Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 grudnia 2023 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie XXVIII Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: sędzia del. Michał Maj

Protokolant: stażysta Magdalena Kucharska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 7 grudnia 2023 roku w Warszawie

sprawy z powództwa K. W. i P. W.

przeciwko (...) Bankowi (...) S.A. z siedzibą w K.

o ustalenie i zapłatę, ewentualnie o ustalenie i zapłatę, ewentualnie o zapłatę i nakazanie spełnienia świadczenia, ewentualnie o zapłatę i nakazanie spełnienia świadczenia

1. ustala, że umowa kredytu numer (...) z dnia 25 lipca 2008 roku jest nieważna,

2. zasądza od pozwanego na rzecz powódki K. W. ustawowe odsetki za opóźnienie od kwoty 680.339,05 zł (sześćset osiemdziesiąt tysięcy trzysta trzydzieści dziewięć złotych 05/100) za okres od dnia 15 lutego 2020 roku do dnia 17 października 2022 roku,

3. zasądza od pozwanego na rzecz powoda P. W. ustawowe odsetki za opóźnienie od kwoty 680.339,05 zł (sześćset osiemdziesiąt tysięcy trzysta trzydzieści dziewięć złotych 05/100) za okres od dnia 15 lutego 2020 roku do dnia 17 października 2022 roku,

4. oddala powództwo w pozostałej części,

5. zasądza tytułem zwrotu kosztów procesu od pozwanego na rzecz powódki K. W. kwotę 758,65 zł (siedemset pięćdziesiąt osiem złotych 65/100) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty,

6. zasądza tytułem zwrotu kosztów procesu od pozwanego na rzecz powoda P. W. kwotę 758,65 zł (siedemset pięćdziesiąt osiem złotych 65/100) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty.

Sygn. akt XXVIII C 19999/22

UZASADNIENIE

Strona powodowa (dalej także jako: kredytobiorca, konsument) wniosła (k. 526-529) o ustalenie nieważności umowy kredytu zawartej przez strony, zasądzenie od pozwanego kwoty 1.360.678,10 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 27.11.2019 r. do dnia zapłaty. Pozwany wniósł o oddalenie powództwa.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 25.07.2008 r. kredytobiorcy i bank zawarli umowę kredytu nr (...), która zawierała postanowienia o następującej treści.

Bank udziela kredytobiorcy na jego wniosek z dnia 30.06.2008 roku kredytu w złotych indeksowanego kursem CHF w wysokości 1.552.698 PLN, a kredytobiorca zaciąga kredyt i zobowiązuje się do jego wykorzystania zgodnie z warunkami niniejszej umowy. Równowartość wskazanej kwoty w walucie CHF zostanie określona na podstawie gotówkowego kursu kupna CHF bank z dnia wypłaty (uruchomienia) kredytu (kurs notowany z pierwszej tabeli kursowej banku – tabela A w tym dniu) i zostanie podana w harmonogramie spłat (§ 1 ust. 1).

Z zastrzeżeniem zapisów § 12, umowa jest zawarta na okres od: 25.07.2008 roku do 5.10.2038 roku (§ 1 ust. 2).

Kredyt przeznaczony jest na: refinansowanie udokumentowanych i nieudokumentowanych kosztów związanych z nieruchomością położoną w W., ul. (...), dz. nr 3/4 (§ 1 ust. 3).

Kredyt zostanie uruchomiony w złotych, a jego równowartość w walucie CHF ustalona zostanie według kursu kupna uruchomionego w § 1 ust. 1, w dniu uruchomienia kredytu (§ 2 ust. 4).

W kolejnych okresach oprocentowanie jest zmienne i ustalane jest jako suma stawki indeksu 6M LIBOR obowiązującej w dniu zmiany oprocentowania, zaokrąglonej do drugiego miejsca po przecinku oraz marży banku, określonej w ust. 1, z zachowaniem postanowień ust. 4 (§ 3 ust. 3).

Kredytobiorca zobowiązuje się do spłaty kredytu wraz z odsetkami oraz innymi zobowiązaniami wynikającymi z umowy kredytu (§ 4 ust. 1 zdanie pierwsze).

Kredyt, odsetki oraz inne zobowiązania wyrażone w CHF będą spłacane w złotych jako równowartość raty w CHF przeliczonej według gotówkowego kursu sprzedaży CHF banku z dnia wymagalnej spłaty raty (kurs notowany z pierwszej tabeli kursowej banku – tabela A, w tym dniu). Inne zobowiązania wynikające z umowy wyrażone w złotych będą płatne w złotych. Zmiana kursu walutowego będzie miała wpływ na wysokość rat kapitałowo-odsetkowych oraz na wartość kredytu. W przypadku zwiększenia kursu walutowego, raty kapitałowo-odsetkowe ulegną zwiększeniu, natomiast w przypadku obniżenia kursu walutowego raty kapitałowo-odsetkowe ulegną zmniejszeniu. Wartość kredytu będzie wzrastała w przypadku wzrostu kursi walutowego lub malała w przypadku spadku kursu walutowego (§ 4 ust. 1).

Wartość przedterminowej spłaty, o której mowa w ust. 8 w złotych obliczana jest według kursu sprzedaży CHF określonego w ust. 1, ustalonego w dniu przedterminowej spłaty kredytu lub jego części (§ 4 ust. 9).

Bank może na pisemny wniosek kredytobiorcy wyrazić zgodę na przewalutowanie kredytu indeksowanego kursem CHF wyłącznie na złote. Przewalutowanie wymaga zawarcia aneksu do umowy (§ 8 ust. 1).

Podczas przewalutowania przeliczeniu ulega całkowite saldo zobowiązań kredytobiorcy wobec banku przy zastosowaniu kursu sprzedaży CHF określonego w § 4 ust. 1, ustalonego w dniu przewalutowania (§ 8 ust. 4).

Dowód: umowa – k. 51-60.

Zawarcie powyższej umowy zostało poprzedzone złożeniem przez kredytobiorcę zaakceptowanego przez bank wniosku o udzielenie kredytu w kwocie 1,7 mln zł, w walucie CHF. We wniosku wskazano, że kredytobiorcy są małżonkami i posiadają kredyt w walucie CHF w Banku (...) S.A., powód posiada wykształcenie wyższe, jest zatrudniony jako manager, powódka nie prowadzi działalności gospodarczej, posiada wykształcenie wyższe i jest zatrudniona jako radca prawny.

Załącznik do wniosku stanowiło oświadczenie o następującej treści: Oświadczam, że dokonałem/am wyboru oferty kredytu/pożyczki w złotych indeksowanego/ej do waluty obcej mając pełną świadomość ryzyka związanego z kredytami, pożyczkami indeksowanymi do waluty obcej. Zostałem/am również poinformowany/a przez pracownika banku o ryzyku i skutkach wynikających ze zmiennej stopy procentowej oraz zmiany kursów, jestem w pełni świadomy/a ich ponoszenia oraz ego, że każda zmiana kursu walutowego oraz stopy procentowej będzie miała wpływ na wysokość zaciągniętego przeze mnie kredytu/pożyczki oraz wpłynie na wysokość rat kapitałowo-odsetkowych. Pracownik banku poinformował mnie również o kosztach obsługi kredytu w wypadku niekorzystnej zmiany kursu walutowego oraz zmiany stopy procentowej, tj. o możliwości wzrostu raty kapitałowo-odsetkowej. Informacje te zostały mi przedstawione w postaci symulacji wysokości raty kredytu.

Dowód: wniosek – k. 437-440., oświadczenie – k. 441.

Kredyt został uruchomiony kwotą łącznie 1.552.698 zł. Bank pobrał tytułem spłaty rat kredytu kwoty:

- 1.360.678,10 zł w okresie od dnia 5.08.2008 r. do dnia 5.12.2019 r.,

- 221.007,87 zł w okresie od dnia 5.01.2020 r. do dnia 5.07.2021 r.,

- 5.606,86 zł w okresie od dnia 5.08.2021 r. do dnia 6,09.2021 r.

Dowód: zaświadczenie – k. 184-189, 359-365, 591, 618.

Pismem z dnia 10.10.2022 r. pełnomocnik pozwanego wezwał powodów do zapłaty kwoty 1.360.678,10 zł tytułem równowartości kapitału kredytu w terminie do dnia 17.10.2022 r.

Okoliczność bezsporna.

Pismem z dnia 18.10.2022 r. pełnomocnik pozwanego posiadający upoważnienie do dokonywania czynności materialnoprawnych złożył powodom oświadczenie o potrąceniu wierzytelności banku w zakresie kwoty 1.360.678,10 zł z wierzytelnością powodów w kwocie 1.360.678,10 zł dochodzonej w postępowaniu przed Sądem Okręgowym w Warszawie, sygn. akt II C 3118/20.

Dowód: oświadczenie – k. 625-627

W dniu 30.11.2022 r. stronie pozwanej zostało doręczone pismo, w którym strona powodowa wezwała go do zapłaty w terminie 7 dni kwoty 226.613,73 zł tytułem należności wynikających z nieważności umowy kredytu zawartej przez strony.

Dowód: wezwanie wraz z potwierdzeniem nadania i odbioru - k. 620-624, 628.

W dniu 30.11.2022 r. stronie pozwanej zostało doręczone pismo, w którym strona powodowa oświadczyła, że dokonuje potrącenia swojego roszczenia w kwocie 226.613,73 zł z roszczeniem pozwanego w kwocie 19.019,90 zł, na skutek czego wierzytelność banku umarza się w całości, natomiast pozostała wierzytelność kredytobiorców zostaje umorzona do kwoty 34.593,83 zł.

Dowód: oświadczenie wraz z potwierdzeniem nadania i odbioru - k. 630-635.

Celem kredytu było uzyskania środków na refinansowanie kosztów zakupu domu mieszkalnego przeznaczonego na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych kredytobiorców. Nieruchomość ta nie była wynajmowana ani wykorzystywana do prowadzenia działalności gospodarczej. Postanowienia umowy kredytu dotyczące powiązania z kursem waluty obcej i sposobu przeliczeń kursowych nie zostały indywidualnie uzgodnione przez strony. Przed zawarciem umowy przedstawiciel banku nie udzielił informacji, jak sposób bank ustala wysokość kursów walut obcych i spreadu, jak ryzyko kursowe związane z kredytem przekłada się na wysokość rat i zadłużenia kredytobiorców, nie przedstawił historycznego wykresu kursu CHF/PLN, nie przedstawił symulacji obrazującej wpływ zmian kursu CHF/PLN na wysokość rat kredytu i zadłużenie wyliczane w PLN. W czasie zawierania umowy kredytobiorcy nie mieli dochodów ani oszczędności w CHF. Kredytobiorcy są małżonkami w ustroju rozdzielności majątkowej. Kredytobiorcy zorientowali się, że umowa zawiera niedozwolone postanowienia umowne w 2018 r. Powodowie znają, rozumieją i akceptują skutki stwierdzenia nieważności umowy oraz nie zgadzają się na utrzymanie w mocy zawartych w umowie niedozwolonych postanowień umownych.

Dowód: przesłuchanie stron – k. 664-665.

Podstawę ustaleń faktycznych stanowiły wymienione dokumenty, których treść ani autentyczność nie była kwestionowana przez strony, oraz zeznania strony, które były spójne, logiczne, konsekwentne i pobawione sprzeczności oraz znajdowały potwierdzenie w pozostałych dowodach. Powyższe dowody były wystarczające dla oceny stanowisk i żądań stron, a pozostałe dowody nie miały istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.

Dowód z opinii biegłego został pominięty, ponieważ rozpoznanie sprawy nie wymagało wiadomości specjalnych (art. 278 § 1 k.p.c.).

Zeznania świadków R. G. (k. 572, 576) i P. J. (k. 533-534) były nieprzydatne dla ustalenia faktów istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, ponieważ świadkowie nie znali żadnych okoliczności zawarcia umowy, natomiast ogólne informacje dotyczące zawierania podobnych umów oraz funkcjonowania pozwanego banku nie miały istotnego znaczenia dla sprawy.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo jest zasadne w części.

Status konsumenta i przedsiębiorcy.

Dowody przeprowadzone w sprawie nie budzą wątpliwości co do tego, że umowa kredytu wiąże się z działalnością gospodarczą banku, a zarazem brak jest takiego związku w przypadku kredytobiorcy, a zatem należy go uznać za konsumenta (art. 22 ¹ k.c.).

Indywidualne uzgodnienia.

Ciężar dowodu, że postanowienia umowy wprowadzające powiązanie kredytu z kursem CHF i określające sposób przeliczeń kursowych zostały indywidualnie uzgodnione, spoczywał na banku (art. 385 ¹ § 4 k.c.), który temu ciężarowi nie sprostał - nie można bowiem uznać „wyboru waluty” kredytu przez konsumenta za negocjacje, skoro sprowadza się to jedynie do zatwierdzenia jednej z kilku możliwości oferowanych przez bank, zaś sam sposób przeliczania kursów walut był ustalany jednostronnie przez bank.

Klauzula ryzyka kursowego.

Klauzula ryzyka kursowego (§ 1 ust. 1 zdanie pierwsze umowy w zakresie przewidującym, że kredyt jest indeksowany kursem waluty obcej) określa główne świadczenie umowy kredytu, lecz nie została sformułowana w sposób jednoznaczny (art. 385 ¹ § 1 k.c.), ponieważ analiza treści umowy i okoliczności jej zawarcia nie pozwala na stwierdzenie, że kredytobiorca został należycie poinformowany o konsekwencjach ryzyka kursowego związanego z umową. Informacja ta powinna jednoznacznie wskazywać na to, że ryzyko kursowe jest nieograniczone i obejmować realne przykłady obrazujące charakter tego ryzyka i jego potencjalne skutki, w tym w szczególności historyczny wykres kursu CHF/PLN za okres co najmniej kilkunastu lat i symulację wpływu wzrostu tego kursu o co najmniej kilkadziesiąt procent na wysokość rat kredytu i zadłużenia kredytobiorcy liczone w PLN. Tymczasem informacje udzielone przez bank tych wymogów nie spełniały. Wobec tego należało uznać, że klauzula ryzyka kursowego kształtuje prawa i obowiązki konsumenta sprzecznie z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (art. 385 ¹ § 1 k.c.), skoro pomimo nieuzyskania stosownych informacji konsument, który nie miał dochodów ani oszczędności w CHF, został obciążony nielimitowanym ryzykiem zmiany kursu tej waluty, przed którym nie był w stanie zabezpieczyć się w żaden sposób.

Umowa kredytu indeksowanego do waluty obcej nie może istnieć bez postanowienia przewidującego jej indeksację i wskazującego walutę tej indeksacji. A zatem nie ma w ogóle możliwości, aby „luka” powstała po tej klauzuli mogła zostać uzupełniona przepisem prawa krajowego. W rezultacie umowa kredytu po wyłączeniu z niej klauzuli ryzyka kursowego nie może dalej obowiązywać (w rozumieniu art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13/EWG), a zatem jest nieważna (art. 58 § 1 k.c.).

Klauzule przeliczeniowe.

Klauzule przeliczeniowe (§1 ust. 1 zdanie drugie, § 2 ust. 4, § 4 ust. 1 zdanie drugie, § 4 ust. 9 umowy) nie zostały sformułowane w sposób jednoznaczny ( art. 385 ¹ § 1 zd. 2 k.c.), tj. prostym i zrozumiałym językiem (art. 4 ust. 2 dyrektywy 93/13/EWG), ponieważ ich treść nie pozwala na stwierdzenie, w jaki sposób bank ustala kurs CHF dla celu wykonania umowy kredytu, a także kształtują one prawa i obowiązki konsumenta sprzecznie z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (art. 385 ¹ § 1 k.c.). W oparciu o te postanowienia kredytobiorca został obciążony koniecznością pokrywania kosztów spreadu, pomimo że koszty te nie odpowiadały żadnej usłudze świadczonej przez bank na rzecz klienta, a w umowie brak jest jednoznacznej informacji o tym, że konsument ponosi takie koszty, jaka jest ich wysokość i z czego one wynikają. Ponadto klauzule przeliczeniowe dawały bankowi całkowitą swobodę w sposobie kształtowania wysokości kursu waluty obcej, ponieważ postanowienia umowy w żaden sposób nie precyzowały, w oparciu o jakie zasady kurs waluty obcej miał być ustalany przez bank, a zatem bank mógł ustalić ten kurs na dowolnym poziomie W rezultacie bank w oparciu o klauzule przeliczeniowe uzyskał rzeczywistą możliwość dowolnego kształtowania wysokości świadczeń kredytobiorcy, co jest w oczywisty sposób sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumenta.

Sąd dokonał oceny, czy postanowienia umowne są niedozwolone (art. 385 ¹ § 1 k.c.), według stanu z chwili zawarcia umowy.1 Tym samym dla powyższej oceny nie miały żadnego znaczenia okoliczności takie jak sposób wykonywania umowy, wieloletnie wykonywanie umowy przez kredytobiorcę bez żadnych zastrzeżeń, faktyczny sposób ustalania wysokości kursów waluty obcej przez bank i ich relacja do innych kursów występujących na rynku, późniejsze zmiany regulaminu banku, późniejsze zmiany stanu prawnego (w szczególności wejście w życie ustawy z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw) czy kwestia ewentualnego zawarcia przez strony aneksu do umowy kredytu upoważniającego kredytobiorcę do spłaty rat kredytu bezpośrednio w walucie obcej. Dla oceny abuzywności klauzul przeliczeniowych nie miało znaczenia, że wybór kredytu powiązanego z kursem waluty obcej pozwalał kredytobiorcy na skorzystanie z niższego oprocentowania (LIBOR CHF).

Zgodnie z art. 385 ¹ § 1 k.c., niedozwolone postanowienia umowne nie wiążą konsumenta, zatem brak jest podstaw do modyfikacji tych postanowień lub uznania, że nie wiążą one konsumenta jedynie w pewnym zakresie ani uzupełnienia powstałej po tych postanowieniach „luki” jakąkolwiek treścią, w tym w szczególności przepisami prawa krajowego. Odmienne zapatrywanie byłoby sprzeczne z brzmieniem oraz celem przepisów art. 385 ¹ § 1 k.c. i art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13/EWG.2 Przede wszystkim zaś uzupełnienie umowy przepisem prawa krajowego nie może mieć miejsca w sytuacji, w której usunięcie z umowy nieuczciwego warunku prowadzi do jej nieważności, która jest akceptowana przez konsumenta,3 zaś w niniejszej sprawie kredytobiorca nie zgodził się na obowiązywanie umowy z nieuczciwymi warunkami ani na uzupełnienie jej treści przepisem prawa krajowego, natomiast wyraził zgodę na stwierdzenie nieważności umowy, będąc świadomym wynikających z tego konsekwencji. Co więcej, przepisem krajowym służącym uzupełnieniu treści umowy nie mógłby być art. 358 § 2 k.c. w brzmieniu obowiązującym od dnia 24.01.2009 r., ponieważ jest on przepisem prawa krajowego o charakterze ogólnym, który nie ma zastosowania konkretnie do umów zawieranych pomiędzy przedsiębiorcą a konsumentem4, a ponadto ma on zastosowanie tylko „jeżeli przedmiotem zobowiązania jest suma pieniężna wyrażona w walucie obcej” (art. 358 § 1 k.c.), a zatem nie dotyczy on zobowiązań wynikających z umowy kredytu indeksowanego do waluty obcej, w której świadczenia zostały oznaczone w walucie polskiej, natomiast w walucie obcej jest wyrażane tylko saldo zadłużenia.

Klauzule przeliczeniowe określają świadczenia główne w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c., ponieważ nie tylko samo powiązanie kredytu z walutą obcą, ale również sposób dokonywania przeliczeń kursowych koniecznych do realizacji takiej umowy określają samą istotę umowy kredytu indeksowanego do waluty obcej. Uznanie tych klauzul za niedozwolone postanowienia umowne skutkuje nieważnością całej umowy kredytu5 (art. 58 § 1 k.c.), ponieważ skoro określają one sposób wykonania umowy kredytu, to bez nich nie jest wiadomo, jak ta umowa ma być wykonywana, a zatem umowa ta po wyłączeniu z niej klauzul przeliczeniowych nie może dalej obowiązywać (w rozumieniu art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13/EWG).

Bezwzględna nieważność umowy.

Brak jest podstaw do uznania umowy kredytu za bezwzględnie nieważną. Zawieranie umów kredytu powiązanych z walutą obcą (indeksowanych i denominowanych) jest i było dopuszczalne w świetle art. 353 ¹ k.c. i art. 69 ustawy Prawo bankowe w brzmieniu obowiązującym w dacie zawarcia umowy. Treść umowy nie naruszała także zasady nominalizmu (art. 358 § 1 k.c. w brzmieniu obowiązującym do dnia 23.01.2009 r.), skoro kredytu udzielono w walucie polskiej, zaś CHF stanowił jedynie walutę indeksacji. Jak wyjaśniono wcześniej, postanowienia umowne obciążające kredytobiorcę nieograniczonym ryzykiem kursowym oraz dające bankowi całkowitą swobodę w kształtowaniu kursu waluty obcej stanowią niedozwolone postanowienia umowne (art. 385 ¹ § 1 k.c.), co wyłącza możliwość uznania ich za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego (art. 58 § 2 k.c.) lub sprzeczne z naturą stosunku prawnego kredytu indeksowanego do waluty obcej (art. 353 ¹ k.c.).6

Interes prawny.

Roszczenie o ustalenie nieistnienia stosunku prawnego wynikającego z umowy wynikającego z nieważności umowy zasługuje na uwzględnienie, ponieważ umowa kredytu jest nieważna, a strona powodowa posiada interes prawny w rozumieniu art. 189 k.p.c. Mianowicie okres kredytu wskazany w umowie jeszcze nie upłynął, zaś bank stoi na stanowisku, że umowa jest ważna, domaga się od kredytobiorcy zapłaty kolejnych rat kredytu i nie wyraża zgody na wykreślenie z księgi wieczystej hipoteki zabezpieczającej roszczenia banku wynikające z umowy. Wobec tego powództwo kredytobiorcy o zapłatę nie kończyłoby definitywnie sporu stron dotyczącego oceny, czy umowa jest ważna.7

Świadczenie nienależne.

Nieważność umowy kredytu ex tunc oznacza, że wszystkie świadczenia spełnione na jej podstawie stanowią świadczenia nienależne ( condictio sine causa) podlegające zwrotowi na podstawie art. 405 k.c. w zw. z art. 410 § 1 k.c. Powodowie dochodzili pozwem kwoty 1.360.678,10 zł tytułem zwrotu równowartości rat kredytu uiszczonych w okresie od dnia 5.08.2008 r. do dnia 5.12.2019 r. i choć roszczenie to było zasadne w dacie wniesienia pozwu, to jednak następnie wygasło na skutek złożenia przez pozwanego oświadczenia o potrąceniu. Oświadczenie to było skuteczne, ponieważ wierzytelność pozwanego była wymagalna (potrącenie poprzedzono wezwaniem do zapłaty), wierzytelność była wyrażona w pieniądzu i była zaskarżalna, nie budziła wątpliwości co do zasady i wysokości, a w końcu oświadczenie złożył prawidłowo umocowany pełnomocnik pozwanego w stosunku do powodów. Tym samym wszelkie warunki z art. 498 i 499 k.c. zostały spełnione, a zatem doszło do umorzenia wierzytelności przez powodów dochodzonej w pozwie. Powodowie nie cofnęli pozwu, wobec czego powództwo o zapłatę powyższej kwoty (co do należności głównej) należało oddalić. Nie ma tutaj znaczenia, że już po wniesieniu pozwu powodowie dokonywali kolejnych wpłat na rzecz pozwanego, a po kolejnym potrąceniu dokonanym przez powodów pozwany jest obowiązany zwrócić powodom jeszcze kwotę 34.593,83 zł. Kwota ta stanowi bowiem równowartość części rat kredytu uiszczonych już po dniu 5.12.2019 r., zaś powodowie nie rozszerzyli podstawy faktycznej powództwa (co wymagałoby złożenia pisma procesowego stanowiącego modyfikację powództwa) o powyższą należność.

Niemniej jednak żądanie zapłaty powodów podlegało uwzględnieniu w zakresie obejmującym część odsetek. Roszczenie o zwrot świadczenia nienależnego stanowi roszczenie bezterminowe, a zatem staje się wymagalne po wezwaniu do zapłaty (art. 455 k.c.). Wezwanie to nastąpiło z chwilą doręczenia pozwanemu odpisu pozwu (przedprocesowe wezwanie do zapłaty nie było skuteczne, ponieważ nie zostało doręczone pozwanemu - powodowie nie przedstawili dowodu na tę okoliczność), który zawierał precyzyjnie sformułowane żądanie, a w treści uzasadnienia pozwu wyraźnie powołano się na nieważność umowy wynikającą z zawarcia w niej niedozwolonych postanowień umownych. Treść pozwu nie pozostawiała zatem jakichkolwiek wątpliwości co do tego, że kredytobiorca nie zgadza się na utrzymanie w mocy niedozwolonych postanowień umownych, jest świadomy wszystkich konsekwencji związanych z nieważnością umowy i akceptuje je. Także w toku przesłuchania strona powodowa potwierdziła, że już w dacie wniesienia pozwu znała, rozumiała i akceptowała wszystkie skutki nieważności tej umowy. Pozew został doręczony pozwanemu w dniu 31.01.2020 r. (k. 368), co oznacza, że pozwany powinien był spełnić świadczenie dochodzone pozwem w terminie 14 dni od tej daty, a zatem popadł w opóźnienie z dniem 15.02.2020 r. i od tej daty na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c. zostały od niego zasądzone odsetki ustawowe za opóźnienie. Oświadczenie pozwanego o potrąceniu wywołało skutek wsteczny od daty, kiedy potrącenie stało się możliwe, czyli od daty wymagalności wierzytelności pozwanego, a zatem od dnia 18.10.2022 r., co uzasadniało zasądzenie odsetek do dnia poprzedzającego, czyli do dnia 17.10.2022 r.

Powodowie pozostają w ustroju rozdzielności majątkowej, co uzasadniało zasądzenie na ich rzecz dochodzonego świadczenia po połowie.

Roszczenie pozwanego o zwrot równowartości kapitału kredytu wygasło w całości na skutek złożonego prze niego oświadczenia o potrąceniu, co oznaczało, że wierzytelność ta nie mogła już zostać objęta prawem zatrzymania (art. 496 k.c. w zw. z art. 497 k.c.).

W świetle powyższych okoliczności należy wskazać, że podniesiony przez pozwanego zarzut przedawnienia okazała się zasadniczo bezprzedmiotowy, a co więcej pozwany składając oświadczenie o potrąceniu tym samym zrzekł się zarzutu przedawnienia.

Koszty procesu.

Powodowie wygrali sprawę w zakresie powództwa o ustalenie (1.552.698 zł), czyli w 53,3%, a pozwany wygrał sprawę w zakresie powództwa o zapłatę (1.360.678,10 zł) , czyli w 46,7%, co uzasadniało stosunkowe rozliczenie kosztów procesu na podstawie art.100 k.p.c. (oddalenie powództwa o zapłatę co prawda wynikło z potrącenia w toku procesu, lecz powodowie nie cofnęli pozwu w tym zakresie, a tylko wówczas możnaby ich było uznać za stronę, która wygrała). Strona powodowa poniosła koszty procesu w łącznej kwocie 16.034 zł (1000 zł tytułem równowartości opłaty od pozwu, 34 zł tytułem równowartości opłaty skarbowej od pełnomocnictwa, 15.000 zł tytułem kosztów zastępstwa prawnego w stawce wynikającej z § 2 pkt 8 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie), z czego należne było 53,3% tej kwoty, czyli 8.546,12 zł. Strona pozwana poniosła koszty procesu w kwocie 15.051 zł (51 zł tytułem równowartości opłaty skarbowej od pełnomocnictwa, 15.000 zł tytułem kosztów zastępstwa prawnego w stawce wynikającej z § 2 pkt 8 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie), z czego należne było 46,7% tej kwoty, czyli 7.028,82 zł. Po odliczeniu należnej stronie pozwanej kwoty 7.028,82 zł od kwoty 8.546,12 zł należnej stronie powodowej pozostała kwota 1.517,30 zł, którą należało zasądzić od strony pozwanej na rzecz strony powodowej.

Zarządzenie: doręczyć odpis wyroku z uzasadnieniem pełnomocnikom stron.

1 por. uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 20.06.2018 r., III CZP 29/17,

2 por.:

- wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 3.10.2019 r., C-290/18, D.,

- wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 29.04.2021 r., C-19/20, Bank (...),

3 por. wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 8.09.2022 r., C-80/21 – C-82/21, (...), pkt 78,

4 por. wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 8.09.2022 r., C-80/21 - C-82/21, (...), pkt 76,

5 por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11.12.2019 r., V CSK 382/18,

6 por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 28.04.2022 r., III CZP 40/22,

7 por.:

- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17.03.2022 r., II CSKP 474/22,

- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10.05.2022 r., II CSKP 163/22,

- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18.05.2022 r., II CSKP 1030/22,

- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19.05.2022 r., II CSKP 797/22,

- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20.06.2022 r., II CSKP 701/22,

- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23.06.2022 r., II CSKP 616/22,