Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 lutego 2025 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie XXVIII Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: sędzia del. Michał Maj

Protokolant: protokolant sądowy Emilia Zadrożna

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 10 lutego 2025 roku w Warszawie

sprawy z powództwa G. G.

przeciwko (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W.

o ustalenie i zapłatę, ewentualnie o ustalenie i zapłatę

1. ustala, że nie istnieje stosunek prawny wynikający z: umowy kredytu numer (...) z dnia 18 lipca 2006 roku i umowy kredytu numer (...) z dnia 1 października 2008 roku,

2. zasądza od pozwanego na rzecz powódki:

a. kwotę 51.209,51 zł (pięćdziesiąt jeden tysięcy dwieście dziewięć złotych 51/100) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 lutego 2023 roku do dnia zapłaty,

b. kwotę 66.464,31 CHF (sześćdziesiąt sześć tysięcy czterysta sześćdziesiąt cztery franki szwajcarskie 31/100) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 lutego 2023 roku do dnia zapłaty,

3. oddala powództwo w pozostałej części,

4. zasądza tytułem zwrotu kosztów procesu od pozwanego na rzecz powódki kwotę 11.817 zł (jedenaście tysięcy osiemset siedemnaście złotych) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty.

sędzia del.

Michał Maj

Sygn. akt XXVIII C 22793/22

UZASADNIENIE

Strona powodowa (dalej także jako: kredytobiorca, konsument) w żądaniu głównym (k. 3-3v) wniosła o:

1.  ustalenie nieistnienia stosunku prawnego, wynikającego z:

a)  umowy kredytu nr (...), zawartej pomiędzy nią i pozwanym w dniu 18.07.2006 r.,

b)  umowy kredytu nr (...), zawartej pomiędzy nią i pozwanym w dniu 29.01.2007 r.,

c)  umowy kredytu nr (...), zawartej pomiędzy nią i pozwanym w dniu 1.10.2008 r.;

2.  zasądzenie od pozwanego (dalej także jako: bank) kwot 61.198,10 zł i 77.028,09 CHF z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 18.07.2006 r. została zawarta umowa kredytu nr (...), na podstawie której pozwany (wówczas działający pod nazwą (...) Bank (...) S.A.) udzielił powódce i T. G. kredytu w kwocie i walucie 69.260,00 CHF (pkt 2) na okres 240 miesięcy (pkt 3) w celu spłaty kredytu budowlano-hipotecznego w (...) Bank (...) S.A., spłaty kredytu konsumpcyjnego w (...) S.A. oraz wykończenia domu (pkt 8). W umowie wskazano numery rachunków bankowych w celu wypłaty kwoty kredytu (pkt 14), spłaty rat kredytu (pkt 15), spłaty zadłużenia przeterminowanego (pkt 16) i wcześniejszej spłaty kredytu (pkt 17).Treść pozostałych warunków umowy była następująca.

Kwota kredytu będzie wypłacona kredytobiorcy jednorazowo lub w transzach zgodnie z zapisami pkt 2 tabeli, po spełnieniu warunków do wypłaty kredytu/transz kredytu, na podstawie dyspozycji kredytobiorcy wypłaty kredytu/transzy kredytu złożonej najpóźniej na dwa dni robocze przed planowaną wypłatą. Wypłata następuje zgodnie z harmonogramem wypłat stanowiącym załącznik nr 1 do umowy. Zmiana harmonogramu wypłat w okresie określonym w pkt 2 tabeli w zakresie terminu wypłaty kredytu/transz kredytu oraz ich wysokości następuje za zgodą banku na podstawie jednostronnej dyspozycji kredytobiorcy i nie wymaga zawarcia aneksu do umowy. Jeżeli kredytobiorca nie dotrzyma warunków udzielenia kredytu lub utraci zdolność kredytową wówczas bank może wypowiedzieć umowę lub obniżyć kwotę przyznanego kredytu, jeżeli nie został on wypłacony w całości. W przypadku wypłaty w złotych lub innej walucie niż określona w pkt 2 tabeli bank zastosuje kurs kupna CHF opublikowany w „Tabeli kursów dla kredytów mieszkaniowych i konsolidacyjnych w walutach obcych (...) Bank (...) S.A.”, obowiązujący w banku w dniu wypłaty kwoty kredytu lub jego transzy (§ 2 ust. 2).

W przypadku kredytu przeznaczonego na remont, modernizację, rozbudowę, dokończenie budowy nieruchomości kredytowanej lub spłatę kredytu mieszkaniowego w innym banku, wypłata kwoty kredytu lub jego transzy nastąpi w drodze przelewu na rachunek bankowy określony w pkt 14 tabeli. Bank dokona przelewu kwoty kredytu lub jego transzy po złożeniu przez kredytobiorcę dyspozycji wpłaty kredytu lub jego transzy, po spełnieniu warunków wypłaty kredytu (§ 2 ust. 3).

W przypadku kredytu przeznaczonego na nabycie nieruchomości kredytowanej kwota kredytu zostanie wypłacona kredytobiorcy poprzez przelew tej kwoty na rachunek bankowy sprzedającego wskazany w umowie sprzedaży nieruchomości kredytowanej zawartej pomiędzy kredytobiorcą a sprzedającym, określony w pkt 14 tabeli bądź na rachunek bankowy developera, wskazany w przedwstępnej umowie sprzedaży nieruchomości kredytowanej zawartej pomiędzy kredytobiorcą a developerem, określony w pkt 14 tabeli, z zastrzeżeniem ust. 5. Bank dokona przelewu natychmiast po spełnieniu warunków wypłaty kredytu. Jeżeli kwota wypłaconego kredytu lub suma wypłaconych transz kredytu nie zamknie w pełni kwoty transakcji np. wskutek powstałych różnic kursowych, kredytobiorca zobowiązany jest do przelania brakującej kwoty na rachunek bankowy sprzedającego lub dewelopera określony w pkt 14 tabeli. W przypadku, gdy kwota wypłaconego kredytu uległa zwiększeniu np. na skutek powstałych różnic kursowych, bank dokona przelewu nadwyżki środków na rachunek wskazany przez kredytobiorcę w dyspozycji wypłaty kredytu (§ 2 ust. 4).

Jeżeli kwota przelana na rachunek bankowy sprzedającego lub dewelopera będzie stanowić tylko część kredytu udzielonego kredytobiorcy, wówczas pozostała do wypłaty część kredytu zostanie wypłacona na rachunek wskazany przez kredytobiorcę w dyspozycji wypłaty kredytu (§ 2 ust. 5).

Spłata kredytu następować będzie poprzez obciążenie na rzecz banku rachunku bankowego kredytobiorcy kwotą w złotych stanowiącą równowartość bieżącej raty w CHF, zadłużenia przeterminowanego i innych należności banku w CHF obliczonych przy zastosowaniu kursu sprzedaży CHF opublikowanego w „Tabeli kursów dla kredytów mieszkaniowych i konsolidacyjnych w walutach obcych (...) Bank (...) S.A.” obowiązującego w banku na dwa dni robocze przed terminem każdej spłaty kwoty kredytu. Kredytobiorca zobowiązuje się zapewniać wpływ środków pieniężnych na rachunek bankowy kredytobiorcy w wysokości pokrywającej należności banku najpóźniej w dniu poprzedzającym dzień ich płatności. Jeżeli bank prowadzący rachunek bankowy odmówi obciążenia tego rachunku, wówczas bank ma prawo do ponowienia obciążeń rachunku bankowego kwotą bieżącej raty powiększoną o zadłużenie przeterminowane oraz inne należności aż do momentu spłaty wszystkich należności banku. Za zgodą banku kredytobiorca może dokonywać spłat kredytu także w inny sposób w tym może dokonać spłaty również w CHF lub innej walucie. Jeżeli spłata kredytu nastąpi w innej walucie niż określona w pkt 2 tabeli, wówczas kwota ta zostanie przeliczona najpierw na złote po kursie kupna tej waluty, a następnie na CHF po kursie sprzedaży przy zastosowaniu kursów opublikowanych w „Tabeli kursów dla kredytów mieszkaniowych i konsolidacyjnych w walutach obcych (...) Bank (...) S.A.”. (§ 6 ust. 1).

Kredytobiorca ma prawo do wcześniejszej spłaty kredytu w całości lub części, przed terminem ustalonym w niniejszej umowie. Kwota podlegająca wcześniejszej spłacie, która wpłynie na rachunek banku wskazany w pkt 17 tabeli, zostanie przeznaczona na spłatę kredytu oraz odsetek przypadających na dzień wcześniejszej spłaty kredytu. Jeżeli wcześniejsza spłata kredytu wraz z odsetkami przypadającymi na dzień spłaty kredytu nastąpi w złotych wówczas wypłacona kwota zostanie przeliczona na CHF przy zastosowaniu kursu sprzedaży CHF opublikowanego w „Tabeli kursów dla kredytów mieszkaniowych i konsolidacyjnych w walutach obcych (...) Bank (...) S.A.” obowiązującego w banku w dniu jej wpływu. Jeżeli wcześniejsza spłata kredytu wraz z odsetkami przypadającymi na dzień spłaty kredytu nastąpi w innej walucie niż określona w pkt 2 tabeli, wówczas wpłacona kwota zostanie przeliczona na złote po kursie kupna tej waluty, a następnie na CHF po kursie sprzedaży przy zastosowaniu kursów opublikowanych w „Tabeli kursów dla kredytów mieszkaniowych i konsolidacyjnych w walutach obcych (...) Bank (...) S.A.” obowiązujących w banku w dniu jej wpływu. (§ 8 ust. 1).

Dowód: umowa – k. 21-26; k. 332-342.

Zawarcie powyższej umowy było poprzedzone złożeniem przez stronę powodową wniosku o udzielenie kredytu w kwocie 175.000 zł, w walucie CHF.

Dowód: wniosek – k. 317-319.

Do powyższej umowy strony zawarły:

1.  w dniu 17.11.2006 r. aneks nr (...), dotyczący ostatecznego terminu wypłaty transz;

2.  w dniu 26.09.2011 r. aneks nr (...), umożliwiający kredytobiorcy spłatę rat kredytu bezpośrednio w walucie CHF;

3.  w dniu 31.03.2016 r. aneks nr (...), dotyczący ostatecznego terminu spłaty kredytu.

Dowód: aneks nr (...) – k. 32, k. 406; aneks nr (...) – k. 33-34, k. 408-410; aneks nr (...) – k.35, k. 412.

Na podstawie powyższej umowy Bank uruchomił kredyt kwotą łącznie 166.990,18 zł. Ponadto z wypłaconej kwoty kredytu została pobrana prowizja przygotowawcza w wysokości 692,60 CHF. W okresie od dnia 20.07.2006 r. do dnia 8.05.2022 r. bank pobrał od strony powodowej łącznie kwoty 70.239,36 zł i 41.320,02 CHF tytułem spłaty kredytu.

Dowód: zaświadczenie – k. 72-77v.

W dniu 29.01.2007 r. została zawarta kolejna umowa kredytu nr (...), na podstawie której pozwany (wówczas działający pod nazwą (...) Bank (...) S.A.) udzielił powódce i T. G. kredytu w kwocie i walucie 50.000,00 zł (pkt 2) na okres 240 miesięcy (pkt 3) w celu wykończenia domu (pkt 8). W umowie wskazano numer rachunku bankowego w celu wypłaty kwoty kredytu (pkt 14), spłaty rat kredytu (pkt 15), spłaty zadłużenia przeterminowanego (pkt 16) i wcześniejszej spłaty kredytu (pkt 17).Treść pozostałych warunków umowy była następująca.

Kwota kredytu będzie wypłacona kredytobiorcy jednorazowo lub w transzach zgodnie z zapisami pkt 2 tabeli, po spełnieniu warunków do wypłaty kredytu/transz kredytu, na podstawie dyspozycji kredytobiorcy wypłaty kredytu/transzy kredytu złożonej najpóźniej na dwa dni robocze przed planowaną wypłatą. Wypłata następuje zgodnie z harmonogramem wypłat stanowiącym załącznik nr 1 do umowy. Zmiana harmonogramu wypłat w okresie określonym w pkt 2 tabeli w zakresie terminu wypłaty kredytu/transz kredytu oraz ich wysokości następuje za zgodą banku na podstawie jednostronnej dyspozycji kredytobiorcy i nie wymaga zawarcia aneksu do umowy. Jeżeli kredytobiorca nie dotrzyma warunków udzielenia kredytu lub utraci zdolność kredytową wówczas bank może wypowiedzieć umowę lub obniżyć kwotę przyznanego kredytu, jeżeli nie został on wypłacony w całości (§ 2 ust. 2).

W przypadku kredytu przeznaczonego na remont, modernizację, rozbudowę, dokończenie budowy nieruchomości kredytowanej lub spłatę kredytu mieszkaniowego w innym banku, wypłata kwoty kredytu lub jego transzy nastąpi w drodze przelewu na rachunek bankowy określony w pkt 14 tabeli. Bank dokona przelewu kwoty kredytu lub jego transzy po złożeniu przez kredytobiorcę dyspozycji wpłaty kredytu lub jego transzy, po spełnieniu warunków wypłaty kredytu (§ 2 ust. 3).

W przypadku kredytu przeznaczonego na nabycie nieruchomości kredytowanej kwota kredytu zostanie wypłacona kredytobiorcy poprzez przelew tej kwoty na rachunek bankowy sprzedającego wskazany w umowie sprzedaży nieruchomości kredytowanej zawartej pomiędzy kredytobiorcą i sprzedającym, określony w pkt 14 tabeli bądź na rachunek bankowy developera, wskazany w przedwstępnej umowie sprzedaży nieruchomości kredytowanej zawartej pomiędzy kredytobiorcą a developerem, określony w pkt 14 tabeli, z zastrzeżeniem ust. 5. Bank dokona przelewu natychmiast po spełnieniu warunków wypłaty kredytu. Jeżeli kwota wypłaconego kredytu lub suma wypłaconych transz kredytu nie zamknie w pełni kwoty transakcji np. wskutek powstałych różnic kursowych, kredytobiorca zobowiązany jest do przelania brakującej kwoty na rachunek bankowy sprzedającego lub dewelopera określony w pkt 14 tabeli. W przypadku, gdy kwota wypłaconego kredytu uległa zwiększeniu np. na skutek powstałych różnic kursowych, bank dokona przelewu nadwyżki środków na rachunek wskazany przez kredytobiorcę w dyspozycji wypłaty kredytu (§ 2 ust. 4).

Jeżeli kwota przelana na rachunek bankowy sprzedającego lub dewelopera będzie stanowić tylko część kredytu udzielonego kredytobiorcy, wówczas pozostała do wypłaty część kredytu zostanie wypłacona na rachunek wskazany przez kredytobiorcę w dyspozycji wypłaty kredytu (§ 2 ust. 5).

Kredyt może być oprocentowany według zmiennej lub stałej stopy procentowej w zależności od wyboru kredytobiorcy dokonanego spośród możliwości zawartych w aktualnie obowiązującej ofercie banku (§ 4 ust. 1). Stopa zmiennego oprocentowania stanowi sumę 3-miesięcznej stawki WIBOR i stałej w całym okresie kredytowania marży Banku w wysokości określonej w pkt 5 tabeli (§ 4 ust. 5).

Spłata kredytu następować będzie poprzez obciążenie na rzecz banku rachunku bankowego kredytobiorcy kwotą bieżącej raty, zadłużenia przeterminowanego i innych należności banku. Kredytobiorca zobowiązuje się zapewniać wpływ środków pieniężnych na rachunek bankowy kredytobiorcy w wysokości pokrywającej należności banku najpóźniej w dniu poprzedzającym dzień ich płatności. Jeżeli bank prowadzący rachunek bankowy odmówi obciążenia tego rachunku, wówczas bank ma prawo do ponownego obciążenia rachunku bankowego kwotą raty powiększoną o zadłużenie przeterminowane oraz inne należności banku aż do momentu spłaty wszystkich należności banku. Za zgodą banku kredytobiorca może dokonywać spłat kredytu także w inny sposób (§ 6 ust. 1).

Kredytobiorca ma prawo do wcześniejszej spłaty kredytu w całości lub części, przed terminem ustalonym w niniejszej umowie i w takim przypadku jest obowiązany poinformować bank o zamiarze wcześniejszej spłaty kredytu w terminie 3 dni przed jej dokonaniem. Kwota podlegająca wcześniejszej spłacie, która wpłynie na rachunek banku wskazany w pkt 17 tabeli, zostanie przeznaczona na spłatę kredytu oraz odsetek przypadających na dzień wcześniejszej spłaty kredytu (§ 8 ust. 1).

Dowód: umowa – k. 36-41v; k. 345-356.

Zawarcie powyższej umowy było poprzedzone złożeniem przez stronę powodową wniosku o udzielenie kredytu w kwocie 50.000 zł, w walucie CHF.

Dowód: wniosek – k. 321-323.

Do powyższej umowy strony zawarły:

1.  w dniu 31.01.2007 r. aneks nr (...), na mocy którego dokonano przewalutowania kredytu z PLN na CHF w ten sposób, że kwota 50.000 zł została przeliczona na CHF przy zastosowaniu kursu kupna 1 CHF = 2,3528 zł na kwotę 21.251,28 CHF;

2.  w dniu 26.09.2011 r. aneks nr (...), umożliwiający kredytobiorcy spłatę rat kredytu bezpośrednio w walucie CHF;

3.  w dniu 31.03.2016 r. aneks nr (...), dotyczący ostatecznego terminu spłaty kredytu.

Dowód: aneks nr (...) – k. 46-46v, k. 414-415; aneks nr (...) – k. 47-48, k. 426-428; aneks nr (...) – k.49, k. 430.

Na podstawie powyższej umowy Bank uruchomił kredyt kwotą łącznie 48.635,48 zł. Ponadto z wypłaconej kwoty kredytu została pobrana prowizja przygotowawcza w wysokości 212,51 CHF oraz opłata stanowiąca koszt ubezpieczenia niskiego wkładu własnego w wysokości 324,31 CHF. W okresie od dnia 31.01.2007 r. do dnia 8.05.2022 r. bank pobrał od strony powodowej łącznie kwoty 19.977,18 zł i 12.560,51 CHF tytułem spłaty kredytu.

Dowód: zaświadczenie – k. 78-82v.

Następnie w dniu 1.10.2008 r. została zawarta umowa kredytu nr (...), na podstawie której pozwany (wówczas działający pod nazwą (...) Bank (...) S.A.) udzielił powódce i T. G. kredytu w kwocie 90.680,00 (pkt 25), w walucie CHF (pkt 26) na okres do dnia 4.10.2038 r. (pkt 27) w celu dokończenia remontu domu (pkt 40). W umowie wskazano numery rachunku bieżącego (pkt 36), rachunku bieżącej obsługi kredytu (pkt 37) i rachunek obsługi wcześniejszych spłat (pkt 38).Treść pozostałych warunków umowy była następująca.

Spłata kredytu wraz z oprocentowaniem kredytu i innymi należnościami banku powstałymi należnościami banku powstałymi w związku z zawarciem umowy kredytu następuje poprzez obciążenie, w dacie wymagalności, rachunku bieżącego kwotą raty i innych należności oraz poprzez przelew tych środków na rachunek bieżącej obsługi kredytu. W przypadku kredytu walutowego należności banku, wyrażone w walucie kredytu, bank pobiera poprzez obciążenie rachunku bieżącego kwotą w złotych, stanowiącą ich równowartość. Równowartość kwoty w złotych ustala się według kursu sprzedaży waluty obcej, obowiązującego w banku na podstawie tabeli kursów, na dwa dni robocze przed datą wymagalności każdej należności banku. Za zgodą banku kredytobiorca może dokonywać spłat rat kredytu walutowego także w inny sposób, w tym w szczególności dokonać spłaty w walucie kredytu lub innej walucie obcej. Jeżeli spłata rat kredytu walutowego nastąpi w innej walucie niż waluta kredytu, wówczas kwota wpłaty zostanie przeliczona najpierw na złote po kursie kupna tej waluty, a następnie na walutę kredytu po kursie sprzedaży przy zastosowaniu kursów obowiązujących w banku na podstawie tabeli kursów. Jeżeli spłata następuje po dacie wymagalności raty lub innych należności, do przeliczenia walut stosuje się kursy z daty spłaty (pkt 2.3.1).

W przypadku kredytu w walucie obcej, kredytobiorca oświadcza, iż jest świadomy dodatkowego ryzyka, jakie ponosi w związku z zaciągnięciem kredytu w walucie obcej (ryzyko kursowe) oraz iż w przypadku niekorzystnej zmiany kursu waluty, w jakiej został udzielony kredyt, zarówno kwota w złotych stanowiąca równowartość kwoty kredytu w walucie kredytu jak i kwota w złotych stanowią równowartość raty w walucie, w jakiej został udzielony kredyt, ulegnie zwiększeniu (pkt 6.1).

Dowód: umowa – k.50-55; k. 358-368.

Załącznik do umowy stanowił regulamin produktowy zawierający następujące postanowienia.

Tabela kursów oznacza obowiązującą w banku (...) kursów dla kredytów mieszkaniowych i konsolidacyjnych w walutach obcych (...) Bank (...) S.A.”, publikowaną na stronie internetowej banku (...) (pkt 2.7.1).

Kwota kredytu będzie wypłacona kredytobiorcy w złotych. W takiej sytuacji bank dokonuje przewalutowania według kursu obowiązującego w banku na podstawie tabeli kursów, właściwego dla danego rodzaju transakcji. Za zgodą banku kredytobiorca może złożyć dyspozycję wypłaty kredytu (w tym także którejkolwiek jego transzy) w innej walucie niż złoty (pkt 3.2.3).

Jeżeli wypłata kolejnych transz kredytu nie pozwoli na spłatę przez kredytobiorcę zobowiązań potrzebnych do pokrycia całkowitych kosztów związanych z realizacją celu kredytu, kredytobiorca jest zobowiązany do pokrycia tych kosztów z własnych środków przed wypłatą ostatniej transzy oraz przedłożenia bankowi dowodu ich poniesienia (pkt 3.2.6).

Dowód: regulamin – 57-60; k. 389-395.

Zawarcie powyższej umowy było poprzedzone złożeniem przez stronę powodową wniosku o udzielenie kredytu w kwocie 202.000 zł, w walucie CHF.

Ponadto strona powodowa podpisała oświadczenie o następującej treści: „niniejszym oświadczam, że po zapoznaniu się z przedstawionymi przez Bank: a) warunkami udzielenia kredytu mieszkaniowego/konsolidacyjnego/pożyczki konsumpcyjnej zarówno w złotych jak i w walucie CHF/EUR/USD b) symulacjami wysokości płaconych rat zarówno w złotych jak i w/w walucie obcej jestem świadomy (-a) ryzyka kursowego związanego z zaciągnięciem w/w kredytu/pożyczki w walucie obcej mogącego mieć wpływ na wysokość płaconej przez mnie raty kredytu/pożyczki w okresie kredytowania i decyduję się na zaciągnięcie kredytu wymienionego w pkt a) w walucie CHF/EUR/USD.”.

Dowód: wniosek – k. 325-327, oświadczenie – k. 330.

Do powyższej umowy strony zawarły:

1.  w dniu 26.09.2011 r. aneks nr (...), umożliwiający kredytobiorcy spłatę rat kredytu bezpośrednio w walucie CHF;

2.  w dniu 18.04.2016 r. aneks nr (...), dotyczący ostatecznego terminu spłaty kredytu.

Dowód: aneks nr (...) – k. 69-70v, k. 432-435; aneks nr (...) – k. 71, k. 437.

Na podstawie powyższej Bank uruchomił kredyt kwotą łącznie 217.628,59 zł. Ponadto z wypłaconej kwoty kredytu została pobrana prowizja przygotowawcza w wysokości 906,80 CHF. W okresie od dnia 3.10.2008 r. do dnia 8.05.2022 r. bank pobrał od strony powodowej łącznie kwoty 32.179,66 zł i 36.544,48 CHF tytułem spłaty kredytu.

Dowód: zaświadczenie – k. 83-87v.

Pismem z dnia 30.08.2022 r. pełnomocnik strony powodowej – w jej imieniu – złożył do banku reklamację, w której powołując się na nieważność w/w umów wezwał go do zwrotu kwoty odpowiadającej sumie wszystkich wpłaconych przez stronę powodową rat ok. 390 000 zł.

W odpowiedzi na powyższe pismo Bank, pismem z dnia 30.09.2022 r., odmówił uwzględnienia roszczeń strony powodowej.

Dowód: reklamacja - k. 95-96; odpowiedź banku – k. 97-98.

Strona powodowa zna, rozumie i akceptuje skutki stwierdzenia nieważności umowy oraz nie zgadza się na utrzymanie w mocy zawartych w umowie niedozwolonych postanowień umownych.

Dowód: oświadczenie – k.625-625v.

Celem pierwszego kredytu było uzyskanie środków pieniężnych na spłatę kredytu w (...) Bank (...) S.A. oraz innych zobowiązań ówczesnego męża powódki, zaś dwóch kolejnych uzyskanie środków pieniężnych na wykończenie domu. Wszystkie kredyty dotyczyły tej samej nieruchomości. Nieruchomość ta nie była wykorzystywana do prowadzenia ani zarejestrowania działalności gospodarczej. Nie była również ona wynajmowana. Postanowienia umów kredytu dotyczące powiązania z kursem waluty obcej i sposobu przeliczeń kursowych nie zostały indywidualnie uzgodnione przez strony. Przed zawarciem umowy przedstawiciel banku nie udzielił informacji, w jaki sposób bank ustala wysokość kursów walut obcych i spreadu, jak ryzyko kursowe związane z kredytem przekłada się na wysokość rat i zadłużenia kredytobiorcy, nie przedstawił symulacji obrazującej wpływ zmian kursu CHF/PLN na wysokość rat kredytu i zadłużenie wyliczane w PLN. W czasie zawierania umów strona powodowa nie posiadała dochodów ani oszczędności w CHF.

Strona powodowa zorientowała się, że umowy zawierają niedozwolone postanowienia umowne w 2023 r. Strona powodowa zna, rozumie i akceptuje skutki stwierdzenia nieważności umowy oraz nie zgadza się na utrzymanie w mocy zawartych w umowie niedozwolonych postanowień umownych.

Powódka zawarła powyższe trzy umowy kredytu wraz z drugim kredytobiorcą T. G., który był wówczas jej mężem. Do czerwca 2014 roku istniała między nimi wspólność majątkowa małżeńska i kredyt spłacali z majątku wspólnego. W dniu 3.06.2014 roku ustanowiona została pomiędzy nimi w formie aktu notarialnego rozdzielność majątkowa małżeńska i od tego czasu jedynie powódka spłacała kredyty ze swojego majątku osobistego. W 2018 roku orzeczono pomiędzy nimi rozwód. Nie dokonali podziału majątku wspólnego ani nie zawarli umowy cesji.

Dowód: przesłuchanie stron – k. 646v-647; akt notarialny – k. 19-20.

Podstawę ustaleń faktycznych stanowiły wymienione dokumenty, których treść ani autentyczność nie była kwestionowana przez strony, oraz zeznania strony powodowej, które były spójne, logiczne, konsekwentne i pobawione sprzeczności oraz znajdowały potwierdzenie w pozostałych dowodach. Powyższe dowody były wystarczające dla oceny stanowisk i żądań stron, a pozostałe dowody nie miały istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.

Dowód z opinii biegłego został pominięty, ponieważ rozpoznanie sprawy nie wymagało wiadomości specjalnych (art. 278 § 1 k.p.c.).

Dowód z zeznań świadków J. K. i K. P. zgłoszony przez pozwany bank został pominięty, gdyż żaden z tych świadków nie brał udziału w procesie kredytowym dotyczącym umów, których dotyczy niniejsza sprawa, a zatem nie był w stanie przedstawić faktów dotyczących okoliczności zawarcia tych umów, natomiast ogólne informacje dotyczące zawierania podobnych umów oraz funkcjonowania pozwanego banku nie miały istotnego znaczenia.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo jest zasadne w przeważającej części.

Interes prawny.

Kredytobiorca posiada interes prawny w ustaleniu nieistnienia stosunku prawnego w rozumieniu art. 189 k.p.c. Mianowicie okres kredytu wskazany w umowie jeszcze nie upłynął, zaś bank stoi na stanowisku, że umowa jest ważna, domaga się od kredytobiorcy zapłaty kolejnych rat kredytu i nie wyraża zgody na wykreślenie z księgi wieczystej hipoteki zabezpieczającej roszczenia banku wynikające z umowy. Wobec tego powództwo o zapłatę nie kończyłoby definitywnie sporu stron dotyczącego oceny, czy umowa jest ważna.1

Brak bezwzględnej nieważności umowy.

Brak jest podstaw do uznania w/w umów kredytu za bezwzględnie nieważnych. Zawieranie umów kredytu powiązanych z walutą obcą (indeksowanych i denominowanych) jest i było dopuszczalne w świetle art. 353 ¹ k.c. i art. 69 ustawy Prawo bankowe w brzmieniu obowiązującym w dacie zawarcia umowy. Treść umów nie naruszała także zasady nominalizmu (art. 358 § 1 k.c. w brzmieniu obowiązującym do dnia 23.01.2009 r.), skoro kredyty udzielono w walucie polskiej, zaś CHF stanowił jedynie walutę indeksacji. Z przyczyn wyjaśnionych w dalszej części uzasadnienia postanowienia umowne obciążające kredytobiorcę nieograniczonym ryzykiem kursowym i dające bankowi całkowitą swobodę w kształtowaniu kursu waluty obcej stanowią niedozwolone postanowienia umowne (art. 385 ¹ § 1 k.c.), co wyłącza możliwość uznania ich za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego (art. 58 § 2 k.c.) lub sprzeczne z naturą stosunku prawnego (art. 353 ¹ k.c.).2

Status konsumenta.

Dowody przeprowadzone w sprawie nie budzą wątpliwości co do tego, że umowy kredytu wiążą się z działalnością gospodarczą banku, a zarazem brak jest takiego związku w przypadku kredytobiorcy, a zatem jest on konsumentem (art. 22 ¹ k.c.).

Oceny tej nie neguje fakt prowadzenia po 2014 roku przez drugiego kredytobiorcę T. G. (będącego ówczesnym mężem powódki) działalności gospodarczej, która nie była prowadzona ani zarejestrowana w kredytowanej nieruchomości. Środki pochodzące z kredytów miały zostać przeznaczone – i faktyczne zostały przeznaczone – na cele w nich określone m.in. na wykończenie domu, służącego zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych kredytobiorcy. W powyższych okolicznościach nie sposób zatem uznać, aby pomiędzy działalnością gospodarczą drugiego kredytobiorcy, a przedmiotowymi umowami istniał jakikolwiek związek. Ponadto dodać także należy, iż dla przyznania podmiotowi statusu konsumenta istotne jest, by przesłanki uznania go za konsumenta były spełnione w chwili dokonywania czynności. Późniejsze zmiany przeznaczenia nabytego dobra lub usługi nie powinny z reguły prowadzić do zmiany raz przyjętego ustalenia .

Mając powyższe na uwadze, stwierdzić należało, iż fakt, że drugi kredytobiorca prowadził po zawarciu umów – niezwiązaną z nimi – działalność gospodarczą, nie ma żadnego wpływu na ocenę statusu kredytobiorcy jako konsumenta, a co za tym idzie – uprawniony jest on do korzystania z ochrony, przewidzianej w art. 385 ¹ k.c.

Indywidualne uzgodnienia.

Ciężar dowodu, że postanowienia umowy wprowadzające powiązanie kredytu z kursem CHF i określające sposób przeliczeń kursowych zostały indywidualnie uzgodnione, spoczywał na banku (art. 385 ¹ § 4 k.c.), który temu ciężarowi nie sprostał - nie można bowiem uznać „wyboru waluty” kredytu przez konsumenta za negocjacje, skoro sprowadza się to jedynie do zatwierdzenia jednej z kilku możliwości oferowanych przez bank, zaś sam sposób przeliczania kursów walut był ustalany jednostronnie przez bank. Należy przy tym mieć na uwadze, że przedmiot sporu niniejszej sprawy dotyczył wyłącznie klauzul ryzyka kursowego i klauzul przeliczeniowych, a zatem ewentualne negocjacje innych postanowień umownych (dotyczących w szczególności wysokości marży oprocentowania, prowizji, opłat itd.) nie mają w tym zakresie żadnego znaczenia.

Sama kwota kredytu (w CHF) nie była uzgodniona indywidualnie, ponieważ ustalenia określonej kwoty franków szwajcarskich dokonał pozwany bank – kredytobiorca we wnioskach kredytowych wskazał określoną kwotę w PLN, natomiast bank dokonał jej przeliczenia na CHF według swojej tabeli kursowej, a zatem bez uzgodnienia z konsumentem – podanie kwoty kredytu w walucie obcej było konieczne z uwagi na konstrukcję kredytu denominowanego i nie wynikało z woli konsumenta, którego celem było uzyskanie środków w PLN, skoro miały one być przeznaczone na realizacje celu mieszkaniowego w Polsce. Rzeczywisty brak wynegocjowania przez konsumenta kwoty kredytu jest wręcz oczywisty, kiedy wziąć pod uwagę fakt, że we wnioskach kredytowych kredytobiorca wskazał potrzebną mu kwotę PLN, a po zawarciu umów bank wypłacił mu kwotę PLN, jednak w innej wysokości (wynikającej z zastosowanego kursu przeliczeniowego).

Klauzula ryzyka kursowego.

Klauzula ryzyka kursowego (pkt 2 umowy z 2006 roku oraz pkt 25-26 umowy z 2008 roku, a także postanowienia przelutowujące kredyt z 2007 roku z PLN na CHF zawarte w aneksie nr (...) do tej umowy) określa główne świadczenie umów kredytu, lecz nie została sformułowana w sposób jednoznaczny (art. 385 ¹ § 1 k.c.), ponieważ analiza treści umów i okoliczności ich zawarcia nie pozwala na stwierdzenie, że kredytobiorca został należycie poinformowany o konsekwencjach ryzyka kursowego związanego z umowami. Informacja ta powinna jednoznacznie wskazywać na to, że ryzyko kursowe jest nieograniczone i obejmować realne przykłady obrazujące charakter tego ryzyka i jego potencjalne skutki, takie jak historyczny wykres kursu CHF/PLN za odpowiednio długi okres i symulację obrazującą wpływ znacznego wzrostu tego kursu na wysokość rat kredytu i zadłużenia kredytobiorcy liczonych w PLN. Tymczasem informacje udzielone przez bank tych wymogów nie spełniały. Wobec tego należało uznać, że klauzula ryzyka kursowego kształtuje prawa i obowiązki konsumenta sprzecznie z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (art. 385 ¹ § 1 k.c.), skoro pomimo nieuzyskania stosownych informacji konsument, który nie miał dochodów ani oszczędności w CHF, został obciążony nielimitowanym ryzykiem zmiany kursu tej waluty, przed którym nie był w stanie zabezpieczyć się w żaden sposób.

Klauzula ryzyka kursowego w umowie kredytu denominowanego w walucie obcej określa samą kwotę kredytu, czyli najistotniejsze postanowienie umowy kredytu. A zatem nie ma w ogóle możliwości, aby „luka” powstała po tej klauzuli mogła zostać uzupełniona przepisem prawa krajowego. W rezultacie umowa kredytu po wyłączeniu z niej klauzuli ryzyka kursowego nie może dalej obowiązywać (w rozumieniu art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13/EWG), a zatem jest nieważna (art. 58 § 1 k.c.). W zakresie dotyczącym umowy z 2007 roku, umowa ta pozostaje ważna, natomiast nieważny jest jedynie aneks nr (...) do tej uwmoy.

Klauzule przeliczeniowe.

Klauzule przeliczeniowe (§ 2 ust. 2, § 6 ust. 1 i § 8 ust. 1 umów z 2006 i 2007 roku w zakresie przewidującym przeliczenia CHF/PLN po kursie kupna/sprzedaży banku oraz pkt 2.3.1 zdanie drugie umowy z 2008 roku i pkt 3.2.3 zdanie drugie regulaminu produktowego) nie zostały sformułowane w sposób jednoznaczny ( art. 385 ¹ § 1 zd. 2 k.c.), tj. prostym i zrozumiałym językiem (art. 4 ust. 2 dyrektywy 93/13/EWG), ponieważ ich treść nie pozwala na stwierdzenie, w jaki sposób bank ustala kurs CHF dla celu wykonania umowy kredytu, a także kształtują one prawa i obowiązki konsumenta sprzecznie z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (art. 385 ¹ § 1 k.c.). W oparciu o te postanowienia kredytobiorca został obciążony koniecznością pokrywania kosztów spreadu, pomimo że koszty te nie odpowiadały żadnej usłudze świadczonej przez bank na rzecz klienta, a w umowach brak jest jednoznacznej informacji o tym, że konsument ponosi takie koszty, jaka jest ich wysokość i z czego one wynikają. Ponadto klauzule przeliczeniowe dawały bankowi całkowitą swobodę w sposobie kształtowania wysokości kursu waluty obcej, ponieważ postanowienia umowy w żaden sposób nie precyzowały, w oparciu o jakie zasady kurs waluty obcej miał być ustalany przez bank, a zatem bank mógł ustalić ten kurs na dowolnym poziomie. W rezultacie bank w oparciu o klauzule przeliczeniowe uzyskał rzeczywistą możliwość dowolnego kształtowania wysokości świadczeń kredytobiorcy oraz własnych (skoro decydował także o wysokości kursu, po którym następuje wypłata kredytu), co jest sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumenta. Stanowisko to jest utrwalone w orzecznictwie.3

Faktem jest, że postanowienia w/w umów przewidywały dla kredytobiorcy możliwość spłaty rat kredytu i wypłaty kredytu bezpośrednio w walucie obcej. W rzeczywistości jednak konsument nie mógł z tej możliwości skorzystać, w ten sposób pomijając kursy z tabeli kursowej pozwanego banku. Umowa kredytu przewidywała bowiem, że wypłaty kredytu w CHF lub spłaty rat kredytu w CHF można było dokonać tylko „za zgodą banku”. Zastrzeżenie wymogu zgody banku, która była poddana całkowitej jego uznaniowości (a zatem bank mógł odmówić tej zgody z jakiejkolwiek przyczyny) stanowi niedozwolone postanowienie umowne. Wobec tego z mocy art. 385 ^{( 1)} § 1 k.c. nie wiązały wszystkie postanowienia dotyczące spełnienia świadczeń w CHF, a nie jedynie ich część zastrzegająca wymóg zgody banku (odmienna interpretacja stałaby w sprzeczności z art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13/EWG4).

Niezależnie jednak od powyższego, należy podzielić pogląd wyrażony przez Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów w sprawie dotyczącej właśnie klauzul przeliczeniowych że "to, że istnieje wariant wyboru spłaty należności bezpośrednio w walucie obcej, pozostaje bez znaczenia dla rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie, gdyż każdy wariant powinien być zgodny z przepisami konsumenckimi. Nie może być tak, że Bank - przykładowo - daje wybór, z których jeden spełnia wymogi prawa konsumenckiego, drugi zaś nie."5 Przedstawione stanowisko znajduje poparcie także w aktualnym orzecznictwie Sądu Najwyższego, który wskazał, że „W odniesieniu do kursu waluty obcej obowiązującego przy spłacie kredytu należy wskazać, że uznaniu odpowiedniej klauzuli za abuzywną nie sprzeciwia się to, iż konsument ostatecznie wybrał ten sposób spłaty, choć mógł wybrać także bezpośrednią spłatę w walucie obcej. Zasadniczo w każdy stosunek prawny, także ten który w zamyśle przedsiębiorcy ma być współkształtowany przez postanowienie niedozwolone, konsument wchodzi dobrowolnie. Znaczenie w kontekście oceny abuzywności miałoby jedynie, gdyby konsument wybierał spłatę w złotych po kursie sprzedaży banku, gdy kurs taki był już konsumentowi znany. W stanie faktycznym sprawy określony sposób spłaty został wybrany na etapie zawierania umowy. Co więcej również, nawet gdyby nie uznać tego postanowienia za niedozwolone, nie wpływałoby to na ostateczne rozstrzygnięcie sprawy, gdyż wobec abuzywności sposobu ustalania kursu przy wypłacie kredytu, wniosek co do istnienia stosunku prawnego wynikającego z umowy kredytowej nie mógłby być inny.”6

Należy przy tym zwrócić uwagę, że konstrukcja kredytu denominowanego determinowała to, że zakres swobody banku w kształtowaniu praw i obowiązków stron był jeszcze dalej idący aniżeli przy kredycie indeksowanym. Mianowicie w kredycie indeksowanym kwota kredytu była od początku podana w PLN, a zatem umowa przewidywała wprost wysokość świadczenia, które ma spełnić bank. Natomiast z uwagi na fakt, że w kredycie denominowanym kwota kredytu była wskazana w CHF, a jej wypłata była dokonywana w PLN po dokonaniu przeliczenia przez bank, oznaczało to, że w tego rodzaju kredycie bank decyduje nie tylko o wysokości świadczeń spełnianych przez kredytobiorcę, ale także o wysokości świadczenia spełnianego przez siebie.

Sąd dokonał oceny, czy postanowienia umowne są niedozwolone (art. 385 ¹ § 1 k.c.), według stanu z chwili zawarcia umowy.7 Tym samym dla powyższej oceny nie miały żadnego znaczenia okoliczności takie jak sposób wykonywania umów, wieloletnie realizowanie obowiązków umownych przez kredytobiorcę bez żadnych zastrzeżeń, faktyczny sposób ustalania wysokości kursów waluty obcej przez bank i ich relacja do innych kursów występujących na rynku, późniejsze zmiany stanu prawnego (w szczególności wejście w życie ustawy z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw) czy kwestia ewentualnego zawarcia przez strony aneksu do umowy kredytu upoważniającego kredytobiorcę do bezwarunkowej spłaty rat kredytu bezpośrednio w walucie obcej. Dla oceny abuzywności klauzul przeliczeniowych nie miało także znaczenia, że wybór kredytu powiązanego z kursem waluty obcej pozwalał kredytobiorcy na skorzystanie z niższego oprocentowania (LIBOR CHF).

Zgodnie z art. 385 ¹ § 1 k.c., niedozwolone postanowienia umowne nie wiążą konsumenta, zatem brak jest podstaw do modyfikacji tych postanowień lub uznania, że nie wiążą one konsumenta jedynie w pewnym zakresie ani uzupełnienia powstałej po tych postanowieniach „luki” jakąkolwiek treścią, w tym w szczególności przepisami prawa krajowego. Odmienne zapatrywanie byłoby sprzeczne z brzmieniem oraz celem przepisów art. 385 ¹ § 1 k.c. i art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13/EWG.8 Przede wszystkim zaś uzupełnienie umowy przepisem prawa krajowego nie może mieć miejsca w sytuacji, w której usunięcie z umowy nieuczciwego warunku prowadzi do jej nieważności, która jest akceptowana przez konsumenta,9 zaś w niniejszej sprawie kredytobiorca nie zgodził się na obowiązywanie umów z nieuczciwymi warunkami ani na uzupełnienie ich treści przepisem prawa krajowego, natomiast wyraził zgodę na stwierdzenie nieważności umów, będąc świadomym wynikających z tego konsekwencji. Co więcej, przepisem krajowym służącym uzupełnieniu treści umowy nie mógłby być art. 358 § 2 k.c. w brzmieniu obowiązującym od dnia 24.01.2009 r., ponieważ jest on przepisem prawa krajowego o charakterze ogólnym, który nie ma zastosowania konkretnie do umów zawieranych pomiędzy przedsiębiorcą a konsumentem10, a ponadto ma on zastosowanie tylko „jeżeli przedmiotem zobowiązania jest suma pieniężna wyrażona w walucie obcej” (art. 358 § 1 k.c.), a zatem nie dotyczy on zobowiązań wynikających z umowy kredytu denominowanego w walucie obcej, w której świadczenia zostały oznaczone w walucie polskiej, natomiast w walucie obcej jest wyrażana tylko kwota kredytu, która jednak podlega wypłacie w walucie krajowej. Podsumowując, w obowiązującym stanie prawnym nie można przyjąć, że miejsce zawartego w umowie kredytu indeksowanego lub denominowanego niedozwolonego postanowienia umownego odnoszącego się do sposobu określania kursu waluty obcej zajmuje inny sposób określenia kursu waluty obcej wynikający z przepisów prawa lub zwyczajów.11

Klauzule przeliczeniowe określają świadczenia główne w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. 12, ponieważ nie tylko samo powiązanie kredytu z walutą obcą, ale również sposób dokonywania przeliczeń kursowych koniecznych do realizacji takiej umowy określają istotę umowy kredytu denominowanego do waluty obcej. Skoro zaś postanowienia te określają sposób wykonywania umowy i wobec tego bez nich nie jest możliwe stwierdzenie, jak umowa ma być wykonywana, co oznacza, że umowa po wyłączeniu z niej klauzul przeliczeniowych nie może dalej obowiązywać (w rozumieniu art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13/EWG), a zatem nie wiąże także w pozostałym zakresie13, czyli jest w całości nieważna14 (art. 58 § 1 k.c.).

Należy przy tym mieć na uwadze, że w przypadku kredytu denominowanego, który podlegał wypłacie tylko w PLN (jak bowiem wcześniej wyjaśniono, postanowienia dotyczące spełnienia świadczeń w walucie CHF stanowiły niedozwolone postanowienia umowne), skutek w postaci nieważności umowy wobec stwierdzenia abuzywności klauzuli przeliczeniowej dotyczącej wypłaty kredytu w złotych po kursie kupna banku jest jeszcze bardziej ewidentny aniżeli w przypadku innych umów kredytu powiązanych z walutą obcą. Skoro bowiem kwota kredytu była wyrażona w CHF, lecz wypłata kredytu była możliwa tylko w PLN, to wyłączenie z umowy regulującej sposób przeliczenia CHF na PLN dla celu wypłaty kredytu powoduje, że nie jest w ogóle możliwe ustalenie kwoty PLN, w której kredyt ma zostać wypłacony, a tym samym nie jest możliwe ustalenie treści podstawowego świadczenia banku, o którym mowa w art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe. Stanowisko to znajduje oparcie w aktualnym orzecznictwie Sądu Najwyższego, który wskazał, że „umowa jest umową kredytu denominowanego, w której określono kwotę kredytu w walucie obcej i przewidziano jednocześnie, że wypłata powinna nastąpić w złotych. Eliminacja klauzuli przeliczeniowej w takiej umowie sprawia, że nie wiadomo, jaką kwotę powinien wypłacić bank. Oznacza to, że brakuje niezbędnego elementu konstrukcyjnego stosunku prawnego i niemożliwe jest jego uzupełnienie.”15

Faktem jest, że w dawniejszym orzecznictwie Sądu Najwyższego dopuszczano możliwość utrzymania w mocy umowy kredytu denominowanego po stwierdzeniu bezskuteczności niedozwolonych klauzul przeliczeniowych przez uznanie, że kwotą kredytu nie jest kwota wskazana w umowie w CHF,16 lecz kwota faktycznie wypłacona przez bank w PLN, jednak zabieg ten de facto stanowi niedopuszczalną ingerencję Sądu w treść umowy kredytu wykraczającą poza ramy wynikające z art. 385 ¹ § 1 k.c. i art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13/EWG, która została wprost wykluczona w aktualnym orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości.17 Przedstawione stanowisko Sądu Najwyższego budzi zastrzeżenia także z tej przyczyny, że czyni niemożliwym ustalenie kwoty kredytu (czyli najważniejszego postanowienia umowy kredytu) w inny sposób niż kwota, która została faktycznie wypłacona przez bank, a tym samym niemożliwa jest weryfikacja, czy bank spełnił swoje świadczenie prawidłowo, skoro jakakolwiek kwota wypłacona przez bank w PLN zostanie uznana za kwotę kredytu, co w istocie pozwala bankowi na dowolne ustalenie wysokości świadczenia, co przecież zostało uznane za przyczynę abuzywności klauzul przeliczeniowych.

W konsekwencji Sąd uznał, że nieważne w całości ex tunc są umowy kredytu zawarte przez strony w latach 2006 i 2008.

Nieważność aneksu nr (...) z dnia 31.01.2007 r. do umowy kredytu nr (...) i brak nieważności umowy kredytu nr (...) .

Aneks zmieniający umowę kredytu złotowego w umowę kredytu indeksowanego do waluty obcej nie może istnieć bez postanowienia przewidującego jej indeksację i wskazującego walutę tej indeksacji. A zatem nie ma w ogóle możliwości, aby „luka” powstała po tej klauzuli mogła zostać uzupełniona przepisem prawa krajowego. Natomiast w przedmiotowej sprawie po wyłączeniu klauzul ryzyka kursowego wprowadzonych do w/w umowy aneksem nr 1 aneks ten nie może nadal obowiązywać (w rozumieniu art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13/EWG). Niemniej jednak sama umowa kredytu może obowiązywać w niezmienionej wersji, tj. w takim brzmieniu, w jakim została zawarta pierwotnie. Nieważność aneksu nr (...) prowadzi bowiem jedynie do wyłączenia z treści w/w umowy zapisów wprowadzonych do niej tym właśnie aneksem, a więc umowa w pozostałym zakresie, bez zmiany dokonanej tym właśnie aneksem, pozostaje ważna.

Także klauzule przeliczeniowe określają świadczenia główne w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c., ponieważ nie tylko samo powiązanie kredytu z walutą obcą, ale również sposób dokonywania przeliczeń kursowych koniecznych do realizacji takiej umowy określają samą istotę umowy kredytu indeksowanego do waluty obcej. Aneks nr (...) bez klauzul przeliczeniowych nie jest możliwy do wykonywania, a zatem jest nieważny w całości. Natomiast w przedmiotowej sprawie po wyłączeniu klauzul przeliczeniowych umowa kredytu sama w sobie może nadal obowiązywać (w rozumieniu art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13/EWG) jako umowa kredytu złotowego. Nieważność aneksu nr (...) prowadzi bowiem jedynie do wyłączenia z treści w/w umowy postanowień wprowadzonych do niej tym właśnie aneksem, a więc umowa w pozostałym zakresie, bez zmiany dokonanej tym właśnie aneksem, pozostaje ważna.

Należy także dodać, że aneks nr (...) nie może zostać uznany za odnowienie umowy kredytu (art. 506 § 1 k.c.), ponieważ z treści tego aneksu i z okoliczności jego zawarcia nie wynika, aby wolą stron było umorzenie dotychczasowego zobowiązania i spełnienie nowego świadczenia. Należy tutaj mieć również na uwadze, że zmiana treści dotychczasowego zobowiązania nie stanowi odnowienia (art. 506 § 2 k.c.). W każdym jednak wypadku, nawet gdyby uznać aneks nr (...) za odnowienie, to nieważność tego aneksu oznacza, że odnowienie nigdy nie miało miejsca, a zatem umowa kredytu obowiązywała i obowiązuje nadal w niezmienionej treści.

Wobec powyższego Sąd oddalił powództwo o ustalenie nieistnienia stosunku prawnego, wynikającego z umowy kredytu nr (...) z dnia 29.01.2007 r. Strona powodowa co prawda posiadała interes prawny (art. 189 k.p.c.) w ustaleniu nieistnienia stosunku prawnego, wynikającego z tej umowy kredytu, niemniej jednak skoro umowa pozostaje ważna, to powództwo o ustalenie należało oddalić. Jednocześnie strona powodowa nie wnosiła o ustalenie nieważności aneksu nr (...) do w/w umowy, a zatem Sąd nie mógł ustalić nieważności samego aneksu nr (...) do w/w umowy kredytu.

Świadczenie nienależne.

Nieważność umowy kredytu ex tunc oznacza, że wszystkie świadczenia spełnione na jej podstawie stanowią świadczenia nienależne ( condictio sine causa) podlegające zwrotowi na podstawie art. 405 k.c. w zw. z art. 410 § 1 k.c. Natomiast fakt, że bankowi przysługuje wobec kredytobiorcy analogiczne roszczenie sam z siebie nie może uzasadniać oddalenia powództwa kredytobiorcy o zapłatę na podstawie art. 411 pkt 2 lub 4 k.c.18 Nie zachodzą także przesłanki do zastosowania art. 409 k.c. lub art. 5 k.c.

Nieważność umowy kredytu oznacza zatem, że bank powinien zwrócić kredytobiorcy pobrane od niego raty kredytu, odsetki karne oraz opłaty i prowizje związane z zawarciem i wykonywaniem umowy kredytu.

Mając powyższe na uwadze, Sąd zasądził od banku na rzecz kredytobiorcy kwoty 51.209,51 zł i 66.464,31 CHF tytułem zwrotu świadczenia nienależnego spełnionego w okresie objętym żądaniem pozwu tytułem spłaty kredytu, z czego kwoty 35.119,68 zł i 34.767,82 CHF z tytułu umowy kredytu nr (...) z dnia 18.07.2006 r. oraz kwoty 16.089,83 zł i 31.696,49 CHF z tytułu umowy kredytu nr (...) z dnia 1.10.2008 r.

Powództwo zostało natomiast oddalone w zakresie obejmującym żądanie zwrotu kwot 9.988,59 zł i 10.563,78 CHF tytułem spłaty rat kredytu uiszczonych na podstawie umowy kredytu nr (...) z dnia 29.01.2007 r.

Jak już wyżej wskazano, powyższe umowy kredytu zostały zawarte przez dwóch kredytobiorców – powódkę oraz jej ówczesnego męża T. G.. W związku z ustanowieniem przez powódkę oraz T. G. rozdzielności majątkowej w czerwcu 2014 roku, powódka dochodziła w niniejszym postępowaniu połowy kwoty uiszczonej na rzecz banku przed ustanowieniem rozdzielności majątkowej oraz całości kwoty uiszczonej na rzecz banku po ustanowieniu rozdzielności majątkowej, bowiem po ustaniu wspólności majątkowej w czerwcu 2014 roku wszystkie świadczenia wynikające z umów kredytu były spełniane jedynie przez powódkę z jej majątku osobistego.

Przedawnienie.

Roszczenie o zwrot świadczenia nienależnego przedawnia po upływie wynikającego z art. 118 k.c. terminu 6 lat na koniec roku kalendarzowego (10 lat co do roszczenia o zwrot świadczeń spełnionych przed dniem 9.07.2018 r., zgodnie z art. 5 ust. 3 ustawy z dnia 13 kwietnia 2018 r. o zmianie ustawy - kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw). Termin przedawnienia roszczenia konsumenta o zwrot świadczeń spełnionych na podstawie umowy kredytu, która jest nieważna bądź zawiera niedozwolone postanowienia umowne rozpoczyna bieg z dniem, w którym konsument dowiedział się (lub przy zachowaniu należytej staranności powinien był się dowiedzieć) o tym, że umowa jest nieważna lub że zawiera niedozwolone postanowienia umowne19, a z przeprowadzonych dowodów wynika, że miało to miejsce najwcześniej w 2023 r. Wobec tego w tym roku rozpoczął się bieg terminu przedawnienia (art. 120 § 1 k.c.) roszczenia kredytobiorcy o zapłatę, który nie upłynął jeszcze w dniu złożenia pozwu, kiedy to doszło do przerwania biegu tego terminu (art. 123 § 1 pkt 1 k.c.). Tym samym roszczenie kredytobiorcy nie jest przedawnione.

Odsetki.

Roszczenie o zwrot świadczenia nienależnego stanowi roszczenie bezterminowe20, a zatem staje się wymagalne po wezwaniu do zapłaty (art. 455 k.c.). Jednocześnie skuteczność dochodzenia zwrotu powyższego świadczenia przez konsumenta nie może być uzależniona od złożenia przez niego oświadczenia, że nie wyraża zgody na utrzymanie w mocy nieuczciwych warunków umownych i wyraża zgodę na uznanie umowy za nieważną.21

Wezwanie do zapłaty nastąpiło z chwilą doręczenia pozwanemu odpisu pozwu w dniu 17.01.2023 r. (k.114), co oznacza, że pozwany powinien był spełnić świadczenie dochodzone pozwem w terminie 14 dni od tej daty, a zatem popadł w opóźnienie z dniem 1.02.2023 r. i od tej daty na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c. zostały od niego zasądzone odsetki ustawowe za opóźnienie

Natomiast przedprocesowe wezwanie do zapłaty nie było skuteczne, ponieważ nie została w nim wskazana konkretna kwota, którą pozwany miał zapłacić stronie powodowej tj. wskazano w nim kwotę „ok. 390 000 zł”, a więc podana kwota w ocenie Sądu była nieprecyzyjna. Ponadto w wezwaniu była wskazana wyłącznie kwota w walucie PLN, natomiast strona powodowa domagała się w pozwie także zasądzenia kwoty w walucie CHF.

Koszty procesu.

Stosownie do wyniku postępowania, pozwany został na podstawie art. 100 k.p.c. obciążony całymi kosztami procesu obejmującymi kwoty:

- 1.000 zł tytułem równowartości opłaty od pozwu,

- 17 zł tytułem równowartości opłaty skarbowej od pełnomocnictwa,

- 10.800 zł tytułem kosztów zastępstwa prawnego w stawce wynikającej z § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie.

1 Por.:

- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17.03.2022 r., II CSKP 474/22,

- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10.05.2022 r., II CSKP 163/22,

- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18.05.2022 r., II CSKP 1030/22,

- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19.05.2022 r., II CSKP 797/22,

- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20.06.2022 r., II CSKP 701/22,

- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23.06.2022 r., II CSKP 616/22.

2 Por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 28.04.2022 r., III CZP 40/22.

3 Por.:

- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22.01.2016 r., I CSK 1049/14,

- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1.03.2017 r., IV CSK 285/16,

- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24.10.2018 r., II CSK 632/17,

- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13.12.2018 r., V CSK 559/17,

- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27.02.2019 r., II CSK 19/18,

- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4.04.2019 r., III CSK 159/17,

- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9.05.2019 r., I CSK 242/18,

- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29.10.2019 r., IV CSK 309/18,

- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11.12.2019 r., V CSK 382/18,

- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30.09.2020 r., I CSK 556/18.

4 por. wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 8.09.2022 r., C-80/21 - C-82/21, (...), pkt 61-64,

5 vide wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie - Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 14.12.2010 r. XVII AmC 426/09,

6 por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26.05.2022 r., II CSKP 650/22,

7 Por. uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 20.06.2018 r., III CZP 29/17.

8 Por.:

- wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 3.10.2019 r., C-290/18, D., pkt 62,

- wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 29.04.2021 r., C-19/20, Bank (...), pkt 67-70.

9 Por. wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 8.09.2022 r., C-80/21 – C-82/21, (...), pkt 78.

10 Por. wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 8.09.2022 r., C-80/21 - C-82/21, (...), pkt 76.

11 Por. uchwała pełnego składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z dnia 25.04.2024 r., III CZP 25/22.

12 Por.:

- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4.04.2019 r., III CSK 159/17,

- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9.05.2019 r., I CSK 242/18,

- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11.12.2019 r., V CSK 382/18.

13 Por. uchwała pełnego składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z dnia 25.04.2024 r., III CZP 25/22.

14 Por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11.12.2019 r., V CSK 382/18.

15 por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26.05.2022 r., II CSKP 650/22,

16 por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29.10.2019 r., IV CSK 309/18,

17 por. wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 8.09.2022 r., C-80/21 – C-82/21, (...), pkt 79, 83-84,

18 Por.:

- uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16.02.2021 r., III CZP 11/20,

- uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z mocą zasady prawnej z dnia 7.05.2021 r., III CZP 6/21,

- postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 6.07.2021 r., III CZP 41/20,

- uchwała pełnego składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z dnia 25.04.2024 r., III CZP 25/22.

19 Por.:

- wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 9.07.2020 r., C-698/18 i C-699/18, (...) i (...), pkt 67 i 83,

- wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 16.07.2020 r., C-224/19 i C-259/19, C. i (...), pkt 91-92,

- wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 22.04.2021 r., C-485/19, (...), pkt 63-66,

- wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 10.06.2021 r., C-776/19 - C-782/19, (...), pkt 46-48,

- wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 8.09.2022 r., C-80/21 - C-82/21, (...), pkt 100,

- wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 25.04.2024 r., C-484/21, C., pkt 37,

- wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 25.04.2024 r., C-561/21, (...), pkt 34,

- uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z mocą zasady prawnej z dnia 7.05.2021 r., III CZP 6/21,

- uchwała Sądu Najwyższego z dnia 13.01.2022 r., III CZP 61/22.

20 Por.:

- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3.04.1998 r., III CKN 436/97

- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28.04.2004 r., V CK 461/03.

21 Por.:

- wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 7.12.2023 r., C-140/22, (...), pkt 59, 65.

- postanowienie Trybunału Sprawiedliwości z dnia 3.05.2024 r., C-348/23, (...), pkt 35.