Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

POSTANOWIENIE

Dnia 18 grudnia 2021 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XXVIII Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Aleksandra Błażejewska-Leoniak

po rozpoznaniu w dniu 18 grudnia 2021 r. w Warszawie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa R. W.

przeciwko (...) S.A. z siedzibą w W.

o zapłatę i ustalenie

w przedmiocie wniosku powoda o udzielenie zabezpieczenia

postanawia:

1. udzielić zabezpieczenia roszczenia powoda o ustalenie nieważności umowy kredytu hipotecznego nr (...) indeksowanego do CHF zawartej w dniu 15 kwietnia 2008r. poprzez wzajemne unormowanie praw i obowiązków stron polegające na wstrzymaniu obowiązku powoda dokonywania spłat rat ww. kredytu w wysokości i terminach określonych w umowie – od dnia wydania niniejszego postanowienia do dnia uprawomocnienia się orzeczenia kończącego postępowanie w niniejszej sprawie;

2. oddalić wniosek w pozostałym zakresie.

SSO Aleksandra Błażejewska-Leoniak

Sygn. akt XXVIII C 18106/21

UZASADNIENIE

postanowienia z 18 grudnia 2021r.

W dniu 9 grudnia 2021r. do tut. Sądu wpłynął pozew R. W. przeciwko (...) Bank S.A. z siedzibą w W., w którym powód domagał się zasądzenia od pozwanego na swoją rzecz kwoty 148 744,80 zł tytułem zwrotu korzyści majątkowej uzyskanej przez pozwanego kosztem powoda bez podstawy prawnej, które to świadczenie było nienależne wraz z ustawowymi odsetkami za czas opóźnienia począwszy od dnia następującego po dniu doręczenia odpisu pozwu do dnia zapłaty, która to stanowi całość wpłaconego przez powoda świadczenia z tytułu umowy kredytu hipotecznego nr (...) indeksowanego do CHF z dnia 15 kwietnia 2008r. (data sporządzenia – 14 kwietnia 2008r.) zawartej pomiędzy (...) Bank S.A. w K. – (...) Oddział w Ł. z siedzibą w K. a powodem. Nadto powód wniósł o ustalenie nieważności ww. umowy kredytu, ewentualnie o ustalenie nieistnienia stosunku prawnego wynikającego z zobowiązania opisanego w ww. umowie kredytu - ze względu na nieważność tego zobowiązania, ewentualnie o ustalenie nieważności ww. umowy – co do przyszłych świadczeń, nieobjętych roszczeniem o zasądzenie kwoty 148 744,80 zł, ewentualnie o ustalenie nieistnienia stosunku prawnego wynikającego z zobowiązania wynikającego z ww. umowy – ze względu na nieważność tego zobowiązania – co do przyszłych świadczeń, nieobjętych roszczeniem o zasądzenie kwoty 148 744,80 zł. Na wypadek nieuwzględnienia roszczenia głównego powód zgłosił również żądania ewentualne szczegółowo opisane w punkcie B petitum pozwu.

Dodatkowo powód wniósł o zabezpieczenie roszczenia o ustalenie i zapłatę poprzez unormowanie praw i obowiązków stron postępowania na czas jego trwania poprzez wstrzymanie obowiązku dokonywania spłaty rat kredytu przez powoda, w wysokości i terminach określonych umową kredytu, w okresie od dnia wydania postanowienia do czasu uprawomocnienia się wyroku w niniejszej sprawie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Wniosek o zabezpieczenie zasługiwał na uwzględnienie w części dotyczącej zabezpieczenia roszczenia o ustalenie nieważności umowy. W pozostałym zakresie wniosek podlegał oddaleniu.

W myśl art. 730 ¹ § 1 k.p.c. udzielenia zabezpieczenia może żądać każda strona lub uczestnik postępowania, jeżeli uprawdopodobni roszczenie oraz interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia. Interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia istnieje wtedy, gdy brak zabezpieczenia uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie zapadłego w sprawie orzeczenia lub w inny sposób uniemożliwi lub poważnie utrudni osiągnięcie celu postępowania w sprawie (art. 730 ¹ § 2 k.p.c.).

Z powyższego wynika zatem, że przesłankami udzielenia zabezpieczenia są: uprawdopodobnienie roszczenia oraz uprawdopodobnienie istnienia interesu prawnego w jego udzieleniu. Przesłanki te muszą być spełnione łącznie.

Do udzielenia zabezpieczenia wystarczające jest więc, aby roszczenie zostało uprawdopodobnione, nie musi być ono udowodnione. Uprawdopodobnienie roszczenia należy rozumieć w ten sposób, że uprawniony powinien przedstawić i należycie uzasadnić twierdzenia, które stanowią podstawę dochodzonego roszczenia. Odnosi się ono zarówno do okoliczności faktycznych, na których opiera się roszczenie i które powinny być przedstawione, a ich istnienie prawdopodobne w świetle dowodów oferowanych przez uprawnionego, jak i do podstawy prawnej roszczenia, która powinna być również prawdopodobna w tym znaczeniu, że dochodzone roszczenie znajduje podstawę prawną.

Postępowanie zabezpieczające stanowi przyspieszone, odformalizowane postępowanie, a zatem zgodnie z art. 243 k.p.c. nie jest konieczne zachowanie szczegółowych przepisów o postępowaniu dowodowym. Uprawdopodobnienie może być przeprowadzone przez sąd przy użyciu środków, które uzna za właściwe, nie wyłączając środków dowodowych. Art. 738 k.p.c. określa ponadto, iż sąd ma obowiązek rozpoznać wniosek o udzielenie zabezpieczenia w jego granicach, biorąc przy tym za podstawę orzeczenia materiał zebrany w sprawie.

W ocenie Sądu Okręgowego powód uprawdopodobnił roszczenie o ustalenie nieważności umowy kredytu hipotecznego nr (...) indeksowanego do CHF z dnia 15 kwietnia 2008r.

Z treści § 1 ust. 1 ww. umowy kredytu wynikało, że bank udzielił powodowi kredytu w kwocie 98 458,01 zł indeksowanego kursem CHF, przy czym założono, że jeśliby uruchomiono całość kredytu w dacie sporządzenia umowy, to równowartość kredytu wyniosłaby 46 951,84 CHF, natomiast rzeczywista równowartość zostanie określona po wypłacie kredytu.

W myśl § 9 ust. 2 umowy w dniu wypłaty kredytu lub każdej transzy kredytu kwota wypłaconych środków miała być przeliczana do CHF według kursu kupna walut określonych w Tabeli Kursów - obowiązującego w dniu uruchomienia środków.

Z kolei, zgodnie z § 10 ust. 3 umowy, wysokość zobowiązania miała być ustalana jako równowartość wymaganej spłaty wyrażonej w CHF – po jej przeliczeniu według kursu sprzedaży walut określonego w „Bankowej tabeli kursów walut dla kredytów dewizowych oraz indeksowanych kursem walut obcych” do CHF obowiązującego w dniu spłaty.

W umowie nie wskazano, na podstawie jakich kryteriów bank ustalał kurs wymiany waluty obcej zarówno w momencie uruchomienia kredytu jak i spłaty poszczególnych rat poza stwierdzeniem, że bankowa tabela kursów walut dla kredytów dewizowych oraz indeksowanych kursem walut obcych sporządzana jest przez merytoryczną komórkę banku na podstawie kursów obowiązujących na rynku międzybankowym w chwili sporządzenia tabeli i po ogłoszeniu kursów średnich przez NBP oraz, że tabela sporządzana jest o godz. 16 każdego dnia roboczego i obowiązuje przez cały następny dzień roboczy.

W oparciu zatem o zapisy zawarte w umowie kredytobiorca nie był w stanie określić wysokości własnego zobowiązania, a tym samym ocenić skutków ekonomicznych wynikających z zawartej umowy kredytowej, a także ryzyka związanego z podpisaniem umowy i oszacować realnego kosztu kredytu. W niniejszej sprawie pozwany przyznał sobie prawo do jednostronnego określenia wysokości rat kredytu. Jednocześnie, jak wynika z powyższego, prawo banku do ustalania kursu waluty nie doznawało żadnych umownych ograniczeń w postaci skonkretyzowanych, obiektywnych kryteriów zmian stosowanych kursów walut, co narażało powoda na nieprzewidywalne i nieograniczone ryzyko kursowe skutkujące wzrostem zobowiązań mimo wykonywania umowy zgodnie z jej treścią. Naruszenia dobrych obyczajów i rażącego naruszenia interesów konsumenta w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. należało upatrywać w sposobie indeksacji polegającym na stosowaniu kursu waluty kształtowanym dowolnie przez bank w tabelach kursowych oraz w przerzuceniu na kredytobiorcę nieograniczonego ryzyka kursowego wpisanego w konstrukcję kredytu denominowanego lub indeksowanego do waluty obcej.

Takie stanowisko znajduje potwierdzenie w orzecznictwie. W wyroku z dnia 27 lutego 2019r., II CSK 19/18 Sąd Najwyższy wskazał, że mechanizm ustalania przez bank kursów waluty, który pozostawia bankowi swobodę, jest sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumenta, a klauzula, która nie zawiera jednoznacznej treści i przez to pozwala na pełną swobodę decyzyjną banku, jest klauzulą niedozwoloną w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. W tym tonie wypowiedział się też Sąd Najwyższy wyroku z dnia 4 kwietnia 2019r., III CSK 159/17 jak również w wyroku z dnia 29 października 2019r., IV CSK 309/18.

Po wyeliminowaniu zatem postanowień odnoszących się do przeliczania kursów walut i wprowadzających do umowy ryzyko kursowe, umowa może zostać uznana za nieważną, gdyż nie będzie możliwe jej dalsze wykonywanie.

Jednocześnie, w ocenie Sądu Okręgowego, powód ma interes prawny w ustaleniu nieważności umowy w rozumieniu art. 189 k.p.c., pomimo zgłoszenia roszczenia o zapłatę. Zawarta bowiem między stronami umowa wygenerowała długoterminowy stosunek prawny i ewentualne uwzględnienie roszczeń powoda o zwrot należności spełnionych dotychczas na rzecz banku nie regulowałby w sposób definitywny wzajemnych relacji stron. Dopiero ustalenie nieważności umowy przesądza o możliwości żądania zwrotu już spełnionych świadczeń jak i braku obowiązku ich spełniania w przyszłości. Wyłącznie wyrok ustalający może ostatecznie i całościowo usunąć stan niepewności prawnej istniejący między stronami umowy kredytu.

W świetle powyższego, powód uprawdopodobnił roszczenie o ustalenie nieważności ww. umowy.

W ocenie Sądu Okręgowego powód uprawdopodobnił także interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia co do żądania ustalenia nieważności umowy. Celem postępowania zabezpieczającego jest bowiem nie tylko zapewnienie wykonalności orzeczeń podlegających wykonaniu w postępowaniu egzekucyjnym (wyroki uwzględniające roszczenia o zasądzenie świadczenia), lecz także zapewnienie skuteczności tych orzeczeń, które takiemu wykonaniu nie podlegają (wyroki uwzględniające roszczenie w sprawach o ustalenie lub ukształtowanie prawa lub stosunku prawnego). W tym drugim przypadku istnienie interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia będzie polegało na uniemożliwieniu lub poważnym utrudnieniu osiągnięcia celu postępowania w sprawie.

W niniejszej sprawie powód otrzymał kredyt w wysokości 98 458,01 zł, podczas gdy spłacił kwotę 148 744,80 zł, co oznacza, że na dzień wniesienia pozwu powód spłacił już na rzecz pozwanego cały otrzymany kapitał. Odmowa zabezpieczenia oznaczałaby zatem zezwolenie Sądu na dalsze wykonywanie potencjalnie nieważnej umowy i zwiększanie skali rozliczeń między stronami. Ewentualne uwzględnienie powództwa spowoduje konieczność rozliczenia się stron. Zgodnie bowiem z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2021r. III CZP 6/21, jeżeli bez bezskutecznego postanowienia umowa kredytu nie może wiązać, konsumentowi i kredytodawcy przysługują odrębne roszczenia o zwrot świadczeń pieniężnych spełnionych w wykonaniu tej umowy (art. 410 § 1 k.c. w związku z art. 405 k.c.).

Brak zabezpieczenia zgłoszonego roszczenia niepieniężnego i oddalenie wniosku o zabezpieczenie sprawi ponadto, że powód będzie zobowiązany dalej dokonywać spłat w trakcie trwania procesu, mimo iż spłacił już kwotę przekraczającą kapitał (świadczenia bezpodstawnie uzyskanego od banku, którego zwrotu może domagać się bank). Zabezpieczenie powództwa poprzez unormowanie praw i obowiązków stron postępowania na czas jego trwania w sposób wskazany we wniosku o zabezpieczenie, uchroni powoda przed koniecznością wytoczenia powództwa o kolejne świadczenia spełnione w toku postępowania. Taki proces należałoby traktować jako poważne utrudnienie realizacji celu niniejszego postępowania, którym jest przecież definitywne rozstrzygnięcie sporu pomiędzy stronami powstałego na tle ww. umowy kredytowej. Należy podkreślić, iż celem postępowania w sprawie niniejszej jest nie tylko sądowe zbadanie czy zachodzi nieważność umowy na skutek usunięcia z niej klauzul abuzywnych, ale i definitywne rozwiązanie powstałych na tym tle sporów pomiędzy stronami. Taka sytuacja przemawia zatem za przyjęciem, że powód uprawdopodobnił interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia (por. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 1 kwietnia 2020 r., sygn. akt VI ACz 1137/19).

Art. 755 § 1 pkt 1 k.p.c. stanowi, że jeżeli przedmiotem zabezpieczenia nie jest roszczenie pieniężne, sąd udziela zabezpieczenia w taki sposób, jaki stosownie do okoliczności uzna za odpowiedni, nie wyłączając sposobów przewidzianych dla zabezpieczenia roszczeń pieniężnych. Nie ulega wątpliwości, że powództwo o ustalenie nieważności umowy kredytowej ma charakter niepieniężny, a zatem z mocy ww. przepisu możliwe jest unormowanie prawa i obowiązków stron na czas trwania takiego postępowania poprzez wstrzymanie obowiązku płatności rat kredytu.

Wniosek podlegał oddaleniu w zakresie żądania zabezpieczenia roszczenia pieniężnego z tego powodu, że wskazane we wniosku sposoby zabezpieczenia roszczenia nie zostały wymienione w art. 747 k.p.c. Przepis ten zawiera zamknięty katalog sposobów zabezpieczenia roszczeń pieniężnych. W związku ze wskazaniem przez wnioskującego o zabezpieczenie roszczenia pieniężnego sposobu zabezpieczenia niewymienionego w tym przepisie, wniosek o zabezpieczenie podlegał w tym zakresie oddaleniu.

Reasumując, wniosek o zabezpieczenie zasługiwał zatem na częściowe uwzględnienie. Mając na uwadze powyższe okoliczności, na podstawie art. 730 k.p.c. i art. 730 ¹ k.p.c w zw. z art. 755 § 1 pkt 1 k.p.c, Sąd orzekł jak w sentencji.

SSO Aleksandra Błażejewska – Leoniak

(...)

SSO Aleksandra Błażejewska – Leoniak