Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 listopada 2023 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie XXVIII Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: sędzia del. Michał Maj

Protokolant: Julia Kraszewska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 16 listopada 2023 roku w Warszawie

sprawy z powództwa (...) S.A. z siedzibą w W.

przeciwko R. Ż. i S. Ż.

o ukształtowanie stosunku prawnego i zapłatę

1. oddala powództwo,

2. zasądza tytułem zwrotu kosztów procesu od powoda na rzecz pozwanych kwotę 10.817 zł (dziesięć tysięcy osiemset siedemnaście złotych) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty.

Sygn. akt XXVIII C 19167/21

UZASADNIENIE

Powód (dalej także jako: bank) w ostatecznie sprecyzowanym żądaniu (k 169) wniósł o zmianę wysokości świadczenia w kwocie 340.000,01 zł tytułem zwrotu równowartości kapitału kredytu (waloryzacja sądowa) i zasądzenie na rzecz powoda od pozwanych solidarnie (dalej także jako: kredytobiorcy, konsumenta) dodatkowo kwoty 110.637,97 zł z odsetkami od dnia doręczenia pozwanym odpisu pozwu do dnia zapłaty. W zakresie wcześniejszych roszczeń o zapłatę kwot 340.000,01 zł (tytułem zwrotu równowartości kapitału) i 125.545,02 zł (tytułem wynagrodzenia za korzystanie z kapitału) powód cofnął pozew, a postępowanie zostało umorzone postanowieniem z dnia 17.10.2023 r. (k. 212). Pozwani wnieśli o oddalenie powództwa.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 10.04.2008 r. została zawarta umowa kredytu nr (...), na podstawie której bank udzielił kredytobiorcom kredytu w kwocie 340.000 PLN na okres 324 miesięcy w celu sfinansowania zakupu lokalu mieszkalnego położonego w W. przy ul. (...).

Dowód: umowa – k. 31-35.

Kredyt został uruchomiony kwotą 340.000 zł. Kredytobiorcy dokonali całkowitej spłaty kredytu kwotą 360.613,09 zł w dniu 8.03.2019 r.

Dowód: zaświadczenie – k. 137-138, potwierdzenie operacji – k. 139.

Wyrokiem z dnia 30.07.2020 r., sygn. akt II C 80/18, Sad Okręgowy w Warszawie zasądził od banku na rzecz kredytobiorców kwotę 217.415 zł,90 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od kwoty 92.763,45 zł od dnia 1.12.2017 r. do dnia zapłaty i od kwoty 124.652,45 zł od dnia 29.11.2019 r. do dnia zapłaty (pkt 1) i oddalił powództwo o zapłatę w pozostałej części (pkt 2).

Wyrokiem z dnia 16.12.2021 r., sygn. akt V ACa 542/20, Sąd Apelacyjny w Warszawie zmienił powyższy wyrok w punkcie drugim w części w ten sposób, że zasądza od banku na rzecz kredytobiorców a. odsetki ustawowe za opóźnienie od kwoty 124.652,45 zł także za okres od 3.04.2019 r. do 28.11.2019 r.; b. dalszą kwotę 236.557,64 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie do dnia zapłaty: od kwoty 5.780 zł za okres od 20.04.2018 r. oraz od kwoty 230.777,94 zł za okres od 2.04.2019 r. oraz zastrzega na rzecz banku prawo zatrzymania z tej należności kwoty 204.794 zł do czasu zaoferowania przez kredytobiorców zwrotu świadczenia przekazanego przez bank zgodnie z umową nr (...) z 10.04.2008 r. zawartej pomiędzy kredytobiorcami a bankiem w jego wysokości niemniejszej niż kwota świadczenia podlegającego zatrzymaniu; c. kwotę 36.245,16 CHF wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie do dnia zapłaty: od kwoty 28.017,22 CHF od 1.12.2017 r.; od kwoty 1.935,53 CHF od 20.04.2018 r. oraz od kwoty 6.292,43 CHF od 2.04.2019 r.

Podstawą powyższego rozstrzygnięcia było stwierdzenie, że umowa kredytu nr (...) jest nieważna, a bank powinien zwrócić kredytobiorcom wszystkie świadczenia spełnione w jej wykonaniu.

Postanowieniem z dnia 15.11.2022 r., sygn. akt I CSK 3695/22, Sąd Najwyższy odmówił przyjęcia do rozpoznania skargi kasacyjnej banku od powyższego wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie.

Dowód: wyroki – k. 132-134, postanowienie – k. 135.

W korespondencji e-mail prowadzonej przez pełnomocników stron w dniach od 27.12.2021 r. do 18.01.2022 r. uzgodnili sposób rozliczenia świadczeń nienależnych spełnionych w wykonaniu nieważnej umowy kredytu polegający na tym, że w wykonaniu wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 16.12.2021 r. bank przelał kredytobiorcom kwoty 254.910,65 zł i 65.629,37 zł tytułem należności głównych i ustawowych odsetek za opóźnienie, od należności głównej odliczył kwotę objętą prawem zatrzymania w wysokości 204.794 zł (strony uzgodniły, że żadna z nich nie będzie egzekwowała tej kwoty), a kredytobiorcy zobowiązali się wpłacić na rzecz banku kwotę 135.206 zł brakującą do pokrycia kapitału.

Dowód: korespondencja e-mail – k. 140-149.

W dniu 24.01.2022 r. pozwani zapłacili powodowi kwotę 135.206 zł tytułem rozliczenia kapitału kredytu nr (...).

Dowód: potwierdzenie operacji – k. 136.

Podstawę ustaleń faktycznych stanowiły wymienione dokumenty, których treść ani autentyczność nie była kwestionowana przez strony. Powyższe dowody były wystarczające dla oceny stanowisk i żądań stron, a pozostałe dowody nie miały istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.

Dowód z opinii biegłego został pominięty, ponieważ rozpoznanie sprawy nie wymagało wiadomości specjalnych (art. 278 § 1 k.p.c.).

Sąd pominął także dowód z przesłuchania stron, ponieważ powód wnosił o przeprowadzenie tego dowodu na okoliczności, które były bezsporne, irrewelantne lub zostały już udowodnione dokumentami.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo jest niezasadne.

Biorąc pod uwagę poziom inflacji w Polsce w samych tylko latach 2021-2023, przesłanka istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza po powstaniu zobowiązania (art. 358 ¹ § 3 k.p.c.) niewątpliwie wystąpiła. Niemniej jednak nie zachodzą podstawy do zastosowania waloryzacji sądowej z uwagi na brzmienie art. 358 ¹ § 4 k.c., który przewiduje, że z żądaniem tym nie może wystąpić strona prowadząca przedsiębiorstwo, jeżeli świadczenie pozostaje w związku z prowadzeniem tego przedsiębiorstwa. Sąd ma przy tym na uwadze, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego wskazano, że art. 358 ¹ § 4 k.c. nie dotyczy roszczeń o zwrot świadczenia nienależnego spełnionych w wykonaniu nieważnej umowy.1 Jednak zdaniem Sądu Okręgowego stanowisko to wymaga weryfikacji, gdyż stoi w sprzeczności z orzecznictwem Sadu Najwyższego wydanym na gruncie art. 118 k.c., według którego roszczenie o zwrot świadczenia nienależnego spełnionego w wykonaniu działalności gospodarczej jest związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.2 Sąd Okręgowy ma tutaj na uwadze, że art. 358 ¹ § 4 k.p.c. posługuje się pojęciem „prowadzenia przedsiębiorstwa”, a art. 118 k.c. „prowadzenia działalności gospodarczej”, skoro jednak pojęcie „prowadzenia przedsiębiorstwa” jest pojęciem szerszym od pojęcia „prowadzenia działalności gospodarczej”,3 to logicznym jest, że skoro roszczenie o zwrot świadczenia nienależnego jest związane z prowadzeniem działalności gospodarczej, to tym bardziej jest także związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa.

Niemniej jednak nawet przyjęcie, że art. 358 ¹ § 4 k.c. nie ma zastosowania, nie uzasadnia roszczenia powoda opartego na art. 358 ¹ § 3 k. c. Należy bowiem wskazać, że dopuszczenie waloryzacji świadczenia powoda stałoby w sprzeczności z celem przepisów, które mają na celu ochronę konsumentów przed niedozwolonymi postanowieniami umownymi, czyli art. 385 ¹ § 1 k.c. implementującego art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13/EWG. W takiej bowiem sytuacji bank mógłby żądać waloryzacji świadczenia wobec konsumenta, z którym zawarł umowę zawierającą niedozwolone postanowienia umowne i z tego powodu nieważną, natomiast nie mógłby żądać waloryzacji świadczenia wobec konsumenta, z którym zawarł ważną umowę. W ten zatem sposób przepisy o ochronie konsumenta przed nieuczciwymi warunkami umownymi niejako obróciłyby się przeciwko niemu i stawiałyby go w gorszej sytuacji prawnej niż gdyby zawarta przez niego umowa nie zawierała niedozwolonych postanowień umownych. W skrajnej sytuacji (hiperinflacja, galopująca inflacja) taki stan rzeczy zniechęcałby konsumentów do korzystania z przysługującej im ochrony, skoro wysokość roszczenia banku z tytułu waloryzacji mogłaby przekraczać koszty wykonania umowy zawierającej niedozwolone postanowienia umowne zgodnie z jej treścią, tym bardziej że wysokość roszczenia waloryzacyjnego banku byłaby trudna do przewidzenia.

Powyższe stanowisko znajduje potwierdzenie w wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 15.06.2023 r., C-520/21, Bank (...), który stwierdził, że w razie nieważności umowy kredytu wynikającej z zawarcia w jej treści nieuczciwych warunków umownych, bank nie może żądać od konsumenta jakiejkolwiek rekompensaty wykraczającej poza zwrot wypłaconego kapitału i odsetki za opóźnienie (pkt 84). Wskazanie na kwotę „wypłaconego kapitału” oznacza, że chodzi zatem o kapitał kredytu w wysokości nominalnej, a nie zwaloryzowanej. Co więcej, Trybunał rozróżnia czerpanie korzyści gospodarczych za zachowanie niezgodne z prawem od odszkodowania za niedogodności wywołane tym zachowaniem (pkt 81). Skoro te pojęcia nie są tożsame to uzasadniony jest wniosek, że przez „korzyści gospodarcze” należy rozumieć wynagrodzenie za korzystanie z kapitału, a za odszkodowanie za niedogodności” – waloryzację. Jakiekolwiek ewentualne wątpliwości co do tego, czy wyrok z dnia 15.06.2023 r. dotyczył także roszczeń opartych na waloryzacji rozwiewa zaś analiza wstępnej części tego wyroku. Mianowicie w pkt 29 wyroku Trybunał Sprawiedliwości przytoczył dosłowną pytania prejudycjalnego, w którym wprost wskazano na „waloryzację świadczenia” i „należności z tytułu tego, że wartość nabywcza pieniędzy spadła na skutek upływu czasu, co oznacza realną stratę dla spełniającego świadczenie pieniężne”, a w pkt 8 wyroku został przytoczony przepis art. 358 ^{( 1)} § 3 k.c. Pytanie prejudycjalne Sądu krajowego zostało sformułowane w sposób obszerny i wskazywało na różne rodzaje świadczeń i ich podstawy faktyczne, dlatego też Trybunał Sprawiedliwości przeformułował i skrócił je, ujmując wszelkie roszczenia jako „rekompensatę” (pkt 63), która zdaniem Sądu Okręgowego ma tożsame znaczenie jak „roszczenia restytucyjne”, na które wskazywał Trybunał Sprawiedliwości w swoim wcześniejszym orzecznictwie.

W powyższym kontekście Sąd Okręgowy miał na uwadze w szczególności wysokość roszczeń dochodzonych przez powoda w niniejszej sprawie. Mianowicie z tytułu wynagrodzenia za korzystanie z kapitału powód żądał kwoty 125.545,02 zł, po czym cofnął pozew w tym zakresie i w miejsce tego żądania domagał się zapłaty kwoty 110.637,97 zł z tytułu waloryzacji. Skoro poza wszelką wątpliwością zasądzenie należności z tytułu wynagrodzenia za korzystanie z kapitału pozostawałoby w sprzeczności z celem przepisów mających chronić konsumentów przed nieuczciwymi warunkami umownymi, to trudno byłoby inaczej ocenić roszczenie waloryzacyjne powoda, którego skutkiem byłoby obciążenie konsumenta należnością w kwocie niższej o zaledwie 12%.

Na koniec należy także wskazać, że w świetle krajowego orzecznictwa Sąd może odmówić sądowej waloryzacji świadczenia nawet jeżeli przesłanki z art. 358 ¹ § 3 k.c. zostały spełnione (o czym świadczy sformułowanie „sąd może”)4, co na gruncie niniejszej sprawy także uzasadnia oddalenie powództwa w podanym zakresie, przede wszystkim właśnie z tej przyczyny, że powodowi przysługują wobec pozwanego odsetki ustawowe za opóźnienie w bardzo znaczącej wysokości, a wobec tego zobowiązanie pozwanego do zapłaty kolejnych należności z tytułu waloryzacji stanowiłoby obciążenie go ponad miarę, zwłaszcza jeśli wziąć pod uwagę fakt, że jest konsumentem, który przez kilkanaście lat realizował zobowiązania z umowy kredytu zawierającej niedozwolone postanowienia umowne.

Koszty procesu.

Stosownie do wyniku postępowania, powód został na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. obciążony całymi kosztami procesu obejmującymi kwoty:

- 17 zł tytułem równowartości opłaty skarbowej od pełnomocnictwa,

- 10.800 zł tytułem kosztów zastępstwa prawnego w stawce wynikającej z § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

Sąd miał przy tym na uwadze, że powód przegrał sprawę w całości, w tym w zakresie, w którym postępowanie zostało uprzednio częściowo umorzone wobec częściowego cofnięcia pozwu, w szczególności w zakresie żądania zapłaty równowartości spłaconego kapitału. Mianowicie już w dacie wniesienia pozwu obie strony zgodnie ustaliły sposób zwrotu brakującej części kapitału kredytu pozwanych, a tym samym roszczenie o zapłatę tej należności już wówczas nie istniało. Jedynie na marginesie należy zauważyć, że powód dopuścił się nadużycia prawa procesowego modyfikując pozew przed rozprawą, co czyniło koniecznym odroczenie terminu i tym samym uzasadniało obciążenie powoda całymi kosztami procesu także na podstawie art. 103 § 1 k.p.c. i art. 226(2) § 2 k.p.c.

1 por.:

- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 września 2009 r., V CSK 33/09,

- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 sierpnia 2012 r., II CSK 31/12,

2 por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 kwietnia 2003 r., I CKN 316/01.

3 por.:

- uchwała Sądu Najwyższego z dnia 9 grudnia 2021 r. III CZP 85/20,

- uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 14 maja 1998 r., III CZP 12/98.

4 por.:

- uchwała Sądu Najwyższego z dnia 15.04.1994 r., I PZP 15/94,

- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17.06.1998 r., II CKN 607/97,