Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 listopada 2022 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XXVIII Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Ewa Uchman

Protokolant: Patryk Klimbejn

po rozpoznaniu w dniu 12 października 2022 r. w Warszawie na rozprawie

sprawy z powództwa B. K.

przeciwko Bankowi (...) S.A. z siedzibą w W.

o zapłatę

1.  zasądza od pozwanego Banku (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz powódki B. K. kwotę 494.846,40 zł (czterysta dziewięćdziesiąt cztery tysiące osiemset czterdzieści sześć złotych 40/100 groszy) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od kwoty:

a)  171.504,49 zł (sto siedemdziesiąt jeden tysięcy pięćset cztery złote i 49/100) od dnia 6 grudnia 2016 r. do dnia zapłaty,

b)  20.789,90 zł (dwadzieścia tysięcy siedemset osiemdziesiąt dziewięć złotych i 90/100) od dnia 5 stycznia 2017 r. do dnia zapłaty;

c)  302.552,01 zł (trzysta dwa tysiące pięćset pięćdziesiąt pięć złotych i 01/100) od dnia 7 stycznia 2021 r. do dnia zapłaty;

2.  zasądza od pozwanego Banku (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz powódki B. K. kwotę 395.730,73 CHF (trzysta dziewięćdziesiąt pięć tysięcy siedemset trzydzieści franków szwajcarskich i 73/100) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od kwoty:

a)  66.781,35 CHF (sześćdziesiąt sześć tysięcy siedemset osiemdziesiąt jeden franków szwajcarskich i 35/100) od dnia 5 stycznia 2017 r. do dnia zapłaty;

b)  60.388,40 CHF (sześćdziesiąt tysięcy trzysta osiemdziesiąt osiem franków szwajcarskich i 40/100) od dnia 23 grudnia 2019 r. do dnia zapłaty;

c)  268.560,98 CHF (dwieście sześćdziesiąt osiem tysięcy pięćset sześćdziesiąt franków szwajcarskich i 98/100) od dnia 7 stycznia 2021 r. do dnia zapłaty;

3.  zasądza od pozwanego Banku (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz powódki B. K. kwotę 8.217 zł (osiem tysięcy dwieście siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 7.217 zł (siedem tysięcy dwieście siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sędzia Ewa Uchman

Sygn. akt XXVIII C 16188/22 (poprzednio: III C 1609/17)

UZASADNIENIE

Wyroku z dnia 9 listopada 2022 r.

Powódka B. K. wystąpiła z pozwem skierowanym przeciwko pozwanemu Bankowi (...) S.A. z siedzibą w W., wnosząc – po ostatecznej modyfikacji - o:

1.  zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kwoty 494.846,40 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od kwoty:

a) 171.504,49 od dnia 6 grudnia 2016 r. do dnia zapłaty,

b) 20.789,90 zł od dnia doręczenia pozwanemu odpisu pozwu do dnia zapłaty,

c) 302.552,01 zł od dnia doręczenia pozwanemu odpisu pisma modyfikującego pozew do dnia zapłaty,

2.  zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kwoty 395.730,73 CHF wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od kwoty:

a) 66.781 CHF dnia 6 grudnia 2016 r. do dnia zapłaty,

b) 20.789,90 CHF od dnia doręczenia pozwanemu odpisu pozwu do dnia zapłaty,

c) 268.560,98 CHF od dnia doręczenia pozwanemu odpisu pisma modyfikującego pozew do dnia zapłaty.

Powódka zgłosiła również szczegółowo opisane w pozwie żądanie ewentualne – na wypadek, gdyby Sąd uznał, że roszczenie główne nie zasługuje na uwzględnienie.

W uzasadnieniu powódka podniosła, że strony zawarły dwie umowy kredytu, przy czym pozwany posługiwał się wzorcem umowy zawierającym klauzule abuzywne (szczegółowo opisane w pozwie), wskutek czego umowy te są nieważne. W konsekwencji zdaniem powódki wszystkie spełnione przez nią na rzecz pozwanego świadczenia pieniężne, które Bank pobrał w wykonaniu nieważnych umów, podlegają zwrotowi jako nienależne (pozew – k.2-26; modyfikacja pozwu – k.824 i n., ostateczna modyfikacja pozwu – k.1021 i n.).

W odpowiedzi na pozew pozwany Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od strony powodowej na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania, w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych (odpowiedź na pozew – k. 159-201; odpowiedź na zmodyfikowany pozew – k.1120).

Uzasadniając stanowisko, pozwany zaprzeczył, aby wskazane przez powódkę postanowienia były postanowieniami abuzywnymi, a łączące strony umowy były nieważne. Podniósł zarzut przedawnienia części roszczeń powódki, argumentując, że raty uiszczane przez powódkę stanowią świadczenia okresowe, które zgodnie z art. 118 kc przedawniają się w terminie trzech lat. Zdaniem pozwanego przedawnione są zatem wszystkie roszczenia za okres wcześniejszy niż trzy lata liczone wstecz od dnia wniesienia pozwu.

W piśmie procesowym z dnia 15 czerwca 2022 r. pozwany oświadczył, iż nie kwestionuje, iż powódka spłaciła w całości obydwa zaciągnięte kredyty, jednak kwestionuje wysokość roszczenia dochodzonego w walucie obcej w wysokości 260.560,98 CHF, bowiem nie znajduje ona odzwierciedlenia w dokumentacji (pismo procesowe pozwanego – k.1305).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 21 grudnia 2006 r. B. K. (nosząca wówczas nazwisko (...)) podpisała z Bankiem (...) S.A. z siedzibą w W. Umowę o kredyt hipoteczny nr (...) W § 2 ust. 1 Umowy Bank zobowiązał się udzielić powodowi kredytu w wysokości 600.000 zł. Jako cel kredytu określono zakup mieszkania w budowie od dewelopera (§ 2 ust.3), przy czym chodziło o zakup dwóch lokali mieszkalnych (§ 2 ust. 4). W § 2 ust. 2 zastrzeżono, że kredyt jest indeksowany do CHF, po przeliczeniu wypłaconej kwoty zgodnie z kursem kupna CHF według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (...) w dniu uruchomienia kredytu lub transzy. Po uruchomieniu kredytu lub pierwszej transzy kredytu wypłacanego w transzach Bank zobowiązał się do wysłania kredytobiorcy pisma informującego o wysokości pierwszej raty kredytu, kwocie kredytu w CHF oraz jego równowartości w PLN zgodnie z kursem kupna CHF według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (...) w dniu uruchomienia kredytu/transzy, przy czym zmiany kursów walut w okresie kredytowania mają wpływ na wysokość kwoty zaciągniętego kredytu oraz raty kapitałowo-odsetkowej. Okres kredytowania ustalono na 360 miesięcy (§ 2 ust. 6). Zgodnie z § 4 od kwoty udzielonego kredytu Bank pobierał prowizję w wysokości 6.000 zł. Zgodnie z § 6 Umowy kredyt był oprocentowany według zmiennej stopy procentowej opartej na stawce LIBOR 3M powiększonej o marżę wskazaną w umowie. W § 6 ust. 2 zastrzeżono, że w przypadku kredytu oprocentowanego według zmiennej stopy procentowej, kredytobiorca ponosi ryzyko zmian stóp procentowych, co oznacza, że w przypadku wzrostu poziomu stopy procentowej wyższe będzie oprocentowanie kredytu i wzrośnie rata kredytu. Wypłata kredytu miała nastąpić zgodnie z zasadami określonymi w Regulaminie z uwzględnieniem zasad ustalonych w umowie kredytu, tj. na rachunek bankowy dewelopera. W § 7 umowy kredytobiorca zobowiązał się spłacić kwotę kredytu w CHF ustaloną zgodnie z § 2 w złotych polskich, z zastosowaniem kursu sprzedaży CHF obowiązującego w dniu płatności raty kredytu, zgodnie z Tabelą Kursów Walut Obcych Banku (...) SA. Kredyt miał być spłacany w 360 równych ratach miesięcznych, które zawierają malejącą część odsetek oraz rosnącą część raty kapitałowej. Spłata kredytu następowała poprzez bezpośrednie potrącanie przez Bank należnych mu kwot z rachunku kredytobiorcy. Stosownie do § 11 ust. 2 integralną część umowy stanowił Regulamin (umowa kredytu –k.32-34; okoliczność bezsporna).

W § 3 ust. 2 „Regulaminu kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej w Banku (...) S.A.” ustalono, że kredyt może być indeksowany kursem waluty obcej na podstawie obowiązującej w Banku (...). Stosownie do treści § 8 ust. 3 Regulaminu w przypadku kredytu w waluty obcej kwota raty spłaty obliczona jest według kursu sprzedaży dewiz, obowiązującego w Banku na podstawie obowiązującej w Banku Tabeli Kursów Walut Obcych z dnia spłaty ( Regulamin - k. 35-43).

Zawarcie umowy poprzedzało złożenie wniosku kredytowego (wniosek kredytowy – k.208-210). Powódka podpisała także formularz - „Informacja dla Wnioskodawców ubiegających się o produkty hipoteczne indeksowane kursem waluty obcej, oparte na zmiennej stopie procentowej” – w którym znalazła się informacja, że kredytobiorcy narażeni są na ryzyko zmian kursów walutowych i ryzyko zmian stóp procentowych. Do informacji załączono symulację pokazującą przykładową wysokość raty kredytu przy założeniu wzrostu kursu CHF o 10,88% („Informacja …” – k.235-235v).

Powódka zaciągnęła kredyt w celu zaspokojenia własnych potrzeb mieszkaniowych – chciała kupić dwa mieszkania z przeznaczeniem dla siebie samej oraz swojego syna. Kredyt nie był związany z działalnością gospodarczą, nie miał celu inwestycyjnego. Bank zaoferował powódce kredyt indeksowany do franka szwajcarskiego (CHF). Pracownik Banku przekonywał, że warunki spłaty i koszt kredytu są dużo niższe niż kredyt w złotych polskich (PLN), zapewniał, że jest to kredyt najtańszy, a CHF jest walutą stabilną i bezpieczną, a wahania kursu mogą być nieznaczne. Pracownik Banku nie informował powódki o jakichkolwiek ryzykach związanych z tego rodzaju umową, w szczególności nie wyjaśniał ryzyka zmiany kursów waluty i ryzyka zmiany stóp procentowych. Nie wytłumaczył, na czym polega mechanizm indeksacji zastosowany w umowie z powódką oraz w jaki sposób Bank ustala kursy walut w Tabelach kursów stosowanych przez Bank. Nie omówił z powódką umowy punkt po punkcie. Umowa nie podlegała negocjacjom. Bank posługiwał się wzorcem umowy o standardowej dla wszystkich klientów treści. Powódka podpisała umowę kredytową w oddziale banku, gdzie po raz pierwszy mogła zapoznać się z jej treścią. Nie rozumiała pojęcia indeksacji, nie była świadoma, że naraża się na nieograniczone ryzyko kursowe (przesłuchanie powódki – protokół rozprawy k.1318-1319v, nagranie rozprawy: CD - k.1320).

W dacie podpisania umowy z dnia 21 czerwca 2006 r. powódka zarabiała w walucie polskiej. Prowadziła własną działalność gospodarczą w zakresie handlu (przesłuchanie powódki – protokół rozprawy k.1318-1319v, nagranie rozprawy: CD - k.1320 ).

Środki finansowe z Umowy kredytu zostały Kredytobiorcy, po złożeniu przez niego dyspozycji wypłaty, wypłacone w złotych polskich ( okoliczność bezsporna).

W dniu 23 stycznia 2009 r. strony podpisały Aneks nr (...) do Umowy z dnia 21 grudnia 2006 r. dotyczący zmiany terminu uruchomienia ostatniej transzy kredytu ( Aneks nr (...) – k. 44). Na mocy podpisanego w dniu 18 maja 2009 r. Aneksu nr (...) do ww. Umowy postanowiono, że spłata kredytu następować będzie poprzez bezpośrednie potrącanie przez Bank należnych mu kwot z rachunku bankowego oznaczonego w Aneksie (Aneks nr (...) – k.45). W dniu 14 października 2014 r. strony podpisały Aneks nr (...) do Umowy, którym wprowadziły do umowy postanowienie precyzujące, że kurs wymiany walut obcych, na podstawie którego przeliczane są na złote polskie zobowiązania kredytobiorcy wyrażone w walucie obcej, podawany jest w Tabeli Kursów Walut Obcych Banku. Podstawą ustalenia kursów kupna i sprzedaży zawartych w Tabeli Kursów jest kurs bazowy, stanowiący średnią arytmetyczną z ofert kupna i sprzedaży tej waluty oferowanych prez profesjonalnych uczestników rynku walutowego i podanych na stronie serwisu (...) w chwili tworzenia tabeli (Aneks nr (...) – k.46).

Początkowo powódka spłacała kredyt w walucie PLN, po podpisaniu Aneksu spłacała raty w CHF. Powódka spłaciła w całości kredyt wynikający z umowy z dnia 21 grudnia 2006r. (okoliczność bezsporna).

W dniu 26 lutego 2008 r. B. K. (ówcześnie nosząca nazwisko (...)) podpisała z pozwanym Bankiem (...) S.A. z siedzibą w W. kolejną Umowę o kredyt hipoteczny nr (...). W § 2 ust. 1 Umowy Bank zobowiązał się udzielić powódce kredytu w wysokości 429.250,00 zł. Jako cel kredytu określono zakup mieszkania na rynku pierwotnym (§ 2 ust.3). W § 2 ust. 2 zastrzeżono, że kredyt jest indeksowany do CHF, po przeliczeniu wypłaconej kwoty zgodnie z kursem kupna CHF według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (...) w dniu uruchomienia kredytu lub transzy. Po uruchomieniu kredytu lub pierwszej transzy kredytu wypłacanego w transzach Bank zobowiązał się do wysłania kredytobiorcy pisma informującego o wysokości pierwszej raty kredytu, kwocie kredytu w CHF oraz jego równowartości w PLN zgodnie z kursem kupna CHF według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (...) w dniu uruchomienia kredytu/transzy, przy czym zmiany kursów walut w okresie kredytowania mają wpływ na wysokość kwoty zaciągniętego kredytu oraz raty kapitałowo-odsetkowej. Okres kredytowania ustalono na 408 miesięcy (§ 2 ust. 6). Zgodnie z § 4 od kwoty udzielonego kredytu Bank pobierał prowizję w wysokości 4.250,00 zł. Zgodnie z § 6 Umowy kredyt był oprocentowany według zmiennej stopy procentowej opartej na stawce LIBOR 3M powiększonej o marżę wskazaną w umowie. W § 6 ust. 2 zastrzeżono, że w przypadku kredytu oprocentowanego według zmiennej stopy procentowej, kredytobiorca ponosi ryzyko zmian stóp procentowych, co oznacza, że w przypadku wzrostu poziomu stopy procentowej wyższe będzie oprocentowanie kredytu i wzrośnie rata kredytu. Wypłata kredytu miała nastąpić zgodnie z zasadami określonymi w Regulaminie z uwzględnieniem zasad ustalonych w umowie kredytu, tj. na rachunek bankowy dewelopera. W § 7 umowy kredytobiorca zobowiązał się spłacić kwotę kredytu w CHF ustaloną zgodnie z § 2 w złotych polskich, z zastosowaniem kursu sprzedaży CHF obowiązującego w dniu płatności raty kredytu, zgodnie z Tabelą Kursów Walut Obcych Banku(...) SA. Kredyt miał być spłacany w 408 równych ratach miesięcznych, które zawierają malejącą część odsetek oraz rosnącą część raty kapitałowej. Spłata kredytu następowała poprzez bezpośrednie potrącanie przez Bank należnych mu kwot z rachunku kredytobiorcy. Stosownie do § 11 ust. 2 integralną część umowy stanowił Regulamin (umowa kredytu –k.63-65; okoliczność bezsporna).

W § 3 ust. 2 „Regulaminu kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej w Banku (...) S.A.” ustalono, że kredyt może być indeksowany kursem waluty obcej na podstawie obowiązującej w Banku (...). Stosownie do treści § 8 ust. 3 Regulaminu w przypadku kredytu w waluty obcej kwota raty spłaty obliczona jest według kursu sprzedaży dewiz, obowiązującego w Banku na podstawie obowiązującej w Banku Tabeli Kursów Walut Obcych z dnia spłaty ( Regulamin - k. 35-43).

Zawarcie umowy poprzedzało złożenie wniosku kredytowego (wniosek kredytowy – k.248-250). Powódka podpisała także formularz - „Informacja dla Wnioskodawców ubiegających się o produkty hipoteczne indeksowane kursem waluty obcej, oparte na zmiennej stopie procentowej” – w którym znalazła się informacja, że kredytobiorcy narażeni są na ryzyko zmian kursów walutowych i ryzyko zmian stóp procentowych. Do informacji załączono symulację pokazującą przykładową wysokość raty kredytu przy założeniu wzrostu kursu CHF o 14,22% („Informacja …” – k.272-272v).

Na mocy Aneksu nr (...) do ww. umowy kwotę kredytu zwiększono o 27.000,00 zł (k.66-67 – Aneks nr (...)). Strony podpisały również Aneks nr (...) wprowadzający zmianę do umowy w zakresie hipoteki kaucyjnej (Aneks nr (...)).

Powódka zaciągnęła drugi kredyt również w celu zaspokojenia własnych potrzeb mieszkaniowych, albowiem mieszkania, na których zakup wzięła kredyt objęty pierwszą umową, nie zostały jeszcze oddane do użytku przez dewelopera i trwała ich budowa . Drugi kredyt również nie był związany z działalnością gospodarczą, nie miał celu inwestycyjnego. Procedura zawarcia drugiej umowy kredytowanej była tożsama z procedurą zastosowaną przez Bank przy pierwszej umowie. Bank zaoferował zatem powódce kredyt indeksowany do franka szwajcarskiego (CHF). Pracownik Banku przekonywał, że warunki spłaty i koszt kredytu są dużo niższe niż kredyt w złotych polskich (PLN), zapewniał, że jest to kredyt najtańszy, a CHF jest walutą stabilną i bezpieczną, a wahania kursu mogą być nieznaczne. Pracownik Banku nie informował powódki o jakichkolwiek ryzykach związanych z tego rodzaju umową, w szczególności nie wyjaśniał ryzyka zmiany kursów waluty i ryzyka zmiany stóp procentowych. Nie wytłumaczył, na czym polega mechanizm indeksacji zastosowany w umowie z powódką oraz w jaki sposób Bank ustala kursy walut w Tabelach kursów stosowanych przez Bank. Nie omówił z powódką umowy punkt po punkcie. Umowa nie podlegała negocjacjom. Bank posługiwał się wzorcem umowy o standardowej dla wszystkich klientów treści. Powódka podpisała umowę kredytową w oddziale banku, gdzie po raz pierwszy mogła zapoznać się z jej treścią. Nie rozumiała pojęcia indeksacji, nie była świadoma, że naraża się na nieograniczone ryzyko kursowe (przesłuchanie powódki – protokół rozprawy k.1318-1319v, nagranie rozprawy: CD - k.1320).

W dacie podpisania umowy z dnia 26 lutego 2008 r. powódka zarabiała w walucie polskiej. Prowadziła własną działalność gospodarczą w zakresie handlu (przesłuchanie powódki – protokół rozprawy k.1318-1319v, nagranie rozprawy: CD - k.1320 ).

Środki finansowe z Umowy kredytu zostały Kredytobiorcy, po złożeniu przez niego dyspozycji wypłaty, wypłacone w złotych polskich ( okoliczność bezsporna).

Powódka spłaciła w całości kredyt wynikający z umowy z dnia 26 lutego 2008 r. (Zaświadczenia Banku – k.1028-1066, k.827-828v; potwierdzenie przelewu - k.1067; okoliczność bezsporna).

Suma spełnionych przez nią świadczeń pieniężnych na rzecz Banku wynosi 494.846,40 zł oraz 395.730,73 CHF (Zaświadczenia Banku – k.1028-1066, k.827-828v; potwierdzenie przelewu - k.1067).

Pouczona o konsekwencjach prawnych i faktycznych upadku umowy powódka jest świadoma skutków ustalenia nieważności umowy, zgadza się na objęcie jej ochroną konsumenta i nie chce być związana zawartą umową w całości (przesłuchanie powódki – protokół rozprawy k.1318-1319v, nagranie rozprawy: CD - k.1320).

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie powołanych powyżej dowodów. Sąd dał wiarę dokumentom związanym z procesem zawarcia umowy kredytowej, zwłaszcza że nie były kwestionowane przez żadną ze stron procesu. Sąd nie znalazł przeto podstaw, by poddawać w wątpliwość moc dowodową i autentyczność tychże dokumentów.

Sąd pominął dowody z pozostałych dokumentów, w tym w szczególności w postaci prywatnych ekspertyz, rekomendacji, opinii sporządzonych w innych sprawach, artykułów czy symulacji, albowiem nie miały one znaczenia dla ustalenia faktów, a jedynie prezentowały stanowisko strony, która je przedstawiła. Sąd potraktował wskazane dokumenty jako wzmocnienie argumentacji strony – pozbawionych jednak znaczenia dla ustalenia okoliczności faktycznych w przedmiotowej sprawie.

Sąd ocenił, iż nieprzydatne dla rozstrzygnięcia sprawy są zeznania świadka E. K. (protokół rozprawy - k. 1143-1144), albowiem świadek podpisywała jedynie Aneks z powódką, a jej wiedza nie obejmowała faktów związanych z procedurą zawarcia żadnej z umów kredytowych zawartych przez powódkę.

W tożsamy sposób Sąd ocenił zeznania świadka A. K. (transkrypcja nagrania rozprawy – k. 1176-1179), która nie pamiętała okoliczności zawierania Umowy kredytowej z powódką, jak również zakresu informacji przekazanych powódce przy zawarciu umowy czy też dokumentów, które zostały jej udostępnione na etapie podpisywania umowy.

Podobnie ocenić należało zeznania świadka A. B. (k.1135-1136), która nie zajmowała się bezpośrednią obsługą klientów banku i nie mogła mieć wiedzy na temat realnie zastosowanej procedury w przypadku umów zawartych przez powódkę.

Zeznania świadka K. G. (k.1207-1214) również nie miały wpływu na ustalenie faktów istotnych dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy. Świadek bowiem nie pamiętała, czy obsługiwała kiedykolwiek powódkę, a jej relacja dotyczyła ogólnych zasad i procedur, jakich winni przestrzegać pracownicy Banku.

Sąd dał wiarę zeznaniom powódki przesłuchanej w charakterze strony, albowiem były one rzeczowe, spójne i logiczne. W sprawie nie przedstawiono też dowodów przeciwnych, mogących podważyć moc dowodową wskazanych zeznań. Z relacji powódki wynika, że zdecydowała się na podpisanie z pozwanym Bankiem umów kredytowych, działając w przeświadczeniu - wywołanym postępowaniem Banku - że decyduje się na produkt bezpieczny, nie obarczony żadnym ryzykiem finansowym.

Sąd na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c. pominął wnioski stron o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego sądowego, gdyż wobec przyjętej przez Sąd podstawy rozstrzygnięcia (omówionej poniżej) fakty, na które zostały one zgłoszony, były nieistotne dla rozstrzygnięcia.

Na tej samej podstawie i z tych samych przyczyn Sąd pominął dowody z zeznań świadków zgłoszonych przez stronę pozwaną, tj. A. L., J. C. i K. M..

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności Sąd poddał ocenie zarzut nieważności zakwestionowanych w pozwie umów kredytowych.

Przed przystąpieniem do szczegółowej analizy umów, Sąd Okręgowy zważył, że umowa kredytu wiążąca wysokość udzielonego kredytu oraz wysokość jego spłat z kursem waluty obcej, np. franka szwajcarskiego, nie była sprzeczna z ogólną konstrukcją umowy kredytu przewidzianą w art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe w brzmieniu obowiązującym w dacie zawarcia spornej umowy. Orzecznictwo Sądu Najwyższego jest w tym zakresie już utrwalone (zob. np. wyrok Sądu Najwyższego z 11 grudnia 2019 r., sygn. akt V CSK 382/18, a także powołane w nim wyroki Sądu Najwyższego: z 22 stycznia 2016 r., sygn. akt I CSK 1049/14; z 19 marca 2015 r., IV CSK 362/14; z 22 stycznia 2016 r., sygn. akt I CSK 1049/14; z 1 marca 2017 r., sygn. akt IV CSK 285/16). Przyjmuje się, że ustawa z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2011 r. Nr 165, poz. 984), czyli tzw. ustawa antyspreadowa, nowelizując treść art. 69 pr. bank., potwierdziła tylko to, co wcześniej wynikało już z zasady autonomii woli stron (art. 353 ¹ KC), a mianowicie, że przed wejściem w życie tej ustawy dopuszczalne było zawieranie umów o kredyt indeksowany i denominowany.

Rozstrzygając przedmiotową sprawę, Sąd miał na względzie brzmienie art. 385 ¹ § 1 k.c. stanowiącego, że postanowienia umowy zawieranej z konsumentem, które nie zostały z nim indywidualnie uzgodnione, nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Nie dotyczy to jedynie postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

Ustalenie bowiem, że poszczególne postanowienia Umowy są postanowieniami niedozwolonymi, ma znaczenie ze względu na skutki prawne, jakie rodzi uznanie postanowienia umowy za abuzywne. Wówczas, zgodnie z art. 385 ¹ § 2 k.c., zamieszczona w umowie klauzula abuzywna nie wiąże konsumenta, a strony są związane umową w pozostałym zakresie.

Z przytoczonego przepisu 385 ¹ k.c. wynika zatem, że możliwość uznania danego postanowienia umownego za niedozwolone i wyeliminowanie go z umowy zależy od spełnienia następujących przesłanek: postanowienie nie zostało uzgodnione indywidualnie, kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, naruszając interesy konsumenta, nie dotyczy sformułowanych w sposób jednoznaczny głównych świadczeń stron, w tym ceny lub wynagrodzenia. Powyższe przesłanki muszą zostać spełnione łącznie.

Dla charakterystyki sankcji z art. 385 ¹ k.c. istotne jest nadto, że w świetle art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich klauzula abuzywna nie wiąże konsumenta, co sąd ma obowiązek uwzględnić z urzędu – jeżeli dysponuje niezbędnymi danymi – także wtedy, gdy konsument nie wystąpił z żądaniem stwierdzenia jej nieważności (tak: SN w uzasadnieniu uchwały z dnia 7 maja 2021 r., III CZP 6/21).

Podnieść należy, że Sąd nie miał wątpliwości, iż powódka zawarła każdą z umów jako konsument. W myśl art. 22 ¹ k.c. za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Powódka zawarła przedmiotowe Umowy jako osoba fizyczna, na cele mieszkaniowe – zakup mieszkania na potrzeby własne oraz swego syna. W dacie zawierania Umowy kredytu powódka prowadziła działalność gospodarczą w sektorze handel, jednak zakup lokalu nie był związany z prowadzoną przez powódkę firmą. Z całą zatem pewnością powódce przysługuje status konsumenta.

Postępowanie dowodowe przeprowadzone w sprawie nie wykazało, że umowy były indywidualnie negocjowane między stronami, a powódka miała realny wpływ na poszczególne postanowienia umowne.

Sąd w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę w pełni podziela niemal jednolicie przyjmowany w orzecznictwie pogląd, że postanowienia umowne pozostawiające bankowi swobodę w zakresie określania wysokości kursu są postanowieniami niedozwolonymi w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 kc. Innymi słowy, Sąd Okręgowy nie miał wątpliwości, że mechanizm ustalania kursów waluty na podstawie tabel kursowych banku jest w sposób oczywisty sprzeczny z dobrymi obyczajami, narusza rażąco interesy konsumenta i równowagę kontraktową stron, a klauzula która nie zawiera jednoznacznej treści, a przez to pozwala na pełną swobodę decyzyjną banku, jest klauzulą niedozwoloną w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 kc . Niedozwolone postanowienie umowne jest od początku, z mocy samego prawa, dotknięte nieważnością na korzyść konsumenta, który następczo może udzielić świadomej i wolnej zgody na to postanowienie i w ten sposób przywrócić mu skuteczność z mocą wsteczną (por. wyroki z dnia 10 maja 2022 r., II CSKP 285/22, z dnia 28 kwietnia 2022 r., III CZP 40/22; z dnia 27 listopada 2019 r., II CSK 483/18 ; uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego o mocy zasady prawnej z dnia 7 maja 2021 r., III CZP 6/21, uchwała Sądu Najwyższego z dnia 29 czerwca 2007 r., III CZP 62/07; uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 2018 r., III CZP 29/17, oraz wyroki Sądu Najwyższego z dnia 30 maja 2014 r., III CSK 204/13, z dnia 1 marca 2017 r., IV CSK 285/16, z dnia 14 lipca 2017 r., II CSK 803/16, z dnia 24 października 2018 r., II CSK 632/17, z dnia 27 lutego 2019 r., II CSK 19/18, z dnia 13 grudnia 2018 r., V CSK 559/17, z dnia 4 kwietnia 2019 r., III CSK 159/17; z dnia 11 grudnia 2019 r., V CSK 382/19).

W przedmiotowej sprawie obydwie zawarte przez strony umowy zawierały powyższe postanowienia niedozwolone w § 2 ust. 2, § 7 ust. 1, § 9 ust. 3, a także w § 3 ust. 2 i § 8 ust. 3 Regulaminu.

Umowa kredytu (podobnie jak Regulamin) nie precyzowała sposobu ustalania kursu waluty w tabelach Banku, pozostawiając w tym zakresie pełną swobodę pozwanemu. Nie odnosiła się do jakichkolwiek obiektywnych i weryfikowalnych kryteriów ustalania powyższych parametrów. Wysokość świadczenia własnego Banku mogła być zatem dowolnie i arbitralnie określana przez Bank, podobnie zresztą jak wysokość świadczenia kredytobiorcy. Klauzula tego rodzaju godzi zatem w istotę zobowiązania. Jest bowiem oparta na schemacie „zapłacę tyle, ile chcę”, w zależności od dowolnie przyjętego przez pozwanego kursu waluty. Podobnie postanowienie zezwalające wierzycielowi na swobodne określenie wysokości świadczenia kredytobiorcy oddaje go całkowicie we władzę wierzyciela, który może dowolnie wpływać na jego sytuację ekonomiczną. Sprzeczność z takiej klauzuli naturą zobowiązania wynika w tym przypadku z wprowadzenia do kontraktu elementu nadrzędności jednej ze stron i podporządkowania drugiej, co jest obce stosunkom zobowiązaniowym w ogólności. Nie budzi wątpliwości Sądu, że podobne zapisy umowy godzą w równowagę kontraktową stron i rażąco naruszają interesy konsumenta, skoro umożliwiają Bankowi jednostronne kształtowanie sytuacji kredytobiorcy w zakresie wysokości jego zobowiązań wobec banku, a nadto naruszają zasadę lojalności kontraktowej i są sprzeczne z dobrymi obyczajami. Zastrzeżenie dla siebie przez Bank uprawnienia do dowolnego kształtowania wysokości zobowiązań kredytobiorcy, wobec braku ścisłych kryteriów ustalenia wysokości kursów waluty denominacyjnej/indeksacyjnej, przy braku przyznania drugiej stronie umowy instrumentów, które pozwoliłyby chociażby na późniejszą weryfikację prawidłowości ustalanych przez bank kursów, jest postępowaniem nieuczciwym, rażąco naruszającym równowagę stron umowy na korzyść kredytodawcy, który nie tylko może żądać spełnienia świadczenia w określonej przez siebie wysokości, ale też korzystać z szeregu postanowień o charakterze sankcji (m.in. podwyższone karne oprocentowanie, możliwość wypowiedzenia umowy), gdyby kredytobiorca takiego świadczenia nie spełniał.

Omawiana klauzula indeksacyjna określała główny przedmiot umowy (por. wyroki TSUE: C-260/18, C-118/17, C-51/17, pkt. 68 oraz C-186/16), jednakże niejednoznaczny sposób jego sformułowania otwiera drogę do ich kontroli na podstawie art. 385 ¹ § 1 kc. Umowa ta nie została indywidualnie wynegocjowana, albowiem Bank posługiwał się gotowym wzorcem umowy o standardowej dla wszystkich kredytobiorców treści. Materiał dowodowy zgromadzony w sprawie nie wykazał, aby powód miał możliwość negocjowania postanowień co do ryzyka kursowego, w szczególności poprzez wprowadzenie górnego pułapu tego ryzyka lub zastosowanie innych mechanizmów zabezpieczających interesy konsumenta.

Sąd uznał nadto, że umowa nie zawierała jednoznacznej treści również z tej przyczyny, że pozwalała Bankowi dowolnie kształtować wysokość zobowiązania własnego oraz zobowiązania konsumenta poprzez wprowadzenie niejasnych mechanizmów przeliczeniowych, opartych na tabelach kursów walut jednostronnie kształtowanych przez Bank.

Podnieść przy tym należy, iż w ramach umowy kredytu waloryzowanego do waluty obcej, narażającej konsumenta na ryzyko kursowe, nie spełnia wymogu przejrzystości przekazywanie temu konsumentowi informacji, nawet licznych, jeżeli opierają się one na założeniu, że przez cały okres obowiązywania tej umowy kurs waluty nie wzrośnie lub wzrośnie nieznacznie. Nie można mówić o przejrzystości zapisów umowy, jeśli konsument nie został powiadomiony przez przedsiębiorcę o kontekście gospodarczym mogącym wpłynąć na zmiany kursów wymiany walut, tak że konsument nie miał możliwości konkretnego zrozumienia potencjalnie poważnych konsekwencji dla jego sytuacji finansowej, które mogą wyniknąć z zaciągnięcia kredytu denominowanego w walucie obcej.” (por. pkt. 73 i 74 wyroku TSUE C-776/19 do C-782/19).

Podkreślić nadto trzeba, że Trybunał Sprawiedliwości wykłada obowiązek sformułowania postanowienia zawierającego ryzyko kursowe prostym i zrozumiałym językiem jednakowo dla wszystkich typów umów kredytu, które wprowadzają takie ryzyko po stronie konsumenta.

Porównanie powyższego standardu z zakresem informacji udzielonych powodowi przez pozwanego na temat ryzyka kursowego na etapie zawierania umowy prowadzi do wniosku, że postanowienie wprowadzające waloryzację do waluty obcej nie zostało sformułowane przez pozwanego prostym i zrozumiałym językiem, pomimo poprawności stylistycznej i językowej. Zakres udzielonych informacji o ryzyku kursowym ograniczył się do blankietowej formuły, którą powód podpisał bez zrozumienia i wyjaśnienia jej znaczenia przez pracownika Banku. Pozwany nie przedstawił żadnych konkretnych informacji, takich jak przykładowo prognozy wahań kursu CHF w okresie kredytowania, informacje o czynnikach ryzyka wzrostu kursu oraz symulacje wskazujące, jak kształtowałby się koszt kredytowania, jakie byłyby saldo zadłużenia i rata w PLN w przypadku przewidywanych zmian kursu CHF w okresie kredytowania, zarówno przy prognozie optymistycznej, jak też w wariancie pesymistycznym, w razie wystąpienia negatywnych zjawisk ekonomicznych lub politycznych w Polsce i na świecie, skutkujących znacznym osłabieniem się złotego do tej waluty. Konsument nie był zatem w stanie samodzielnie określić zasad ustalania zobowiązania pieniężnego, w tym wysokości łącznego zadłużenia, jak i wysokości każdej kolejnej raty. Oznacza to, że w istocie nie był określony główny przedmiot umowy.

Wobec powyższego Sąd Okręgowy ocenił, że omawiana klauzula waloryzacyjna, która wprowadziła do umowy ryzyko kursowe, uzależniając wysokość salda w PLN i raty w PLN od przyszłych kursów CHF, nie została wyrażona językiem prostym i zrozumiałym.

Powyższe również kwalifikuje umowę jako zawierającą klauzule abuzywne w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c.

Przyjętej przez Sąd oceny prawnej nie zmienia okoliczność, iż strony podpisały Aneksy do umowy, które przewidywały możliwość spłaty kredytu bezpośrednio w walucie CHF, a także zawierały więcej niż w umowie informacji dotyczących tabel kursowych Banku . Pamiętać bowiem należy, że zgodnie z art. 385 ² kc oceny, czy postanowienie umowne jest niedozwolone (art. 385 ¹ § 1 kc), dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy. Dlatego też Sąd uznał, że Aneksy nie zlikwidowały źródła nieważności klauzul indeksacyjnych, jakim było zastrzeżenie do wyłącznej kompetencji Banku prawa do arbitralnego kształtowania kursu waluty, przyjętego do przeliczenia świadczeń stron (w tym kapitału) już przy wypłacie kredytu, a następnie przy ustalaniu wysokości poszczególnych rat. Sąd uznał nadto, że pozwany naruszył dobre obyczaje, a to poprzez niewypełnienie obowiązku informacyjnego na etapie kontraktowania, co omówiono powyżej. Podkreślić ponownie należy, iż w ocenie Sądu klient Banku winien zostać pouczony i poinformowany w zrozumiały i obrazowy sposób o sytuacji ekonomicznej, w jakiej potencjalnie może się znaleźć w przypadku wypowiedzenia umowy kredytu lub chęci jego wcześniejszej spłaty. Zwiększenie raty kredytu i jego salda ekonomicznego (na skutek ryzyka walutowego) w oczywisty sposób wpływa na stan majątkowy kredytobiorcy uzyskującego dochody w walucie krajowej. Dla dokonania prawidłowej oceny korzyści i ryzyka płynącego z zawarcia umowy kredytu związanego z walutą, a zwłaszcza porównania go z kredytem złotowym, niezbędne jest określenie nie tylko bieżących parametrów, ale i możliwego niekorzystnego rozwoju sytuacji na rynku walutowym. W konsekwencji minimalny poziom informacji o ryzyku kursowym związanym z zaciągnięciem kredytu w CHF, zdaniem Sądu, obejmuje wskazanie maksymalnego dotychczasowego kursu oraz obliczenie wysokości raty i zadłużenia (salda ekonomicznego kredytu) przy zastosowaniu tego kursu. Dopiero podanie tych informacji jest na tyle jasne i precyzyjne, że pozwala przeciętnemu klientowi banku na podjęcie racjonalnej decyzji odnośnie ewentualnej opłacalności kredytu i płynącego stąd ryzyka finansowego. Pouczenie o ryzyku kursowym nie może przy tym polegać na zapewnieniu konsumenta o bezpieczeństwie produktu czy stabilności szwajcarskiej waluty.

Pouczenie zastosowane przez pozwanego w okolicznościach przedmiotowej sprawy niewątpliwie nie pozwoliło konsumentowi na dokonanie prawidłowej i racjonalnej oceny jego sytuacji ekonomicznej, co skutkowało podjęciem przez niego decyzji o zaciągnięciu kredytu długoterminowego związanego z nieograniczonym ryzykiem finansowym.

Rozstrzygając w zakresie skutków prawnych uznania kwestionowanych klauzul za niedozwolone, Sąd Okręgowy miał na względzie, że TSUE w wielu wyrokach wyjaśnił, że celem wynikającym z art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 jest przywrócenie równowagi stron, a nie unieważnienie wszystkich umów zawierających nieuczciwe warunki, o ile dalsze obowiązywanie umowy jest po ich wyłączeniu prawnie możliwe według prawa krajowego ( zob. pkt 50-51 wyroku z dnia 14 marca 2019 r. w sprawie D., C-118/17 i powołane tam orzeczenia). Możliwe jest nawet utrzymanie umowy zawierającej warunki uznane za niedozwolone, o ile unieważnienie umowy oznaczałoby dla niego szczególnie niekorzystne skutki, a konsument udzieli następczo „świadomej, wyraźnej i wolnej” zgody, przez co jednostronnie przywróci takiej klauzuli skuteczność. W braku zaś takiego działania sanującego świadczenie spełnione na podstawie niedozwolonego postanowienia musi być postrzegane jako świadczenie nienależne w rozumieniu art. 410 § 2 k.c. (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2021 r., III CZP 6/21; z dnia 4 kwietnia 2019 r., III CSK 159/17, z dnia 9 maja 2019 r., I CSK 242/18, wyrok TSUE z dnia 3 października 2019 r. w sprawie C-260/18, K. D. i J. D., pkt 66-67).

Z okoliczności przedmiotowej sprawy wynika jednoznacznie, że zostały spełnione przesłanki określone w powołanych wyżej przepisach, oraz, że powód nie wyraził „świadomej, wyraźnej i wolnej” zgody na obowiązywanie umowy je zawierającej i konsekwentnie domagał się ustalenia nieważności umowy oraz zwrotu spełnionych na jej podstawie świadczeń pieniężnych.

W ocenie Sądu Okręgowego nie jest możliwe zastąpienie niedozwolonych klauzul przepisami prawa krajowego, na przykład poprzez odwołanie się do średniego kursu NBP. Byłoby to bowiem sprzeczne z celem dyrektywy 93/13. Zważyć bowiem należy, że ryzyko przedsiębiorcy stosującego klauzule niedozwolone byłoby w takim przypadku niewielkie i nie zniechęcałoby przedsiębiorców do stosowania nieuczciwych klauzul w przyszłości. Działania sądu w razie stwierdzenia istnienia w umowie klauzuli abuzywnej mają charakter sankcyjny, polegający na wywołaniu skutku zniechęcającego kontrahentów zawierających umowy z konsumentami do wprowadzania do umów postanowień niedozwolonych. Skutek ten nie mógłby zostać osiągnięty, gdyby umowa mogła zostać uzupełniona przez sąd krajowy poprzez wprowadzenie do umowy warunków uczciwych (podobnie: uzasadnienie wyroku SN z 27 listopada 2019 r., II CSK 483/18; wyrok SN z dnia 13 grudnia 2018 r., V CSK 559/17; wyrok SN z dnia 27 lutego 2019 r., II CSK 19/18).

Z tych samych przyczyn Sąd ocenił, iż wykluczone jest utrzymanie umowy jako kredytu złotowego oprocentowanego stawką LIBOR, albowiem byłoby to sprzeczne z naturą stosunku prawnego łączącego strony (tak: wyrok SN z dnia 10 maja 2022 r., II CSKP 285/22).

Podnieść przy tym należy, że żadnego znaczenia nie miał sposób wykonywania umowy przez pozwanego i faktyczne kształtowanie przez bank kursu walut, ani to, czy kurs ten był kursem rynkowym. W uchwale 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 2018 r. ( III CZP 29/17) wyjaśniono, że oceny, czy postanowienie umowne jest niedozwolone (art. 385 ¹ § 1 kc), dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy.

Mając na uwadze powyższe, Sąd uznał, iż abuzywność wskazanych klauzul oznacza, że umowa poddana pod osąd jest bezskuteczna wobec konsumenta. Po wyeliminowaniu tychże klauzul utrzymanie umowy - o charakterze objętym zgodnym zamiarem i wolą stron - jest niemożliwe. Umowa kredytu nie może istnieć po usunięciu z niej klauzuli, gdyż przekształciłaby się w zupełnie inny stosunek prawny.

Wobec jednoznacznego stanowiska strony powodowej wnoszącej o stwierdzenie nieważności umowy, nie zachodziła także obawa, że ustalenie nieważności umowy doprowadzi do niekorzystnych i penalizujących dla niego, jako konsumenta, skutków.

W konsekwencji Sąd Okręgowy uznał, że przedmiotowe umowy są nieważne.

Niezależnie od powyższego podnieść należy, iż rozstrzygając przedmiotową sprawę, Sąd nie mógł pominąć faktu, iż kwestionowane postanowienie umowne - a więc § 2 ust. 2 zdanie pierwsze Umowy oraz § 8 ust. 3 Regulaminu - były już przedmiotem kontroli dokonanej przez Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, który w wyroku z 14 grudnia 2010 r., sygn. akt XVII AmC 426/09, uznał za niedozwolone i zakazał Bankowi (...) S.A. z siedzibą w W. wykorzystywania w obrocie z konsumentami m.in. postanowień wzorca umowy o następującej treści:

- „Kredyt jest indeksowany do CHF/USD/EUR, po przeliczeniu wypłaconej
kwoty zgodnie z kursem kupna CHF/USD/EUR według Tabeli Kursów Walut
Obcych obowiązującej w Banku (...) w dniu uruchomienia kredytu lub
transzy.”,

- „W przypadku kredytu indeksowanego kursem waluty obcej kwota raty spłaty obliczona jest według kursu sprzedaży dewiz, obowiązującego w Banku na
podstawie obowiązującej w Banku Tabeli Kursów Walut Obcych z dnia spłaty.”.

Na podstawie wskazanego prawomocnego wyroku w dniu 15 maja 2012 r. powyższe postanowienia wpisane zostały do rejestru klauzul niedozwolonych, prowadzonego przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, pod pozycjami odpowiednio nr 3178 i 3179.

W uzasadnieniu ww. wyroku z 14 grudnia 2010 r. Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów argumentował, iż oczywistym jest, że zawierając umowę kredytu indeksowanego w walucie obcej konsument jest świadomy (a przynajmniej powinien być świadomy) ryzyka, jakie się z tym wiąże, a więc ryzyka wynikającego ze zmienności kursów walut obcych. Czym innym jest takie ryzyko, a czym innym ustalanie kursów walut przez zarząd pozwanego. Te dwie kwestie są ze sobą powiązane tylko w takim stopniu, w jakim czynniki rynkowe mają wpływ na kurs waluty w Banku. Natomiast ryzyko to nie ma żadnego wpływu na ryzyko związane z możliwością dowolnego kształtowania przez pozwanego kursu wymiany waluty, w której indeksowany jest kredyt, a to wpływa w sposób oczywisty na sytuację konsumenta. Ponadto Sąd ten wskazał, że brak określenia w umowie sposobu ustalania kursów walutowych na potrzeby przeliczenia salda zadłużenia na walutę obcą oraz przeliczenia na złote kwoty wymaganej do spłat kredytu w rażący sposób narusza interes konsumenta. Skoro umowy kredytu cechują się długim okresem trwania i ograniczoną możliwością jego wcześniejszej spłaty kredytem z innego banku, to ustalenie prawidłowych zasad określania kursu waluty pozwoliłoby konsumentowi np. samodzielnie wyliczyć kurs waluty obcej.

Sąd orzekający w niniejszym składzie podziela pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z 7 lipca 2021 r. w sprawie I CSKP 222/21, zgodnie z którym w przypadku istnienia prawomocnego wyroku uznającego określone postanowienie wzorca za niedozwolone, w procesie obejmującym incydentalną kontrolę wzorca, toczącym się pomiędzy przedsiębiorcą, który był pozwanym w sprawie o uznanie postanowienia za niedozwolone, a podmiotem, który jako konsument zawarł z nim umowę, sąd nie powinien już oceniać, czy określone postanowienie jest niedozwolone, gdyż kwestia ta została rozstrzygnięta i rozstrzygnięcie w tej mierze ma charakter wiążący (por. uzasadnienie uchwały siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 20 listopada 2015 r., III CZP 17/15, OSNC 2016, Nr 4, poz. 40, w którym przyjęto prejudycjalny charakter orzeczenia wydanego w ramach kontroli abstrakcyjnej dla sporów indywidualnych). W wyroku tym Sąd Najwyższy przyjął, że zasada ta ma zastosowanie zarówno do stosunków prawnych powstających po uprawomocnieniu się wyroku wydanego w ramach abstrakcyjnej kontroli wzorców i po wpisaniu postanowienia do rejestru, jak również do stosunków, które powstały wcześniej. W części odnoszącej się do uznania postanowienia wzorca za niedozwolone orzeczenie Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (dalej jako: „SOKiK”) ma charakter deklaratywny i wywiera skutek ex tunc.

Wskazać przy tym należy, iż w uchwale z 20 listopada 2015 r., III CZP 17/15, Sąd Najwyższy uznał, że prawomocność materialna wyroku uznającego postanowienie wzorca umowy za niedozwolone wyłącza powództwo o uznanie za niedozwolone postanowienia tej samej treści normatywnej, stosowanego przez przedsiębiorcę pozwanego w sprawie, w której wydano ten wyrok (art. 365 i 366 k.p.c.). W uzasadnieniu tej uchwały stwierdzono, że działanie prawomocności materialnej w aspekcie mocy wiążącej nie może oznaczać bezpośredniej ingerencji w indywidualne stosunki materialnoprawne, lecz tylko konieczność uznania - w przypadku sporu na tle takich stosunków - że dane postanowienie umowne powielające postanowienie wzorca umowy uznane za niedozwolone i wpisane do rejestru, o którym mowa w art. 479 ⁴⁵ § 2 k.p.c., lub postanowienie identyczne z nim w treści, jest niedozwolone (por. też wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 września 2013 roku, II CSK 708/12). Rozwiązanie to mieści się w ramach wynikających z dyrektywy 93/13 oraz odpowiada płynącym z nich wymaganiom w ujęciu Trybunału. Sąd Najwyższy wskazał również, iż jednokierunkowe - na rzecz wszystkich - rozciągnięcie skutków prawomocności materialnej wyroku uwzględniającego powództwo o uznanie postanowienia wzorca umowy za niedozwolone wpisuje się w wymaganie wynikające z art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13, aby przyjęte na poziomie krajowym środki były stosowne i skuteczne. Działanie ww. wyroku na rzecz wszystkich, ale w stosunku do konkretnego pozwanego przedsiębiorcy, jest proporcjonalne, ponieważ pozwala na zachowanie równowagi pomiędzy potrzebą zapewnienia efektywności kontroli abstrakcyjnej, a koniecznością respektowania prawa do wysłuchania jako podstawowego elementu prawa do rzetelnego postępowania, wynikającego z prawa do sądu. Udzielana w tych granicach w ramach tej kontroli ochrona prawna pozostaje skuteczna, ponieważ z jej dobrodziejstw w stosunku do pozwanego przedsiębiorcy korzystać może każdy, kto chce powołać się na niedozwolony charakter postanowienia wzorca umowy, stosowanego przez tego przedsiębiorcę, a zakwestionowanego przez sąd ochrony konkurencji i konsumentów.

Mając powyższe na uwadze - wobec wpisania kwestionowanych klauzul umownych do rejestru klauzul niedozwolonych na podstawie prawomocnego wyroku Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, wydanego w sprawie, w której pozwanym był Bank (...) S.A. oraz wobec wiążącego charakteru tego wyroku - w niniejszej sprawie, celem ustalenia, czy kwestionowane postanowienia stanowią klauzule abuzywne, wystarczające było ustalenie, czy powódka, zawierając sporne Umowy, działała jako konsument oraz czy kwestionowane postanowienia zostały z nią indywidualnie uzgodnione.

Jak już wspomniano powyżej, Sąd nie miał wątpliwości, że powódce przysługuje status konsumenta, a umowy nie były indywidualnie negocjowane.

W konsekwencji uznania, że zawarte przez strony umowy są nieważne, Sąd ocenił, iż zasadne jest roszczenie pozwu o zwrot wszystkich świadczeń pieniężnych uiszczonych przez powódkę na rzecz pozwanego w wykonaniu umowy za okres wskazany w pozie. Roszczenie to znajduje oparcie w treści art. 410 k.c. w zw. z art. 405 k.c., w świetle których samo spełnienie świadczenia nienależnego jest źródłem roszczenia zwrotnego, przysługującego zubożonemu i nie ma potrzeby ustalania, czy i w jakim zakresie spełnione świadczenie wzbogaciło accipiensa, ani czy na skutek tego świadczenia majątek solvensa uległ zmniejszeniu. Samo bowiem spełnienie świadczenia wypełnia przesłankę zubożenia po stronie powodowej, a uzyskanie tego świadczenia przez stronę pozwaną – przesłankę wzbogacenia, choćby kredytobiorca był równolegle dłużnikiem banku (zob. m.in. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2019 r., sygn. V CSK 382/18, Lex nr 2771344 oraz uchwałę [3] Sądu Najwyższego z dnia 16 lutego 2021 r., sygn. III CZP 11/20, Lex nr 3120579).

W przedmiotowej sprawie bezsporne było, że powódka spłaciła kredyt wynikający z obydwu umów w całości. Zapłaciła na rzecz pozwanego z tego tytułu łącznie kwotę 494.846,40 zł oraz 395.730,73 CHF. Pozwany oświadczył, że nie kwestionuje, iż powódka spłaciła w całości obydwa zaciągnięte kredyty, jednak kwestionuje wysokość roszczenia dochodzonego w walucie obcej w wysokości 260.560,98 CHF, bowiem nie znajduje ona odzwierciedlenia w dokumentacji. Strona pozwana nie przedstawiła żadnych okoliczności potwierdzających, iż zobowiązanie wobec powódki nie istnieje, albo że istnieje w mniejszym rozmiarze niż wskazany. Tymczasem ten kto odmawia uczynienia zadość żądaniu powoda, obowiązany jest udowodnić fakty wskazujące na to, że uprawnienie żądającemu nie przysługuje (por. wyrok SN z 20 grudnia 2006 roku, sygn. akt IV CKS 299/06). Wskazać przy tym należy, że strona nie może poprzestać na gołosłownym kwestionowaniu roszczenia co do wysokości. Skoro zatem pozwana nie sprecyzowała, w jakim dokładnie zakresie żądanie zapłaty kwoty określonej w szwajcarskiej walucie jest niezgodne z wpisami w księgach rachunkowych Banku, natomiast jednocześnie przyznała, że powódka spłaciła kredyty w całości, to przy przedstawieniu wszelkiej dokumentacji (zwłaszcza zaświadczeń pochodzących od Banku i potwierdzenia przelewów) przez stronę przeciwną, brak było podstaw dla uznania że roszczenie nie zostało wykazane co do wysokości.

W zakresie odsetek ustawowych za opóźnienie Sąd uznał, że zastosowanie znajdzie przepis art. 455 kc, zgodnie z którym jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania. Wymagalność zobowiązania do zwrotu świadczenia z nieważnej umowy zależy zatem od wezwania bezpodstawnie wzbogaconego do zwrotu stosownie do art. 455 kc (tak: Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały z 16 lutego 2021 r., III CZP 11/20, a nadto: wyroki Sądu Najwyższego z dnia 17 grudnia 1976 r., III CRN 289/76, z dnia 16 lipca 2003 r., V CK 24/02, z dnia 28 kwietnia 2004 r., V CK 461/03, z dnia 18 stycznia 2017 r., V CSK 198/16, oraz uchwały Sądu Najwyższego z dnia 6 marca 1991 r., III CZP 2/91, z dnia 26 listopada 2009 r., III CZP 102/09, z dnia 2 czerwca 2010 r., III CZP 37/10).

Mając na uwadze powyższe, Sąd zasądził odsetki ustawowe za opóźnienie od kwoty 171.504,49 zł (objętej żądaniem pierwotnego pozwu) od dnia 6 grudnia 2016 r. (tj. 14 dni od doręczenia pozwanemu wezwania do zapłaty, k.83-84 – wezwanie, k.86 – potwierdzenie doręczenia), od kwoty 20.789,90 zł od dnia 5 stycznia 2017 r. (tj. od dnia doręczenia pozwanemu odpisu pierwotnego pozwu) do dnia zapłaty, od kwoty 302.552,01 zł od dnia doręczenia pozwanemu odpisu pisma modyfikującego pozew do dnia zapłaty, od kwoty 66.781,35 CHF od dnia doręczenia pozwanemu odpisu pierwotnego pozwu do dnia zapłaty, od 60.388,40 CHF od dnia doręczenia pozwanemu modyfikacji pozwu z dnia 28 października 2019 r. do dnia zapłaty i od 268.560,98 CHF od dnia doręczenia ostatecznej modyfikacji pozwu do dnia zapłaty.

Rozstrzygając przedmiotową sprawę, Sąd poddał ocenie podniesiony przez pozwanego zarzut przedawnienia.

Brak było jakichkolwiek podstaw, aby uznać, że do roszczenia strony powodowej o zwrot nienależnego świadczenia w postaci spłaconych rat kapitałowo-odsetkowych oraz innych należności związanych z umową i uiszczanych okresowo w wykonaniu umowy kredytu, zastosowanie znajduje 3 letni okres przedawnienia. Roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia przedawnia się z upływem 10 - letniego okresu przedawnienia (art. 118 k.c.). Zgodnie z przepisem z art. 5 ust. 3 ustawy z dnia 13 kwietnia 2018 roku o zmianie ustawy Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2018 r. poz. 1104), do przysługujących konsumentowi roszczeń powstałych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy i w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych, których terminy przedawnienia określone są w art. 118 i art. 125 § 1 ustawy zmienianej w art. 1, stosuje się przepisy ustawy zmienianej w art. 1, w brzmieniu dotychczasowym. Sąd orzekający w niniejszej sprawie podziela w tym zakresie pogląd Sądu Okręgowego we Wrocławiu, wyrażony w wyroku z dnia 15 stycznia 2015 roku, sygn. akt II Ca 1695/14, w którym przyjęto, że art. 410 § 1 k.c. w zw. z art. 405 k.c. stanowi odrębną, pozaumowną podstawę świadczenia. Strona powodowa nie żądała więc zwrotu uiszczonych rat z tytułu kredytu, bowiem umowa ta została przecież uznana przez Sąd za nieważną. Świadczenie polegające na zwrocie nienależnego świadczenia nie jest samo w sobie świadczeniem okresowym. Brak jest również jakiegokolwiek stosunku prawnego, w ramach którego możliwe byłoby zastosowanie krótszego aniżeli 10 – letni termin przedawnienia (w tym poprzez odwołanie się do art. 731 k.c. ).

Rozstrzygając podniesiony zarzut przedawnienia, Sąd podzielił pogląd przyjęty w wyroku TSUE z dnia 10 czerwca 2021 r., C – 776/19, w którym Trybunał orzekł, że powództwo wniesione przez konsumenta w celu stwierdzenia (ustalenia) nieuczciwego charakteru warunku istniejącego w umowie nie może podlegać żadnemu terminowi przedawnienia. Roszczenie o zapłatę (zwrot) środków pieniężnych wpłaconych przez kredytobiorcę może ulec przedawnieniu, lecz niedopuszczalne jest, aby początek biegu terminu przedawnienia miał uniemożliwiać konsumentowi skuteczną ochronę w wypadku, gdy termin ten mógłby upłynąć, zanim konsument poweźmie wiedzę o nieuczciwym charakterze warunku zawartego w umowie kredytu. Taka sytuacja czyniłaby nadmiernie utrudnionym wykonywanie praw przyznanych konsumentowi przez Dyrektywę 93/13.

Podobnie z uchwały Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2021 r., III CZP 6/21, mającym moc zasady prawnej, wynika, że termin przedawnienia należy liczyć dla kredytobiorcy dopiero od momentu, kiedy dowie się on, że umowa kredytu może zawierać postanowienia niedozwolone.

Nie ulega zatem wątpliwości, że w niniejszej sprawie wymagalność świadczeń powódki powstała po dacie trwałej bezskuteczności postanowień abuzywnych i nie mogła obejmować czasokresu przed dowiedzeniem się przez powódkę o okolicznościach stanowiących podstawę żądania pozwu.

W tych okolicznościach Sąd uznał, że powództwo jest zasadne.

Wobec uwzględnienia roszczenia głównego pozwu, analiza roszczenia ewentualnego stała się zbędna.

Rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów procesu (pkt 4 wyroku) Sąd oparł na podstawie art. 98 k.p.c., obciążając kosztami pozwanego jako stronę, która proces przegrała w całości. Na zasądzoną kwotę składały się koszty wynagrodzenia adwokata w stawce minimalnej (7.200 zł), opłata sądowa od pozwu w kwocie 1.000 zł oraz opłata skarbowa od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł.

Sędzia Ewa Uchman

ZARZĄDZENIE

(...)

Sędzia Ewa Uchman