsetki ustawowe za opóźnienie od tej kwoty, a zatem nie mogli oni skutecznie przedstawić do potrącenia wierzytelności odsetkowej w kwocie 27.488,19 PLN, w związku z czym roszczenie banku o zapłatę tej kwoty nie wygasło.

32.  Podsumowując, odpowiedź na pytanie, jakie skutki prawne w świetle przepisów dyrektywy 93/13 powoduje potrącenie ustawowych odsetek za opóźnienie wraz z należnością główną, wpływa na rozstrzygnięcie kwestii, czy bankowi przysługuje wobec kredytobiorców roszczenie o zapłatę kwoty 27.488,19 PLN, a zatem rozstrzygnięcie co do tej kwoty jest uzależnione od odpowiedzi udzielonej przez Trybunał Sprawiedliwości.

33.  Uzasadnienie odesłania – co do istoty.

34.  Przepisy kodeksu cywilnego przewidują, że przedmiotem potrącanych wierzytelności muszą być pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, wierzytelności muszą być wymagalne i możliwe do dochodzenia przed sądem lub przed innym organem państwowym (art. 498 § 1 k.c.). Ponadto wierzyciel powinien złożyć stronie przeciwnej oświadczenie o potrąceniu (art. 499 zdanie pierwsze k.c.). Wszystkie powyższe wymogi zostały spełnione przez kredytobiorców. W związku z tym rozstrzygnięcia wymaga, jakie są skutki prawne złożonego przez kredytobiorców oświadczenia o potrąceniu.

35.  Potrącenie wierzytelności powoduje, że wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej (art. 498 § 2 k.c.), a oświadczenie o potrąceniu ma moc wsteczną od chwili, kiedy potrącenie stało się możliwe (art. 499 zdanie drugie k.c.). Natomiast potrącenie jest możliwe od chwili, w której wszystkie przesłanki wskazane w art. 498 § 1 k.c. zostały spełnione, a zatem w szczególności kiedy wierzytelność przedstawiona do potrącenia stała się wymagalna (w orzecznictwie krajowym wskazuje się, że wbrew literalnemu brzmieniu wskazanego przepisu wymagalna musi być wyłącznie wierzytelność przedstawiona do potrącenia, a brak wymagalności wierzytelności wzajemnej nie stanowi przeszkody do potrącenia).1

36.  W krajowej literaturze wskazuje się, że „Ze względu na retroaktywność oświadczenia o potrąceniu za niebyłe uznaje się te skutki prawne, które zaistniały pomiędzy dwoma momentami: powstaniem stanu potrącalności a złożeniem oświadczenia o potrąceniu. Do skutków tych zalicza się szereg następstw wynikających z opóźnienia i zwłoki, jak obowiązek zapłaty odsetek za opóźnienie (art. 481 k.c.).”2 Regulacja art. 499 k.c. jest oparta na poprzednio obowiązującej w prawie polskim regulacji art. 254 § 2 kodeksu zobowiązań, który przewidywał, że "Gdy dłużnik oświadczy wierzycielowi, że korzysta z prawa potrącenia, obie wierzytelności uważane będą za wzajemnie umorzone w całości lub w części z chwilą, kiedy stały się możliwe do potrącenia". Jak zaś wskazuje się w doktrynie prawa cywilnego, „Pierwowzór zamieszczonego w art. 254 § 2 KZ uregulowania skutków potrącenia stanowił § 389 KC niem., zgodnie z którym potrącenie ma taki skutek, że wierzytelności, jeżeli się wzajemnie pokrywają, wygasają w tym momencie, w którym nadają się do potrącenia. Na tle tego przepisu oświadczenie o potrąceniu działa z mocą wsteczną od chwili wystąpienia stanu potrącalności, mimo swego prawokształtującego charakteru [T. Pfeiffer, w: BGB Kommentar (Hrsg. H. Prütting, G. Wegen, G. Weinreich), s. 664].”3

37.  Tożsame stanowisko jest prezentowane w krajowym orzecznictwie. W szczególności Sąd Najwyższy wyjaśnił, że „Oświadczenie o potrąceniu, które zostanie złożone drugiej stronie, ma moc wsteczną od chwili, kiedy potrącenie stało się możliwe (art. 499 k.c.). Potrącenie staje się możliwe wówczas, gdy powstaje tzw. stan potrącalności, tj. w dacie, w której ziszczają się przesłanki pozytywne potrącenia określone w art. 498 § 1 KC przy jednoczesnym braku przesłanek negatywnych potrącenia, w tym określonych w art. 505 KC. Z tą bowiem chwilą jeden z wzajemnych wierzycieli nabywa uprawnienie do dokonania czynności potrącenia, a skutki wykonania tego uprawnienia cofają się do chwili powstania stanu potrącalności. Innymi słowy, w razie późniejszego, niż w chwili powstania stanu potrącalności, złożenia oświadczenia o potrąceniu z mocy prawa następują takie skutki prawne, jakby oświadczenie o potrąceniu zostało złożone przez uprawnionego do tego wierzyciela w chwili powstania stanu potrącalności (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 2003 r., III CK 152/02). Umorzenie wierzytelności będących przedmiotem potrącenia powoduje wygaśnięcie praw akcesoryjnych wobec tych wierzytelności. Od chwili wystąpienia retroaktywnego skutku wynikającego z art. 498 § 2 w zw. z art. 499 KC, tj. od dnia powstania stanu potrącalności, za niebyłe uznać należy te skutki prawne, które wynikały z założenia istnienia wierzytelności, następnie umorzonych wskutek potrącenia. Dotyczy to w szczególności naliczanych odsetek za opóźnienie lub zwłokę za okres po dniu powstania stanu potrącalności od tej części każdej z wierzytelności wzajemnych, które uległy z tą chwilą umorzeniu. Skutek ten nie dotyczy jedynie tych odsetek od obu umorzonych wierzytelności należnych do chwili powstaniu stanu potrącalności.”4

38.  Przyjęcie zaprezentowanego wyżej sposobu wykładni art. 499 k.c. powinno skutkować przyjęciem, że w razie złożenia przez wierzyciela oświadczenia o potrąceniu nie może on żądać ustawowych odsetek za opóźnienie od przedstawionej do potrącenia należności głównej. Natomiast złożenie oświadczenia o potrąceniu należności głównej wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od tej należności powoduje, że oświadczenie to nie wywołuje skutków prawnych w zakresie obejmującym ustawowe odsetki za opóźnienie od potrąconej należności głównej.

39.  W realiach niniejszej sprawy oznacza to, że kredytobiorcom nie należały się od banku ustawowe odsetki za opóźnienie od kwoty 151.885,72 PLN za okres od dnia 4.07.2022 r. do dnia 5.01.2024 r., a w związku z tym nie mogli oni skutecznie przedstawić do potrącenia wierzytelności o zapłatę tych odsetek w kwocie 27.488,19 PLN. W rezultacie sąd odsyłający powinien uwzględnić żądanie banku, który w niniejszej sprawie domaga się zasądzenia właśnie kwoty 27.488,19 PLN.

40.  Sąd odsyłający zastanawia się jednak, czy zaprezentowany sposób rozumienia art. 499 k.c. nie narusza art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13 oraz zasady skuteczności. Mianowicie wynikające z art. 499 k.c. wyeliminowanie skutków opóźnienia i obowiązku zapłaty odsetek ustawowych za opóźnienie oznacza, że przedsiębiorca nie poniesie żadnych negatywnych konsekwencji tego, że zaniechał niezwłocznego zaspokojenia roszczenia konsumenta. Natomiast brak obowiązku zapłaty ustawowych odsetek za opóźnienie może nie realizować tak zwanego efektu odstraszającego polegającego na zniechęceniu przedsiębiorcy do zawierania w umowach nieuczciwych warunków. Wagę „skutku zniechęcającego” Trybunał Sprawiedliwości podkreślał wielokrotnie w swoim orzecznictwie.5 Trybunał Sprawiedliwości wskazał również, że dla osiągnięcia skutku zniechęcającego (który wynika z art. 6 ust. 1 w zw. z art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13) konieczne jest zapewnienie dla konsumentów odpowiednich skutków restytucyjnych,6 a ponadto podział strat wynikających ze stwierdzenia nieważności umowy nie powinien być równy. 7

41.  W tym kontekście należy dodać, że odsetki ustawowe za opóźnienie spełniają kilka istotnych funkcji. Po pierwsze, odsetki ustawowe za opóźnienie stanowią szczególny rodzaj zryczałtowanego odszkodowania, ponieważ sam fakt korzystania z cudzych pieniędzy stanowi dla dłużnika korzyść, a dla wierzyciela szkodę związaną z potencjalnymi sposobami korzystania pieniędzy, w tym możliwością ulokowania ich na oprocentowanym rachunku oszczędnościowym (funkcja kompensacyjna). Po drugie, odsetki ustawowe za opóźnienie stanowią swoistą „sankcję cywilną” dla nierzetelnego dłużnika i mają one na celu nakłonić go do jak najszybszego wykonania zobowiązania (funkcja stymulująca, represyjna). Po trzecie, odsetki ustawowe za opóźnienie pełnią funkcję waloryzacyjną, ponieważ rekompensują wierzycielowi szkodę związaną z utratą siły nabywczej pieniądza w czasie.8 Natomiast ograniczenie zakresu należności, od której przysługują konsumentowi odsetki ustawowe za opóźnienie oznacza, że każda z tych funkcji zostaje osłabiona, co może stanowić przejaw naruszenia zasady skuteczności. Wiąże się to bowiem z pozbawieniem konsumenta prawa do rekompensaty za upływ czasu i jednocześnie z brakiem wyciągnięcia konsekwencji wobec przedsiębiorcy za opóźnienie w spełnieniu świadczenia.

42.  W powyższym kontekście należy również zwrócić, że Trybunał Sprawiedliwości wskazał, że w określonej sytuacji pozbawienie konsumenta prawa do odsetek za opóźnienie narusza art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13 oraz zasadę skuteczności.9 Orzeczenia te odnosiły się jednak do skutków prawnych skorzystania przez bank z prawa zatrzymania (art. 496-497 k.c.), a potrącenie (art. 498-499 k.c.) stanowi inną instytucję prawa cywilnego. Niemniej jednak sąd odsyłający zwraca się do Trybunału Sprawiedliwości o udzielenie wskazówek, czy również w sytuacji złożenia oświadczenia o potrąceniu przepisy dyrektywy 93/13 sprzeciwiają się ograniczeniu prawa konsumenta do odsetek za opóźnienie.

43.  Z drugiej strony Rzecznik Generalny Trybunału Sprawiedliwości w opinii z dnia 1.08.2025 r., C-481/24, wskazał, że „Artykuł 3 ust. 1, art. 3 ust. 3 lit. a) oraz art. 6 ust. 1 i 2 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/7/UE z dnia 16 lutego 2011 r. w sprawie zwalczania opóźnień w płatnościach w transakcjach handlowych należy interpretować w ten sposób, że: nie stoją one na przeszkodzie przepisom prawa krajowego, które przewidują, iż ustawowe odsetki za opóźnienie w płatnościach oraz rekompensata za koszty odzyskiwania należności nie przysługują wierzycielowi, gdy dłużnik zaspokoił należność wierzyciela w drodze oświadczenia o potrąceniu, złożonego po upływie terminu płatności określonego w umowie, które to oświadczenie ma moc wsteczną od chwili, kiedy potrącenie stało się możliwe.” (pkt 57). Należy jednak podkreślić, że powyższa opinia dotyczy wykładni przepisów dyrektywy 2011/7, a nie dyrektywy 93/13.

44.  Zawieszenie postępowania przed sądem odsyłającym.

45.  W związku ze zwróceniem się do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej o udzielenie odpowiedzi na niniejsze pytanie prejudycjalne, należało zawiesić postępowanie przez sądem odsyłającym na podstawie art. 177 § 1 pkt 3 ¹ k.p.c.

sędzia del.

Michał Maj

1 Vide:

- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21.1.2004 r., IV CK 362/02,

- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3.04.2014 r. V CSK 242/13,

- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5.03.2019 r., II CSK 41/18.

2 Vide A. Rzetecka-Gil [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Zobowiązania - część ogólna, LEX/el. 2011, art. 499, pkt 31, a także:

- A. Janiak [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania - część ogólna, wyd. II, red. A. Kidyba, Warszawa 2014, art. 499, pkt 9,

- A. Olejniczak, System Prawa Prywatnego. Prawo zobowiązań – część ogólna. Tom 6, rozdział X, § 61, nb 66,

- T. Wiśniewski [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania. Część ogólna, wyd. II, red. J. Gudowski, Warszawa 2018, art. 499, pkt 9,

- W. Kurowski [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania. Część ogólna (art. 353-534), red. M. Fras, M. Habdas, Warszawa 2018, art. 499, pkt 9,

- M. Gutowski (red.), Kodeks cywilny. Tom II. Komentarz. Art. 353–626. Wyd. 3, Warszawa 2022, art. 499, nb 6,

- E. Gniewek, P. Machnikowski (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Wyd. 11, Warszawa 2023, art. 499 k.c., nb 11,

- G. Sikorski [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. J. Ciszewski, P. Nazaruk, Warszawa 2024, art. 499, pkt 6,

- G. Sikorski [w:] Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, red. P. Nazaruk, LEX/el. 2024, art. 499, pkt 7 i 16,

- M. Załucki (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Wyd. 4, Warszawa 2024, art. 499, nb 1,

- W. Borysiak (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Wyd. 33, Warszawa 2024, art. 499, pkt 13,

- P. Machnikowski (red.), Zobowiązania. Część ogólna. Tom II. Komentarz, Warszawa 2024, art. 499, nb 28,

- K. Szadkowski, Potrącenie roszczeń o kary umowne ze szczególnym uwzględnieniem kar umownych naliczanych w stosunku do jednostki czasu, PS 2023, nr 6, s. 82-103.

3 Vide P. Machnikowski (red.), Zobowiązania. Część ogólna. Tom II. Komentarz, Warszawa 2024, art. 499, nb 2-3.

4 Vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3.04.2014 r., V CSK 242/13.

5 Vide:

- wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 14.06.2012 r., C-618/10, (...), pkt 69,

- wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 30.04.2014 r, C-26/13, K., pkt 79.

6 Vide wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 21.12.2016 r., C‑154/15, C‑307/15 i C‑308/15, G. N., pkt 63.

7 Vide wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 16.03.2023 r., C-6/22, M.B. i in. ((...)), pkt 24-28.

8 Vide A. Rzetecka-Gil, Kodeks cywilny. Komentarz. Zobowiązania – część ogólna, LEX/el. 2011, art. 481, pkt 16-21.

9 Vide:

- wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 14.12.2023 r., C-28/22, (...), pkt 85-87,

- postanowienie Trybunału Sprawiedliwości z dnia 8.05.2024 r., C-424/22, (...), pkt 36-37.