Treść orzeczenia XXVIII C 17557/21 - Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

XXVIII C 17557/21 - zarządzenie, wyrok, uzasadnienie Sąd Okręgowy w Warszawie z 2023-11-20

Sygn. akt XXVIII C 17557/21

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 listopada 2023 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, XXVIII Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: sędzia Paweł Kaszak

Protokolant: Gabriela Włocko

po rozpoznaniu w dniu 23 października 2023 r. w Warszawie na rozprawie

sprawy z powództwa M. G.

przeciwko (...) Bank (...) spółce akcyjnej z siedzibą w W.

o ustalenie i zapłatę

I. Umarza częściowo postępowanie co do kwoty 3400,66 zł oraz 5 440,77 CHF.

II. zasądza od pozwanego (...) Bank (...) spółki akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz powoda M. G. kwotę 114 460,16 zł (sto czternaście tysięcy czterysta sześćdziesiąt złotych szesnaście groszy) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 24 października 2023 roku do dnia zapłaty;

III. zasądza od pozwanego (...) Bank (...) spółki akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz powoda M. G. kwotę 347 443,76 CHF (trzysta czterdzieści siedem tysięcy czterysta czterdzieści trzy franki szwajcarskie siedemdziesiąt sześć centymów) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 24 października 2023 roku do dnia zapłaty;

IV. w pozostałym zakresie powództwo oddala;

V. zasądza od pozwanego (...) Bank (...) spółki akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz powoda M. G. kwotę 11 847 zł (jedenaście tysięcy osiemset czterdzieści siedem złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

Sygn. akt XXVIII C 17557/21

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 20 listopada 2023 roku

Strona powodowa (dalej także jako: kredytobiorca, konsument) w ostatecznej wersji powództwa wniosła o zasądzenie od pozwanego:

- z tytułu umowy kredytu nr (...) z dnia 20 marca 2009 roku od pozwanego na rzecz powoda łącznie kwot 92 382,70 złotych oraz 261 155,56 CHF,

- z tytułu umowy kredytu nr (...) z dnia 4 lutego 2010 roku od pozwanego na rzecz powoda łącznie kwot 22 077,46 złotych oraz 86 288,17 CHF.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 20 marca 2009 r. została zawarta umowa kredytu nr (...) na podstawie której pozwany (wówczas działający pod nazwą (...) Bank (...) S.A.) udzielił stronie powodowej kredytu w kwocie i walucie 228830,00 CHF (pkt 25 i 26) na okres do dnia 4 kwietnia 2039 r. (pkt 27) w celu sfinansowania budowy na nieruchomości kredytowanej (pkt 40). W umowie wskazano numery rachunku bieżącego (pkt 36), rachunku bieżącej obsługi kredytu (pkt 37) i rachunek obsługi wcześniejszych spłat (pkt 38).Treść pozostałych warunków umowy była następująca:

Bank naliczał odsetki w dacie poprzedzającej Datę Wymagalności, z wyjątkiem ostatniej raty odsetkowej, w przypadku której Data Naliczania Odsetek przypada na dzień poprzedzający datę zwrotu (pkt 1.1.)

Spłata kredytu wraz z oprocentowaniem kredytu i innymi należnościami banku powstałymi w związku z zawarciem umowy miała następować poprzez obciążenie w dacie wymagalności rachunku bieżącego kwotą raty i innych należności oraz poprzez przelew tych środków na rachunek bieżącej obsługi kredytu. Należności banku wyrażone w walucie obcej bank miał pobierać poprzez obciążenie rachunku bieżącego kwotą w złotych polskich, stanowiącą ich równowartość, ustalaną według kursu sprzedaży waluty obcej obowiązującego w banku na podstawie tabeli kursów na dwa dni robocze przed datą wymagalności każdej należności. Kredytobiorcy zobowiązali się przy tym do zapewnienia środków na rachunku bieżącym w wysokości pokrywającej wszystkie należności banku najpóźniej w dniu poprzedzającym datę wymagalności (pkt. 2.3.1.)

W przypadku kredytu w walucie obcej, kredytobiorca oświadcza, iż jest świadomy dodatkowego ryzyka, jakie ponosi w związku z zaciągnięciem kredytu w walucie obcej (ryzyko kursowe) oraz iż w przypadku niekorzystnej zmiany kursu waluty, w jakiej został udzielony kredyt, zarówno kwota w złotych stanowiąca równowartość kwoty kredytu w walucie kredytu jak i kwota w złotych stanowią równowartość raty w walucie, w jakiej został udzielony kredyt, ulegnie zwiększeniu (pkt 6.1).

Zgodnie z postanowieniami umowy w sprawach w niej nieuregulowanych miały zastosowanie postanowienia Regulaminu Kredytowego oraz Regulaminu Produktowego stanowiące załączniki do umowy i których otrzymanie kredytobiorcy potwierdzili. Załącznikiem do umowy były również Indywidualne Warunki Kredytu (pkt 7.3).

Dowód: umowa – k. 40-50

Załącznik do umowy stanowił regulamin produktowy zawierający następujące postanowienia:

Tabela kursów oznacza obowiązującą w banku (...) kursów dla kredytów mieszkaniowych i konsolidacyjnych w walutach obcych (...) Bank (...) S.A.”, publikowaną na stronie internetowej banku (...) (pkt 2.7.1).

Kwota kredytu będzie wypłacona kredytobiorcy w złotych. W takiej sytuacji bank dokonuje przewalutowania według kursu obowiązującego w banku na podstawie tabeli kursów, właściwego dla danego rodzaju transakcji. Za zgodą banku kredytobiorca może złożyć dyspozycję wypłaty kredytu (w tym także którejkolwiek jego transzy) w innej walucie niż złoty (pkt 3.2.3).

Jeżeli wypłata kolejnych transz kredytu nie pozwoli na spłatę przez kredytobiorcę zobowiązań potrzebnych do pokrycia całkowitych kosztów związanych z realizacją celu kredytu, kredytobiorca jest zobowiązany do pokrycia tych kosztów z własnych środków przed wypłata ostatniej transzy oraz przedłożenia bankowi dowodu ich poniesienia (pkt 3.2.6).

Dowód: regulamin – 55-62

Zawarcie powyższej umowy było poprzedzone złożeniem stronę powodową wniosku o udzielenie kredytu w kwocie 645 500 zł, w walucie CHF, a wniosek ten został zaakceptowany pozytywną decyzją kredytową banku. We wniosku wskazano, że powód posiada wykształcenie wyższe i pracuje na podstawie umowy o pracę w firmie (...) Sp. z o.o.

Ponadto strona powodowa podpisała oświadczenie o następującej treści: „niniejszym oświadczam, że po zapoznaniu się z przedstawionymi przez Bank: a) warunkami udzielenia kredytu mieszkaniowego/konsolidacyjnego/pożyczki konsumpcyjnej zarówno w złotych jak i w walucie CHF b) symulacjami wysokości płaconych rat zarówno w złotych jak i w/w walucie obcej jestem świadomy (-a) ryzyka kursowego związanego z zaciągnięciem w/w kredytu w walucie obcej mogącego mieć wpływ na wysokość płaconej przez mnie raty kredytu/pożyczki w okresie kredytowania i decyduję się na zaciągnięcie kredytu wymienionego w pkt a) w walucie CHF.”.

Dowód: wniosek – k. 383-385, oświadczenie – k. 387

W dniu 4 lutego 2010 roku została zawarta umowa kredytu nr (...) na podstawie której pozwany (wówczas działający pod nazwą (...) Bank (...) S.A.) udzielił stronie powodowej kredytu w kwocie i walucie 74 340,00 CHF (pkt 25 i 26) na okres do dnia 6 lutego 2040 r. (pkt 27) w celu sfinansowania dokończenia budowy na nieruchomości kredytowanej (pkt 40). Treść pozostałych warunków umowy była następująca:

Dowód: umowa – k. 75-87

Załącznik do umowy stanowił regulamin produktowy zawierający następujące postanowienia:

Dowód: regulamin – k. 88-95.

Kredyt nr (...) został uruchomiony w dniu 25 marca 2009 r. Kwota kredytu została wypłacona w VII. transzach. W okresie od dnia 4 maja 2009 roku do 3 grudnia 2019 roku powód uiścił na rzecz pozwanego banku kwotę w wysokości 92 382,70 złotych i 261 155,59 CHF.

Dowód: zaświadczenia – k. 108-113

Kredyt nr (...) został uruchomiony w dniu 10 lutego 2010 r. Kwota kredytu została wypłacona w II. transzach. W okresie od dnia 6 kwietnia 2010 roku do dnia 29 października 2019 roku powód uiścił na rzecz pozwanego banku kwotę w wysokości 22 077,46 złotych oraz 86 288,17 CHF.

Dowód: zaświadczenia – k. 114-118

Strona powodowa zna, rozumie i akceptuje skutki stwierdzenia nieważności umowy oraz nie zgadza się na utrzymanie w mocy zawartych w umowie niedozwolonych postanowień umownych.

Dowód: oświadczenie – k. 492v-493

Powód M. G. zaciągnął dwa kredyty na budowę domu. Zarówno pierwszy, jak i drugi kredyt wraz z powodem brała ówczesna żona powoda – S. G..

Kredytowana nieruchomość nie była wynajmowana ani wykorzystywana do prowadzenia działalności gospodarczej. Strona powodowa nie negocjowała postanowień umowy kredytu dotyczących powiązania z kursem waluty obcej i sposobu przeliczeń kursowych. Przed zawarciem umowy przedstawiciel banku nie poinformował strony powodowej, w jaki sposób jest tworzona tabela kursowa banku, jak jest ustalana wysokość spreadu obciążającego kredytobiorcę, w jaki dokładnie sposób ryzyko kursowe związane z kredytem przekłada się na wysokość rat i zadłużenia kredytobiorcy, nie przedstawił historycznego wykresu kursu CHF/PLN, nie przedstawił symulacji obrazującej wpływ zmian kursu CHF/PLN na wysokość rat kredytu i zadłużenie wyliczane w PLN.

Dowód: przesłuchanie powoda – k. 491v-493

Podstawę ustaleń faktycznych stanowiły wymienione dokumenty, których treść ani autentyczność nie była kwestionowana przez strony, oraz zeznania strony powodowej, które były spójne, logiczne, konsekwentne i pobawione sprzeczności oraz znajdowały potwierdzenie w pozostałych dowodach. Powyższe dowody były wystarczające dla oceny stanowisk i żądań stron, zaś pozostałe dowody zostały pominięte, ponieważ nie miały istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, a ich przeprowadzenie skutkowałoby zbędnym przedłużeniem postępowania.

Dowód z opinii biegłego został pominięty, ponieważ rozpoznanie sprawy nie wymagało wiadomości specjalnych (art. 278 § 1 k.p.c.).

Dowód z zeznań świadka A. P. zgłoszony przez pozwany bank został pominięty, gdyż świadek nie brał udziału w procesie kredytowym dotyczącym umowy, której dotyczy niniejsza sprawa, a zatem nie był w stanie przedstawić faktów dotyczących okoliczności zawarcia tej umowy, natomiast ogólne informacje dotyczące zawierania podobnych umów oraz funkcjonowania pozwanego banku nie miały istotnego znaczenia. To samo dotyczy zeznań świadka K. P..

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo jest zasadne w przeważającej części. `

Wobec zbieżności treści części postanowień zawartych przez powoda z pozwanym bankiem umów oraz ich załączników, których analiza ma znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy oraz mając na uwadze przejrzystość treści uzasadnienia wyroku, Sąd zwraca uwagę, że w dalszej jego części powołując się na treść „Umowy” odnosi ją do wszystkich kontraktów łącznie, z wyjątkiem postanowień z wyraźnym odniesieniem się do każdej z umów z osobna.

Status konsumenta i przedsiębiorcy.

Powództwo jest zasadne.

Status konsumenta i przedsiębiorcy, brak negocjacji i świadczenia główne.

Dowody przeprowadzone w sprawie nie budzą wątpliwości co do tego, że umowa kredytu wiąże się z działalnością gospodarczą pozwanego, a zarazem brak jest takiego związku w przypadku kredytobiorcy, a zatem należy go uznać za konsumenta (art. 22¹ k.c.).

Indywidualne uzgodnienia.

Ciężar dowodu, że postanowienia umowy wprowadzające powiązanie kredytu z kursem CHF i określające sposób przeliczeń kursowych zostały indywidualnie uzgodnione, spoczywał na banku (art. 385¹ § 4 k.c.), który temu ciężarowi nie sprostał - nie można bowiem uznać „wyboru waluty” kredytu przez konsumenta za negocjacje, skoro sprowadza się to jedynie do zatwierdzenia jednej z kilku możliwości oferowanych przez bank, zaś sam sposób przeliczania kursów walut był ustalany jednostronnie przez bank.

Sama kwota kredytu (w CHF) nie była uzgodniona indywidualnie, ponieważ ustalenia określonej kwoty franków szwajcarskich dokonał pozwany bank – kredytobiorca we wniosku kredytowym wskazał określoną kwotę w PLN, natomiast bank dokonał jej przeliczenia na CHF według swojej tabeli kursowej, a zatem bez uzgodnienia z konsumentem – podanie kwoty kredytu w walucie obcej było konieczne z uwagi na konstrukcję kredytu denominowanego i nie wynikało z woli konsumenta, którego celem było uzyskanie środków w PLN, skoro miały one być przeznaczone na realizację celu mieszkaniowego w Polsce.

Klauzula ryzyka kursowego.

Na banku udzielającym kredytu powiązanego z walutą obcą ciąży obowiązek udzielenia kredytobiorcy niezbędnych informacji dotyczących skutków zawarcia tej umowy, tj. „po pierwsze, kredytobiorca musi zostać jasno poinformowany, że podpisując umowę kredytu w obcej walucie, ponosi pewne ryzyko kursowe, które z ekonomicznego punktu widzenia może okazać się dla niego trudne do udźwignięcia w przypadku dewaluacji waluty, w której otrzymuje wynagrodzenie. Po drugie, przedsiębiorca, w niniejszym przypadku bank, musi przedstawić ewentualne wahania kursów wymiany i ryzyko wiążące się z zaciągnięciem kredytu w walucie obcej, zwłaszcza w przypadku, gdy konsument będący kredytobiorcą nie uzyskuje dochodów w tej walucie.”1 Wszelkie wątpliwości co do spełnienia przez bank wymogu przejrzystości powinny być interpretowane na korzyść konsumenta.2

Zdaniem Sądu w niniejszej sprawie klauzula ryzyka walutowego została sformułowana w sposób jednoznaczny, a ponadto postanowienie to nie kształtuje praw i obowiązków konsumenta sprzecznie z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (art. 385¹ § 1 k.c.). Należy bowiem mieć na uwadze, że w dacie zawarcia umowy oboje powo mieli wyższe wykształcenie z zakresu ekonomii. W tej zaś sytuacji nie sposób przyjąć, aby rzeczywiście mogli nie zdawać sobie sprawy z tego, że kurs waluty obcej w ciągu 20 lat może ulegać znacznym wahaniom lub że zmiana wysokości tego kursu będzie miała wpływ na wysokość zobowiązań stron. Jest faktem, że informacje o ryzyku kursowym, które przedstawił powodowi bank, były szczątkowe, niemniej jednak przedstawienie szerszych informacji należy uznać za zbędne, skoro z podanych przyczyn Sąd uznał, że powodowie w dacie zawarcia umowy dysponowali już stosowną wiedzą ekonomiczną.

Niejednoznaczność i abuzywność klauzul przeliczeniowych.

Klauzule przeliczeniowe nie zostały sformułowane w sposób jednoznaczny ( art. 385¹§ 1 zd. 2 k.c.), tj. prostym i zrozumiałym językiem (art. 4 ust. 2 dyrektywy 93/13/EWG), ponieważ ich treść nie pozwala na stwierdzenie, w jaki sposób pozwany bank ustala kurs CHF dla celu wykonania umowy kredytu, a także kształtują one prawa i obowiązki konsumenta sprzecznie z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (art. 385¹ § 1 k.c.). W oparciu o te postanowienia kredytobiorca został obciążony koniecznością pokrywania kosztów spreadu (różnicy pomiędzy kursem kupna i sprzedaży waluty obcej), pomimo że koszty te nie odpowiadały żadnej usłudze świadczonej przez bank na rzecz klienta, a służyły jedynie pokryciu kosztów udzielenia przez bank kredytu i zabezpieczenia banku przed ryzykiem kursowym, a w umowie brak jest jednoznacznej informacji o tym, że konsument ponosi takie koszty, jaka jest ich wysokość i z czego one wynikają. Ponadto klauzule przeliczeniowe dawały pozwanemu bankowi w istocie całkowitą swobodę w sposobie kształtowania wysokości kursu waluty obcej, ponieważ postanowienia umowy w żaden sposób nie precyzowały, w oparciu o jakie zasady kurs waluty obcej miał być ustalany przez bank. Tym samym bank mógł ustalić ten kurs na dowolnym poziomie, nawet oderwanym od jakiegokolwiek kursu występującego na rynku, ze szkodą dla kredytobiorcy. W rezultacie bank w oparciu o klauzule przeliczeniowe uzyskał rzeczywistą możliwość dowolnego kształtowania wysokości świadczeń kredytobiorcy i własnych, co jest w oczywisty sposób sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumenta.

Faktem jest, że postanowienia umowy przewidywały dla kredytobiorcy możliwość spłaty rat kredytu bezpośrednio w walucie obcej, zatem konsument mógł z tej możliwości korzystać już od pierwszej raty, w ten sposób pomijając kurs sprzedaży z tabeli kursowej pozwanego banku. Nie zmienia to jednak faktu, że klauzula przeliczeniowa dotycząca spłaty rat kredytu w PLN stanowiła niedozwolone postanowienie umowne. Należy bowiem podzielić pogląd wyrażony przez Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów w sprawie dotyczącej właśnie klauzul przeliczeniowych że "to, że istnieje wariant wyboru spłaty należności bezpośrednio w walucie obcej, pozostaje bez znaczenia dla rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie, gdyż każdy wariant powinien być zgodny z przepisami konsumenckimi. Nie może być tak, że Bank - przykładowo - daje wybór, z których jeden spełnia wymogi prawa konsumenckiego, drugi zaś nie."3 Co więcej, powyższe tak czy inaczej pozostaje bez znaczenia dla oceny klauzuli przeliczeniowej dotyczącej zastosowania bankowego kursu kupna do wypłaty kredytu, ponieważ postanowienia umowy przewidywały, że wypłata kredytu następuje w PLN. Stanowisko to znajduje poparcie także w aktualnym orzecznictwie Sądu Najwyższego, który wskazał, że „W odniesieniu do kursu waluty obcej obowiązującego przy spłacie kredytu należy wskazać, że uznaniu odpowiedniej klauzuli za abuzywną nie sprzeciwia się to, iż konsument ostatecznie wybrał ten sposób spłaty, choć mógł wybrać także bezpośrednią spłatę w walucie obcej. Zasadniczo w każdy stosunek prawny, także ten który w zamyśle przedsiębiorcy ma być współkształtowany przez postanowienie niedozwolone, konsument wchodzi dobrowolnie. Znaczenie w kontekście oceny abuzywności miałoby jedynie, gdyby konsument wybierał spłatę w złotych po kursie sprzedaży banku, gdy kurs taki był już konsumentowi znany. W stanie faktycznym sprawy określony sposób spłaty został wybrany na etapie zawierania umowy. Co więcej również, nawet gdyby nie uznać tego postanowienia za niedozwolone, nie wpływałoby to na ostateczne rozstrzygnięcie sprawy, gdyż wobec abuzywności sposobu ustalania kursu przy wypłacie kredytu, wniosek co do istnienia stosunku prawnego wynikającego z umowy kredytowej nie mógłby być inny.”.4 Należy przy tym wyjaśnić, że przewidziana w umowie możliwość wypłaty kredytu w CHF nie była w praktyce dostępna dla kredytobiorcy, skoro w umowie wskazano jednocześnie rachunek bankowy zbywcy nieruchomości, który był prowadzony w PLN, a zatem nie istniała możliwość, aby pozwany bank wypłacił na ten rachunek bankowy środki w CHF.

Należy przy tym zwrócić uwagę, że konstrukcja kredytu denominowanego determinowała to, że zakres swobody banku w kształtowaniu praw i obowiązków stron był jeszcze dalej idący aniżeli przy kredycie indeksowanym. Mianowicie w kredycie indeksowanym kwota kredytu była od początku podana w PLN, a zatem umowa przewidywała wprost wysokość świadczenia, które ma spełnić bank. Natomiast z uwagi na fakt, że w kredycie denominowanym kwota kredytu była wskazana w CHF, a jej wypłata była dokonywana w PLN po dokonaniu przeliczenia przez bank, oznaczało to, że w tego rodzaju kredycie bank decyduje nie tylko o wysokości świadczeń spełnianych przez kredytobiorcę, ale także o wysokości świadczenia spełnianego przez siebie.

Sąd dokonał oceny, czy postanowienia umowne są niedozwolone (art. 385¹ § 1 k.c.), według stanu z chwili zawarcia umowy.5 Tym samym dla powyższej oceny nie miały żadnego znaczenia okoliczności takie jak sposób wykonywania umowy, wieloletnie wykonywanie umowy przez kredytobiorcę bez żadnych zastrzeżeń, faktyczny sposób ustalania wysokości kursów waluty obcej przez bank i ich relacja do innych kursów występujących na rynku, późniejsze zmiany regulaminu pozwanego banku, późniejsze zmiany stanu prawnego (w szczególności wejście w życie ustawy z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw). Dla oceny abuzywności klauzul przeliczeniowych nie miało znaczenia, że wybór kredytu powiązanego z kursem waluty obcej pozwalał kredytobiorcy na skorzystanie z niższego oprocentowania (LIBOR CHF).

Zgodnie z art. 385¹ § 1 k.c., niedozwolone postanowienia umowne nie wiążą konsumenta, zatem brak jest podstaw do modyfikacji tych postanowień lub uznania, że nie wiążą one konsumenta jedynie w pewnym zakresie ani uzupełnienia powstałej po tych postanowieniach „luki” jakąkolwiek treścią, w tym w szczególności przepisami prawa krajowego. Odmienne zapatrywanie byłoby sprzeczne z brzmieniem oraz celem przepisów art. 385¹ § 1 k.c. i art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13/EWG.6 Przede wszystkim zaś uzupełnienie umowy przepisem prawa krajowego nie może mieć miejsca w sytuacji, w której usunięcie z umowy nieuczciwego warunku prowadzi do jej nieważności, która jest akceptowana przez konsumenta,7 zaś w niniejszej sprawie kredytobiorca nie zgodził się na obowiązywanie umowy z nieuczciwymi warunkami ani na uzupełnienie jej treści przepisem prawa krajowego, natomiast wyraził zgodę na stwierdzenie nieważności umowy, będąc świadomym wynikających z tego konsekwencji. Co więcej, przepisem krajowym służącym uzupełnieniu treści umowy nie mógłby być art. 358 § 2 k.c. w brzmieniu obowiązującym od dnia 24.01.2009 r., ponieważ jest on przepisem prawa krajowego o charakterze ogólnym, który nie ma zastosowania konkretnie do umów zawieranych pomiędzy przedsiębiorcą a konsumentem8.

Bezwzględna nieważność umowy.

Brak jest podstaw do uznania umowy kredytu za bezwzględnie nieważną. Zawieranie umów kredytu powiązanych z walutą obcą (indeksowanych i denominowanych) jest i było dopuszczalne w świetle art. 353¹ k.c. i art. 69 ustawy Prawo bankowe w brzmieniu obowiązującym w dacie zawarcia umowy. Treść umów kredytowych nie naruszała także zasady nominalizmu (art. 358 § 1 k.c. w brzmieniu obowiązującym do dnia 23.01.2009 r.), ponieważ udzielenie przez bank kredytu w walucie obcej było możliwe w dacie zawarcia umowy. Jak wyjaśniono wcześniej, postanowienia umowne obciążające kredytobiorcę nieograniczonym ryzykiem kursowym oraz dające bankowi całkowitą swobodę w kształtowaniu kursu waluty obcej stanowią niedozwolone postanowienia umowne (art. 385¹ § 1 k.c.), co wyłącza możliwość uznania ich za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego (art. 58 § 2 k.c.) lub sprzeczne z naturą stosunku prawnego kredytu indeksowanego do waluty obcej (art. 353¹ k.c.).9

Interes prawny.

Roszczenie o ustalenie nieistnienia stosunku prawnego wynikającego z umowy wynikającego z nieważności umowy zasługuje na uwzględnienie, ponieważ umowy kredytu są nieważne, a strona powodowa posiada interes prawny w rozumieniu art. 189 k.p.c. Mianowicie okres kredytu wskazany w umowie jeszcze nie upłynął, zaś bank stoi na stanowisku, że umowa jest ważna, domaga się od kredytobiorcy zapłaty kolejnych rat kredytu i nie wyraża zgody na wykreślenie z księgi wieczystej hipoteki zabezpieczającej roszczenia banku wynikające z umowy. Wobec tego powództwo kredytobiorcy o zapłatę nie kończyłoby definitywnie sporu stron dotyczącego oceny, czy umowa jest ważna.10

Świadczenie nienależne.

Nieważność umowy kredytu ex tunc oznacza, że wszystkie świadczenia spełnione na jej podstawie stanowią świadczenia nienależne ( condictio sine causa) podlegające zwrotowi na podstawie art. 405 k.c. w zw. z art. 410 § 1 k.c. Natomiast fakt, że bankowi przysługuje wobec kredytobiorcy analogiczne roszczenie sam z siebie nie może uzasadniać oddalenia powództwa kredytobiorcy o zapłatę na podstawie art. 411 pkt 2 lub k.c.11 Nie zachodzą także przesłanki do zastosowania art. 409 k.c. lub art. 5 k.c.

Strona powodowa uiściła wobec pozwanego łącznie kwotę 114460,16 zł oraz 347433,76 CHF tytułem spłaty rat kredytu w okresie objętym żądaniem pozwu, a zatem należność w tej wysokości należało zasądzić na rzecz strony powodowej od pozwanego.

Sąd postanowił umorzyć częściowo postępowanie co do kwoty 3400,66 zł oraz 5440,77 CHF w związku z cofnięciem przez powoda powództwa co do ww. kwot na skutek omyłki matematycznej. W pozwie pierwotnym błędnie dokonano wyliczeń i domagano się zasądzenia od strony pozwanej na rzecz powoda kwot: 117 890,82 zł oraz 352 884,53 CHF.

Odsetki.

O odsetkach Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 i 2 kc. Jeśli dłużnik świadczenia pieniężnego spełnia je z opóźnieniem wierzyciel ma prawo domagać się odsetek ustawowych za opóźnienie. Zgodnie z art. 455 kc roszczenie bezterminowe staje się wymagalne z chwilą wezwania dłużnika do zapłaty. Zgodnie z uchwałą III CZP 6/21 oświadczenie konsumenta-kredytobiorcy powinno nastąpić ze świadomością skutków skorzystania z ochrony konsumenckiej oraz upadku umowy. Oświadczenie będzie zatem skuteczne wobec banku, jeśli ten nie będzie miał wątpliwości co do uzyskania przez konsumenta pełnego pouczenia.

W niniejszej sprawie pozwany został wezwali do zapłaty przed wytoczeniem powództwa. Jednakże w ocenie Sądu brak jest podstaw do uznania, że tego rodzaju wezwanie stanowiło oświadczenie powoda wymagane przez uchwałę III CZP 6/21. Przede wszystkim z jego treści należy wnioskować, że strona powodowa powołuje się na rozmaitą i wielowątkową argumentację – obejmującą także zachowanie bytu prawnego umowy (tzw. odfrankowienie) oraz nieważność bezwzględną umowy. Wreszcie brak w nim potwierdzenia świadomości powoda co do konieczności zwrotu wypłaconego kredytu i możliwości narażenia się na powództwo banku z tytułu tzw. wynagrodzenia za korzystanie z kapitału.

Oświadczenie będzie zatem skuteczne wobec banku, jeśli ten nie będzie miał wątpliwości co do uzyskania przez konsumenta pełnego pouczenia. W niniejszej sprawie nastąpiło to na rozprawie 23 pazdziernika 2023 roku i od tej daty nastąpiła wymagalność roszczenia powoda, a zatem od następnego dnia pozwany pozostaje w opóźnieniu w spełnieniu żądania powoda.

W pozostałym zakresie żądanie zasądzenia odsetek było bezzasadne.

Zarzut przedawnienia.

W zakresie zarzutu podniesionego przez pozwanego, Sąd uznał, że zarzut przedawnienia nie zasługuje na uwzględnienie W świetle orzecznictwa TSUE12 oraz Sądu Najwyższego13 nie doszło do przedawnienia roszczeń strony powodowej. Należy bowiem wskazać, iż całość wiedzy o tych uprawnieniach powoda należy wiązać dopiero z pouczeniem dokonanym przez Sąd w toku niniejszego postępowania. Tym samym termin przedawnienia określony w art. 118 k.c. z pewnością nie upłynął.

Zarzut zatrzymania.

Zarzut zatrzymania podniesiony przez pozwanego okazał się nieskuteczny, ponieważ pozwany ograniczył się wyłącznie do podniesienia procesowego zarzutu zatrzymania. W ocenie Sądu orzekającego w tutejszym składzie, umowa kredytu jest umową wzajemną14, a zatem co do zasady jest możliwe skorzystanie z zarzutu zatrzymania (art. 496 i 497 k.c.). W niniejszej sprawie Sąd uznał za słuszne i przyjął za swoje stanowisko zawarte w wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 21 lutego 2022 r. w sprawie I ACa 103/21, w którym odwołał się do wyroków Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 11 października 2021 r., I ACa 532/19, oraz z dnia 14 grudnia 2021 r., I ACa 547/21, wskazujących, iż oświadczenie, w którym pozwany wyraża wolę "ewentualnego skorzystania z prawa zatrzymania" prowadzi do wniosku, że zostało ono złożone pod warunkiem zawieszającym, tj. uwzględnienia roszczeń strony powodowej prawomocnym wyrokiem. Ponadto Sąd Apelacyjny wskazał, iż zarzut zatrzymania służy wymuszeniu na stronie przeciwnej jednoczesnego spełnienia lub co najmniej zabezpieczenia spełnienia roszczenia przysługującego zatrzymującemu. Podnosząc zarzut zatrzymania pozwany winien dopuszczać, że zostanie mu niezwłocznie zaoferowane świadczenie, które wówczas powinien przyjąć pod rygorem popadnięcia w opóźnienie wierzyciela oraz rygorem upadku zatrzymania. Pozwany ponadto w takim przypadku winien być gotów do jednoczesnego spełnienia swojego świadczenia na rzecz powoda, a takiej gotowości nigdy nie zadeklarował.

Pozwany w niniejszej sprawie nie wezwał powoda do zapłaty. Sąd mógłby uznać, że materialnoprawne oświadczenie o zatrzymaniu zawiera w sobie również wezwanie do zapłaty (podobnie jak pozew), gdyby pozwany złożył bezwarunkowe oświadczenie. Pozwany jednak wyraźnie wskazał w treści odpowiedzi na pozew jak i w dalszym toku sprawy w tym w treści pisma z dnia 12.08.2022r. (data prezentaty) (k.466-470), że składa oświadczenie o ewentualnym zatrzymaniu, uzależniając je od treści przyszłego wyroku. Tego rodzaju oświadczenie nie może być uznane za skuteczne wezwanie do zapłaty, które powinno przybrać postać kategoryczną (vide. Wyrok SA w Warszawie z 21.02.2022 r., I ACa 103/21, LEX nr 3341132).

Koszty procesu.

Stosownie do wyniku postępowania, pozwany został na podstawie art. 100 k.p.c. obciążony całymi kosztami procesu obejmującymi kwoty:

- 1.000 zł tytułem równowartości opłaty od pozwu,

- 10.800 zł tytułem kosztów zastępstwa prawnego w stawce wynikającej z § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

ZARZĄDZENIE

1. (...)

1 vide wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 20.09.2017 r., C‑186/16, A., pkt 49-50,

2 vide:

- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20.06.2022 r., II CSKP 701/22,

- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23.06.2022 r., II CSKP 616/22,

3 vide wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie - Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 14.12.2010 r. XVII AmC 426/09,

4 por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26.05.2022 r., II CSKP 650/22,

5 por. uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 20.06.2018 r., III CZP 29/17,

6 por.:

- wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 3.10.2019 r., C-290/18, D.,

- wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 29.04.2021 r., C-19/20, Bank (...),

7 por. wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 8.09.2022 r., C-80/21 – C-82/21, (...), pkt 78,

8 por. wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 8.09.2022 r., C-80/21 – C-82/21, (...), pkt 76,

9 por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 28.04.2022 r., III CZP 40/22,

10 por.:

- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17.03.2022 r., II CSKP 474/22,

- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10.05.2022 r., II CSKP 163/22,

- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18.05.2022 r., II CSKP 1030/22,

- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19.05.2022 r., II CSKP 797/22,

- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20.06.2022 r., II CSKP 701/22,

- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23.06.2022 r., II CSKP 616/22,

11 por.:

- uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16.02.2021 r., III CZP 11/20,

- uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z mocą zasady prawnej z dnia 7.05.2021 r., III CZP 6/21,

12 por. wyrok z dnia 10 czerwca 2021 roku, C-776/19,

13 por uchwała z dnia 7 maja 2021 roku, III CZP 6/21.

14 por.:

- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7.04.2011 r., IV CSK 422/10,

- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7.03.2014 r., IV CSK 440/13,

- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7.03.2017 r., II CSK 281/16,

- uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16.02.2021 r., III CZP 11/20,

- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3.02.2022 r., II CSKP 459/22,

- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17.03.2022 r., II CSKP 474/22,

Dodano: 20 lutego 2025, Opublikował(a): Aneta Gąsińska
Podmiot udostępniający informację: Sąd Okręgowy w Warszawie
Osoba, która wytworzyła informację: sędzia Paweł Kaszak
Data wytworzenia informacji: 20 listopada 2023