Treść orzeczenia XXVIII C 14590/21 - Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

XXVIII C 14590/21 - zarządzenie, wyrok, uzasadnienie Sąd Okręgowy w Warszawie z 2024-01-30

Sygn. akt XXVIII C 14590/21

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 stycznia 2024 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, XXVIII Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Aleksandra Błażejewska-Leoniak

Protokolant: Jakub Niedziałkowski

po rozpoznaniu w dniu 16 stycznia 2024 r. w Warszawie na rozprawie

sprawy z powództwa J. S. i A. S.

przeciwko (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W.

o ustalenie i zapłatę

I. ustala, że nie istnieje stosunek prawny wynikający z umowy kredytu nr (...) zawartej pomiędzy powodami J. S. i A. S. a (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W., poprzednikiem prawnym pozwanego (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W., w dniu 15 maja 2009r.;

II. ustala, że nie istnieje stosunek prawny wynikający z umowy kredytu nr (...) zawartej pomiędzy powodami J. S. i A. S. a (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W., poprzednikiem prawnym pozwanego (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W., w dniu 2 listopada 2009r.;

III. zasądza od pozwanego (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz: a) powódki A. S. kwotę 33 393,05 CHF (trzydzieści trzy tysiące trzysta dziewięćdziesiąt trzy franki szwajcarskie i pięć centymów) oraz kwotę 39 175,49 zł (trzydzieści dziewięć tysięcy sto siedemdziesiąt pięć złotych i czterdzieści dziewięć groszy),

b) powoda J. S. kwotę 33 393,04 CHF (trzydzieści trzy tysiące trzysta dziewięćdziesiąt trzy franki szwajcarskie i cztery centymy) oraz kwotę 39 175,50 zł (trzydzieści dziewięć tysięcy sto siedemdziesiąt pięć złotych i pięćdziesiąt groszy),

- wszystkie ww. kwoty wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 października 2021r. do dnia zapłaty;

IV. oddala powództwo w zakresie żądania głównego w pozostałej części;

V. zasądza od pozwanego (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. z siedzibą w W. na rzecz powoda J. S. i na rzecz powódki A. S. kwoty po 7767 zł (siedem tysięcy siedemset sześćdziesiąt siedem złotych) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt XXVIII C 14590/21

UZASADNIENIE

W dniu 20 października 2021r. (data nadania) do Sądu Okręgowego w Warszawie wpłynął pozew A. S. i J. S. przeciwko (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W., w którym powodowie domagali się ustalenia nieważności w całości umów tj. umowy kredytu nr (...) z dnia 15 maja 2009r. (zwana umową nr (...)) oraz umowy kredytu nr (...) z dnia 2 listopada 2009r. (zwana umową nr (...)) zawartymi pomiędzy powodami a pozwanym. Ponadto powodowie wnieśli o zasądzenie na rzecz A. S. od pozwanego kwoty 39 860,50 zł oraz kwoty 33 393,05 CHF wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia
1 października 2021r. do dnia zapłaty tytułem zwrotu świadczenia nienależnego spełnionego przez powódkę na rzecz pozwanego w wyniku wykonania ww. nieważnych umów oraz o zasądzenie na rzecz J. S. od pozwanego kwoty 39 860,49 zł oraz kwoty 33 393,04 CHF wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia
1 października 2021r. do dnia zapłaty tytułem zwrotu świadczenia nienależnego spełnionego przez powoda na rzecz pozwanego w wyniku wykonania ww. nieważnych umów.

Powodowie zgłosili również żądanie ewentualne w przypadku niestwierdzenia nieważności umów w całości szczegółowo opisane w pkt 2. petitum pozwu.

Nadto powodowie wnieśli o zasądzenie od pozwanego na ich rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych oraz opłaty skarbowej od pełnomocnictwa wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

(pozew k. 3-44)

W odpowiedzi na pozew z dnia 3 stycznia 2021r. (doręczony w dniu 3 grudnia 2021r.) pozwany (...) Bank (...) S.A. podniósł zarzut błędnego oznaczenia wartości przedmiotu sporu przez stronę powodową. Ponadto wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powodów na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Pozwany podniósł zarzut przedawnienia roszczeń dochodzonych przez stronę powodową.

(odpowiedź na pozew k. 660-686)

Postanowieniem z dnia 25 sierpnia 2022r. tut. Sąd oddalił wniosek pozwanego sprawdzenie wartości przedmiotu sporu.

(postanowienie z dnia 25.08.2022r. k. 765)

Na rozprawie w dniu 16 stycznia 2024r. strony podtrzymały swoje stanowiska wyrażone w sprawie.

Powodowie, po pouczeniu o skutkach ustalenia nieważności umowy, oświadczyli, że wyrażają wolę ustalenia nieważności umów, uważają, że jest to dla nich korzystne rozwiązanie i nie akceptują abuzywnych postanowień umownych.

Pełnomocnik pozwanego na podstawie art. 496 k.c. w zw. z art. 497 k.c. złożył oświadczenie o ewentualnym skorzystaniu przez bank z prawa zatrzymania i podniósł zarzut zatrzymania świadczenia, które w razie uwzględnienia roszczenia objętego powództwem przysługiwać będzie stronie powodowej od pozwanego do czasu zaoferowania pozwanemu zwrotu świadczenia w postaci kwoty kredytów w wysokości 188 415,01 zł oraz kwoty 98140,32 zł wypłaconych stronie powodowej albo zabezpieczenia roszczenia o jego zwrot wskazując na skorzystanie przez pozwanego z prawa zatrzymania.

Pełnomocnik powodów wniósł o nieuwzględnienie zarzutu zatrzymania.

(protokół skrócony rozprawy z dnia 16.01.2024r. k. 850-854)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

A. S. i J. S. potrzebowali środków na dokończenie budowy domu. W tym celu powodowie udali się bezpośrednio do pozwanego banku, w którym zaproponowano im kredyt w CHF, wskazując, że kredyt ten jest bardzo korzystny i tańszy niż kredyt złotowy. Nie poinformowano powodów o zagrożeniach związanych z tym kredytem ani o tym, że ryzyko kursowe jest nieograniczone. Pracownik banku zapewniał powodów, że CHF jest stabilną walutą, a ewentualne ryzyko kursowe jest nieznaczne. Powodom nie zaprezentowano wykresów historycznych zmian kursów CHF. Poinformowano powodów, że zmiana kursu CHF może nieznacznie wpłynąć na wysokość raty kredytu, ale nie wskazywano, że wpłynie to również na całe zadłużenie. Nie przedstawiono powodom symulacji jak zmiana kursu CHF wpłynie na ich kredyt. Nie było mowy o kursie kupna i sprzedaży ani o rynku walutowym F. i o spreadzie walutowym. Nie mieli możliwości spłaty rat w CHF. Nie zaproponowano powodom otworzenia rachunku walutowego.

(zeznania powodów: J. S. k. 851-853, A. S. k. 853)

W dniu 15 kwietnia 2009r. powodowie, złożyli wniosek kredytowy w (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W.. Jako całkowitą kwotę kredytu we wniosku wskazano 200 000 zł. Na formularzu wniosku - w odpowiedniej rubryce – jako „walutę” wpisano opcję „CHF”. Jako cel kredytu podano budowę systemem gospodarczym. Powód wskazał, że prowadził działalność gospodarczą, zaś powódka była zatrudniona na podstawie umowy o pracę.

(wniosek kredytowy k. 688-689)

W dniu tym samym dniu powód podpisał dokument zatytułowany: (...), w którym zawarte było oświadczenie, że po zapoznaniu się z przedstawionymi przez Bank warunkami udzielania kredytu mieszkaniowego zarówno w złotych jak i w walucie CHF, symulacjami wysokości płaconych rat zarówno w złotych jak i w ww. walucie obcej, jest świadomy ryzyka kursowego związanego z zaciągnięciem ww. kredytu w walucie obcej mogącego mieć wpływ na wysokość płaconej przez niego raty kredytu w okresie kredytowania i decyduje się na zaciągnięcie kredytu wymienionego w pkt a) w walucie CHF. Powódka podpisała też (...), że po zapoznaniu się z przedstawionymi przez Bank warunkami udzielania kredytu mieszkaniowego zarówno w złotych jak i w walucie CHF, symulacjami wysokości płaconych rat zarówno w złotych jak i w ww. walucie obcej, symulacjami kwot i kosztów kredytu/pożyczki wg aktualnych kursów walut stosowanych przez bank oraz kosztów w przypadku niekorzystnej zmiany kursów i spreadu walutowego jest świadoma ryzyka kursowego związanego z zaciągnięciem ww. kredytu w walucie obcej mogącego mieć wpływ na wysokość płaconej przez nią raty kredytu w okresie kredytowania i decyduje się na zaciągnięcie kredytu wymienionego w pkt a) w walucie CHF.

Ponadto powodowie podpisali „Oświadczenie”, że zostali poinformowani przez bank o ryzyku związanym z oprocentowaniem kredytu mieszkaniowego zmienną stopą procentową oraz są świadomi ponoszenia tego ryzyka w przypadku zaciągnięcia ww. kredytu oprocentowanego zmienną stopą procentową.

(oświadczenia o ryzyku kursowym k. 691 i k. 692, oświadczenia o ryzyku związanym z oprocentowaniem k. 694 i k. 695)

Następnie, A. S. i J. S., działając jako konsumenci, w dniu 15 maja 2009 r. zawarli z poprzednikiem prawnym pozwanego (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. (obecnie (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W.) umowę nr (...). Przy zawarciu umowy wykorzystano wzorzec umowny stworzony przez bank. Powodowie nie negocjowali kwestionowanych postanowień umowy, mogli jedynie negocjować zapisy dotyczące wysokości kredytu oraz okresu kredytowania. Otrzymali umowę w dniu jej podpisania.

Zgodnie z punkiem 25 i 26 części tabelarycznej umowy bank udzielił powodom kredytu w kwocie 72 600 CHF, a jako okres kredytowania wskazał okres od dnia zawarcia umowy do daty zwrotu 4 czerwca 2029 r. (pkt. 27 tabelarycznej części umowy).

Wypłata kredytu, zgodnie z punktem 29 Tabeli, miała nastąpić poprzez uznanie rachunku kredytobiorcy określonego w pkt 8,9 umowy na wskazany rachunek bankowy w niniejszym punkcie.

Jako cel kredytu wskazano budowę na nieruchomości kredytowanej położonej w M. tj. budowa domu (pkt 40 tabelarycznej części umowy).

W myśl punktu 30 Tabeli oprocentowanie kredytu, do zapłaty którego zobowiązany był kredytobiorca miało być naliczone od daty wypłaty całości kredytu lub pierwszej jego transzy według stopy zmiennej, przy czym wskazano, że zmienna stopa na dzień sporządzania umowy kredytu wynosiła 4,00 %, na co składała się stopa referencyjna w postacie LIBOR dla CHF 3M ustalona na dzień sporządzenia umowy kredytu w wysokości 0,40 % i marża podstawowa określona w punkcie c i d) (pkt 30 lit b) Tabeli).

Z punktu 35 tabelarycznej części umowy wynikał system rat malejących.

W punkcie 36 tabelarycznej części wskazano rachunek bieżący należący do powodów, a w punkcie 37 rachunek bieżącej obsługi kredytu, natomiast w punkcie 38 podano rachunek do obsługi wcześniejszych spłat.

Na kredytowanej nieruchomości miała zostać ustanowiona hipoteka kaucyjna do kwoty 108 900 w walucie kredytu na nieruchomości położonej w M. na zabezpieczenie roszczeń banku wynikających z umowy kredytu o zwrot kwoty kredytu, zapłatę odsetek oraz opłat, prowizji i kosztów oraz pełnomocnictwo do rachunku bieżącego, którego posiadaczami byli powodowie. Kolejnym zabezpieczeniem była cesja praw z polisy ubezpieczenia nieruchomości obciążonych hipoteką– od ognia i innych zdarzeń losowych, poddanie się przez kredytobiorcę egzekucji roszczeń wynikających z umowy kredytu do wysokości wskazanej przez bank (pkt 46 Tabeli).

W pkt 2.1 części umowy nazwanej: „Pozostałe postanowienia umowy kredytu” opisano system spłat rat kredytu.

W pkt 2.2. „Pozostałych postanowień umowy kredytu” określono, że Kredytobiorca w każdym czasie może złożyć wniosek o zmianę waluty kredytu na walutę, w której bank oferuje danego rodzaju kredyty.

Z kolei w ust. 2.3.1 umowy spłata kredytu wraz z oprocentowaniem kredytu i innymi należnościami banku powstałymi w związku z zawarciem umowy kredytu następowało poprzez obciążenie w dacie wymagalności, rachunku bieżącego kwotą raty i innych należności oraz poprzez przelew tych środków na rachunek bieżącej obsługi kredytu. W przypadku kredytu walutowego należności banku, wyrażone w walucie kredytu, bank pobierał poprzez obciążenie rachunku bieżącego kwotą w złotych, stanowiącą ich równowartość. Równowartość kwoty w złotych ustalana była według kursu sprzedaży waluty obcej, obowiązującego w banku na podstawie Tabeli Kursów, na dwa dni robocze przed datą wymagalności każdej należności banku. Za zgodą banku kredytobiorca mógł dokonywać spłat rat kredytu walutowego także w inny sposób, w tym w szczególności dokonać spłaty w walucie kredytu lub innej walucie obcej. Jeżeli spłata rat kredytu walutowego następowała w innej walucie niż waluta kredytu, wówczas kwota wpłaty była przeliczana najpierw na złote po kursie kupna tej waluty, a następnie na walutę kredytu po kursie sprzedaży przy zastosowaniu kursów obowiązujących w banku na podstawie Tabeli Kursów. Jeżeli spłata miała następować po dacie wymagalności raty lub innych należności, do przeliczania walut stosowano kursy z daty spłaty.

W myśl zapisu pkt 2.4.4. wcześniejsza spłata kredytu walutowego winna zostać dokonana w złotych, wówczas wpłacona kwota zostanie przeliczona na walutę kredytu przy zastosowaniu kursu sprzedaży waluty kredytu obowiązującego w banku na podstawie Tabeli Kursów, w dacie spłaty. Za zgodą banku wcześniejsza spłata kredytu walutowego może zostać dokonana w walucie kredytu lub innej walucie obcej niż waluta kredytu – w takim przypadku wpłacona kwota zostanie przeliczona na złote po kursie kupna tej waluty, a następnie na walutę kredytu po kursie sprzedaży, przy zastosowaniu kursów obowiązujących w Banku w Dacie Spłaty na podstawie Tabeli Kursów.

W punkcie 2.4.6 wskazano, że za wcześniejszą spłatę kredytu w całości lub w części zgodnie z warunkami kredytu bank pobierał Prowizję Rekompensacyjną na zasadach określonych w punkcie 4.2 Regulaminu Produktowego. Prowizja ta nie miała być pobierana od kredytu konsumenckiego.

W rozdziale 6 umowy zatytułowanym „Oświadczenia związane z ryzykiem kursowym oraz ryzykiem zmiennej stopy procentowej” w pkt 1 wskazano: W przypadku kredytu w walucie obcej, kredytobiorca oświadcza, iż jest świadomy dodatkowego ryzyka, jakie ponosi w związku z zaciągnięciem kredytu w walucie obcej (ryzyko kursowe) oraz, iż w przypadku niekorzystnej zmiany kursu waluty, w jakiej został udzielony kredyt, zarówno kwota w złotych, stanowiąca równowartość kwoty kredytu w walucie kredytu, jak i kwota w złotych stanowiąca równowartość raty w walucie, w jakiej został udzielony kredyt, ulegnie zmianie. W pkt 2 wskazano: Kredytobiorca oświadcza, iż jest świadomy dodatkowego ryzyka, jakie ponosi w związku z zaciągnięciem kredytu oprocentowanego zmienną stopą oraz, iż w przypadku niekorzystniej zmiany stopy referencyjnej lub stopy bazowej, kwota naliczanego oprocentowania kredytu ulegnie zwiększeniu.

W punkcie 6.3 umowy określono regułę, w oparciu o którą ustalany był kurs wymiany walut w Tabeli Kursów. Zgodnie z zapisem tego punktu: Kursy wymiany walut w Tabeli Kursów ustalane są przez bank w każdy dzień roboczy w oparciu o średni kurs z rynku walutowego ( (...)) ustalany najpóźniej do godziny 9.30 czasu obowiązującego w Polsce („Kurs Bazowy”). Kurs kupna ustalany jest w oparciu o wzór: Kurs Kupna=2*Kurs Bazowy/(2+Spread Walutowy wyrażony w procentach), a kurs sprzedaży w oparciu o wzór: Kurs Sprzedaży=Kurs Bazowy+(Spread Walutowy wyrażony w procentach*Kurs Kupna)/2. Spread walutowy wyrażony w procentach, jest to stosunek spreadu walutowego (stanowiącego różnicę pomiędzy kursem sprzedaży a kursem kupna waluty obcej określanych w Tabeli Kursów („Spread Walutowy”) do kursu kupna i jego wartość może ulec zmianie w drodze jednostronnego oświadczenia Banku na zasadach określonych w punkcie 6.4. umowy. Wartość Spreadu Walutowego, wyrażonego w procentach na dzień zawarcia umowy wynosi dla waluty CHF: 9,97% (…).

W pkt 6.4 widniał następujący zapis: Bank jest uprawniony do zmiany (nie częściej niż raz w miesiącu kalendarzowym) wysokości spreadu walutowego wyrażonego w procentach na podstawie przesłanek określonych w punkcie 4.7 Regulaminu Produktowego o wartość wyrażonej w punktach procentowych zmiany określonych w tym postanowieniu podstaw.

W myśl pkt. 6.5: Kredytobiorca oświadcza, iż jest świadomy że zmiana spreadu walutowego będzie miała wpływ na wyrażoną w złotych wysokość udzielonego kredytu w walucie obcej oraz na wysokość kwoty w złotych stanowiącą równowartość raty w walucie, w jakiej został udzielony kredyt.

(zeznania powodów: J. S. k. 851-853, A. S. k. 853, umowa kredytu nr (...) k. 73-83, k. 329-339 i k. 697-702, oświadczenia o poddaniu się egzekucji k. 86-87 i k. 342-343)

Załącznik nr 1 do umowy nr (...) kredytu stanowiły „Pozostałe indywidualne warunki kredytu”, które określały daty planowanej wypłaty kredytu. Ponadto strony uzgodniły m.in., że w terminie 3 miesięcy od wypłaty ostatniej transzy kredytu, pracownik banku potwierdzi wykończenie kredytowanej nieruchomości oraz kredytobiorca zobowiązał się do utrzymywania miesięcznych wpływów na rachunku osobistym w (...) S.A. przez cały okres kredytowania, do którego zostanie ustanowione pełnomocnictwo na rzecz banku, a wysokość wpływów winna być nie mniejsza niż dwukrotność raty kapitałowo-odsetkowej kredytu w (...) S.A.

(pozostałe indywidualne warunki kredytu k. 84-85, k. 340-341 i k. 761-761v.)

Załącznikiem nr 7 do umowy nr (...) było pełnomocnictwo do pobierania środków pieniężnych z Rachunku Bieżącego na spłatę zobowiązań kredytobiorcy wobec banku na podstawie lub w związku z zawartą umową kredytu, w tym w szczególności zobowiązań do spłaty kredytu – w datach wymagalności rat lub po wypowiedzeniu umowy kredytu, spłaty odsetek – w datach wymagalności rat lub po wypowiedzeniu umowy kredytu oraz zapłaty należnych bankowi prowizji, opłat i kosztów.

(pełnomocnictwo k. 90 i k. 346)

Środki pierwszego kredytu nie wystarczyły na dokończenie budowy domu, więc powodowie ponownie udali się do pozwanego banku. Procedura kredytowa wyglądała tak samo jak przy pierwszym kredycie.

(zeznania powodów: J. S. k. 851-853, A. S. k. 853)

W dniu 31 sierpnia 2009r. powodowie, złożyli wniosek kredytowy w (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W.. Jako całkowitą kwotę kredytu we wniosku wskazano 100 000 zł. Na formularzu wniosku - w odpowiedniej rubryce – jako „walutę” wpisano opcję „CHF”. Jako cel kredytu podano budowę i wykończenie systemem gospodarczym. Powód wskazał, że prowadził działalność gospodarczą, zaś powódka była zatrudniona na podstawie umowy o pracę.

(wniosek kredytowy k. 714-717)

A. S. i J. S., działając jako konsumenci, w dniu 2 listopada 2009r. zawarli z poprzednikiem prawnym pozwanego (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. (obecnie (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W.) umowę nr (...). Przy zawarciu umowy wykorzystano wzorzec umowny stworzony przez bank. Powodowie nie negocjowali kwestionowanych postanowień umowy, mogli jedynie negocjować zapisy dotyczące wysokości kredytu oraz okresu kredytowania. Otrzymali umowę w dniu jej podpisania.

Zgodnie z punkiem 25 i 26 części tabelarycznej umowy bank udzielił powodom kredytu w kwocie 37 580 CHF, a jako okres kredytowania wskazał okres od dnia zawarcia umowy do daty zwrotu 4 czerwca 2029 r. (pkt. 27 tabelarycznej części umowy).

Wypłata kredytu, zgodnie z punktem 29 Tabeli, miała nastąpić poprzez uznanie rachunku kredytobiorcy określonego w pkt 8,9 umowy na wskazany rachunek bankowy w niniejszym punkcie.

Jako cel kredytu wskazano budowę na nieruchomości kredytowanej położonej w M. tj. wykończenie (pkt 40 tabelarycznej części umowy).

W myśl punktu 30 Tabeli oprocentowanie kredytu, do zapłaty którego zobowiązany był kredytobiorca miało być naliczone od daty wypłaty całości kredytu lub pierwszej jego transzy według stopy zmiennej, przy czym wskazano, że zmienna stopa na dzień sporządzania umowy kredytu wynosi 5,36 %, na co składa się stopa referencyjna w postacie LIBOR dla CHF 3M ustalona na dzień sporządzenia umowy kredytu w wysokości 0,26 % i marża podstawowa określona w punkcie c i d) (pkt 30 lit b) Tabeli).

Z punktu 35 tabelarycznej części umowy wynikał system rat malejących.

Na kredytowanej nieruchomości miała zostać ustanowiona hipoteka kaucyjna do kwoty 56 370 w walucie kredytu na nieruchomości położonej w M. na zabezpieczenie roszczeń banku wynikających z umowy kredytu o zwrot kwoty kredytu, zapłatę odsetek oraz opłat, prowizji i kosztów oraz pełnomocnictwo do rachunku bieżącego, którego posiadaczami byli powodowie. Kolejnym zabezpieczeniem była cesja praw z polisy ubezpieczenia nieruchomości obciążonych hipoteką– od ognia i innych zdarzeń losowych, poddanie się przez kredytobiorcę egzekucji roszczeń wynikających z umowy kredytu do wysokości wskazanej przez bank. (pkt 46 Tabeli).

W pkt 2.1 części umowy nazwanej: „Pozostałe postanowienia umowy kredytu” opisano system spłat rat kredytu.

Z kolei w ust. 2.3.1 umowy spłata kredytu wraz z oprocentowaniem kredytu i innymi należnościami banku powstałymi w związku z zawarciem umowy kredytu następowało poprzez obciążenie w dacie wymagalności, rachunku bieżącego kwotą raty i innych należności oraz poprzez przelew tych środków na rachunek bieżącej obsługi kredytu. Jeżeli rachunek bieżący prowadzony jest w złotych, to w przypadku kredytu walutowego należności banku, wyrażone w walucie kredytu, bank pobierał poprzez obciążenie rachunku bieżącego kwotą w złotych, stanowiącą ich równowartość. Równowartość kwoty w złotych ustalana była według kursu sprzedaży waluty obcej, obowiązującego w banku na podstawie Tabeli Kursów, na dwa dni robocze przed datą wymagalności każdej należności banku. Kredytobiorca mógł dokonywać spłaty kredytu w walucie kredytu, taka spłata mogła następować wyłącznie w formie bezgotówkowej. Za zgodą banku kredytobiorca mógł dokonywać spłat rat kredytu walutowego także w inny sposób, w tym w szczególności dokonać spłaty w innej walucie obcej niż waluta kredytu. Jeżeli spłata rat kredytu walutowego następowała w innej walucie niż waluta kredytu, wówczas kwota wpłaty była przeliczana najpierw na złote po kursie kupna tej waluty, a następnie na walutę kredytu po kursie sprzedaży przy zastosowaniu kursów obowiązujących w banku na podstawie Tabeli Kursów. Jeżeli spłata miała następować po dacie wymagalności raty lub innych należności, do przeliczania walut stosowano kursy z daty spłaty.

(zeznania powodów: J. S. k. 851-853, A. S. k. 853, umowa kredytu (...) k. 119-129, k. 375-385 i k. 719-724, oświadczenia o poddaniu się egzekucji k. 132-133 i k. 388-389)

Załącznik nr 1 do umowy nr (...) kredytu stanowiły „Pozostałe indywidualne warunki kredytu”, które określały daty planowanej wypłaty kredytu. Ponadto strony uzgodniły m.in., że kredytobiorcy zobowiązali się do posiadania konta osobistego w banku, do którego zostanie ustanowione pełnomocnictwo i utrzymywania na tym rachunku miesięcznych wpływów w wysokości dwukrotności raty kapitałowo-odsetkowej kredytu przez cały okres kredytowania.

(pozostałe indywidualne warunki kredytu k. 130-131, k. 386-387 i 760-760v)

(pełnomocnictwo k. 136 i k. 392)

Załącznikiem nr 4 do umowy nr (...) i umowy nr (...) był Regulamin kredytowy dla konsumentów (...) Bank (...) S.A., w którym w pkt. 3.3.1.1. stanowił, że w przypadku uzgodnienia przez bank i kredytobiorcę zmiany postanowień warunków kredytu lub wprowadzenia przez strony do warunków kredytu nowych postanowień wówczas takie zmiany lub dodatkowe postanowienia ujęte były w Indywidualnych Warunkach Kredytu stanowiących część umowy kredytu albo załącznik do umowy kredytu.

W punkcie 6.8. wskazano, że jeżeli spłata kredytu nie następuje poprzez obciążenie rachunku bieżącego wówczas ma miejsce poprzez wpłatę na rachunek obsługi kredytu.

W myśl zaś punktu 9.1 gdziekolwiek dokumentacja kredytowa wymagała zgody drugiej strony na podjęcie jakichkolwiek czynności przez pierwszą stronę, druga strona, która ma udzielić zgody, nie odmówi takiej zgody bezpodstawnie oraz nie będzie bezzasadnie wstrzymywać wrażenia zgody lub odmowy wyrażenia zgody. Odmowa udzielenia zgody powinna być uzasadniona.

(regulamin kredytowy k. 99-110 i k. 355-366, k. 734-741v.)

Załącznikiem nr 5 do umowy nr (...) i umowy nr (...) były Regulamin Produktowy (dla kredytu mieszkaniowego i kredytu konsolidacyjnego) (...) Bank (...) S.A.

W pkt 2.7.1. Regulaminu zawarto definicję pojęcia (...) – była to obowiązująca w Banku (...) kursów dla kredytów mieszkaniowych i konsolidacyjnych w walutach obcych (...) Bank (...) S.A., publikowana na stronie internetowej Banku.

Punkt 3.2. Regulaminu zatytułowany „Wypłata kredytu” w pkt 3.2.3. wskazywał, że: Kwota kredytu będzie wypłacona kredytobiorcy w złotych. W takiej sytuacji Bank dokonuje przewalutowania według obowiązującego w Banku na podstawie Tabeli kursów kursu kupna waluty kredytu z dnia wypłaty kredytu lub danej transzy. Za zgodą Banku (...) może złożyć Dyspozycję Wypłaty Kredytu (w tym także którejkolwiek jego transzy) w innej walucie niż złoty.

W punkcie 4.5 wskazano, że: Bank ma prawo żądania zapłaty wszystkich prowizji, opłat i kosztów w walucie, w której zostały naliczone (w której powstały), albo w walucie kredytu. Do przeliczenia walut stosuje się kurs właściwy dla danego rodzaju transakcji, obowiązujący w Banku w dniu – według wyboru Banku – wymagalności prowizji, opłaty lub kosztów albo w dniu zapłaty.

W punkcie 4.7 wskazano, że poza okolicznościami przewidzianymi w pozostałych warunkach Kredytu, Bank jest uprawniony do zmiany – nie częściej niż raz w miesiącu kalendarzowym – wysokości Opłat i Prowizji określonych w Tabeli Opłat i Prowizji na podstawie i w stosunku do:

a) wzrostu inflacji w stopniu ogłaszanym przez GUS, co najmniej o 0,1 %,

b) zmiany wskaźnika cen dóbr inwestycyjnych publikowanych przez GUS, co najmniej o 0,1 %,

c) wzrostu rzeczywistych kosztów obsługi danej usługi na skutek niezależnych od banku czynników zewnętrznych, w szczególności wzrostu cen opłat pocztowych i telekomunikacyjnych, rozliczeń międzybankowych koniecznych do wykonania danej usługi, energii, wejścia w życie regulacji prawnych powodujących wzrost kosztów świadczonej usługi o co najmniej 1 %,

d) zmiany stóp procentowych kredytów udzielonych bankom przez NBP o co najmniej 0,01 %,

e) zmiany stopy rezerw obowiązkowych ustalonych przez NBP lub wysokości ich ewentualnego oprocentowania, co najmniej o 0,01 %,

f) zmiany stawek oprocentowania lokat na rynku międzybankowym co najmniej o 0,01 %,

g) zmiany wysokości obowiązkowych opłat wnoszonych przez banki na rzecz BFG, co najmniej o 0,01 %,

h) zmiany rentowności instrumentów rynku pieniężnego i kapitałowego (w tym bonów towarowych i obligacji Skarbowych) co najmniej o 0,01 %.

(Regulamin produktowy k. 111-118, k. 367-374 i k. 743-746v)

Kredyty zostały powodom wypłacone zgodnie z postanowieniami umów. Umowy nie zostały wypowiedziana przez żadną ze stron i nie zostały też przez strony rozwiązane.

(okoliczności bezsporne; a nadto zaświadczenie o wypłacie kredytu umowy nr (...) k. 143 i k. 399, zaświadczenie o wypłacie kredytu umowy nr (...) k. 153 i k. 409, zlecenia wypłaty kredytu umowy nr (...) k. 704-705, potwierdzenie złożenia dyspozycji k. 707-708, zlecenie wypłaty kredytu umowy nr (...) k. 726, potwierdzenie złożenia dyspozycji k. 728)

W dniu 19 czerwca 2012r. strony zawarły Aneks nr 1 do umowy (...), na mocy którego zmieniono m.in. zapisy dotyczące sposobu spłaty kredytu – zmianie uległy numery rachunków oraz postanowień dotyczących punktu 6.3 umowy oraz 6.4 umowy.

(aneks nr 1 do umowy (...) k. 91-95, k. 347-351 i k. 710-712, pełnomocnictwo k. 96 i k. 352)

W dniu 19 czerwca 2012r. strony zawarły Aneks nr 1 do umowy (...), na mocy którego zmieniono m.in. zapisy dotyczące sposobu spłaty kredytu zmianie uległy numery rachunków oraz postanowień dotyczących punktu 6.3 umowy oraz 6.4 umowy.

(aneks nr 1 do umowy (...), k. 137-141, k. 393-397 i k. 730-732, pełnomocnictwo k. 142 i k. 398)

Pismem z dnia 20 września 2021r. powodowie wystosowali do pozwanego reklamację wraz z wezwaniem do zapłaty, w której zażądali zwrotu na ich rzecz kwoty 79 720,99 zł oraz 66 786,09 CHF w terminie 7 dni od doręczenia ww. reklamacji tytułem nienależnie pobranych od powodów środków w związku z nieważnością ww. przedmiotowych umów. Pozwany odebrał w dniu 23 września 2021r. reklamację i w piśmie z dnia 12 października 2021r. nie uznał reklamacji powodów.

(reklamacja powodów wraz z potwierdzeniem nadania i odbioru k. 50-62 i k. 306-318, odpowiedź na reklamację k. 63-71 i k. 319-327)

W dniu 19 grudnia 2017r. został wydany wyrok rozwiązujący związek małżeński powodów. Po rozwodzie powodowie spłacali raty kredytu po połowie.

(zeznania powodów: J. S. k. 851-853, A. S. k. 853, odpis wyroku rozwodowego k. 72 i k. 328)

W związku z umową nr 1 w okresie od dnia 6 lipca 2009r. do dnia 4 sierpnia 2021r. powodowie uiścili na rzecz pozwanego kwoty 51 156,39 zł i 41 819,13 CHF tytułem rat kapitałowo-odsetkowych oraz kwotę 685 zł tytułem opłaty za wydanie zaświadczeń.

W związku z umową nr 2 w okresie od dnia 4 stycznia 2010r. do dnia 4 sierpnia 2021r. powodowie uiścili na rzecz pozwanego kwoty 27 194,60 zł i 24 966,96 CHF tytułem rat kapitałowo-odsetkowych oraz kwotę 685 zł tytułem opłaty za wydanie zaświadczeń.

(zaświadczenie umowy nr 1 k. 143-152 i k. 399-408, zaświadczenie umowy nr 2 k. 153-162 i k. 409-418)

Powodowie zamieszkali w kredytowanej nieruchomości. Obecnie w kredytowanym domu mieszka powódka. W 2015r. w przedmiotowej nieruchomości była zarejestrowana działalność gospodarcza dla celów korespondencyjnych. Jednakże działalność ta nie była prowadzona w kredytowanym domu.

(zeznania powodów: J. S. k. 851-853, A. S. k. 853)

Powodowie oświadczyli, że wyrażają wolę ustalenia nieważności umowy, znają konsekwencje z tym związane, uważają, że jest to dla nich korzystne rozwiązanie, nie akceptują abuzywnych postanowień umowy. O tym, że umowa może być wadliwa powodowie dowiedzieli się w 2021r. po konsultacji z kancelarią prawną.

(zeznania powodów: J. S. k. 851-853, A. S. k. 853, oświadczenie powodów k. 49, k. 305, k. 824-825, k. 853)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił przede wszystkim na podstawie powołanych dokumentów związanych z zawarciem umowy kredytu hipotecznego znajdujących się
w aktach sprawy. Dokumenty te nie były kwestionowane przez żadną ze stron, a w ocenie Sądu nie było podstaw, by poddawać w wątpliwość okoliczności faktyczne wynikające z ich treści. Z uwagi na powyższe Sąd uznał, że dowody z tych dokumentów tworzą spójny, niebudzący wątpliwości w świetle wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego, a przez to
w pełni zasługujący na wiarę materiał dowodowy.

Sąd uznał również zeznania powodów za wiarygodne w całości. Powodowie przedstawili cały proces związany z zawarciem ww. umowy kredytu. Z zeznań powodów wynikało, że poinformowano ich, iż kredyt w CHF jest bardzo korzystny i tańszy niż kredyt złotowy. Powodowie przyznali, że pracownik banku zapewniał ich, że CHF jest stabilną walutą, a ewentualne ryzyko kursowe jest nieznaczne. Ponadto potwierdzili, że nie poinformowano ich o zagrożeniach związanych z tym kredytem oraz nie zaprezentowano im wykresów historycznych zmian kursów CHF. Poinformowano powodów, że zmiana kursu CHF może nieznacznie wpłynąć na wysokość raty kredytu, ale nie wskazywano, że wpłynie to również na całe zadłużenie. Takie zeznania powodów były spójne ze zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym, w tym z oświadczeniami o ryzyku, gdyż z oświadczeń tych nie wynikało, jakie konkretne informacje powodowie otrzymali od pracownika banku, nie dołączono do nich także symulacji zmian kursu CHF w przyszłości i ich wpływu na wysokość zobowiązań powodów z tytułu umowy kredytów ani wykresów historycznych zmian kursu CHF. Nadto powodowie potwierdzili, że mieli możliwości negocjowania kwestionowanych postanowień umowy. Mogli jedynie negocjować zapisy dotyczące wysokości kredytu oraz okresu kredytowania.

Na podstawie art. 235² § 1 pkt 2 k.p.c., Sąd pominął wniosek strony powodowej
o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego. Było to konsekwencją uznania, iż okoliczności, do których stwierdzenia miał służyć ten wniosek dowodowy, były nieistotne dla wyniku postępowania. Strona powodowa wniosła bowiem m.in. o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego na okoliczność wysokości rat należnych pozwanemu na podstawie umowy kredytu pozbawionej kwestionowanych klauzul denominacyjnych. Co prawda strona powodowa wniosła również o wyliczenie wysokości świadczeń spełnionych przez powodów na podstawie obu umów na rzecz pozwanego, to trzeba wskazać, że przeprowadzenie dowodu na te okoliczności nie wymagało wiadomości specjalnych, gdyż wysokość tych kwot wynikała z wydanych zaświadczeń.

Sąd pominął wniosek dowodowy o dopuszczenie dowodu z zeznań świadka J. K. i K. P. na podstawie art. 235²§ 1 pkt 2 k.p.c. Powołani świadkowie nie brali udziału w procesie zawierania umowy z powodami. W ocenie Sądu, irrelewantne dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy pozostaje praktyka bankowa i obowiązujące u pozwanego ogólne procedury. Dokonując bowiem incydentalnej kontroli konkretnej umowy zawartej przez konsumenta, konieczne jest zbadanie towarzyszących jej okoliczności, nie zaś generalny sposób funkcjonowania pozwanego.

Sąd oddalił wniosek powodów zawarty w pkt 9 pozwu o zobowiązanie pozwanego do złożenia określonych w tym punkcie dokumentów. Nie miały one bowiem znaczenia dla rozstrzygnięcia.

Sąd nie oparł się na Regulaminie Produktowym (dla kredytu mieszkaniowego i kredytu konsolidacyjnego) (...) Bank (...) S.A. załączonymi do pozwu, gdyż nie był to regulamin obowiązujący na datę zawarcia umowy.

Sąd pominął przy dokonywaniu ustaleń faktycznych dokument pt. „Procedura informowania Klientów o ryzyku kursowym oraz ryzyku stopy procentowej przy udzielaniu kredytów/pożyczek zabezpieczonych hipotecznie w (...) SA” z uwagi na to, że irrelewantne dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy pozostaje praktyka bankowa i obowiązujące u pozwanego ogólne procedury. Dokonując bowiem incydentalnej kontroli konkretnej umowy zawartej przez konsumenta, konieczne jest zbadanie towarzyszących jej okoliczności, nie zaś generalny sposób funkcjonowania pozwanego.

Z kolei wyciąg z dokumentu „Wytyczne produktu i procesy dla kredytów mieszkaniowych, konsolidacyjnych oraz pożyczki hipotecznej – (...) Kredyty mieszkaniowe i kredyt konsolidacyjny Sąd pominął z uwagi na to, że irrelewantne dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy pozostaje praktyka bankowa i obowiązujące u pozwanego ogólne procedury. Dokonując bowiem incydentalnej kontroli konkretnej umowy zawartej przez konsumenta, konieczne jest zbadanie towarzyszących jej okoliczności, nie zaś generalny sposób funkcjonowania pozwanego.

Dokumenty zapisane na płycie CD dołączonej do odpowiedzi na pozew, Sąd potraktował jako wyraz poglądów wzmacniających argumentację strony pozwanej.

Dowody przedłożone przez stronę powodową w postaci sprawozdania finansowego (...) Bank (...) S.A. za 2020r. oraz wydruki ze stron internetowych nie miały znaczenia dla rozstrzygnięcia.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w przeważającej części.

Na wstępie należy poczynić uwagę, że w uzasadnieniu wyroku nie ma potrzeby czy obowiązku wyrażania szczegółowego stanowiska do wszystkich poglądów prezentowanych przez strony, o ile nie miały one istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 października 1998 roku, II UKN 282/98, Legalis nr 44600). Celem uzasadnienia wyroku nie jest bowiem ocena stanowisk stron, ale wyjaśnienie motywów rozstrzygnięcia. Dopuszczalne jest rozprawienie się z poszczególnymi zarzutami niejako en bloc, poprzez zaprezentowanie odmiennego zapatrywania w kwestii faktów lub prawa, nie pozostawiające przestrzeni dla racjonalnej obrony pozostałych zarzutów, które – przy uwzględnieniu koncepcji sądu – stają się wówczas bezprzedmiotowe (uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 20 grudnia 2017 roku, VI ACa 1651/15, Legalis nr 1733044). Służyć to będzie także czytelności uzasadnienia i wywodu Sądu.

W pierwszej kolejności należało rozważyć czy strona powodowa posiadała interes prawny w żądaniu ustalenia nieistnienia stosunku prawnego wynikającego z kwestionowanych umów.

Zgodnie z treścią art. 189 k.p.c. powodowie mogą żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Podstawową przesłanką merytoryczną powództwa o ustalenie jest zatem istnienie interesu prawnego
w żądaniu ustalenia istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa.

Interes prawny w rozumieniu art. 189 k.p.c. istnieje tylko wtedy, gdy powód ochronę swojej sfery prawnej może uzyskać przez samo ustalenie istnienia bądź nieistnienia stosunku prawnego lub prawa. Wyrok ustalający musi więc definitywnie zakończyć spór stron co do prawa czy stosunku prawnego (zob. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 18 czerwca 2009 r.,
II CSK 33/09, LEX nr 515730 i z dnia 19 września 2013 r., I CSK 727/12, LEX nr 1523363). Wprawdzie za dominujący w orzecznictwie należy uznać pogląd, że interes prawny
do wytoczenia powództwa o ustalenie istnienia lub nieistnienia prawa lub stosunku prawnego w zasadzie nie zachodzi, jeżeli zainteresowany może na innej drodze osiągnąć w pełni ochronę swoich praw, w szczególności na drodze powództwa o spełnienie świadczenia (zob. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 6 października 2017 r., V CSK 52/17, LEX nr 2372279
i z dnia 9 stycznia 2019 r., I CSK 711/17, LEX nr 2618479). Samo jednak istnienie możliwości wytoczenia powództwa o świadczenie nie w każdej sytuacji świadczyć będzie
o braku interesu prawnego w żądaniu ustalenia. Brak interesu prawnego wystąpi jedynie wówczas, gdy wyrok zasądzający świadczenie zapewni pełną ochronę prawną uzasadnionych interesów powoda. Ocena istnienia interesu prawnego musi uwzględniać, czy wynik postępowania doprowadzi do usunięcia niejasności i wątpliwości co do danego stosunku prawnego i czy definitywnie zakończy spór na wszystkich płaszczyznach tego stosunku. Przyjmuje się również, że interes w ustaleniu nieważności umowy jest oczywisty, bez takiego rozstrzygnięcia nie istnieje bowiem możliwość definitywnego zakończenia sporu. Ostateczne rozstrzygnięcie powództwa o ustalenie nieważności części umowy zniesie stan niepewności powodów co do wysokości rat i sposobu rozliczenia umowy (zob. np. wyroki SN: z dnia
17 marca 2022 r., II CSKP 474/22; 19 maja 2022 r., II CSKP 797/22).

Warto podkreślić, że w wyroku z dnia 20 czerwca 2022r., II CSKP 701/22 Sąd Najwyższy zwrócił uwagę, że należy pamiętać, że interes prawny jest zachowany, gdy
ze spornego stosunku wynikają jeszcze dalsze skutki, których dochodzenie powództwem
o świadczenie nie jest możliwe bądź nie jest jeszcze aktualne. W konsekwencji Sąd Najwyższy uznał, że strona powodowa ma interes prawny w żądaniu ustalenia nieważności umowy, skoro uwzględnienie powództwa wywiera przede wszystkim skutki w odniesieniu
do obowiązywania umowy na przyszłość, a zatem ma szerszy zakres aniżeli tylko związany
z koniecznością dokonania rozliczeń dotychczasowych świadczeń pieniężnych.

Mając na uwadze powyższe, w ocenie Sądu Okręgowego, powodowie mają interes prawny w ustaleniu nieistnienia stosunku prawnego wynikającego z kwestionowanych umów w rozumieniu art. 189 k.p.c. Zawarte bowiem między stronami umowy wygenerowały długoterminowy stosunek prawny i ewentualne uwzględnienie roszczeń powodów o zwrot należności spełnionych dotychczas na rzecz banku nie regulowałby w sposób definitywny wzajemnych relacji stron. Dopiero ustalenie nieistnienia stosunku prawnego wynikającego
z kwestionowanych umów przesądza o możliwości żądania zwrotu już spełnionych świadczeń jak i braku obowiązku ich spełniania w przyszłości. Ponadto w niniejszej sprawie, istnieje między stronami spór co do ważności umów, które nie zostały jeszcze w całości wykonane, to nie może być wątpliwości, że wyłącznie wyrok ustalający może ostatecznie i całościowo usunąć stan niepewności prawnej istniejący między stronami przedmiotowych umów.

Warto również podkreślić, że z mocy wiążącej wyroku o zapłatę korzysta jedynie rozstrzygnięcie, nie rozciąga się ona na kwestie pozostające poza sentencją, w tym na ustalenia faktyczne i ocenę prawną dotycząca stosunku prawnego zawartą w pisemnych motywach rozstrzygnięcia. Przedmiotem prawomocności materialnej jest jedynie ostateczny rezultat rozstrzygnięcia, a nie przesłanki, które do niego doprowadziły. Oznacza to, że sąd nie jest związany ani ustaleniami faktycznymi poczynionymi w innej sprawie, ani poglądami prawnymi wyrażonymi w uzasadnieniu zapadłego wyroku (post. SN z 3.6.2009 r., IV CSK 511/08, Legalis).

Podsumowując, powodowie mają interes prawny w żądaniu ustalenia nieistnienia stosunku prawnego wynikającego z kwestionowanych umów.

Należy podnieść, że analiza postanowień zawartych przez powodów umów kredytu, nie daje podstaw do stwierdzenia, że są one sprzeczna z art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997r. Prawo bankowe (tj. Dz. U. z 2021r. p. 2439 – dalej jako prawo bankowe).

Do elementów przedmiotowo istotnych, wskazanych w art. 69 ust. 1 prawa bankowego należy: zobowiązanie banku do oddania do dyspozycji kredytobiorcy, na czas oznaczony w umowie, określonej kwoty środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, zobowiązanie kredytobiorcy do korzystania z kredytu na warunkach określonych
w umowie i do zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami, w oznaczonych terminach spłaty oraz do zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 2 czerwca 2021 r., sygn. akt I CSKP 55/21, numer 2584569, wskazał, że zarzuty dotyczące sprzeczności konstrukcji umowy kredytu odwołującej się do waluty obcej, w tym przewidującej udzielenie kredytu denominowanego
w walucie obcej, z art. 69 ust. 1 Prawa bankowego są chybione. Sąd Najwyższy zwrócił uwagę, że umowa kredytu wiążąca wysokość udzielonego kredytu oraz wysokość jego spłat z kursem waluty obcej, np. franka szwajcarskiego, nie jest sprzeczna z ogólną konstrukcją umowy kredytu przewidzianą w art. 69 ust. 1 Prawa bankowego. Ustawa z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2011 r. Nr 165, poz. 984), czyli tzw. ustawa antyspreadowa, potwierdziła tylko to, co wcześniej wynikało już z zasady autonomii woli stron (art. 353¹ k.c.), a mianowicie, że przed wejściem w życie tej ustawy dopuszczalne było zawieranie umów o kredyt denominowany, jak i indeksowany (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 października 2020 r., II CSK 805/18).

Należy również podzielić pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy m.in. w wyrokach
z dnia 25 marca 2011 r. IV CSK 377/10, z dnia 29 kwietnia 2015 r., V CSK 445/14, z dnia 14 lipca 2017 r. II CSK 803/16, że ułożenie stosunku prawnego w ten sposób, że strony wskazują inną walutę zobowiązania i inną walutę wykonania tego zobowiązania, jest zgodne z zasadą swobody umów (art. 353¹ k.c.).

W niniejszej sprawie strony zawarły umowy kredytów denominowanych do CHF. Kredyt denominowany do waluty obcej charakteryzuje się tym, że bank udziela kredytobiorcy kredytu w wysokości CHF, ale wypłata tej kwoty następuje w PLN jako równowartość wskazanej w umowie określonej ilości CHF. W przypadku kredytu denominowanego do waluty obcej, kredytobiorca uzyskuje środki pieniężne w złotych, ale wysokość kredytu ustalona jest w walucie obcej, z tym że w momencie udostępniania kredytu czy jego transz, następuje przeliczenie z waluty obcej na złoty według kursu na dzień udostępnienia kredytu czy jego transz. Z kolei spłata rat kapitałowo-odsetkowych następuje w PLN obliczanych jako równowartość w złotych polskich określonej ilości waluty obcej. Sąd Najwyższy w wyroku
z dnia 30 października 2020 r., II CSK 805/18, Lex nr 3123932 podkreślił, że w przypadku tego rodzaju umów wypłata przez bank kwoty kredytu w PLN oraz spłata kredytu w PLN przez kredytobiorcę nie jest uprawnieniem stron, ale ich obowiązkiem wynikającym
z umowy.

Za uznaniem, że strony zawarły umowy kredytów denominowanych przemawiało brzmienie postanowień punktu 29 tabelarycznej części umowy nr (...) i umowy nr (...) w związku z punktem 3.2.3 regulaminu produktowego – kredyty miały być wypłacone w PLN na budowę i wykończenie domu w M. oraz punktu 36 tabelarycznej części umowy nr (...) i umowy nr (...) w związku z punktem 2.3.1 umowy nr (...) i umowy nr (...) tj., że jego spłata również miała odbywać się w walucie PLN. Nadto zgodnie z „Pozostałymi indywidualnymi warunkami umowy” kredytobiorcy zobowiązali się do posiadania rachunku osobistego w (...) S.A., na który przez cały okres kredytowania miały być przelewane od pracodawcy wynagrodzenie za pracę.

W umowach tych kwota kapitału została wyrażona w walucie obcej, ale została wypłacona w walucie krajowej według klauzuli umownej opartej na kursie kupna waluty obcej określonej przez bank-kredytodawcę obowiązującej w dniu uruchomienia kredytu, zaś kredytobiorcy byli zobowiązani spłacać raty w walucie krajowej na podstawie klauzuli przeliczeniowej zgodnie z bieżącym kursem sprzedaży waluty obcej określonym przez bank-kredytodawcę.

Trzeba również podkreślić, że wypłata kredytu w CHF i jego spłata w CHF była uzależniona od zgody banku. Natomiast ani w umowach ani w regulaminach nie zostały określone przesłanki udzielenia albo braku udzielenia takiej zgody czy termin, w którym zgoda winna być udzielona albo winna być udzielona odpowiedź odmowna..

W judykaturze powszechnie przyjmuje się, że w odniesieniu do kredytów zawieranych przed nowelizacją ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe dokonaną ustawą z dnia 29 lipca 2011 r. dopuszczalne było zaciągnięcie zobowiązania kredytowego w walucie obcej z równoczesnym zastrzeżeniem, że wypłata i spłata kredytu będzie dokonywana w walucie krajowej, z tym że tego rodzaju zastrzeżenie dotyczy wyłącznie sposobu wykonania zobowiązania, a zatem nie powoduje zmiany waluty wierzytelności (wyroki Sądu Najwyższego z 25 marca 2011 r., IV CSK 377/10 i z 29 kwietnia 2015 r., V CSK 445/14).

Nietrafny jest również zarzut wskazujący na sprzeczność przedmiotowych umów
z zasadami współżycia społecznego. W orzecznictwie podkreśla się, że za uznaniem czynności prawnej za sprzeczną z zasadami współżycia społecznego muszą przemawiać szczególne okoliczności. W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 12 października 2017 r. , IV CSK 660/16 Sąd ten zwrócił uwagę, że korzystanie z zasad współżycia społecznego jako podstawy uznania czynności prawnej za nieważną wymaga zachowania szczególnej ostrożności. Sąd, przyjmując taką sprzeczność, powinien ustalić, na czym polega ta sprzeczność (jaka konkretnie zasada została naruszona), przez kogo, w jaki sposób i na czym samo naruszenie polega i z jakich przyczyn. W ocenie Sądu Najwyższego sprzeczność czynności prawnej z zasadami współżycia społecznego występuje dopiero wtedy, gdy umowa nie respektuje określonego zakazu znajdującego głębokie uzasadnienie aksjologiczne – moralne, tj. zawiera treść lub cel moralnie zakazany oraz gdy nie zawiera treści wynikającej z normy o charakterze moralnym, np. narusza wolność człowieka. Takich okoliczności zaś powodowie nie wykazali.

Nie ulega natomiast wątpliwości, że przyjęty w umowach mechanizm denominacji był wadliwy, gdyż pozwalał pozwanemu, poprzez odwołanie do tabel kursowych, kształtować jednostronnie wysokość zobowiązania kredytobiorcy. Skoro w umowach kredytowych nie uregulowano kwestii związanych z zasadami ustalania przez pozwanego wysokości kursu CHF, oznacza to, że analizowana umowa odwoływała się do wskaźnika, którego wysokość kształtować mogła bez żadnych ograniczeń jedna ze stron umowy.

Trzeba w tym miejscu odwołać się do uchwały Sądu Najwyższego z dnia 28 kwietnia 2022r., III CZP 40/22, zgodnie z którą sprzeczne z naturą stosunku prawnego kredytu indeksowanego do waluty obcej są postanowienia, w których kredytodawca jest upoważniony do jednostronnego oznaczenia kursu waluty właściwej do wyliczenia wysokości zobowiązania kredytobiorcy oraz ustalenia wysokości rat kredytu, jeżeli z treści stosunku prawnego nie wynikają obiektywne i weryfikowalne kryteria oznaczenia tego kursu. Postanowienia takie, jeśli spełniają kryteria uznania ich za niedozwolone postanowienia umowne, nie są nieważne, lecz nie wiążą konsumenta w rozumieniu art. 385¹ k.c. Uchwałę tę należało również odnieść do kredytu denominowanego do CHF.

W dalszej kolejności, Sąd dokonał analizy zakwestionowanych postanowień zawartych w umowie nr (...) i umowie nr (...) tj. w punkcie 25 części tabelarycznej w związku z punktem 2.3.1. zd. 2 i 3 oraz punktem 2.4.4. zd. 1, punktem 6.3 w zw. z punktem 6.4 oraz punktem 3.2.3. regulaminu produktowego i punktem 4.7 regulaminu produktowego pod kątem ich abuzywności.

Zgodnie z art. 385¹ § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

Zatem przesłankami uznania postanowień umownych za niedozwolone (abuzywne) są:

a) zawarcie umowy z konsumentem,

b) kwestionowane postanowienia umowne nie zostały z nim uzgodnione indywidulanie,

c) nie dotyczą one postanowień określających główne świadczenia stron, pod warunkiem jednak, że postanowienia te zostały sformułowane w sposób jednoznaczny,

d) kwestionowane postanowienia umowy kształtują prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy.

Co do pierwszej przesłanki zawarcie umów z konsumentem, to nie była to okoliczność sporna. Powodowie potrzebowali kredytu na dokończenie budowy domu. Obecnie w kredytowanym domu mieszka powódka. W 2015r. w przedmiotowej nieruchomości była zarejestrowana działalność gospodarcza dla celów korespondencyjnych, jednakże działalność ta nie była prowadzona w kredytowanym domu.

Na marginesie należy jeszcze wskazać, że dla oceny abuzywności wzorca nie mają zatem znaczenia prawnego osobiste przymioty (wiedza, doświadczenie itp.) osoby zawierającej umowę. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w postanowieniu z dnia 10 czerwca 2021r. C-198/20 wskazał, że jeśli chodzi o pojęcie „konsumenta” w rozumieniu art. 2 lit. b) dyrektywy 93/13, to Trybunał wielokrotnie uściślał, że ma ono charakter obiektywny
i jest niezależne od konkretnego zasobu wiedzy, jaki może mieć dana osoba, czy też od posiadanych przez nią w rzeczywistości informacji (wyrok z dnia 21 marca 2019 r., P.
i D., C 590/17, EU:C:2019:232, pkt 24 i przytoczone tam orzecznictwo).

W tym względzie należy zauważyć, że konsument znajduje się w słabszej pozycji niż przedsiębiorca, zarówno pod względem możliwości negocjacyjnych, jak i ze względu na stopień poinformowania, i w związku z tym godzi on się na postanowienia umowne sporządzone uprzednio przez przedsiębiorcę, nie mając wpływu na ich treść (wyrok z dnia 21 marca 2019 r., P. i D., C 590/17, EU:C:2019:232, pkt 25 i przytoczone tam orzecznictwo). Z powyższych rozważań wynika, że zakwalifikowanie danej osoby jako „konsumenta” w rozumieniu art. 2 lit. b) dyrektywy 93/13 nie zależy od jej zachowania, choćby było ono niedbałe, przy zawieraniu umowy kredytu. TSUE w przywołanym postanowieniu stanowczo stwierdził, że ochrona przewidziana w dyrektywie 93/13 przysługuje każdemu konsumentowi, a nie tylko temu, którego można uznać za „właściwie poinformowanego oraz dostatecznie uważnego i rozsądnego przeciętnego konsumenta”.

W dalszej kolejności należało rozważyć, czy kwestionowane postanowienia umowne były negocjowane indywidualnie.

Trafnie Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z dnia 9 czerwca 2021r. V ACa 127/21 wskazał, że w celu ustalenia czy konkretne postanowienie umowne należy kwalifikować jako „nieuzgodnione (uzgodnione) indywidualnie” należy zbadać, czy konsument miał na treść danego postanowienia „rzeczywisty wpływ” (art. 385¹ § 3 k.c.), co zwykle nie będzie miało miejsca w przypadku postanowień umowy przyjętych z wzorca zaproponowanego konsumentowi przez przedsiębiorcę. Sąd ten podkreślił, że dla zrealizowania przesłanki rzeczywistego wpływu konsumenta na treść postanowień umownych nie wystarczy wykazanie, że konsument dowiedział się o treści klauzuli w odpowiednim czasie, a strony prowadziły w tym przedmiocie negocjacje. Konieczne jest udowodnienie wspólnego ustalenia ostatecznego brzmienia klauzuli, w wyniku rzetelnych negocjacji w ramach, których konsument miał realny wpływ na treść określonego postanowienia umownego, chyba
że zostało ono sformułowane przez konsumenta i włączone do umowy na jego żądanie. Stanowisko to Sąd Okręgowy w całości podziela. Indywidualne uzgodnienie postanowienia oznacza rzeczywisty i aktywny wpływ konsumenta na daną część umowy, a nie tylko bierną akceptację jego treści.

Ponadto wykazanie faktu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie spoczywało, zgodnie z art. 385¹ § 4 k.c. na pozwanym jako stronie, która na ten fakt się powołuje. Pozwany nie wykazał, by kwestionowane postanowienia umowy były indywidualnie negocjowane. Z zeznań powodów wynikało, że nie negocjowali oni kwestionowanych postanowień umów, mogli jedynie negocjować zapisy dotyczące wysokości kredytu oraz okresu kredytowania. Trzeba podkreślić, że kwestionowane postanowienia umowne były zawarte w części umowy nr (...) oraz umowy nr (...) zwanej „Pozostałymi postanowienia umowy kredytu” o standardowej nienegocjowalnej treści oraz w Regulaminie produktowym, który ze swej istoty nie podlega negocjacjom. Natomiast wyrazem dodatkowych uzgodnień był załącznik nr 1 do umowy nr (...) i do umowy nr (...) czyli „Pozostałe indywidualne warunki kredytu”.

Następnie należało ocenić, czy kwestionowane postanowienia dotyczyły głównych świadczeń stron.

W ocenie Sądu, postanowienia umowne wprowadzające do umów klauzulę ryzyka walutowego oraz odnoszące się do przeliczania walut przy wypłacie kredytu jak i przy spłacie rat kredytu stanowią główne świadczenia stron.

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wskazywał, że jeśli chodzi o kategorię warunków umownych mieszczących się w pojęciu „głównego przedmiotu umowy”
w rozumieniu art. 4 ust. 2 dyrektywy 93/13, to należy uważać za nie te, które określają podstawowe świadczenia w ramach danej umowy i które z tego względu charakteryzują tę umowę (wyroki: z dnia 3 czerwca 2010 r., (...), C 484/08, pkt 34; z dnia 23 kwietnia 2015 r., V. H., C 96/14, pkt 33).

Z orzecznictwa Trybunału wynika, że klauzule umowne dotyczące ryzyka kursowego, w zakresie, w jakim określają główny przedmiot umowy kredytu, wchodzą w zakres stosowania art. 4 ust. 2 dyrektywy 93/13 i nie są jedynie poddawane ocenie, gdy właściwy sąd krajowy uzna, po zbadaniu każdego przypadku z osobna, że klauzule te zostały sporządzone przez przedsiębiorcę w jasny i zrozumiały sposób (zob. wyrok z dnia 14 marca 2019r. C - 118/17, pkt. 48; wyrok z dnia 20 września 2018 r., C 51/17, pkt 68). Również Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 30 października 2020 r., II CSK 805/18, Lex nr 3123932 podkreślił, że świadczenie kredytobiorcy korygowane klauzulami przeliczeniowymi, w istocie stanowi świadczenie główne w rozumieniu art. 385¹§ 1 k.c. (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 4 kwietnia 2019 r., III CSK 159/17, OSP 2019, z. 12, poz. 115 i z dnia 9 maja 2019 r., I CSK 242/18).

Stosownie do art. 69 ust. 1 Prawa bankowego przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Nie powinno zatem budzić wątpliwości, że obowiązek zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu stanowi główne świadczenie kredytobiorców.

Zawarte w kwestionowanych umowach klauzule ryzyka walutowego i kursowa wpływały na wysokość świadczenia kredytobiorców. W konsekwencji ww. klauzul nie można uznać za postanowienia uboczne, tylko określające główne świadczenia stron.

By móc zatem poddać kontroli wskazane postanowienia umowne pod kątem abuzywności, należało rozważyć, czy postanowienia te zostały sformułowane w sposób jednoznaczny czy też nie.

W wyroku z dnia 30 kwietnia 2014r., C-26/13 TSUE wskazał, że art. 4 ust. 2 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że warunek umowny musi być nie tylko wyrażony prostym i zrozumiałym językiem, by był zrozumiały dla konsumenta
z gramatycznego punktu widzenia, ale także, by umowa przedstawiała w sposób przejrzysty konkretne działanie mechanizmu wymiany waluty obcej, a także związek między tym mechanizmem a mechanizmem przewidzianym w innych postanowieniach dotyczących uruchomienia kredytu, tak by konsument był w stanie oszacować, w oparciu o jednoznaczne
i zrozumiałe kryteria, wypływające dla niego z tej umowy konsekwencje ekonomiczne.

W wyroku z dnia 18 listopada 2021r. wydanym w sprawie C-212/20 TSUE podkreślił ponownie, że wymóg zredagowania w sposób jasny i zrozumiały zakłada, że w wypadku umów kredytu na instytucjach bankowych ciąży obowiązek dostarczania kredytobiorcom informacji wystarczających do podjęcia przez nich świadomej i rozważnej decyzji.
W szczególności wymóg ów oznacza, że warunek, zgodnie z którym kredyt powinien zostać spłacony w tej samej walucie obcej co waluta, w której został zaciągnięty, ma być zrozumiany przez konsumenta zarówno w aspekcie formalnym i gramatycznym, ale także
w odniesieniu do jego konkretnego zakresu, tak aby właściwie poinformowany oraz dostatecznie uważny i racjonalny przeciętny konsument mógł nie tylko dowiedzieć się o możliwości wzrostu lub spadku wartości waluty obcej, do której kredyt był indeksowany,
ale również oszacować – potencjalnie istotne – konsekwencje ekonomiczne takiego warunku dla swoich zobowiązań finansowych. Dalej TSUE podkreślił, że poinformowanie – przed zawarciem umowy – o warunkach umownych i skutkach zawarcia tej umowy ma fundamentalne znaczenie dla konsumenta. To w szczególności na podstawie tej informacji konsument podejmuje decyzję, czy zamierza związać się warunkami umownymi sformułowanymi uprzednio przez przedsiębiorcę (wyrok z dnia 10 czerwca 2021 r., (...), od C 776/19 do C 782/19, EU:C:2021:470, pkt 62 i przytoczone tam orzecznictwo).

Natomiast pozwany w niniejszej sprawie nie dopełnił tak określonych obowiązków względem powodów wobec czego uniemożliwił im oszacowanie konsekwencji ekonomicznych przyjętych na siebie zobowiązań.

W pierwszej kolejności należy wskazać, że wraz z podpisaniem wniosku kredytowego powód podpisał oświadczenie, że po zapoznaniu się z przedstawionymi przez Bank warunkami udzielania kredytu mieszkaniowego zarówno w złotych jak i w walucie CHF, symulacjami wysokości płaconych rat zarówno w złotych jak i w ww. walucie obcej, jest świadomy ryzyka kursowego związanego z zaciągnięciem ww. kredytu w walucie obcej mogącego mieć wpływ na wysokość płaconej przez niego raty kredytu w okresie kredytowania i decyduje się na zaciągnięcie kredytu wymienionego w pkt a) w walucie CHF. Powódka podpisała też oświadczenie, że po zapoznaniu się z przedstawionymi przez Bank warunkami udzielania kredytu mieszkaniowego zarówno w złotych jak i w walucie CHF, symulacjami wysokości płaconych rat zarówno w złotych jak i w ww. walucie obcej, symulacjami kwot i kosztów kredytu/pożyczki wg aktualnych kursów walut stosowanych przez bank oraz kosztów w przypadku niekorzystnej zmiany kursów i spreadu walutowego jest świadoma ryzyka kursowego związanego z zaciągnięciem ww. kredytu w walucie obcej mogącego mieć wpływ na wysokość płaconej przez nią raty kredytu w okresie kredytowania i decyduje się na zaciągnięcie kredytu wymienionego w pkt a) w walucie CHF.

Podobnie zgodnie z punktem 6 ust. 1 umowy nr (...) i umowy nr (...) kredytobiorcy złożyli oświadczenie, że są świadomi dodatkowego ryzyka, jakie ponoszą w związku z zaciągnięciem kredytu w walucie obcej (ryzyko kursowe) oraz, iż w przypadku niekorzystnej zmiany kursu waluty, w jakiej został udzielony kredyt, zarówno kwota w złotych stanowiąca równowartość kwoty kredytu w walucie kredytu jak i kwota w złotych stanowiąca równowartość raty w walucie, w jakiej został udzielony kredyt, ulegną zwiększeniu.

Należy wskazać, że oświadczenia te były standardowe, przygotowane przez pozwanego i narzucone powodom do podpisu na etapie składania wniosku kredytowego i podpisywania umów, a nadto nie wynikało z nich, jakie dokładnie informacje powodowie otrzymali odnośnie ryzyka kursowego tj. czy otrzymali wykresy historyczne zmian kursu CHF w przeszłości oraz symulacje na przyszłość pokazujące jak zmiana kursu CHF może wpłynąć na wysokość raty i całego zadłużenia. Z oświadczenia o ryzyku wynikało jedynie, że powodowie otrzymali symulacje wysokości płaconych rat w złotych i w walucie kredytu, przy czym nie zostało wskazane, czy symulacje te prezentowały wysokość raty po kursie z dnia symulacji czy zakładały wzrost kursu waluty CHF, a jeśli tak, to jaki wzrost zakładały.

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 28 października 2022r. o sygnaturze akt II CSKP 902/22 (wydanym przeciwko pozwanemu) położył nacisk na to, że pouczenie o ryzyku walutowym wraz z przykładową symulacją wzrostu wysokości rat w razie wzrostu kursu waluty obcej musi być odniesione do sytuacji finansowej konkretnego konsumenta w chwili zawierania umowy kredytu. Winno również wiązać się ze zbadaniem sytuacji finansowej powodów pod kątem możliwości spłaty kredytu w razie, gdyby kurs CHF wzrósł w stosunku do waluty krajowej. Dalej Sąd Najwyższy podkreślił, że nawet gdyby powodowie spłacali kredyt bezpośrednio w CHF, to i tak zmuszeni byliby byłyby do wydatkowania PLN w celu zakupu CHF.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego podkreślane jest, że w celu uznania realizacji przez bank obowiązków informacyjnych w zakresie ryzyka kursowego nie jest wystarczające wskazanie w umowie, że ryzyko związane ze zmianą kursu waluty ponosi kredytobiorca, oraz odebranie od klienta oświadczenia, zawartego we wniosku o udzielenie kredytu, o standardowej treści, iż został on poinformowany o ponoszeniu ryzyka wynikającego ze zmiany kursu waluty oraz przyjął do wiadomości i akceptuje to ryzyko. Sąd Najwyższy zwracał uwagę, że istnieje obowiązek ostrzegawczy instytucji finansowej, która oferując kredyt powiązany z walutą obcą kredytobiorcy, niejednokrotnie takiemu, który nie ma zdolności kredytowej do zaciągnięcia kredytu złotowego, powinna dołożyć szczególnej staranności w zakresie wyraźnego wskazania zagrożeń wiążących się z takim produktem finansowym (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 czerwca 2022r., I CSK 2538/22).

Z zeznań powodów wynikało, że pracownik banku zapewnił ich o stabilności waluty CHF. Powodom nie zaprezentowano wykresów historycznych zmian kursów CHF. Powodowie przyznali, że poinformowano ich, iż zmiana kursu CHF może nieznacznie wpłynąć na wysokość raty kredytu, ale nie wskazywano, że wpłynie to również na całe zadłużenie.

Pozwany bank winien nadto przedstawić powodom prognozy na przyszłość, informujące jak bardzo może wzrosnąć kurs CHF w okresie kredytowania i jak duże jest ryzyko wzrostu kursu waluty oraz jak zmiana kursu CHF wpłynie na wysokość raty i całego zadłużenia. Takie symulacje liczbowe powinny przyczyniać się do zrozumienia przez powodów rzeczywistego znaczenia długoterminowego ryzyka związanego z możliwymi wahaniami kursów wymiany walut, a tym samym ryzyka związanego z zawarciem przedmiotowych umów. Wprowadzenie do umów kredytowych zawieranych na wiele lat, mechanizmu działania ryzyka kursowego, wymagało szczególnej staranności banku
w zakresie wyraźnego wskazania zagrożeń wiążących się z oferowanym kredytem, tak by powodowie mieli pełne rozeznanie konsekwencji ekonomicznych zawieranych umów. Pozwany bank winien uprzedzić powodów, że w związku z zawarciem kwestionowanych umów poniosą nieograniczone ryzyko kursowe. W takim stanie rzeczy, przedkontraktowy obowiązek informacyjny w zakresie ryzyka kursowego powinien zostać wykonany, w sposób jednoznacznie i zrozumiale unaoczniający konsumentowi, że zaciągnięcie tego rodzaju kredytu jest bardzo ryzykowne, a efektem może być obowiązek zwrotu kwoty wielokrotnie wyższej od pożyczonej, mimo dokonywania regularnych spłat.

Z poczynionych w sprawie ustaleń nie wynika, by obowiązek informacyjny został przez bank wykonany w sposób dający powodom pełne rozeznanie co do istoty transakcji. Pozwany bank winien uprzedzić powodów, że w związku z zawarciem kwestionowanych umów poniosą nieograniczone ryzyko kursowe, że zaciągnięcie tego rodzaju kredytu jest ryzykowne, a efektem może być obowiązek zwrotu kwoty wielokrotnie wyższej od pożyczonej, mimo dokonywania regularnych spłat. Bank nie uświadomił powodom jak może zachować się kurs CHF w razie wystąpienia sytuacji kryzysowych na świecie lub pogorszenia sytuacji gospodarczej w Polsce. Pozwany nie przekazał powodom informacji pozwalających realnie ocenić zakresu ryzyka kursowego i jego wpływu na stan zadłużenia i rzeczywisty koszt kredytu.

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 3 lutego 2022r., II CSKP 415/22 podkreślił,
że jakkolwiek nie można oczekiwać od banku dokładnego przewidywania zmian kursu walutowego przez cały okres trwania umowy kredytu, to mając na względzie, że jest to podmiot profesjonalny, oferujący konsumentom produkt z góry już obarczony ryzykiem, winien on dołożyć wszelkich starań, aby w jak najbardziej przystępny i jasny sposób przedstawić to ryzyko. Sąd Najwyższy zawrócił uwagę, że powoływanie się przez bank na złożenie w formie pisemnej oświadczeń o świadomości ryzyka walutowego o standardowej treści jest niewystarczające.

Warto w tym miejscu jeszcze przywołać wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 października 2019 r., IV CSK 309/18, w którego uzasadnieniu Sąd Najwyższy podkreślił,
że gdyby rzeczywiście zostało należycie wyjaśnione znaczenie zmiany kursu waluty
i ponoszonego ryzyka, to racjonalny kredytobiorca nie decydowałby się na kredyt powiązany z kursem waluty obcej oraz gdyby kredytujący bank zamierzał wystarczająco poinformować kredytobiorcę będącego osobą fizyczną - konsumentem o niebezpieczeństwach wynikających z kredytu powiązanego z kursem waluty obcej, to nie proponowałby w ogóle zawierania takich umów kredytowych, zdając sobie sprawę jako profesjonalista, że umowa taka może zostać łatwo oceniona jako nieuczciwa.

Ponadto w umowach nie wskazano, na podstawie jakich kryteriów bank ustalał kurs wymiany waluty obcej zarówno w momencie uruchomienia kredytu jak i spłaty poszczególnych rat poza informacją zawartą w punkcie 6.3 i 6.4 umowy w zw. z punktem 4.7 regulaminu produktowego, które to postanowienia Decyzją Prezes UOKiK nr (...)z dnia 31 grudnia 2018r. zostały uznane na abuzywne, o czym będzie szerzej mowa w dalszej części uzasadnienia.

TSUE w powołanym już wyroku z dnia 18 listopada 2021r. wskazał,
że okoliczności, iż kurs wymiany zmienia się w długim okresie, nie może uzasadniać braku wskazania w postanowieniach umowy oraz w ramach informacji dostarczonych przez przedsiębiorcę w trakcie negocjacji umowy kryteriów stosowanych przez bank w celu ustalenia kursu wymiany mającego zastosowanie do obliczania rat spłaty, co umożliwiłoby konsumentowi określenie w każdej chwili tego kursu wymiany. Trybunał zwrócił uwagę,
że kredytobiorca musi zrozumieć, do czego się zobowiązuje, zwłaszcza co do sposobu obliczenia rat spłaty kredytu, który zaciąga.

W świetle powyższego należało zatem uznać, że kwestionowane postanowienia umowne nie spełniały kryterium jednoznaczności, co umożliwiało Sądowi dokonanie oceny czy przedmiotowe postanowienia umowne kształtowały prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy.

Sprzeczne z dobrymi obyczajami są takie działania, które zmierzają do niedoinformowania, dezorientacji, wywołania błędnego przekonania u konsumenta, wykorzystania jego niewiedzy lub naiwności, ukształtowania stosunku zobowiązaniowego niezgodnie z zasadą równorzędności stron.

Natomiast w celu ustalenia, czy klauzula rażąco narusza interesy konsumenta, należy wziąć głównie pod uwagę, czy pogarsza ona jego położenie prawne w stosunku do tego, które w braku odmiennej umowy, wynikałoby z przepisów prawa, w tym mających charakter dyspozytywny (por. uzasadnienie uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 2018 r., III CZP 29/17, OSNC 2019, Nr 1, poz. 2). Rażące naruszenie interesów konsumenta oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków wynikających
z umowy na jego niekorzyść, skutkującą niekorzystnym ukształtowaniem jego sytuacji ekonomicznej oraz jego nierzetelnym traktowaniem (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 3 lutego 2006 r., I CK 297/05, nie publ., z dnia 15 stycznia 2016 r., I CSK 125/15, OSNC - ZD 2017, Nr 1, poz. 9; z dnia 27 listopada 2015 r., I CSK 945/14, nie publ.; z dnia 30 września 2015 r., I CSK 800/14, nie publ. i z dnia 29 sierpnia 2013 r. I CSK 660/12, nie publ.).

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 28 września 2021r. wskazał, że rażące naruszenie interesów konsumenta nie musi dotyczyć nierównowagi ekonomicznej. Wystarczy, że będzie wynikać z poważnego naruszenia sytuacji prawnej konsumenta - ograniczenia treści praw, które przysługują mu na podstawie tej umowy i stosownie do przepisów prawa, utrudnienia
w korzystaniu z tych praw bądź nałożenia na konsumenta dodatkowego obowiązku, którego nie przewidują przepisy prawa (wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 16 stycznia 2014 r., C. P., C-226/12, EU:C:2014:10, pkt 23).

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy, jak już zostało wcześniej zasygnalizowane, w umowach nie wskazano, na podstawie jakich kryteriów bank ustalał kurs wymiany waluty obcej zarówno w momencie uruchomienia kredytu jak i spłaty poszczególnych rat poza informacją zawartą w punkcie 6.3 i 6.4 umowy nr (...) i umowy nr (...) w zw. z punktem 4.7 regulaminu produktowego, które to postanowienia Decyzją Prezes UOKiK nr (...)z dnia 31 grudnia 2018r. zostały uznane na abuzywne.

Decyzją Prezes UOKiK nr (...) z dnia 31 grudnia 2018r. zostały uznane za abuzywne następujące postanowienia:

A. „Kursy wymiany walut w Tabeli Kursów ustalane są przez Bank w każdym Dniu Roboczym w oparciu o średni kurs z rynku walutowego ( (...)), ustalany najpóźniej do godziny 9.30 czasu obowiązującego w Polsce („Kurs Bazowy”). Kurs kupna ustalany jest w oparciu o wzór: Kurs Kupna = 2*Kurs Bazowy/(2+Spread Walutowy wyrażony w procentach), a kurs sprzedaży w oparciu o wzór: Kurs Sprzedaży = Kurs Bazowy + (Spread Walutowy wyrażony w procentach*Kurs Kupna)/2. Wartość Spreadu Walutowego wyrażonego w procentach na dzień zawarcia Umowy wynosi dla waluty CHF: […], Euro: […], USD: […], GBP: […] i może ona ulec zmianie w drodze jednostronnego oświadczenia Banku na zasadach określonych w punkcie 5.4 poniżej. Spread Walutowy wyrażony w procentach jest równy stosunkowi spreadu walutowego wyrażonego kwotowo, stanowiącego różnicę pomiędzy kursem sprzedaży a kursem kupna waluty obcej określanych w Tabeli Kursów („Spread Walutowy”) do kursu kupna” w zw. z: [5.4]

B. „Bank jest uprawniony do zmiany – nie częściej niż raz w miesiącu kalendarzowym – wysokości Spreadu Walutowego wyrażonego w procentach na podstawie przesłanek określonych w punkcie 4.7. Regulaminu Produktowego, o wartość wyrażonej w punktach procentowych zmiany określonych w tym postanowieniu podstaw”

„Poza okolicznościami przewidzianymi w pozostałych Warunkach Kredytu oraz przy uwzględnieniu postanowień pkt 1.4.2.3. Regulaminu Kredytowego, Bank jest uprawniony do zmiany – nie częściej niż raz w miesiącu kalendarzowym – wysokości Opłat i Prowizji określonych Tabeli Prowizji i Opłat na podstawie i w stosunku do: a) Wzrostu inflacji w stopniu ogłaszanym przez GUS, co najmniej o 0,1%, b) Zmiany wskaźnika cen dóbr inwestycyjnych publikowanych przez GUS, co najmniej o 0,1%, c) Wzrostu rzeczywistych kosztów obsługi danej usługi na skutek niezależnych od Banku czynników zewnętrznych, w szczególności: wzrostu cen opłat pocztowych i telekomunikacyjnych, rozliczeń międzybankowych koniecznych do wykonania danej usługi, energii, wejście w życie nowych regulacji prawnych powodujących wzrost kosztów świadczonej usługi o co najmniej 1%, d) Zmiany stóp procentowych kredytów udzielanych bankom przez Narodowy Bank Polski o co najmniej 0,01%, e) Zmiany poziomu rezerw obowiązkowych ustalonych przez Narodowy Bank Polski lub wysokości ich ewentualnego oprocentowania, co najmniej o 0,01%, f) Zmiany stawek oprocentowania lokat na rynku międzybankowym (międzybankowych stóp referencyjnych, wywołana czynnikami regulacyjnymi), co najmniej o 0,01%, g) Zmiany wysokości obowiązkowych opłat wnoszonych przez banki na rzecz Bankowego Funduszu Gwarancyjnego, co najmniej o 0,01%, h) Zmiany rentowności instrumentów rynku pieniężnego i kapitałowego (w tym np. bonów skarbowych i obligacji Skarbu Państwa), co najmniej o 0,01%”

Postanowienia te są tożsame z postanowieniami zawartymi w punkcie 6.3 i 6.4 umowy nr (...) i umowy nr 2 oraz 4.7 regulaminu produktowego.

Następnie Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów wyrokiem z dnia 22 marca 2021r., XVII AmA 12/19 uchylił tą decyzję.

Natomiast Sąd Apelacyjny w Warszawie w sprawie o sygnaturze akt VII AGa 607/21 zmienił zaskarżony wyrok w całości w ten sposób, że w punkcie pierwszym zmienił zaskarżoną decyzję w zakresie punktu IV poprzez obniżenie nałożonej kary do kwoty 1 745 536,25 zł, dodał punkt drugi o treści: „oddala odwołanie w pozostałej części”, nadał punktowi drugiemu i trzeciemu numerację odpowiednio jako punkt trzeci i czwarty oraz w kolejnych punktach oddalił apelację w pozostałym zakresie i orzekł o kosztach procesu.

Sąd Apelacyjny zaznaczył, że z powołanych postanowień nie sposób odczytać, z jakiego okresu pochodzą dane z rynku walutowego oraz jakie jest źródło danych rynku walutowego. Sąd ten zwrócił uwagę na to, że to, że kurs jest ustalany do godziny 9.30 nie jest równoznaczne, że dane dla tego kursu pochodzą również z tego czasookresu. Średni kurs z rynku walutowego (...) jest nazwą rynku, a nie miejscem publikacji danych pochodzących z tego rynku. Ponadto Sąd Apelacyjny podkreślił, że przy spłacie kredytu równowartość kwoty w złotych ustalana była według kursu sprzedaży waluty obcej, obowiązującego w banku na podstawie Tabeli Kursów, na dwa dni robocze przed datą wymagalności każdej należności banku. Tym samym stosowana Tabela kursów nie jest z dnia wymagalności spłaty, a zatem zmiany kursów walut na rynku walutowym pomiędzy dniem ustalenia kursów w Tabeli Kursów a dniem wymagalności nie mają przełożenia na wyliczenie kwoty bazowej. Tym samym bank nie uwzględniał do rozliczeń aktualnych danych rynku walutowego. Ponadto Sąd Apelacyjny podkreślił, że nie jest jasne, która Tabela będzie miała zastosowanie do nabycia waluty obcej czy z dnia ustalenia dla obciążenia rachunku bieżącego kwotą w złotych czy z dnia wymagalności.

Z kolei odnosząc się do postanowienia zawartego w punkcie 4.7 regulaminu produktowego Sąd Apelacyjny zwrócił uwagę, że zapisy w nim zawarte nie podają górnej granicy zmiany wysokości spreadu walutowego, posługując się sformułowaniem „co najmniej o”, nie ma również wskazania w odniesieniu, do jakiego momentu omawiane zmienne mogłyby mieć przełożenie na wysokość spreadu oraz pozostawiają dowolność w kumulacji podstaw i wysokości zmian.

Sąd Okręgowy w Warszawie podziela tę argumentację w całości i przyjmuje ją za własną.

Warto również w tym kontekście zwrócić uwagę na wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 21 września 2023 r. wydany w sprawie C-139/22, w którym Trybunał stwierdził, że artykuł 3 ust. 1, art. 7 ust. 1 i art. 8 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, że nie stoją one na przeszkodzie temu, by warunek umowny, który nie był indywidualnie negocjowany, został uznany przez właściwe organy krajowe za nieuczciwy z tego tylko powodu, że jego treść jest równoznaczna z treścią postanowienia wzorca umowy wpisanego do krajowego rejestru klauzul niedozwolonych. Stanowisko Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej przemawia zatem za przyjęciem prejudycjalnego charakteru decyzji Prezesa UOKiK uznającego ww. klauzule za niedozwolone.

W wyroku z dnia 27 lutego 2019r., II CSK 19/18 Sąd Najwyższy wskazał, że mechanizm ustalania przez bank kursów waluty, który pozostawia bankowi swobodę, jest sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumenta, a klauzula, która nie zawiera jednoznacznej treści i przez to pozwala na pełną swobodę decyzyjną banku, jest klauzulą niedozwoloną w rozumieniu art. 3851 § 1 k.c. W tym tonie wypowiedział się też Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 4 kwietnia 2019r., III CSK 159/17, Legalis numer 1892834 jak również w wyroku z dnia 29 października 2019r., IV CSK 309/18, Legalis numer 2237678.

Ponadto należy podkreślić, że ocena zakwestionowanych postanowień nie może być zawężona tylko do przyjętego w umowach mechanizmu przeliczenia kwot kredytu przy wypłacie oraz rat kredytu przy spłacie w oparciu o tabele kursowe banku. Istotą kredytu denominowanego do waluty obcej jest bowiem ryzyko zmiany kursu waluty, które w sposób nieograniczony obciąża kredytobiorcę. Zawarcie przedmiotowych umów narażało powodów na nieprzewidywalne i nieograniczone ryzyko kursowe skutkujące wzrostem zobowiązań mimo wykonywania umów zgodnie z ich treścią. Również zachowanie pozwanego banku, który przedstawiał powodom przedmiotowe umowy jako korzystne rozwiązanie, a z drugiej strony nie przedstawił rzetelnej informacji odnośnie do ryzyka kursowego i możliwości znacznego wzrostu kursu CHF w okresie kredytowania stanowi działanie nielojalne. Nielojalność banku wobec powodów wyrażająca się w proponowaniu im produktu związanego z istotnym ryzykiem walutowym i jednocześnie zaniechaniu rzetelnego poinformowania powodów o tym, jak kosztowne mogą być dla nich skutki związania się takim kredytem, stanowi o naruszeniu dobrych obyczajów. Z kolei narażenie powodów na nieograniczone wręcz wieloletnie ryzyko wzrostu zadłużenia stanowi o rażącym naruszeniu ich interesów jako konsumentów.

Naruszenia dobrych obyczajów i rażącego naruszenia interesów powodów
w rozumieniu art. 385¹§ 1 k.c. należało zatem upatrywać w sposobie przeliczania walut
w oparciu o kurs kształtowany dowolnie przez bank oraz w przerzuceniu na powodów nieograniczonego ryzyka kursowego wpisanego w konstrukcję kredytu denominowanego do CHF, o którym to ryzyku powodowie nie zostali w sposób prawidłowy poinformowany.

Dodatkowo trzeba zaznaczyć, że oceny, czy postanowienie umowne jest niedozwolone (art. 385¹ § 1 k.c.), dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, a zatem późniejsze zmiany regulaminów oraz podpisanie aneksów nie miało znaczenia dla tej oceny.

Reasumując, w ocenie Sądu, postanowienia umowne wprowadzające do umów ryzyko walutowe i mechanizm przeliczania walut przy wypłacie jak i przy spłacie kredytu zawarte w umowie nr (...) i umowie nr (...) tj. w punkcie 2.3.1. zd. 2i 3 oraz w punkcie 2.4.4. zd. 1, w punkcie 6.3 umowy w zw. z w punktem 6.4 umowy oraz w punkcie 3.2.3. regulaminu produktowego i w punkcie 4.7 regulaminu produktowego należało uznać za niedozwolone.

W dalszej kolejności należało zatem określić konsekwencje prawne abuzywności wskazanych postanowień umownych.

Rozpatrzeć należało kilka możliwości rozstrzygnięcia. Pierwsza, to ustalenie nieważności umowy, która bez klauzuli niedozwolonej nie może dalej funkcjonować
w obrocie prawnym, zwłaszcza ze względu na odpadnięcie essentialia negotii umowy kredytu. Druga to przyjęcie, że umowa jest ważna, ale w miejsce bezskutecznych postanowień nie wchodzą żadne dodatkowe postanowienia. Trzecia, to przyjęcie, że umowa jest ważna i jej uzupełnienie przez sąd przez wprowadzenie w miejsce niedozwolonych klauzul innego mechanizmu indeksacji.

Zgodnie z art. 385¹ § 1 zd. 1 k.c. postanowienia takie nie wiążą powodów. Z kolei
w myśl § 2 jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie. Nie ulega jednak wątpliwości, że jeżeli eliminacja niedozwolonego postanowienia umownego doprowadzi do takiej zmiany umowy, że na podstawie pozostałej jej treści nie da się odtworzyć treści praw i obowiązków stron, to nie można przyjąć, iż strony pozostają związane pozostałą częścią umowy.

W ocenie Sądu, uznanie kwestionowanych postanowień umownych za abuzywne i ich eliminacja z łączącej strony umowy uniemożliwia określenie wysokości zobowiązania zarówno pozwanego banku (kwoty udzielonego kredytu) jak i powodów (rozmiaru zadłużenia i wysokości poszczególnych rat). W konsekwencji umowy w pozostałym zakresie nie są możliwe do utrzymania i wykonywania (tak też Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 3 lutego 2022r., II CSKP 415/22 wydanym w sprawie przeciwko pozwanemu bankowi).

Również w wyroku z dnia 22 października 2022r. II CSKP 902/22 Sąd Najwyższy (w sprawie dotyczącej umowy kredytu denominowanego do CHF zawartej z pozwanym bankiem) zwrócił również uwagę, że samo wyeliminowanie klauzul przeliczeniowych i utrzymanie umowy jako kredytu walutowego wraz z obowiązkiem spłaty rat kredytowych w walucie CHF doprowadziłoby do zniekształcenia zawartej umowy kredytu, skoro przewidziano w niej, że wypłata kwoty kredytu lub jego transz następuje w walucie krajowej, tak samo jak spłata rat kredytowych, w obu wypadkach przy zastosowaniu określonego przez bank kursu kupna i sprzedaży.

W ocenie Sądu Okręgowego, nie jest możliwe przyjęcie, że umowy są ważne,
ale w miejsce bezskutecznych postanowień nie wchodzą żadne dodatkowe postanowienia. Pozostawienie oprocentowania LIBOR do oprocentowania kredytu złotówkowego wypaczałoby sens oraz cel zawartych umów kredytowych. Należy uznać, że wyeliminowanie ryzyka kursowego, charakterystycznego dla umowy kredytu indeksowanego do waluty obcej
i uzasadniającego powiązanie stawki oprocentowania ze stawką LIBOR, jest równoznaczne
z tak daleko idącym przekształceniem umowy, iż należy ją uznać za umowę o odmiennej istocie i charakterze, choćby nadal chodziło tu tylko o inny podtyp czy wariant umowy kredytu (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 stycznia 2016 r., I CSK 1049/14, OSNC 2016, Nr 11, poz. 134). Nie jest możliwe zatem zachowanie takich umów w mocy jako kredytu złotowego oprocentowanego stawką LIBOR, gdyż sprowadzałoby się to do nieuprawnionego przekształcenia przez sąd pierwotnej umowy.

W postanowieniu z dnia 23 czerwca 2022r., I CSK 2538/22 Sąd Najwyższy ponownie wskazał, że wyeliminowanie abuzywnych klauzul przeliczeniowych nie prowadzi do utrzymania w mocy kredytu indeksowanego kursem CHF jako kredytu złotowego oprocentowanego według stawki LIBOR (wyrok SN z dnia 10 maja 2022 r., II CSKP 285/22); to samo dotyczy kredytu denominowanego kursem CHF (wyrok SN z dnia 13 maja 2022 r., II CSKP 293/22).

Zdaniem Sądu, przyjęcie, że umowy są ważne i że jest możliwe ich uzupełnienie przez sąd przez wprowadzenie w miejsce niedozwolonych klauzul innego mechanizmu denominacji, nie zasługuje na akceptację.

W wyroku z 3 października 2019 r., C - 260/18, TSUE jednoznacznie uznał, że art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 stoi na przeszkodzie wypełnianiu luk w umowie, spowodowanych usunięciem z niej nieuczciwych warunków, które się w niej znajdowały, wyłącznie na podstawie przepisów krajowych o charakterze tylko ogólnym, przewidujących, że skutki wyrażone w treści takiej czynności prawnej są uzupełniane w szczególności przez skutki wynikające z zasad słuszności lub ustalonych zwyczajów, które nie stanowią przepisów dyspozytywnych lub przepisów mających zastosowanie, jeżeli strony wyrażą na to zgodę. TSUE w powołanym już wcześniej wyroku z dnia 18 listopada 2021r. przypomniał,
że jedynie w wypadku, gdyby stwierdzenie nieważności nieuczciwego warunku zobowiązywało sąd do unieważnienia umowy w całości, narażając tym samym konsumenta na szczególnie niekorzystne konsekwencje, w związku z czym unieważnienie to skutkowałoby niejako ukaraniem konsumenta, sąd krajowy mógłby zastąpić ten warunek przepisem prawa krajowego o charakterze dyspozytywnym (zob. podobnie postanowienie z dnia 4 lutego 2021 r., CDT, C 321/20, niepublikowane, EU:C:2021:98, pkt 43 i przytoczone tam orzecznictwo). Również Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 7 maja 2021r. III CZP 6/21 podkreślał, że w świetle orzecznictwa TSUE należy ocenić, czy upadek umowy narażałby konsumenta na „szczególnie niekorzystne konsekwencje”.

Natomiast w niniejszej sprawie powodowie, po pouczeniu przez Sąd o skutkach uznania umów za nieważne, wyrazili wolę ustalenia nieważności przedmiotowych umów, wskazując, że rozumieją konsekwencje z tym związane, uważają to za korzystne rozwiązanie i nie akceptują abuzywnych postanowień zawartych w umowach.

Tym samym brak jest podstaw do poszukiwania przez Sąd przepisów o charakterze dyspozytywnym, które mogłyby znaleźć zastosowanie po usunięciu abuzywnych postanowień.

Z kolei TSUE w wyroku z dnia 18 listopada 2021r. wskazał, że nie wydaje się, aby
art. 65 k.c,, który zawiera ogólną regułę wykładni, stanowił przepis prawa krajowego
o charakterze dyspozytywnym. Dalej Trybunał dodał, art. 5 i 6 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie temu, by sąd krajowy, który stwierdził nieuczciwy charakter warunku umowy zawartej między przedsiębiorcą
a konsumentem w rozumieniu art. 3 ust. 1 tej dyrektywy, dokonał wykładni tego warunku
w celu złagodzenia jego nieuczciwego charakteru, nawet jeśli taka wykładnia odpowiadałaby wspólnej woli stron. Tym samym, w ocenie Sądu, nie można podzielić argumentacji pozwanego o możliwości zastosowania w niniejszej sprawie art. 65 § 2 k.c.

Sąd Najwyższy w powołanym już wyroku z dnia 28 września 2021r. wskazał, że nie zachodzi możliwość uzupełnienia abuzywnych postanowień umownych z odwołaniem się do zwyczaju czy zasad współżycia społecznego (art. 56 k.c., art. 65 § 1 i 2 k.c. i w zw. z art. 354 § 1 k.c.).

Powyższe potwierdził również Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej
w najnowszym wyroku z dnia 8 września 2022r., wydanym w sprawie C-80/21 do C-82/21,
w którym stwierdził, że artykuł 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować
w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie orzecznictwu krajowemu, zgodnie z którym sąd krajowy może, po stwierdzeniu nieważności nieuczciwego warunku znajdującego się
w umowie zawartej między konsumentem a przedsiębiorcą, który pociąga za sobą nieważność tej umowy w całości, zastąpić warunek umowny, którego nieważność została stwierdzona, albo wykładnią oświadczenia woli stron w celu uniknięcia unieważnienia tej umowy, albo przepisem prawa krajowego o charakterze dyspozytywnym, nawet jeśli konsument został poinformowany o skutkach nieważności tejże umowy i zaakceptował je.

Podsumowując, w postanowieniu z dnia 23 czerwca 2022r., I CSK 2538/22 Sąd Najwyższy podkreślił, że stwierdzenie nieważności umowy mieści się w zakresie sankcji, jaką dyrektywa 93/13 przewiduje w związku z wykorzystywaniem przez przedsiębiorcę nieuczciwych postanowień umownych. Zagwarantowana konsumentom przez przepisy tej dyrektywy ochrona ukierunkowana jest m.in. na osiągnięcie skutku prewencyjnego, o czym mowa w jej art. 7, tj. zniechęcenia przedsiębiorców do wykorzystywania w zawieranych umowach nieuczciwych postanowień umownych.

Na marginesie należy jeszcze wskazać, że samo wejście w życie tzw. ustawy antyspreadowej w żaden sposób nie wpływa na ocenę abuzywności przedmiotowych postanowień umowy i jej konsekwencji dla bytu umowy. W założeniu ustawodawcy chodziło o doprecyzowanie na przyszłość reguł ustalania kursu wymiany walut oraz nieodpłatne umożliwienie dokonywania spłat kredytu bezpośrednio w walucie obcej. Omawiana ustawa nie przewidywała gotowych do zastosowania przepisów, które zastępowałyby ewentualne klauzule abuzywne, a jedynie nakładała na banki ciężar dokonania ogólnie określonych, wymagających skonkretyzowania in casu zmian umowy, co nie wystarcza dla przyjęcia domniemania, że owe konkretne rozwiązania są wynikiem należytego wyważenia ogółu praw i obowiązków stron przez ustawodawcę. Wskazana nowelizacja prawa bankowego nie usuwa ani nie ogranicza ryzyka walutowego, pozostaje ono na niezmienionym poziomie w stosunku do stanu z daty zawarcia umowy.

Reasumując, z uwagi na stwierdzony (powstały wskutek wyeliminowania klauzul niedozwolonych) brak essentialia negotii przedmiotowych umów i niemożność ich dalszego wykonywania po wyeliminowaniu kwestionowanych postanowień, umowy należało uznać za nieważne, a stosunek prawny z nich wynikający za nieistniejący.

W niniejszej sprawie co prawda powodowie żądali ustalenia nieważności umów kredytu, natomiast, w ocenie Sądu, tak sformułowane żądanie nie było precyzyjne. Dlatego też, Sąd doprecyzował je, ustalając, że nie istnieje stosunek prawny wynikający z ww. umowy kredytu z uwagi na to, że umowa, zdaniem Sądu, jest nieważna.

Sąd w tym zakresie, kierował się wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 6 listopada 2015 r., II CSK 56/15, w którym Sąd Najwyższy podkreślił, że z treści art. 189 k.p.c. wynika, że powód może żądać ustalenia istnienia albo nieistnienia konkretnego stosunku prawnego lub prawa. Dalej Sąd Najwyższy wskazał, że zarówno nieważność czynności prawnej, jak i jej nieistnienie (brak tej czynności) powodują, że stosunek prawny, który miałby z czynności prawnej wynikać, nie powstaje, a zatem nie istnieje. Z punktu widzenia art. 189 k.p.c. formułowanie w takim wypadku żądania jako zmierzającego do ustalenia (stwierdzenia) nieważności lub nieistnienia czynności prawnej (umowy) stanowi często stosowany, ale niezbyt precyzyjny skrót myślowy, utożsamiający zdarzenie prawne mające być źródłem stosunku prawnego z tym stosunkiem. Takie żądanie należy kwalifikować w drodze jego wykładni - zarówno wtedy, gdy obejmuje tylko ustalenie (stwierdzenie) nieważności, jak i wtedy, gdy obejmuje tylko ustalenie nieistnienia czynności prawnej - tak samo, tj. jako zmierzające do ustalenia - w myśl art. 189 k.p.c. - nieistnienia stosunku prawnego, który miałby wynikać z tej czynności prawnej, a okoliczności, które są powoływane jako motywacja dla twierdzenia o nieważności lub nieistnieniu czynności prawnej (umowy) - jako jego podstawę faktyczną. Uznanie w świetle okoliczności powołanych jako podstawa faktyczna żądania, że czynność prawna jest nieważna albo nieistniejąca bądź dotknięta inną sankcją jej wadliwości powodującą, że stosunek prawny, który miałby z niej wynikać, nie istnieje, stanowi wówczas jedynie przesłankę rozstrzygnięcia o żądaniu, a nie sam przedmiot tego rozstrzygnięcia. Praktykowany uproszczony sposób sformułowania żądania pozwu przez odniesienie się do samego następstwa wadliwości czynności prawnej nie wiąże sądu w tym sensie, że sąd ten stosując prawo materialne dokonuje własnej kwalifikacji faktów wskazanych przez stronę. Nieprawidłowe wskazanie skutków wadliwości czynności prawnej nie wyznacza więc granic żądania w rozumieniu art. 321 § 1 k.p.c., jak również nie uzasadnia oddalenia powództwa w wypadku, gdy sąd przyjmie inne następstwo wadliwości czynności prawnej niż to, które wskazali powodowie.

W konsekwencji Sąd na podstawie art. 189 k.p.c. w zw. z art. 385^{(

1)} k.c. w punkcie
I wyroku ustalił, że nie istnieje stosunek prawny wynikający z umowy kredytu nr (...) zawartej pomiędzy powodami J. S. i A. S. a (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W., poprzednikiem prawnym pozwanego (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W., w dniu 15 maja 2009r., zaś w punkcie II wyroku ustalił, że nie istnieje stosunek prawny wynikający z umowy kredytu nr (...) zawartej pomiędzy powodami J. S. i A. S. a (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W., poprzednikiem prawnym pozwanego (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W., w dniu 2 listopada 2009r. W uchwale Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2021r., III CZP 6/21, Sąd ten wskazał,
że płatności kredytobiorcy z tytułu spłaty kredytu oraz wypłata środków pieniężnych przez bank są świadczeniami nienależnymi i podlegają zwrotowi (art. 410 § 1 k.c. w związku z art. 405 k.c.), a nadto stwierdził, że roszczenia o zwrot tych świadczeń są, zgodnie z teorią dwóch kondykcji, od siebie niezależne.

Z kolei w uchwale z dnia 16 lutego 2021r. Sąd Najwyższy uznał, że z art. 410 § 2 k.c. wynika, że świadczenie spełnione w wykonaniu nieważnego zobowiązania jest -
z zastrzeżeniem przypadków tzw. konwalidacji - świadczeniem nienależnym, a tym samym zgodnie z art. 410 § 1 k.c. w związku z art. 405 k.c. podlega zwrotowi jako korzyść majątkowa uzyskana bezpodstawnie kosztem świadczącego, co do zasady bez potrzeby ustalania, czy
i w jakim zakresie spełnione świadczenie wzbogaciło osobę, na której rzecz świadczenie zostało spełnione, ani czy majątek spełniającego świadczenie uległ zmniejszeniu. Samo bowiem spełnienie świadczenia wypełnia przesłankę zubożenia po stronie świadczącego,
a uzyskanie tego świadczenia przez odbiorcę - przesłankę jego wzbogacenia.

Konsekwencją uznania przedmiotowej umowy za nieważną, jest zwrot tego, co strony sobie wzajemnie świadczyły, a zatem zwrotowi podlegały dochodzone przez powodów raty kapitałowo – odsetkowe.

W świetle powyższego, na podstawie art. 410 § 1 k.c. w związku z art. 405 k.c. Sąd zasądził w punkcie II wyroku od pozwanego na rzecz powódki A. S. kwotę 33 393,05 CHF oraz kwotę 39 175,49 zł oraz na rzecz powoda J. S. kwotę 33 393,04 CHF oraz kwotę 39 175,50 zł tytułem rat kapitałowo-odsetkowych uiszczonych w związku z umową nr (...) w okresie dnia 6 lipca 2009r. do dnia 4 sierpnia 2021r. oraz w związku z umową nr (...) w okresie dnia 4 stycznia 2010r. do dnia 4 sierpnia 2021r. Wyżej wymienione kwoty wynikały z wydanych przez pozwanego zaświadczeń do umowy nr (...) i umowy nr (...).

Natomiast, w ocenie Sądu, brak było podstaw do zasądzenia opłaty za wydanie zaświadczeń odnoszących się do umowy nr (...) w wysokości 685 zł oraz opłaty za wydanie zaświadczeń odnoszących się do umowy nr (...) w wysokości 685 zł. Kwoty te zostały bowiem uiszczone na rzecz pozwanego w celu otrzymania zaświadczeń, które następnie miało posłużyć powodom do wykazania wysokości dochodzonego roszczenia. Nie były to zatem kwoty, które w związku z upadkiem umów, pozwany byłby zobowiązany do zwrotu. Podstawa do ich uiszczenia przez powodów na rzecz pozwanego nie wynikała z zawartych między stronami umów.

W świetle powyższego Sąd oddalił powództwo co do kwoty 1370 zł o czym orzekł w pkt IV. wyroku.

O odsetkach ustawowych za opóźnienie Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c. oraz art. 455 k.c.

Trzeba w tym miejscu odwołać się do wyroku TSUE z dnia 7 grudnia 2023r. wydanego w sprawie o sygnaturze C-140/22, w którym to wyroku Trybunał podkreślił, że artykuł 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, że w kontekście uznania nieważności w całości umowy kredytu hipotecznego zawartej z konsumentem przez instytucję bankową ze względu na to, iż umowa ta zawiera nieuczciwy warunek, bez którego nie może ona dalej obowiązywać stoją one na przeszkodzie wykładni sądowej prawa krajowego, zgodnie z którą wykonywanie praw, które konsument wywodzi z tej dyrektywy, jest uzależnione od złożenia przez tego konsumenta przed sądem oświadczenia, w którym twierdzi on, po pierwsze, że nie wyraża zgody na utrzymanie w mocy tego warunku, po drugie, że jest świadomy z jednej strony faktu, że nieważność wspomnianego warunku pociąga za sobą nieważność wspomnianej umowy, a z drugiej – konsekwencji tego uznania nieważności, i po trzecie, że wyraża zgodę na uznanie tej umowy za nieważną. Ponadto TSUE zwrócił uwagę, że nałożenie na konsumenta obowiązku złożenia sformalizowanego oświadczenia w celu dochodzenia roszczeń mogłoby podważyć odstraszający skutek, jaki art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 w związku z art. 7 ust. 1 tej dyrektywy zamierza przypisać stwierdzeniu nieuczciwego charakteru warunków istniejących w umowach zawieranych przez przedsiębiorcę z konsumentami (wyrok z dnia 21 grudnia 2016 r., G. N. i in., C 154/15, C 307/15 i C 308/15, EU:C:2016:980, pkt 63), ponieważ zachęcałoby to przedsiębiorców do odrzucania pozasądowych żądań konsumentów mających na celu stwierdzenie nieważności nieuczciwych warunków, zważywszy, że są oni zobowiązani, w celu dochodzenia swoich praw wynikających ze wspomnianej dyrektywy, do złożenia sformalizowanego oświadczenia przed sądem.

W reklamacji powodowie domagali się od pozwanego zwrotu nienależnie pobranych od nich świadczeń, wywodząc swoje roszczenie z nieważności przedmiotowej umowy.

Zatem odsetki ustawowe za opóźnienie zostały zasądzone zgodnie z żądaniem pozwu tj. od dnia 1 października 2021r. do dnia zapłaty. Powodowie domagali się zwrotu nienależnie pobranych od nich świadczeń w terminie 7 dni od daty doręczenia ww. reklamacji pozwanemu. Pozwany odebrał ww. reklamację w dniu 23 września 2021r. Termin na spełnienie świadczenia upłynął 30 września 2021r, a zatem odsetki ustawowe za opóźnienie zostały zasądzone od dnia następnego czyli od dnia 1 października 2021r., o czym Sąd orzekł w punkcie III wyroku.

Za chybiony należało uznać podniesiony przez stronę pozwaną zarzut przedawnienia. Brak było bowiem podstaw do uznania, że do roszczenia strony powodowej o zwrot nienależnego świadczenia w postaci rat kapitałowo – odsetkowych uiszczanych okresowo
w wykonaniu umów kredytu zastosowanie miał 3 -letni okres przedawnienia zgodnie z art. 118 k.c. W ocenie Sądu, roszczenie powodów stanowiące przedmiot niniejszego sporu nie ma charakteru okresowego, jest to bowiem roszczenie o zwrot nienależnego świadczenia, więc zasadne było zastosowanie 10 - letniego okresu przedawnienia co do świadczeń nienależnie uiszczonych do wejścia w życie ustawy z dnia 13 kwietnia 2018 r. (Dz.U. z 2018 r. poz. 1104) tj. do dnia 9 lipca 2018 r. (zgodnie bowiem z art. 5 ust. 3 ustawy z dnia 13 kwietnia 2018 r.
o zmianie ustawy kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw do przysługujących konsumentowi roszczeń powstałych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy i w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych, których terminy przedawnienia są określone w art. 118 i art. 125 § 1 ustawy zmienianej w art. 1, stosuje się przepisy ustawy zmienianej w art. 1,
w brzmieniu dotychczasowym) oraz 6 – letniego terminu przedawnienia co do świadczeń nienależnie uiszczonych po 9 lipca 2018r.

Warto w tym względzie przywołać stanowisko wyrażone przez Sąd Najwyższy
w wyroku z dnia 11 grudnia 2019r., V CSK 382/18, numer 2277328, że ponieważ świadczenia spełnione na podstawie tej umowy podlegają zwrotowi stosownie do reżimu zwrotu nienależnego świadczenia, to dotyczy również reguł przedawnienia wynikających zeń roszczeń. Biorąc pod uwagę zastrzeżoną dla kredytobiorcy-konsumenta możliwość podjęcia ostatecznej decyzji co do sanowania niedozwolonej klauzuli albo powołania się na całkowitą nieważność umowy także wtedy, gdy mogłaby zostać utrzymana w mocy przez zastąpienie klauzuli abuzywnej stosownym przepisem (por. wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 3 października 2019 r. w sprawie C-260/18, K. D. i J. D. przeciwko (...), pkt 55, 67), należy uznać, że co do zasady termin przedawnienia tych roszczeń może rozpocząć bieg dopiero po podjęciu przez kredytobiorcę- konsumenta wiążącej (świadomej, wyraźnej i swobodnej) decyzji w tym względzie (co do tej decyzji por. wyroki Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 4 czerwca 2009 r. w sprawie C-243/08, (...) przeciwko E. G., pkt 33-35, z dnia 21 lutego 2013 r. w sprawie C-472/11, (...) przeciwko C. C., V. C., (...), pkt 27, 31, 35, z dnia 30 maja 2013 r. w sprawie C-488/11, D. B., K. G. przeciwko J. B., pkt 49, 52 i z dnia 3 października 2019 r. w sprawie C-260/18, K. D. i J. D. przeciwko (...), pkt 53-54, 66-67). Dopiero bowiem wówczas można uznać, że brak podstawy prawnej świadczenia stał się definitywny, a strony mogły zażądać skutecznie zwrotu nienależnego świadczenia.

Z zeznań powodów wynikało, że dowiedzieli się o tym, że zawarte przez nich umowy mogą być wadliwe w 2021r. po konsultacji z kancelarią prawną. W efekcie, termin przedawnienia nie upłynął przed datą złożenia pozwu przez powodów.

Odnosząc się z kolei do podniesionego przez pozwanego zarzutu zatrzymania, to nie zasługiwał on na uwzględnienie.

Co prawda w uzasadnieniu uchwały z dnia 16 lutego 2021 r. wydanej w sprawie o sygnaturze akt III CZP 11/20, Sąd Najwyższy wyraził stanowisko, iż kredytodawca może skorzystać z prawa zatrzymania w celu uniknięcia zagrożeń związanych z niewypłacalnością kredytobiorcy (konsumenta). Sąd Najwyższy uznał, że obowiązek zwrotu kapitału jest czymś więcej niż zobowiązanie do świadczenia wzajemnego, ma charakter bardziej podstawowy niż obowiązek zapłaty oprocentowania. Stanowisko to zostało powtórzone w uzasadnieniu uchwały składu 7 sędziów SN z dnia 7 maja 2021 r. wydanej w sprawie o sygnaturze akt III CZP 6/21. Sąd Najwyższy nie dokonał pogłębionej analizy instytucji prawa zatrzymania w kontekście nieważnej umowy kredytu, odwołując się do prawa zatrzymania na marginesie swoich rozważań.

Zgodnie zaś z art. 496 k.c., jeżeli wskutek odstąpienia od umowy strony mają dokonać zwrotu świadczeń wzajemnych, każdej z nich przysługuje prawo zatrzymania, dopóki druga strona nie zaofiaruje zwrotu otrzymanego świadczenia albo nie zabezpieczy roszczenia o zwrot. Z kolei w myśl art. 497 k.c. przepis artykułu poprzedzającego stosuje się odpowiednio w razie rozwiązania lub nieważności umowy wzajemnej.

Niezbędną przesłanką prawa zatrzymania jest istnienie obowiązku zwrotu świadczeń po obu stronach rozwiązanej albo nieważnej umowy wzajemnej. Prawo zatrzymania ma na celu – podobnie jak unormowane w art. 496 k.c. – zabezpieczanie realizacji świadczeń wzajemnych.

Warto w tym miejscu odwołać się do stanowiska wyrażonego przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 17 marca 2022 r. wydanym w sprawie o sygnaturze akt II CSKP 474/22, w którym Sąd Najwyższy zwrócił uwagę na istotną kwestię, a mianowicie, że nie budzi wątpliwości możliwość zastosowania prawa zatrzymania, gdy świadczenia stron nie są jednorodzajowe. Uwzględnienie zarzutu zatrzymania zgłoszonego w toku procesu oznacza konieczność zawarcia w wyroku stosownego zastrzeżenia, a więc że spełnienie przez pozwanego świadczenia będzie uzależnione od jednoczesnego spełnienia świadczenia wzajemnego przez powoda lub powód zabezpieczy roszczenia pozwanego o zwrot świadczenia. Jeżeli jednak obie strony są zobowiązane do wzajemnego spełnienia świadczeń pieniężnych, w kodeksie cywilnym przewidziano dalej idącą instytucję, a mianowicie potrącenie wzajemnych wierzytelności (art. 498 i n. k.c.), skutkiem czego jest umorzenie wierzytelności do wysokości wierzytelności niższej.

Kredytujący bank ma zatem skuteczny instrument, aby chronić się przed niewypłacalnością konsumenta – może dokonać potrącenia obu wierzytelności. W myśl art. 498 § 1 k.c. gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelnością drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym. Wskutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej (§ 2). Zgodnie zatem z treścią § 1 każdy może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności innego podmiotu, gdy spełnione są łącznie następujące przesłanki: dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami (wzajemność wierzytelności), przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku (jednorodzajowość wierzytelności), obie wierzytelności są wymagalne (wymagalność roszczeń), obie wierzytelności mogą być dochodzone przed sądem lub innym organem państwowym (zaskarżalność wierzytelności).

W konsekwencji każda ze stron nieważnej umowy kredytu może złożyć oświadczenie o potrąceniu, doprowadzając tym samym do umorzenia wierzytelności do wysokości niższej z nich. Natomiast brak możliwości potrącania świadczeń wydaje się być istotną przyczyną ustanowienia prawa zatrzymania w określonych ustawą przypadkach, gdy ustawodawca uznał konieczność zapewnienia dodatkowej ochrony dłużnikowi, który pozostaje jednocześnie wierzycielem swojego wierzyciela, zaś przedmiot obu wierzytelności wyklucza potrącenie. Ponadto gdyby kierować się przesłanką niewypłacalności dłużnika, to można by rozszerzyć stosowanie prawa zatrzymania na prawie każdy stosunek cywilny, w którym wypłacalność jednej ze stron może być zagrożona. Tymczasem, z woli ustawodawcy stosowanie zatrzymania ograniczono do określonych w ustawie przypadków.

Zastosowanie instytucji zatrzymania pozostaje również nie do pogodzenia z zasadą ochrony konsumentów, jaką wprowadza dyrektywa 93/13. W razie przyznania bankowi prawa do powoływania się na prawo zatrzymania, konsument musiałby ponownie zgromadzić całą kwotę kapitału, niezależnie od tego jaką kwotę już spłacił, aby skutecznie dochodzić od banku zwrotu spełnionych przez siebie nienależnych świadczeń. Ponadto, jeżeli konsument stałby na stanowisku, że bankowi nie przysługuje żadna wierzytelność z uwagi na nieważność umowy kredytu lub istnieje, ale jest przedawniona, zastosowanie przez bank omawianej instytucji prowadziłoby do sytuacji, w której konsument mógłby nie uzyskać należnej mu kwoty. Ponadto, wskutek złożenia prawa zatrzymania bank przestaje być zobowiązany do płatności odsetek za opóźnienie. Skuteczne skorzystanie przez stronę z prawa zatrzymania wzajemnego świadczenia pieniężnego wyłącza bowiem opóźnienie w spełnieniu tego świadczenia (wyrok SN z 31.01.2002r., IV CKN 651/00, OSNC 2002/2, poz. 155).

Ponadto w wyroku z dnia 14 grudnia 2023r. wydanym przez TSUE w sprawie C 28/22 Trybunał wskazał, że artykuł 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13 w związku z zasadą skuteczności należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie wykładni sądowej prawa krajowego, zgodnie z którą, w sytuacji gdy umowa kredytu hipotecznego zawarta przez przedsiębiorcę z konsumentem nie może już pozostać wiążąca po usunięciu nieuczciwych warunków zawartych w tej umowie, przedsiębiorca ten może powołać się na prawo zatrzymania umożliwiające mu uzależnienie zwrotu świadczeń otrzymanych od tego konsumenta od przedstawienia przez niego oferty zwrotu świadczeń, które sam otrzymał od tego przedsiębiorcy, lub gwarancji zwrotu tych ostatnich świadczeń, jeżeli wykonanie przez tego samego przedsiębiorcę tego prawa zatrzymania powoduje utratę przez rzeczonego konsumenta prawa do uzyskania odsetek za opóźnienie od momentu upływu terminu nałożonego na danego przedsiębiorcę do wykonania zobowiązania umownego po tym, jak przedsiębiorca ten otrzyma wezwanie do zwrotu świadczeń zapłaconych jemu w wykonaniu tej umowy. TSUE podkreślił, że skuteczność ochrony przyznanej konsumentom przez dyrektywę 93/13 byłaby zagrożona, gdyby konsumenci ci, powołując się na prawa, które wywodzą z tej dyrektywy, byli narażeni na ryzyko nieotrzymania odsetek za opóźnienie od kwot, które powinny im zostać zwrócone ze względu na nieważność takiej umowy od momentu upływu terminu nałożonego na przedsiębiorcę do wykonania świadczenia, po tym jak przedsiębiorca ten otrzyma wezwanie do zwrotu tych kwot.

O kosztach procesu, Sąd orzekł na podstawie art. 100 zd. 2 k.p.c. wobec tego,
że powodowie ulegli tylko co do nieznacznej części swego żądania. Na zasądzone koszty procesu złożyła się kwota 2000 zł z tytułu opłaty od pozwu, kwota 34 zł z tytułu opłaty skarbowej oraz kwota 10 800 zł z tytułu wynagrodzenia pełnomocnika zgodnie z § 2 pkt. 7 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie z dnia 22 października 2015 r. (tj. Dz.U. z 2018 r. poz. 265) oraz kwota 2 700 zł tytułem wynagrodzenia pełnomocnika za postępowanie zażaleniowe ustaloną zgodnie z § 10 ust. 2 pkt. 1 w zw. z § 2 ust. 7 ww. rozporządzenia wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty zgodnie z art. 98 § 1¹ k.p.c., łącznie 15 534 zł, którą to kwotę podzielono i zasądzono na rzecz każdego z powodów po 7 767 zł, z uwagi na to, że powodowie nie są już małżeństwem, o czym orzeczono w punkcie V. wyroku.

ZARZĄDZENIE

(...)

Dodano: 12 marca 2024, Opublikował(a): Aneta Gąsińska
Podmiot udostępniający informację: Sąd Okręgowy w Warszawie
Osoba, która wytworzyła informację: Sędzia Aleksandra Błażejewska-Leoniak
Data wytworzenia informacji: 30 stycznia 2024