Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

POSTANOWIENIE

Dnia 14 sierpnia 2025 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie XXVIII Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: sędzia del. Michał Maj

po rozpoznaniu w dniu 14 sierpnia 2025 roku w Warszawie na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa AM i MM

przeciwko Bankowi (...) spółce akcyjnej z siedzibą w W.

o ustalenie i zapłatę

postanawia:

I. na podstawie art. 267 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej zwrócić się do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej o udzielenie odpowiedzi na pytanie:

czy w kontekście uznania za nieważną w całości umowy kredytu zawartej z konsumentem przez przedsiębiorcę, a to ze względu na to, że umowa ta zawierała nieuczciwe warunki, bez których nie mogła dalej obowiązywać, art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich oraz zasadę skuteczności należy interpretować w ten sposób, że sprzeciwiają się orzecznictwu krajowemu, zgodnie z którym złożenie przez konsumenta oświadczenia o potrąceniu jego wierzytelności w zakresie należności głównej ma moc wsteczną od chwili, kiedy wierzytelność ta stała się wymagalna, co eliminuje skutki opóźnienia w zapłacie tej należności i powoduje umorzenie odsetek ustawowych za opóźnienie, które w razie braku potrącenia byłyby należne konsumentowi od przedsiębiorcy,

II. na podstawie art. 177 § 1 pkt 3 ¹ k.p.c. zawiesić postępowanie do czasu udzielenia przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej odpowiedzi na powyższe pytanie prejudycjalne.

sędzia del.

Michał Maj

UZASADNIENIE

1.  Przedmiot sporu w postępowaniu głównym i istotne okoliczności faktyczne.

2.  W pozwie złożonym w dniu 18.11.2022 r. powodowie wnieśli o ustalenie nieistnienia stosunku prawnego wynikającego z umowy kredytu zawartej przez strony i zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kwoty 255.479,56 PLN z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1.01.2022 r. do dnia zapłaty. Powodowie uzasadnili powyższe żądanie wskazując, że zawarta przez strony umowa kredytu zawiera nieuczciwe warunki umowne, które powodują jej nieważność, w związku z czym bank powinien zwrócić kredytobiorcom równowartość wszystkich rat kredytu, które dotychczas zapłacili.

3.  W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa, wskazując, że umowa nie jest nieważna i nie zawiera nieuczciwych warunków umownych.

4.  W oparciu o przeprowadzone dowody sąd odsyłający ustalił następujące fakty.

5.  W dniu 26.03.2009 r. została zawarta umowa kredytu nr (...) na podstawie której (...) Bank S.A. (poprzednik prawny pozwanego) udzielił stronie powodowej kredytu w kwocie 256.024 zł na okres 360 miesięcy w celu sfinansowania budowy domu. Kredyt był indeksowany do CHF (§ 1 ust. 3.5). Umowa przewidywała, że kwoty rat spłaty kredytu indeksowanego do waluty obcej a spłacane w PLN, przeliczane po kursie sprzedaży danej waluty zgodnie z tabelą obowiązującą w dniu poprzedzającym dzień spłaty raty określonym w Umowie (§ 7 ust. 6). „Regulamin udzielania kredytów i pożyczek hipotecznych przez (...) Bank S.A.” stanowił, że wysokość zadłużenia z tytułu udzielanego kredytu indeksowanego do waluty obcej wyrażona jest w walucie obcej, po przeliczeniu uruchomionych środków po kursie kupna danej waluty zgodnie z Tabelą obowiązującą w dniu ich uruchomienia (§ 6 ust. 1 zdanie drugie).

6.  Bank uruchomił kredyt kwotą łącznie 256.024 zł. W okresie od dnia 7.04.2009 r. do dnia 7.09.2022 r. bank pobrał od powodów kwotę 255.479,56 PLN tytułem spłaty rat kredytu.

7.  W dniu 31.10.2022 r. bankowi zostało doręczone pismo, w którym powodowie wezwała go do zapłaty kwoty 255.479,56 zł tytułem zwrotu należności spełnionych w wykonaniu nieważnej umowy kredytu zawartej przez strony.

8.  Pismem z dnia 26.06.2025 r. powodowie złożyli pozwanemu oświadczenie o potrąceniu, w którym wskazali, że potrącają z wierzytelnością pozwanego o zwrot równowartości kapitału kredytu w kwocie 256.024 PLN własne wierzytelności w kwotach:

- 78.346,48 PLN tytułem odsetek ustawowych za opóźnienie za okres od dnia 1.11.2022 r. do dnia 26.06.2025 r. od kwoty 255.479,56 PLN,

- 255.479,56 PLN tytułem równowartości rat kredytu uiszczonych w okresie od dnia od dnia 7.04.2009 r. do dnia 7.09.2022 r.

9.  Właściwe przepisy prawne.

10.  Przepisy polskie.

11.  Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93, ze zm.), dalej: k.c.

12.  Czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy (art. 58 § 1).

13.  Postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny (art. 385 ¹ § 1).

14.  Jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie (art. 385 ¹ § 2).

15.  Oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść, okoliczności zawarcia oraz uwzględniając umowy pozostające w związku z umową obejmującą postanowienie będące przedmiotem oceny (art. 385 ²).

16.  Kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości (art. 405).

17.  Przepisy artykułów poprzedzających stosuje się w szczególności do świadczenia nienależnego (art. 410 § 1).

18.  Świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia (art. 410 § 2).

19.  Jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania (art. 455).

20.  Jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi (art. 481 § 1).

21.  Jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była oznaczona, należą się odsetki ustawowe za opóźnienie w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych. Jednakże gdy wierzytelność jest oprocentowana według stopy wyższej, wierzyciel może żądać odsetek za opóźnienie według tej wyższej stopy (art. 481 § 2).

22.  Minister Sprawiedliwości ogłasza, w drodze obwieszczenia, w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski", wysokość odsetek ustawowych za opóźnienie (art. 481 § 2 ⁴).

23.  Gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym (art. 498 § 1).

24.  Wskutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej (art. 498 § 2).

25.  Potrącenia dokonywa się przez oświadczenie złożone drugiej stronie. Oświadczenie ma moc wsteczną od chwili, kiedy potrącenie stało się możliwe (art. 499).

26.  Dyrektywa Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz.U. 1993, L 95, s. 29 - wyd. spec. w jęz. polskim, rozdz. 15, t. 2, s. 288), dalej: dyrektywa 93/13.

27.  Państwa Członkowskie stanowią, że na mocy prawa krajowego nieuczciwe warunki w umowach zawieranych przez sprzedawców lub dostawców z konsumentami nie będą wiążące dla konsumenta, a umowa w pozostałej części będzie nadal obowiązywała strony, jeżeli jest to możliwe po wyłączeniu z niej nieuczciwych warunków (art. 6 ust. 1).

28.  Zarówno w interesie konsumentów, jak i konkurentów państwa członkowskie zapewnią stosowne i skuteczne środki mające na celu zapobieganie stałemu stosowaniu nieuczciwych warunków w umowach zawieranych przez sprzedawców lub dostawców z konsumentami (art. 7 ust. 1).

29.  Uzasadnienie odesłania – co do związku pytania prejudycjalnego z rozstrzygnięciem sprawy przed sądem odsyłającym.

30.  Potrzeba zadania niniejszego pytania prejudycjalnego powstała w związku z koniecznością dokonania wykładni prawa unijnego celem prawidłowego zastosowania przepisów prawa krajowego dotyczących skutków zawarcia w umowie nieuczciwych warunków umownych w odniesieniu do zakresu roszczeń, które przysługują konsumentom wobec przedsiębiorcy.

31.  Sąd odsyłający uważa, że w umowie kredytu zawartej przez strony znajdują się nieuczciwe warunki umowne (art. 3 ust. 1 dyrektywy 93/13), bez których wykonywanie umowy nie jest możliwe (art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13), a zatem umowa jest nieważna (art. 58 § 1 k.c.). Nieważność umowy oznacza, że strony powinny zwrócić sobie wszystkie świadczenia spełnione na podstawie tej umowy (art. 405 k.c. w zw. z art. 410 § 1 k.c.), a więc powodowie powinni zwrócić pozwanemu równowartość wypłaconego kapitału kredytu w kwocie 256.024 PLN, a pozwany powinien zwrócić powodom równowartość uiszczonych rat kredytu w kwocie 255.479,56 PLN. Pismem doręczonym pozwanemu w dniu 31.10.2022 r. powodowie wezwali pozwanego do zapłaty kwoty 255.479,56 PLN, a zatem roszczenie powodów stało się wymagalne (art. 455 k.c.) i wobec tego pozwany powinien zapłacić powodom także odsetki ustawowe za opóźnienie od kwoty 255.479,56 PLN za okres od dnia 1.11.2022 r. do dnia zapłaty (art. 481 § 1 i 2 k.c.).

32.  Dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy istotne znaczenie ma odpowiedź na pytanie, jakie skutki prawne spowodowało złożenie przez powodów oświadczenia o potrąceniu w dniu 26.06.2025 r. Potrącenie wierzytelności powoduje, że wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej (art. 498 § 2 k.c.), a oświadczenie o potrąceniu ma moc wsteczną od chwili, kiedy potrącenie stało się możliwe (art. 499 zdanie drugie k.c.). W związku z tym sąd odsyłający musi dokonać oceny, czy przedstawienie przez powodów należności głównej wraz z odsetkami spowodowało wygaśnięcie tych odsetek.

33.  Jeżeli uznać, że złożenie oświadczenia o potrąceniu spowodowało wygaśnięcie odsetek ustawowych za opóźnienie od potrąconej części należności głównej, to oznacza, że należność główna powodów w kwocie 255.479,56 PLN wygasła w całości, ponieważ była ona niższa od wierzytelności pozwanego w kwocie 256.024 PLN. W tej sytuacji sąd odsyłający powinien oddalić w całości powództwo o zapłatę (zarówno co do należności głównej jak i odsetek ustawowych za opóźnienie), natomiast pozwany może w osobnym procesie dochodzić od powodów należności w kwocie 544,44 PLN (czyli różnicy kwot 256.024 PLN i 255.479,56 PLN).

34.  Natomiast jeśli uznać, że powodowie mogli skutecznie potrącić zarówno należność główną, jak i odsetki od niej, to oznacza, że wierzytelność pozwanego w kwocie 256.024 PLN umorzyła się z należnością odsetkową powodów w kwocie 78.346,48 PLN (skapitalizowana suma ustawowych odsetek za opóźnienie od kwoty 255.479,56 PLN za okres od dnia 1.11.2022 r. do dnia 26.06.2025 r.) i z częścią należności głównej w kwocie 177.677,52 PLN. Tym samym sąd odsyłający powinien zasądzić od pozwanego część należności głównej w kwocie 77.802,04 PLN (czyli różnicę kwot 255.479,56 PLN i 177.677,52 PLN) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od tej kwoty od dnia 27.06.2025 r. do dnia zapłaty.

35.  Podsumowując, odpowiedź na pytanie, jakie skutki prawne w świetle przepisów dyrektywy 93/13 powoduje potrącenie ustawowych odsetek za opóźnienie wraz z należnością główną, wpływa na rozstrzygnięcie kwestii, czy powodom należą się od pozwanego ustawowe odsetki za opóźnienie od kwoty 255.479,56 PLN za okres od dnia 1.11.2022 r. do dnia 26.06.2025 r. Skapitalizowana suma tych odsetek wynosi 78.346,48 PLN, a zatem rozstrzygnięcie co do tej kwoty jest uzależnione od odpowiedzi udzielonej przez Trybunał Sprawiedliwości.

36.  Uzasadnienie odesłania – co do istoty.

37.  Przepisy kodeksu cywilnego przewidują, że przedmiotem potrącanych wierzytelności muszą być pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, wierzytelności muszą być wymagalne i możliwe do dochodzenia przed sądem lub przed innym organem państwowym (art. 498 § 1 k.c.). Ponadto wierzyciel powinien złożyć stronie przeciwnej oświadczenie o potrąceniu (art. 499 zdanie pierwsze k.c.). Wszystkie powyższe wymogi zostały spełnione przez powodów. W związku z tym rozstrzygnięcia wymaga, jakie są skutki prawne złożonego przez powodów oświadczenia o potrąceniu.

38.  Potrącenie wierzytelności powoduje, że wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej (art. 498 § 2 k.c.), a oświadczenie o potrąceniu ma moc wsteczną od chwili, kiedy potrącenie stało się możliwe (art. 499 zdanie drugie k.c.). Natomiast potrącenie jest możliwe od chwili, w której wszystkie przesłanki wskazane w art. 498 § 1 k.c. zostały spełnione, a zatem w szczególności kiedy wierzytelność przedstawiona do potrącenia stała się wymagalna (w orzecznictwie krajowym wskazuje się, że wbrew literalnemu brzmieniu wskazanego przepisu wymagalna musi być wyłącznie wierzytelność przedstawiona do potrącenia, a brak wymagalności wierzytelności wzajemnej nie stanowi przeszkody do potrącenia).1

39.  W krajowej literaturze wskazuje się, że „Ze względu na retroaktywność oświadczenia o potrąceniu za niebyłe uznaje się te skutki prawne, które zaistniały pomiędzy dwoma momentami: powstaniem stanu potrącalności a złożeniem oświadczenia o potrąceniu. Do skutków tych zalicza się szereg następstw wynikających z opóźnienia i zwłoki, jak obowiązek zapłaty odsetek za opóźnienie (art. 481 k.c.).”2 Regulacja art. 499 k.c. jest oparta na poprzednio obowiązującej w prawie polskim regulacji art. 254 § 2 kodeksu zobowiązań, który przewidywał, że "Gdy dłużnik oświadczy wierzycielowi, że korzysta z prawa potrącenia, obie wierzytelności uważane będą za wzajemnie umorzone w całości lub w części z chwilą, kiedy stały się możliwe do potrącenia". Jak zaś wskazuje się w doktrynie prawa cywilnego, „Pierwowzór zamieszczonego w art. 254 § 2 KZ uregulowania skutków potrącenia stanowił § 389 KC niem., zgodnie z którym potrącenie ma taki skutek, że wierzytelności, jeżeli się wzajemnie pokrywają, wygasają w tym momencie, w którym nadają się do potrącenia. Na tle tego przepisu oświadczenie o potrąceniu działa z mocą wsteczną od chwili wystąpienia stanu potrącalności, mimo swego prawokształtującego charakteru [T. Pfeiffer, w: BGB Kommentar (Hrsg. H. Prütting, G. Wegen, G. Weinreich), s. 664].”3 Moc wsteczną oświadczenia o potrąceniu (od chwili powstania prawa do potrącenia) przewidują także prawo francuskie (art. 1347 francuskiego kodeksu cywilnego) i prawo niderlandzkie (art. 6:127 ust. 1 i art. 6:129 ust. 1 niderlandzkiego kodeksu cywilnego). 4

40.  Tożsame stanowisko jest prezentowane w krajowym orzecznictwie. W szczególności Sąd Najwyższy wyjaśnił, że „Oświadczenie o potrąceniu, które zostanie złożone drugiej stronie, ma moc wsteczną od chwili, kiedy potrącenie stało się możliwe (art. 499 k.c.). Potrącenie staje się możliwe wówczas, gdy powstaje tzw. stan potrącalności, tj. w dacie, w której ziszczają się przesłanki pozytywne potrącenia określone w art. 498 § 1 KC przy jednoczesnym braku przesłanek negatywnych potrącenia, w tym określonych w art. 505 KC. Z tą bowiem chwilą jeden z wzajemnych wierzycieli nabywa uprawnienie do dokonania czynności potrącenia, a skutki wykonania tego uprawnienia cofają się do chwili powstania stanu potrącalności. Innymi słowy, w razie późniejszego, niż w chwili powstania stanu potrącalności, złożenia oświadczenia o potrąceniu z mocy prawa następują takie skutki prawne, jakby oświadczenie o potrąceniu zostało złożone przez uprawnionego do tego wierzyciela w chwili powstania stanu potrącalności (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 2003 r., III CK 152/02). Umorzenie wierzytelności będących przedmiotem potrącenia powoduje wygaśnięcie praw akcesoryjnych wobec tych wierzytelności. Od chwili wystąpienia retroaktywnego skutku wynikającego z art. 498 § 2 w zw. z art. 499 KC, tj. od dnia powstania stanu potrącalności, za niebyłe uznać należy te skutki prawne, które wynikały z założenia istnienia wierzytelności, następnie umorzonych wskutek potrącenia. Dotyczy to w szczególności naliczanych odsetek za opóźnienie lub zwłokę za okres po dniu powstania stanu potrącalności od tej części każdej z wierzytelności wzajemnych, które uległy z tą chwilą umorzeniu. Skutek ten nie dotyczy jedynie tych odsetek od obu umorzonych wierzytelności należnych do chwili powstaniu stanu potrącalności.”5

41.  Przyjęcie zaprezentowanego wyżej sposobu wykładni art. 499 k.c. powinno skutkować przyjęciem, że w razie złożenia przez wierzyciela oświadczenia o potrąceniu nie może on żądać ustawowych odsetek za opóźnienie od przedstawionej do potrącenia należności głównej. Natomiast złożenie oświadczenia o potrąceniu należności głównej wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od tej należności powoduje, że oświadczenie to nie wywołuje skutków prawnych w zakresie obejmującym ustawowe odsetki za opóźnienie od potrąconej należności głównej. W realiach niniejszej sprawy oznacza to, że powodom nie należą się od pozwanego ustawowe odsetki za opóźnienie od kwoty 255.479,56 PLN za okres od dnia 1.11.2022 r. do dnia 26.06.2025 r.

42.  Sąd odsyłający zastanawia się jednak, czy zaprezentowany sposób rozumienia art. 499 k.c. nie narusza art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13 oraz zasady skuteczności. Mianowicie wynikające z art. 499 k.c. wyeliminowanie skutków opóźnienia i obowiązku zapłaty odsetek ustawowych za opóźnienie oznacza, że przedsiębiorca nie poniesie żadnych negatywnych konsekwencji tego, że zaniechał niezwłocznego zaspokojenia roszczenia konsumenta. Natomiast brak obowiązku zapłaty ustawowych odsetek za opóźnienie może nie realizować tak zwanego efektu odstraszającego polegającego na zniechęceniu przedsiębiorcy do zawierania w umowach nieuczciwych warunków. Wagę „skutku zniechęcającego” Trybunał Sprawiedliwości podkreślał wielokrotnie w swoim orzecznictwie.6 Trybunał Sprawiedliwości wskazał również, że dla osiągnięcia skutku zniechęcającego (który wynika z art. 6 ust. 1 w zw. z art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13) konieczne jest zapewnienie dla konsumentów odpowiednich skutków restytucyjnych,7 a ponadto podział strat wynikających ze stwierdzenia nieważności umowy nie powinien być równy. 8

43.  W tym kontekście należy dodać, że odsetki ustawowe za opóźnienie spełniają kilka istotnych funkcji. Po pierwsze, odsetki ustawowe za opóźnienie stanowią szczególny rodzaj zryczałtowanego odszkodowania, ponieważ sam fakt korzystania z cudzych pieniędzy stanowi dla dłużnika korzyść, a dla wierzyciela szkodę związaną z potencjalnymi sposobami korzystania pieniędzy, w tym możliwością ulokowania ich na oprocentowanym rachunku oszczędnościowym (funkcja kompensacyjna). Po drugie, odsetki ustawowe za opóźnienie stanowią swoistą „sankcję cywilną” dla nierzetelnego dłużnika i mają one na celu nakłonić go do jak najszybszego wykonania zobowiązania (funkcja stymulująca, represyjna). Po trzecie, odsetki ustawowe za opóźnienie pełnią funkcję waloryzacyjną, ponieważ rekompensują wierzycielowi szkodę związaną z utratą siły nabywczej pieniądza w czasie.9 Natomiast pozbawienie konsumenta prawa do odsetek ustawowych za opóźnienie oznacza, że każda z tych funkcji zostaje osłabiona, co może stanowić przejaw naruszenia zasady skuteczności. Wiąże się to bowiem z pozbawieniem konsumenta prawa do rekompensaty za upływ czasu i jednocześnie z brakiem wyciągnięcia konsekwencji wobec przedsiębiorcy za opóźnienie w spełnieniu świadczenia.

44.  W powyższym kontekście należy również zwrócić uwagę, że Trybunał Sprawiedliwości wskazał, że w określonej sytuacji pozbawienie konsumenta prawa do odsetek za opóźnienie narusza art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13 oraz zasadę skuteczności.10 Orzeczenia te odnosiły się jednak do skutków prawnych skorzystania przez bank z prawa zatrzymania (art. 496-497 k.c.), a potrącenie (art. 498-499 k.c.) stanowi inną instytucję prawa cywilnego. Niemniej jednak sąd odsyłający zwraca się do Trybunału Sprawiedliwości o udzielenie wskazówek, czy również w sytuacji złożenia oświadczenia o potrąceniu przepisy dyrektywy 93/13 sprzeciwiają się ograniczeniu prawa konsumenta do odsetek za opóźnienie.

45.  Należy również mieć na uwadze stanowisko Rzecznika Generalnego Trybunału Sprawiedliwości, który wskazał, że: „Chociaż państwa członkowskie mają bowiem swobodę co do przyjmowania przepisów przewidujących, że potrącenie ma moc wsteczną, to jednak przepisy te nie mogą skutkować naruszeniem celów założonych w dyrektywie 2011/7 lub pozbawieniem jej skuteczności. Co się tyczy celów, jakimi są uniknięcie negatywnych skutków dla płynności finansowej wierzyciela i zniechęcenie do opóźnień w płatnościach w transakcjach handlowych, wydaje się, że sąd odsyłający jest zdania, iż potrącenie z mocą wsteczną jest niezgodne z dyrektywą 2011/7, ponieważ dyrektywa ta nakazuje przyznać wierzycielowi uprawnienie do dochodzenia odsetek za opóźnienie i rekompensaty za koszty odzyskiwania należności, gdy zapłata jego należności nastąpiła po upływie terminu przewidzianego w umowie. Prawdą jest, że moc wsteczna potrącenia skutkuje tym, iż wierzyciel, któremu po upływie przewidzianego w umowie terminu płatności zostanie złożone oświadczenie o potrąceniu, które działa wstecz do daty, kiedy potrącenie stało się możliwe, nie ma prawa ani do tych odsetek, ani do rekompensaty za okres od tej ostatniej daty do daty złożenia oświadczenia o potrąceniu. Jednakże rozumowanie sądu odsyłającego opiera się na nieprawidłowym założeniu, zgodnie z którym zapłata należności następuje w chwili złożenia oświadczenia o potrąceniu. Tymczasem rozpatrywany przepis krajowy stanowi, że wierzytelność umarza się w chwili wcześniejszej niż złożenie tego oświadczenia, to jest w chwili, gdy potrącenie stało się możliwe. Skoro regulacje prawne dotyczące takiego umorzenia leżą w zakresie kompetencji prawodawcy krajowego, należy przyjąć, że do umorzenia dochodzi właśnie wtedy. Skutki związane z mocą wsteczną potrącenia nie są zatem sprzeczne z celem dyrektywy 2011/7, jakim jest zniechęcenie do opóźnień w płatnościach, z prostej przyczyny, że w chwili gdy potrącenie staje się możliwe, wierzytelność wygasa. W związku z tym żadna płatność nie jest już należna, a odsetki za opóźnienie nie mają racji bytu. Poza tym od chwili, kiedy potrącenie staje się możliwe, potrącona kwota wpływa na płynność finansową wierzyciela, a zatem żadne opóźnienie w płatności mające negatywny wpływ na tę płynność finansową nie mogłoby wystąpić później. Należy dodać, że cele te byłyby naruszone, gdyby wierzycielowi nie należały się ewentualne odsetki za opóźnienie i koszty odzyskiwania należności poniesione od dnia przekroczenia terminu zapłaty do dnia, w którym potrącenie stało się możliwe. Nie można jednakże twierdzić, że tak jest w niniejszym przypadku, bowiem twierdzenie takie oznaczałoby opaczne rozumienie mechanizmu potrącenia z mocą wsteczną. W tych okolicznościach jestem zdania, że przepis krajowy, który stanowi, że potrącenie ma moc wsteczną, nie może naruszyć celów dyrektywy 2011/7 ani pozbawić jej skuteczności (effet utile).”11 Niemniej jednak przytoczona opinia dotyczy dyrektywy 2011/7, a zatem zastosowanie jej przez analogię do dyrektywy 93/13 może nie być uzasadnione.

46.  Zawieszenie postępowania przed sądem odsyłającym.

47.  W związku ze zwróceniem się do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej o udzielenie odpowiedzi na niniejsze pytanie prejudycjalne, należało zawiesić postępowanie przez sądem odsyłającym na podstawie art. 177 § 1 pkt 3 ¹ k.p.c.

sędzia del.

Michał Maj

1 Vide:

- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21.1.2004 r., IV CK 362/02,

- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3.04.2014 r. V CSK 242/13,

- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5.03.2019 r., II CSK 41/18.

2 Vide A. Rzetecka-Gil [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Zobowiązania - część ogólna, LEX/el. 2011, art. 499, pkt 31, a także:

- A. Janiak [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania - część ogólna, wyd. II, red. A. Kidyba, Warszawa 2014, art. 499, pkt 9,

- A. Olejniczak, System Prawa Prywatnego. Prawo zobowiązań – część ogólna. Tom 6, rozdział X, § 61, nb 66,

- T. Wiśniewski [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania. Część ogólna, wyd. II, red. J. Gudowski, Warszawa 2018, art. 499, pkt 9,

- W. Kurowski [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania. Część ogólna (art. 353-534), red. M. Fras, M. Habdas, Warszawa 2018, art. 499, pkt 9,

- M. Gutowski (red.), Kodeks cywilny. Tom II. Komentarz. Art. 353–626. Wyd. 3, Warszawa 2022, art. 499, nb 6,

- E. Gniewek, P. Machnikowski (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Wyd. 11, Warszawa 2023, art. 499 k.c., nb 11,

- G. Sikorski [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. J. Ciszewski, P. Nazaruk, Warszawa 2024, art. 499, pkt 6,

- G. Sikorski [w:] Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, red. P. Nazaruk, LEX/el. 2024, art. 499, pkt 7 i 16,

- M. Załucki (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Wyd. 4, Warszawa 2024, art. 499, nb 1,

- W. Borysiak (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Wyd. 33, Warszawa 2024, art. 499, pkt 13,

- P. Machnikowski (red.), Zobowiązania. Część ogólna. Tom II. Komentarz, Warszawa 2024, art. 499, nb 28,

- K. Szadkowski, Potrącenie roszczeń o kary umowne ze szczególnym uwzględnieniem kar umownych naliczanych w stosunku do jednostki czasu, PS 2023, nr 6, s. 82-103.

3 Vide P. Machnikowski (red.), Zobowiązania. Część ogólna. Tom II. Komentarz, Warszawa 2024, art. 499, nb 2-3.

4 Vide opinia Rzecznika Generalnego Trybunału Sprawiedliwości z dnia 1.08.2025 r., C-481/24, pkt 27.

5 Vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3.04.2014 r., V CSK 242/13.

6 Vide:

- wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 14.06.2012 r., C-618/10, (...), pkt 69,

- wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 30.04.2014 r, C-26/13, K., pkt 79.

7 Vide wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 21.12.2016 r., C‑154/15, C‑307/15 i C‑308/15, G. N., pkt 63.

8 Vide wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 16.03.2023 r., C-6/22, M.B. i in. ((...)), pkt 24-28.

9 Vide A. G., Kodeks cywilny. Komentarz. Zobowiązania – część ogólna, LEX/el. 2011, art. 481, pkt 16-21.

10 Vide:

- wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 14.12.2023 r., C-28/22, (...), pkt 85-87,

- postanowienie Trybunału Sprawiedliwości z dnia 8.05.2024 r., C-424/22, (...), pkt 36-37.

11 Vide opinia Rzecznika Generalnego Trybunału Sprawiedliwości z dnia 1.08.2025 r., C-481/24, pkt 45-51.