Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

POSTANOWIENIE

Dnia 25 października 2024 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie XXVIII Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: sędzia del. Michał Maj

po rozpoznaniu w dniu 25 października 2024 roku w Warszawie na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa Banku (...) S.A. z siedzibą w W.

przeciwko PR

o zapłatę

postanawia:

I. na podstawie art. 267 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej zwrócić się do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej o udzielenie odpowiedzi na pytanie:

czy art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich oraz zasadę skuteczności należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie uregulowaniom krajowym pozwalającym na obciążenie konsumenta kosztami postępowania, w którym sąd krajowy uwzględnił powództwo przedsiębiorcy o zasądzenie od konsumenta zwrotu należności spełnionych na podstawie umowy, która jest nieważna w wyniku zawarcia w niej nieuczciwych warunków umownych,

II. na podstawie art. 177 § 1 pkt 3 ¹ k.p.c. zawiesić postępowanie do czasu udzielenia przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej odpowiedzi na powyższe pytanie prejudycjalne.

WERSJA ZANONIMIZOWANA

dnia 25 października 2024 roku

Sygn. akt XXVIII C 23166/22

UZASADNIENIE POSTANOWIENIA Z DNIA 25 PAŹDZIERNIKA 2024 ROKU

- WNIOSEK O WYDANIE ORZECZENIA W TRYBIE PREJUDYCJALNYM

Dnia 24 października 2024 roku

1.  Sąd odsyłający.

2.  Sąd Okręgowy w Warszawie XXVIII Wydział Cywilny w składzie: Przewodniczący: sędzia del. Michał Maj, adres: ulica (...), (...)-(...) W., telefon:(...), e-mail: XXX.

3.  Strony w postępowaniu głównym i ich przedstawiciele.

4.  Powód: Bank (...) S.A. z siedzibą w W. (adres: XXX) reprezentowany przez adwokata KO (adres: XXX, e-mail: XXX, telefon: XXX).

5.  Pozwany: PR (adres: XXX) reprezentowany przez radcę prawnego PW i adwokata WB (adres: XXX, e-mail: XXX, telefon: XXX).

6.  Przedmiot sporu w postępowaniu głównym i istotne okoliczności faktyczne.

7.  W dniu 27.06.2008 r. strony zawarły umowę kredytu, na podstawie której bank (powód) udzielił konsumentowi (pozwanemu) kredytu w kwocie 640.000 PLN, indeksowanego do CHF. W dniu 26.06.2020 r. konsument złożył przeciwko bankowi pozew, w którym wniósł o ustalenie nieważności powyższej umowy i zwrot świadczeń nienależnych spełnionych w wykonaniu tej umowy. Wyrokiem z dnia 11.05.2022 r., sygn. akt XXIV C 1160/20, Sąd Okręgowy w Warszawie ustalił, że umowa jest nieważna z uwagi na zawarte w niej nieuczciwe warunki umowne dotyczące stosowanych przez bank przeliczeń kursu PLN/CHF, a także zasądził od banku na rzecz konsumenta kwoty 65.907,32 PLN i 66.600,96 CHF z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 19.02.2022 r. do dnia zapłaty i obciążył bank obowiązkiem zapłaty całych kosztów procesu na rzecz konsumenta. Wyrokiem z dnia 31.05.2023 r., sygn. akt I ACa 915/22, Sąd Apelacyjny w Warszawie oddalił apelację banku od powyższego wyroku.

8.  Na podstawie umowy kredytu z dnia 27.06.2008 r. bank wypłacił konsumentowi kwotę 640.000 PLN w dniu 16.07.2008 r., natomiast konsument zapłacił bankowi kwoty łącznie 126.421,23 PLN i 66.600,96 CHF w okresie od dnia 27.06.2008 r. do dnia 31.12.2020 r.

9.  Niniejsze postępowanie zainicjował bank, który w dniu 23.11.2022 r. wniósł przeciwko kredytobiorcy pozew, w którym domaga się zasądzenia na jego rzecz od konsumenta kwoty 640.000 PLN z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty. Powód domaga się także zasądzenia od pozwanego na jego rzecz kosztów procesu, obejmujących w szczególności opłatę od pozwu (5% od kwoty 640.000 PLN, czyli 32.000 PLN) i koszty zastępstwa prawnego przez adwokata (zryczałtowana stawka wynosząca 10.800 PLN). Powód wskazał, że skoro umowa kredytu jest nieważna, to pozwany powinien zwrócić mu równowartość wypłaconego kapitału kredytu (art. 405 k.c. w zw. z art. 410 § 1 k.c.), odsetki ustawowe za opóźnienie (art. 455 k.c. w zw. z art. 481 § 1 i 2 k.c.) i koszty niniejszego procesu (art. 98 § 1 i 3 k.p.c.).

10.  Odpis pozwu został doręczony pozwanemu w dniu 20.07.2023 r. Pozwany w odpowiedzi na pozew z dnia 31.08.2023 r. wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzanie kosztów procesu od powoda na rzecz pozwanego. Pozwany przyznał że na podstawie nieważnej umowy kredytu otrzymał od powoda kwotę 640.000 PLN. Jednak zdaniem pozwanego roszczenie powoda o zwrot powyższej kwoty uległo przedawnieniu, ponieważ skoro bank wypłacił kredyt w dniu 16.07.2008 r., to jego roszczenie o zwrot tej kwoty przedawniło się po 3 latach, czyli najpóźniej w lipcu 2011 r.

11.  W piśmie procesowym z dnia 6.05.2024 r. pozwany wniósł o zwrócenie się do Trybunału Sprawiedliwości o rozpatrzenie pytań prejudycjalnych, czy zgodnie z art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13 dopuszczalna jest sytuacja, w której w przypadku nieważnej umowy będącej skutkiem niewiążącego charakteru warunków umownych, konsument może być obciążony kosztami postępowania wszczętego przez przedsiębiorcę, w szczególności kiedy koszty te znacznie przewyższają koszty, jakie konsument jest zobowiązany ponieść w przypadku wytoczenia powództwa przeciwko przedsiębiorcy. Pozwany zwrócił uwagę, że opłata od pozwu złożonego przez niego wynosiła 1.000 PLN, tymczasem opłata od pozwu banku wynosi 32.000 PLN (5% wartości przedmiotu sporu wynoszącej 640.000 PLN), co jest kwotą znacznie wyższą. Zdaniem pozwanego perspektywa konieczności zwrócenia przez konsumenta bankowi tak znacznych kosztów sądowych działa na konsumenta zniechęcająco, podczas gdy bank nie ponosi żadnego ryzyka swoich działań, skoro koszt całej opłaty sądowej od pozwu zostanie mu zwrócony przez konsumenta.

12.  Właściwe przepisy prawne.

13.  Przepisy polskie.

14.  Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1061, ze zm.), dalej: k.c.

15.  Czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy (art. 58 § 1).

16.  Postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny (art. 385 ¹ § 1).

17.  Jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie (art. 385 ¹ § 2).

18.  Kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości (art. 405).

19.  Przepisy artykułów poprzedzających stosuje się w szczególności do świadczenia nienależnego (art. 410 § 1).

20.  Świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia (art. 410 § 2).

21.  Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1550 ze zm.), dalej: k.p.c.

22.  Strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu) (art. 98 § 1).

23.  Do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez adwokata zalicza się wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach i wydatki jednego adwokata, koszty sądowe oraz koszty nakazanego przez sąd osobistego stawiennictwa strony (art. 98 § 3).

24.  W razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone. Sąd może jednak włożyć na jedną ze stron obowiązek zwrotu wszystkich kosztów, jeżeli jej przeciwnik uległ tylko co do nieznacznej części swego żądania albo gdy określenie należnej mu sumy zależało od wzajemnego obrachunku lub oceny sądu (art. 100).

25.  Zwrot kosztów należy się pozwanemu pomimo uwzględnienia powództwa, jeżeli nie dał powodu do wytoczenia sprawy i uznał przy pierwszej czynności procesowej żądanie pozwu (art. 101).

26.  W wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami (art. 102).

27.  Niezależnie od wyniku sprawy sąd może włożyć na stronę lub interwenienta obowiązek zwrotu kosztów, wywołanych ich niesumiennym lub oczywiście niewłaściwym postępowaniem (art. 103).

28.  Sąd rozstrzyga o kosztach w każdym orzeczeniu kończącym sprawę w instancji (art. 108 § 1 zdanie pierwsze)

29.  Po zamknięciu rozprawy sąd wydaje wyrok, biorąc za podstawę stan rzeczy istniejący w chwili zamknięcia rozprawy; w szczególności zasądzeniu roszczenia nie stoi na przeszkodzie okoliczność, że stało się ono wymagalne w toku sprawy (art. 316 § 1).

30.  Orzeczenie sądu staje się prawomocne, jeżeli nie przysługuje co do niego środek odwoławczy lub inny środek zaskarżenia (art. 363 § 1).

31.  Orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej, a w wypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby (art. 365 § 1).

32.  Ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tj. Dz.U. z 2022 r. poz. 1125 ze zm.), dalej: u.k.s.c.

33.  Opłacie podlegają w szczególności: pozew i pozew wzajemny (art. 3 ust. 2 pkt 1).

34.  W sprawach o prawa majątkowe przy wartości przedmiotu sporu lub wartości przedmiotu zaskarżenia ponad 20.000 PLN pobiera się od pisma opłatę stosunkową wynoszącą 5% tej wartości, nie więcej jednak niż 200.000 PLN (art. 13 ust. 2).

35.  W sprawach o roszczenia wynikające z czynności bankowych od strony będącej konsumentem lub osobą fizyczną prowadzącą gospodarstwo rodzinne przy wartości przedmiotu sporu lub wartości przedmiotu zaskarżenia wynoszącej ponad 20 000 PLN pobiera się opłatę stałą w kwocie 1.000 PLN (art. 13a).

36.  Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1964), dalej: rozporządzenie w sprawie opłat za czynności adwokackie.

37.  Stawki minimalne wynoszą przy wartości przedmiotu sprawy: powyżej 200.000 PLN do 2.000.000 PLN – 10.800 PLN (§ 2 pkt 7).

38.  Przepisy Unii Europejskiej.

39.  Dyrektywa Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz.U. 1993, L 95, s. 29 - wyd. spec. w jęz. polskim, rozdz. 15, t. 2, s. 288), dalej: dyrektywa 93/13.

40.  Państwa Członkowskie stanowią, że na mocy prawa krajowego nieuczciwe warunki w umowach zawieranych przez sprzedawców lub dostawców z konsumentami nie będą wiążące dla konsumenta, a umowa w pozostałej części będzie nadal obowiązywała strony, jeżeli jest to możliwe po wyłączeniu z niej nieuczciwych warunków (art. 6 ust. 1).

41.  Zarówno w interesie konsumentów, jak i konkurentów państwa członkowskie zapewnią stosowne i skuteczne środki mające na celu zapobieganie stałemu stosowaniu nieuczciwych warunków w umowach zawieranych przez sprzedawców lub dostawców z konsumentami (art. 7 ust. 1).

42.  Uzasadnienie odesłania – w przedmiocie właściwości Trybunału Sprawiedliwości.

43.  System ustalania kosztów procesu ma zastosowanie do kosztów postępowa wszczętych przed sądami krajowymi, a zatem zasadniczo należy do zakresu prawa krajowego.1 Niemniej jednak przedmiot sporu w niniejszej sprawie należy do dziedziny podlegającej prawu Unii, ponieważ dotyczy on skutków zawarcia w umowie nieuczciwych warunków umownych. 2 Tym samym konieczne jest zbadanie, czy zasada ustalania kosztów procesu w niniejszej sprawie nie zniechęca konsumentów do korzystania z prawa do skutecznej ochrony, jakiej wymaga się w art. 7 tej dyrektywy w odniesieniu do nieuczciwych warunków umownych, ze względu na koszty, na które zostają oni narażeni poprzez wszczęcie postępowania sądowego. 3 A zatem, o ile wprowadzenie w życie systemów podziału kosztów należy do wewnętrznego porządku prawnego państw członkowskich na podstawie zasady ich autonomii proceduralnej, o tyle szczegółowe zasady tego wykonania powinny jednak spełniać zasady równoważności i skuteczności.4 W tych okolicznościach Trybunał Sprawiedliwości jest właściwy do orzekania w przedmiocie wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym.5

44.  Uzasadnienie odesłania – co do istoty.

45.  Strony zawarły umowę kredytu, która zawiera nieuczciwe warunki umowne (art. 3 ust. 1 dyrektywy 93/13), a dalsze obowiązywanie umowy nie jest możliwe po ich wyłączeniu (art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13). Okoliczności te stwierdził Sąd Okręgowy w Warszawie w wyroku z dnia 11.05.2022 r., sygn. akt XXIV C 1160/20, od którego apelacja banku została oddalona wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 31.05.2023 r., sygn. akt I ACa 915/22. Tym samym od wyroku stwierdzającego nieważność umowy zawartej przez strony nie przysługuje już środek odwoławczy, a zatem jest on prawomocny (art. 363 § 1 k.p.c.) i wobec tego wyrok ten jest wiążący dla sądu odsyłającego (art. 365 § 1 k.p.c.). Skoro zatem umowa kredytu jest nieważna, to wszystkie świadczenia spełnione na podstawie stanowią świadczenia nienależne (art. 410 § 2 k.c.), a strony mogą domagać się wzajemnego zwrotu tych świadczeń (art. 405 k.c. w zw. z art. 410 § 1 k.c.). Każdej ze stron przysługuje samodzielne roszczenie o zwrot nienależnego świadczenia wobec drugiej strony.6 Tym samym konsumentowi przysługuje wobec banku roszczenie o zwrot równowartości wszystkich rat kredytu uiszczonych w kwotach łącznie 126.421,23 PLN i 66.600,96 CHF (z czego część w kwotach 65.907,32 PLN i 66.600,96 CHF została już na rzecz konsumenta zasądzona prawomocnym wyrokiem z dnia 11.05.2022 r.), natomiast bankowi przysługuje wobec konsumenta roszczenie o zwrot wypłaconego kapitału kredytu w kwocie 640.000 PLN.

46.  Z powyższego wynika, że roszczenie banku o zapłatę kwoty 640.000 PLN wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie jest zasadne. Co więcej, w świetle krajowego orzecznictwa, jeżeli umowa kredytu nie wiąże z powodu niedozwolonego charakteru jej postanowień, bieg przedawnienia roszczenia banku o zwrot kwot wypłaconych z tytułu kredytu rozpoczyna się co do zasady od dnia następującego po dniu, w którym kredytobiorca zakwestionował względem banku związanie postanowieniami umowy.7 W stanie faktycznym niniejszej sprawy oznacza to, że bieg terminu przedawnienia roszczenia banku rozpoczął się w dniu 26.06.2020 r. w związku ze złożeniem w tym roku pozwu przez konsumenta (art. 120 § 1 k.c.), a zatem trzyletni termin przedawnienia roszczenia banku o zapłatę upływałby z dniem 31.12.2023 r. (art. 118 k.c.), natomiast bieg terminu przedawnienia tego roszczenia został przerwany na skutek złożenia przez bank pozwu w niniejszej sprawie w dniu 23.11.2022 r. (art. 123 § 1 pkt 1 k.c.). Wobec tego zarzut przedawnienia podniesiony przez pozwanego nie jest zasadny, a zatem sąd odsyłający powinien zasądzić od pozwanego na rzecz powoda całą dochodzoną przez niego należność w kwocie 640.000 PLN wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie. Tym samym powództwo banku co do istoty jest zasadne.

47.  Uwzględnienie powództwa banku co do istoty czyni koniecznym rozstrzygnięcie przez sąd odsyłający także o kosztach procesu (art. 108 § 1). Podstawową zasadą regulującą koszty procesu cywilnego jest zasada odpowiedzialności za wynik sprawy, zgodnie z którą strona przegrywająca powinna zwrócić stronie wygrywającej koszty procesu (art. 98 § 1 k.p.c.), a w razie częściowego uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone (art. 100 k.p.c.). W związku z tym, że powództwo banku o zapłatę jest zasadne, powyższa zasada powinna mieć zastosowanie w niniejszej sprawie. Natomiast nałożenie obowiązku zwrotu kosztów na powoda na podstawie art. 101 k.p.c. nie jest możliwe, ponieważ pozwany nie uznał żądania pozwu przy pierwszej czynności. Brak jest także podstaw do obciążenia powoda kosztami procesu w oparciu o zasadę zawinienia (art. 103 § 1 k.p.c.), gdyż zdaniem sądu odsyłającego nie zachodzą podstawy do uznania postępowania powoda za niesumienne lub oczywiście niewłaściwe. Sąd odsyłający nie dostrzega także podstaw do nieobciążania pozwanego kosztami procesu w oparciu o zasadę słuszności (art. 102 k.p.c.), ponieważ trudno uznać, aby uznać sytuację pozwanego za „wypadek szczególnie uzasadniony”. Należy bowiem mieć na uwadze, że odpis pozwu inicjującego niniejsze postępowanie został pozwanemu doręczony w dniu 20.07.2023 r., czyli około 2 miesiące po tym, jak Sąd Apelacyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 31.05.2023 r. oddalił apelację od wyroku Sądu Okręgowego z dnia 11.05.2022 r., którym została ustalona nieważność umowy kredytu. Skoro zatem już od blisko 2 miesięcy w obrocie prawnym znajdował się prawomocny wyrok ustalający nieważność umowy kredytu, pozwany powinien był liczyć się z tym, że ma obowiązek zwrócić bankowi równowartość kapitału kredytu.

48.  W powyższym kontekście należy mieć na uwadze stanowisko Trybunału Sprawiedliwości, że podział kosztów postępowania sądowego przed sądami krajowymi jest materią objętą autonomią proceduralną państw członkowskich, z zastrzeżeniem poszanowania zasad równoważności i skuteczności.8 O ile zasada skuteczności nie stoi zasadniczo na przeszkodzie temu, aby konsument ponosił pewne koszty sądowe, gdy wnosi powództwo o stwierdzenie nieuczciwego charakteru warunku umownego,9 o tyle należy również zauważyć, że dyrektywa 93/13 przyznaje konsumentowi prawo do zwrócenia się do sądu w celu stwierdzenia nieuczciwego charakteru warunku umownego i odstąpienia od jego stosowania, którego skuteczny charakter należy zachować.10 W związku z tym system podziału kosztów takiego postępowania nie może zniechęcać konsumenta do korzystania z tego prawa.11

49.  Mając na uwadze powyższe orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości, sąd odsyłający zastanawia się, czy zastosowanie zasady odpowiedzialności za koszty procesu (art. 98 § 1 k.p.c.) nie będzie stało w sprzeczności z celami dyrektywy 93/13. Należy tutaj mieć w szczególności na uwadze, że obowiązek zwrotu kosztów procesu obejmuje przede wszystkim wynagrodzenie adwokata i koszty sądowe (art. 98 § 3 k.p.c.). Koszty sądowe poniesione przez powoda obejmują opłatę od pozwu w kwocie 32.000 PLN (czyli 5% wartości przedmiotu sporu co do roszczenia dochodzonego przez powoda w kwocie 640.000 PLN, zgodnie z art. 13 ust. 2 u.k.s.c.), natomiast wynagrodzenie adwokata wynosi 10.800 PLN w sprawie, w której wartość przedmiotu sporu wynosi: powyżej 200.000 PLN do 2.000.000 PLN (§ 2 pkt 7 rozporządzenia w sprawie opłat za czynności adwokackie). Obciążenie pozwanego powyższymi kosztami procesu oznaczałby zatem, że oprócz obowiązku zapłaty kwoty 640.000 PLN z ustawowymi odsetkami za opóźnienie pozwany powinien zwrócić powodowi także koszty procesu w łącznej kwocie 42.800 PLN. Nie sposób zaś nie zauważyć, że obowiązek zapłaty tak wysokich kosztów procesu może stanowić dla przeciętnego konsumenta znaczne obciążenie finansowe. Sąd odsyłający zwraca uwagę, że aktualnie przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw w Polsce wynosi 8.140,98 PLN12, a zatem koszty procesu w kwocie 42.800 PLN odpowiadają wysokości równowartości przeciętnego wynagrodzenia w Polsce za blisko pół roku. A zatem obciążenie pozwanego tak znacznymi kosztami procesu może naruszać cele dyrektywy 93/13, w tym zasadę skuteczności.

50.  Należy tutaj mieć na uwadze argument pozwanego, który zwrócił uwagę, że wysokość wynagrodzenia adwokata (10.800 PLN) jest w niniejszej sprawie taka sama, jak w sprawie, która była zainicjowana przez konsumenta, to jednak wysokość opłat od pozwu w obu sprawach jest diametralnie inna. Mianowicie konsument wniósł opłatę od pozwu w sprawie, w której był powodem, w kwocie 1.000 PLN (zgodnie z art. 13a u.k.s.c.), natomiast bank wniósł w niniejszej sprawie opłatę od pozwu w kwocie 32.000 PLN (zgodnie z art. 13 ust. 2 u.k.s.c.), czyli w kwocie kilkadziesiąt razy wyższej.

51.  W świetle powyższego Sąd odsyłający zastanawia się, czy obciążenie konsumenta tak znacznymi kosztami procesu może wywołać wobec niego efekt odstraszający i w rezultacie zniechęcić go do dochodzenia swoich uprawnień mających oparcie w przepisach dyrektywy 93/13. Z drugiej jednak strony w niniejszej sprawie konsument był już od 2020 r. reprezentowany przez adwokata, który informował go o skutkach nieważności umowy kredytu, w tym również obowiązku zwrócenia bankowi kapitału kredytu oraz ewentualnych odsetek ustawowych za opóźnienie i kosztów procesu. Tożsame pouczenie zostało udzielone konsumentowi przez Sąd w sprawie, która toczyła się pod sygn. akt XXIV C 1160/20 i I ACa 915/22. Wobec tego obowiązek poniesienia kosztów procesu w niniejszej sprawie nie może być dla konsumenta zaskoczeniem, a skoro miał on świadomość, że może zostać obciążony kosztami procesu w niniejszej sprawie i pomimo tego zdecydował się wystąpić z powództwem o ustalenie nieważności umowy kredytu, to oznacza że, nie sposób mówić o zniechęceniu tego konsumenta do dochodzenia swoich uprawnień opartych na dyrektywie 93/13.

52.  Kolejnym argumentem, który mógłby sprzeciwiać się uznaniu, że obciążenie pozwanego kosztami niniejszego procesu narusza cele dyrektywy 93/13, jest okoliczność, że pozwany miał możliwość spełnić żądanie pozwu niezwłocznie po otrzymaniu odpisu pozwu. Jak już wcześniej wskazano, pozwany odebrał odpis pozwu w dniu w dniu 20.07.2023 r., a zatem w czasie, w którym od blisko 2 miesięcy w obrocie prawnym znajdował się prawomocny wyrok stwierdzający nieważność umowy kredytu zawartej przez strony. Gdyby w tamtym czasie przy pierwszej czynności procesowej pozwany uznał żądanie pozwu, to w sprawie znalazłby zastosowanie przepis art. 101 k.p.c., a wówczas całe koszty procesu byłyby należne pozwanemu, a nie powodowi. Oczywiście nie sposób realnie oczekiwać, aby przeciętny konsument dysponował żądaną przez powoda kwotą 640.000 PLN, niemniej jednak pozwany miał możliwość skorzystania z instytucji potrącenia (art. 498 § 1 k.c.). Tym samym, gdyby pozwany po otrzymaniu odpisu pozwu złożył bankowi oświadczenie o potrąceniu swojej wierzytelności (art. 499 k.c.), obie te wierzytelności umorzyłyby się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej (art. 498 § 2 k.c.), a w rezultacie wierzytelność banku wygasłaby w znacznej części. Tymczasem w niniejszej sprawie konsument zdecydował się realizować inną strategię procesową, która polegała na rezygnacji z zaspokojenia roszczenia banku i zgłoszeniu zarzutu przedawnienia, który okazał się niezasadny.

53.  Ostatnią kwestią, która wymaga analizy, jest zagadnienie, czy przepisy art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 nie wymagają od sądu krajowego, aby obciążył przedsiębiorcę wszystkimi negatywnymi konsekwencjami zawarcia w umowie niedozwolonych postanowień umownych. Mianowicie gdyby umowa kredytu nie zawierała nieuczciwych warunków umownych, to do niniejszego procesu w ogólne by nie doszło. To zaś implikuje pytanie, czy w takiej sytuacji przedsiębiorca nie powinien ponieść również całych kosztów niniejszego procesu, niezależnie od tego jaki będzie jego wynik i to nawet jeżeli wygra niniejsze postępowanie w całości.

54.  Niezależnie od powyższego sąd odsyłający zauważa, że pozwany podniósł, że w poprzednim procesie bank bezzasadnie argumentował, że umowa zawarta przez strony jest ważna i nie zawiera nieuczciwych warunków umownych. Sąd odsyłający pozostawia ocenę tego argumentu Trybunału Sprawiedliwości, aczkolwiek argument ten nie wydaje się mieć znaczenia w sytuacji, kiedy proces wytoczony przez konsumenta zakończył się prawomocnie jeszcze zanim odpis pozwu inicjującego niniejsze postępowanie został doręczony konsumentowi. Natomiast argument ten mógłby mieć istotne znaczenie w sytuacji, w której oba procesy toczyłyby się równolegle, co jednak nie ma miejsca w stanie faktycznym niniejszej sprawy.

55.  Mając na uwadze powyższe argumenty, sąd odsyłający zwraca się do Trybunału Sprawiedliwości o udzielenie wskazówek, w jaki sposób krajowe przepisy regulujące zasady obciążenia stron kosztów procesu powinny zostać zastosowane, tak aby nie naruszało to celów dyrektywy 93/13. W ocenie sądu odsyłającego kwestia ta nie została jeszcze rozstrzygnięta w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości. Jest faktem, że dotychczas Trybunał Sprawiedliwości kilkukrotnie wypowiadał się w przedmiocie relacji przepisów krajowych o kosztach procesu do przepisów dyrektywy 93/1313, jednak w każdym wypadku dotyczyło to sytuacji, w której konsument był powodem. Tymczasem w niniejszą sprawę od powyższych odróżnia to, że konsument jest w niej pozwanym, a ponadto niniejsze postępowanie toczy się już po tym, jak zostało prawomocnie zakończone zainicjowane przez konsumenta postępowanie o ustalenie nieważności umowy zawierającej nieuczciwe warunki umowne. W związku z tym sąd odsyłający zastanawia się, czy wskazywane w przywoływanym orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości kryteria takie jak istotna przeszkoda mogąca zniechęcić konsumentów do korzystania z przyznanego przez dyrektywę 93/13 prawa do skutecznej kontroli sądowej potencjalnie nieuczciwego charakteru warunków umownych14 znajdują zastosowanie, a jeżeli tak, to w jaki sposób należy je odnieść do sytuacji procesowej, w której konsument jest pozwanym, a uprzednie postępowanie w przedmiocie ustalenia nieważności umowy zawierającej nieuczciwe warunki umowne zostało prawomocnie zakończone.

56.  Pytanie prejudycjalne.

57.  Mając powyższe na uwadze, Sąd odsyłający uznał za zasadne na podstawie art. 267 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej zwrócić się do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej o udzielenie odpowiedzi na pytanie: czy art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich oraz zasadę skuteczności należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie uregulowaniom krajowym pozwalającym na obciążenie konsumenta kosztami postępowania, w którym sąd krajowy uwzględnił powództwo przedsiębiorcy o zasądzenie od konsumenta zwrotu należności spełnionych na podstawie umowy, która jest nieważna w wyniku zawarcia w niej nieuczciwych warunków umownych.

58.  Zawieszenie postępowania przed Sądem odsyłającym.

59.  W związku ze zwróceniem się do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej o udzielenie odpowiedzi na niniejsze pytanie prejudycjalne, należało zawiesić postępowanie przez sądem odsyłającym na podstawie art. 177 § 1 pkt 3 ¹ k.p.c.

WERSJA ZANONIMIZOWANA

dnia 25 października 2024 roku

1 Vide:

- wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 7.04.2022 r., C-385/20, C., pkt 26,

- wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 22.09.2022 r., C- 215/21, S. (...)., pkt 20.

2 Vide:

- wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 7.04.2022 r., C-385/20, C., pkt 27,

- wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 22.09.2022 r., C- 215/21, S. (...)., pkt 21.

3 Vide wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 7.04.2022 r., C-385/20, C., pkt 27.

4 Vide:

- wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 16.07.2020 r., C-224/19 i C-259/19, C.,pkt 95,

- wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 22.09.2022 r., C- 215/21, S. (...)., pkt 23,

- wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 13.07.2023 r., C-35/22, (...) SA, pkt 24,

- wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 21.03.2024 r., C-714/22, (...) (...), pkt 83.

5 Vide:

- wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 7.04.2022 r., C-385/20, C., pkt 28,

- wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 22.09.2022 r., C- 215/21, S. (...)., pkt 24.

6 Vide uchwała pełnego składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z dnia 25.04.2024 r., III CZP 25/22.

7 Vide uchwała pełnego składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z dnia 25.04.2024 r., III CZP 25/22.

8 Vide:

- wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 16.07.2020 r., C-224/19 i C-259/19, C., pkt 95,

- wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 22.09.2022 r., C- 215/21, S. (...)., pkt 34

- wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 21.03.2024 r., C-714/22, (...) (...), pkt 82.

9 Vide:

- wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 7.04.2022 r., C-385/20, C., pkt 51

- wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 21.03.2024 r., C-714/22, (...) (...), pkt 83.

10 Vide:

- wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 22.09.2022 r., C- 215/21, S. (...)., pkt 37,

- wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 21.03.2024 r., C-714/22, (...) (...), pkt 83.

11 Vide:

- wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 22.09.2022 r., C- 215/21, S. (...)., pkt 41,

- wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 21.03.2024 r., C-714/22, (...) (...), pkt 83.

12 Vide obwieszczenie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 21 października 2024 r. w sprawie przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw we wrześniu 2024 r.

13 Vide:

- wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 16.07.2020 r., C-224/19 i C-259/19, C.,

- wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 7.04.2022 r., C-385/20, C.,

- wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 22.09.2022 r., C- 215/21, S. (...).,

- wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 13.07.2023 r., C-35/22, (...) SA,

- wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 21.03.2024 r., C-714/22, (...) (...).

14 Vide:

- wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 16.07.2020 r., C-224/19 i C-259/19, C., pkt 99,

- wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 21.03.2024 r., C-714/22, (...) (...), pkt 84.